29(1): 37-39 T¹p chÝ Sinh häc 3-2007<br />
<br />
<br />
<br />
Bæ sung loµi Amesiodendron tienlinense H. S. Lo<br />
(Hä Bå hßn – Sapindaceae Juss.) cho hÖ thùc vËt ViÖt Nam<br />
<br />
Hµ Minh T©m<br />
Tr−êng ®¹i häc S− ph¹m Hµ Néi 2<br />
NguyÔn Kh¾c Kh«i, Vò Xu©n Ph−¬ng<br />
ViÖn Sinh th¸i vµ Tµi nguyªn sinh vËt<br />
<br />
Trªn thÕ giíi, tr−íc khi Hu c«ng bè chi rõng (HNF), 1 sè hiÖu (víi 3 mÉu vËt) ®−îc l−u<br />
Amesiodendron vµo n¨m 1936, Merrill (1935) gi÷ t¹i Tr−êng ®¹i häc Khoa häc tù nhiªn - §¹i<br />
®- c«ng bè loµi Paranephelium chinense, nay trë häc quèc gia Hµ Néi (HNU). Ngoµi ra, chóng t«i<br />
thµnh tªn ®ång nghÜa cña loµi Amesiodendron cßn tham kh¶o mét sè mÉu vËt thuéc chi<br />
chinense (Merr.) Hu - loµi typ cña chi Amesiodendron cña Trung Quèc (hiÖn ®−îc l−u<br />
Amesiodendron Hu. Sau nµy, H. S. Lo (1979) gi÷ t¹i ViÖn Thùc vËt Kunming - Trung Quèc),<br />
c«ng bè thªm 2 loµi míi lµ A. integrifoliolatum Lµo (®−îc l−u gi÷ t¹i ViÖn Sinh häc nhiÖt ®íi t¹i<br />
vµ A. tienlinense, n©ng tæng sè loµi cña chi lªn 3 tp. Hå ChÝ Minh), Th¸i Lan, In-®«-nª-xi-a (®−îc<br />
loµi. Theo Gagnepain (1950), Ph¹m Hoµng Hé l−u gi÷ t¹i ViÖn Thùc vËt Kyotoensis - NhËt B¶n).<br />
(2000), TrÇn Kim Liªn & Hµ Minh T©m (2003), 2. Ph−¬ng ph¸p<br />
ë ViÖt Nam, chi nµy chØ cã loµi A. chinense.<br />
§Ó nghiªn cøu ph©n lo¹i chi Amesiodendron,<br />
Khi nghiªn cøu c¸c mÉu vËt t¹i Phßng tiªu<br />
b¶n thùc vËt thuéc ViÖn Sinh th¸i vµ Tµi nguyªn chóng t«i sö dông ph−¬ng ph¸p h×nh th¸i so<br />
sinh vËt, chóng t«i ®- ph¸t hiÖn mÉu vËt mang sè s¸nh.<br />
hiÖu N. A. TiÕp 596 (thu t¹i huyÖn H−¬ng S¬n,<br />
tØnh Hµ TÜnh) vµ mÉu Hµ TuÕ 753 (thu t¹i Ba II. KÕt qu¶ nghiªn cøu<br />
RÒn, huyÖn Bè Tr¹ch, tØnh Qu¶ng B×nh) thuéc<br />
loµi A. tienlinense. §©y lµ loµi míi bæ sung cho Amesiodendron Hu - Tr−êng<br />
hÖ thùc vËt ViÖt Nam. D−íi ®©y, chóng t«i xin Hu, 1936. Bull. Fan. Mem. Inst. Biol. (Bot.).<br />
cung cÊp mét sè th«ng tin vÒ chi Amesiodendron 7: 207; How & C. N. Ho, 1955. Acta Phytotax.<br />
Hu vµ loµi A. tienlinense H. S. Lo. Sin. 3(4): 399; C. Y. Wu, 1977. Fl. Yunn. 1:<br />
278; H. S. Lo & T. Chen, 1985. Fl. Reipubl.<br />
I. ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu Pop. Sin. 47(1): 48; Yap, 1989. Tree Fl. Mal. 4:<br />
437; C. Y. Wu, 1991. Icon. Arb. Yunn. 683;<br />
1. MÉu vËt Leenh. 1994. Fl. Males. ser. I. 11(3): 465;<br />
C¸c tiªu b¶n kh« thuéc chi Amesiodendron, Welzen, 1999. Fl. Thailand, 7(1): 183; T. K.<br />
gåm: 5 sè hiÖu (víi 40 mÉu vËt) hiÖn ®−îc l−u Lien & H. M. Tam, 2003. Checklist Pl. Sp.<br />
gi÷ t¹i phßng tiªu b¶n thùc vËt - ViÖn Sinh th¸i vµ Vietn. 2: 1016.<br />
Tµi nguyªn sinh vËt (HN); 5 sè hiÖu (víi 5 mÉu Typus: Amesiodendron chinense (Merr.) Hu.<br />
vËt) ®−îc l−u gi÷ t¹i ViÖn Sinh häc nhiÖt ®íi t¹i Cã 3 loµi, ph©n bè chñ yÕu ë khu vùc ch©u<br />
tp. Hå ChÝ Minh (HM), 5 sè hiÖu (víi 5 mÉu vËt)<br />
®−îc l−u gi÷ t¹i ViÖn §iÒu tra Quy ho¹ch ¸. ViÖt Nam cã 2 loµi.<br />
<br />
Khãa ®Þnh lo¹i c¸c loµi thuéc chi Amesiodendron Hu ®> biÕt ë ViÖt Nam<br />
1A. C¸nh hoa cã v¶y kh«ng chia thïy. Vá qu¶ gå ghÒ hoÆc t¹o thµnh u lëm chëm ......1. A. chinense<br />
1B. C¸nh hoa cã v¶y chia 2 thïy. Vá qu¶ cã g©n ........................................................2. A. tienlinense<br />
37<br />
Amesiodendron tienlinense H. S. Lo - Côm hoa th−êng ë ®Ønh cµnh, h×nh chïy, ë qu¶<br />
Tr−êng qu¶ng t©y dµi ®Õn 32 cm, cã lç vá râ, kh«ng hoÆc cã l«ng<br />
t¬. Cuèng hoa ng¾n. L¸ ®µi gÇn h×nh tam gi¸c,<br />
H. S. Lo, 1979. Acta Phytotax. Sin. 17: 36; cao 0,5 mm, cã l«ng t¬. C¸nh hoa th−êng 5(-7),<br />
H. S. Lo & T. Chen, 1985. Fl. Reipubl. Pop. Sin. gÇn h×nh bÇu dôc, dµi 1,5 mm, mÆt trong cã 1<br />
47(1): 50. - Tr−êng. v¶y; chãp v¶y xÎ 2 thïy uèn ng−îc, rËm l«ng.<br />
C©y gç cao 25-30 m. Cµnh mang hoa cã lç NhÞ 8; chØ nhÞ dµi 1,5-2 mm, cã l«ng cøng. BÇu<br />
vá dµy vµ râ, th−êng kh«ng cã l«ng. Cuèng l¸ rËm l«ng, 3 «, mçi « chøa 1 no-n; vßi nhôy ë<br />
dµi 4-6 cm, trßn, cã lç vá, kh«ng hoÆc cã l«ng; ®Ønh. Qu¶ nang, khi chÝn mµu n©u, gåm 3 thïy.<br />
trôc l¸ dµi 9-13 cm, trßn hoÆc cã r-nh ë mÆt Thïy qu¶ ph¸t triÓn gÇn h×nh cÇu, cì 2,2 cm; vá<br />
trªn, cã lç vá, kh«ng hoÆc cã l«ng. L¸ chÐt 3-6 dµy 1 mm; mÆt ngoµi cã mét sè g©n mê vµ 1<br />
(-7) ®«i, h×nh bÇu dôc hoÆc trøng hÑp, cì 5-8 g©n thÊp h¬n 1 mm chia thïy qu¶ thµnh 2 phÇn<br />
(-12,5) × 2-3 (-4,3) cm; chãp nhän; mÐp cã r¨ng b»ng nhau, khi chÝn më ë gi÷a gê thµnh 2 m¶nh<br />
c−a tõ gÇn gèc; gèc h¬i lÖch, nhän; mÆt trªn vá, kh¾p bÒ mÆt cã c¸c nèt nh− mèc, kh«ng cã<br />
kh«ng cã l«ng; mÆt d−íi kh«ng hoÆc cã l«ng ë l«ng; mÆt trong h¬i gi¸p, kh«ng cã l«ng. H¹t<br />
gèc g©n chÝnh; g©n chÝnh ë mÆt trªn t¹o thµnh h×nh cÇu mÐo, mµu n©u, nh½n bãng, ®−êng kÝnh<br />
gê cã gãc; g©n bªn 9-12 ®«i, th−êng kÕt thóc ë ®Õn 2 cm; rèn h¹t ë gèc, gÇn h×nh bÇu dôc, cì<br />
®Ønh r¨ng c−a, Ýt khi kÕt thóc ë kÏ r¨ng hoÆc t¾t 1,5 × 0,8 cm, phÇn phô cña rèn h¹t gÇn h×nh<br />
dÇn ë gÇn mÐp; g©n phô nhiÒu vµ râ; g©n m¹ng thang, cì 1 × 0,6 cm, gÇn cïng mµu víi rèn h¹t<br />
mê; cuèng l¸ chÐt dµi 3-4 mm, cã l«ng mÞn. (xem h×nh vÏ).<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Amesiodendron tienlinense H. S. Lo<br />
1. cµnh mang qu¶; 2. h¹t.<br />
(h×nh H. M. T©m, 2006; vÏ theo mÉu vËt Hµ TuÕ 753, HN)<br />
38<br />
Loc. class.: China (Guangxi, Tienlin). 2. Ph¹m Hoµng Hé, 2000: C©y cá ViÖt Nam,<br />
MÉu chuÈn: Zh. T. Li 600983 (PE, holo). II: 326, Nxb. TrÎ, tp. Hå ChÝ Minh.<br />
Sinh häc vµ sinh th¸i: Ra hoa th¸ng 5-7, 3. Leenhouts P. W., 1994: Flora Malesiana, I,<br />
qu¶ chÝn th¸ng 8-10. Mäc r¶i r¸c trong rõng, ë 11(3): 465-467. Leiden, Netherlands.<br />
®é cao 700-1000 m. 4. Lo H. S., 1979: Acta Phytotax. Sin., 17(2):<br />
Ph©n bè: Hµ TÜnh (H−¬ng S¬n), Qu¶ng 36.<br />
B×nh (Ba RÒn). Cßn cã ë Trung Quèc (Guangxi 5. Lo H. S. & T. Chen, 1985: Flora Reipublicae<br />
vµ Guizhou), Lµo (Savannakhet). Popularis Sinicae, 47(1): 48-52. Peikin.<br />
MÉu nghiªn cøu: Hµ TÜnh, N. A. TiÕp 596 6. TrÇn Kim Liªn & Hµ Minh T©m, 2003:<br />
(HN). - Qu¶ng B×nh, Hµ TuÕ 753 (HN). Danh lôc c¸c loµi thùc vËt ViÖt Nam, 2:<br />
Gi¸ trÞ sö dông: Gç cøng mÞn, kh«ng bÞ 1016. Nxb. N«ng nghiÖp, Hµ Néi.<br />
mèi mät, th−êng ®−îc dïng trong x©y dùng, 7. Yap S. K., 1989: Tree Flora of Malaya, 4:<br />
®ãng ®å dïng gia ®×nh. H¹t chøa dÇu ®−îc dïng 437-438. Longman Malaysia.<br />
trong c«ng nghiÖp. 8. Welzen P. C., 1999: Flora of Thailand,<br />
7(1): 183-184. Bangkok.<br />
Tµi liÖu tham kh¶o<br />
9. Wu C. Y., 1991: Iconographia Arbororum<br />
1. Ganepain., 1950: SupplÐment µ la Flore Yunnanicorum, 3: 683-685. Yunnan Scier<br />
GÐnÐrale de l'Indo-Chine, I(4): 971. Paris. and Technology Press.<br />
<br />
<br />
<br />
Amesiodendron tienlinense H. S. Lo (Sapindaceae Juss.)<br />
a new species for the flora of Vietnam<br />
<br />
Ha Minh Tam, Nguyen Khac Khoi, Vu Xuan Phuong<br />
<br />
<br />
<br />
Summary<br />
<br />
The genus Amesiodendron Hu (Sapindaceae Juss.) has 3 species, distributing in China and some countries<br />
of SE Asia (Vietnam, Laos, Thailand and Malayxia). According to Gagnepain (1950), Pham Hoang Ho<br />
(2000), Tran Kim Lien & Ha Minh Tam (2003)... in Vietnam, the genus Amesiodendron has 1 species<br />
(Amesiodendron chinense Hu). However, during the study of the specimen Nguyen Anh Tiep 596 collected in<br />
Hatinh province (Huongson) and the specimen Ha Tue 753 collected in Quangbinh province (Baren), we have<br />
identified that they are Amesiodendron tienlinense H. S. Lo, a new species for the flora of Vietnam.<br />
In this article, we introduced study results for the genus Amesiodendron Hu in Vietnam, including a key<br />
to the species in Vietnam and provided some infomations about morphology, ecology, distribution... of this<br />
species A. tienlinense H. S. Lo in the flora of Vietnam.<br />
<br />
<br />
Ngµy nhËn bµi:22-11-2006<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
39<br />
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
