Bổ sung vitamin C- Nâng cao năng suất gia cầm -p3

Chia sẻ: Vu Dinh Hiep | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:22

Thêm vào BST

Báo xấu

129
lượt xem 24
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tỷ lệ chết ở gà bị stress nhiệt độ cao không được bổ sung vitamin C là 22%, trong khi đó tỷ lệ này ở gà được bổ sung vitamin C chỉ là 7.3%. Đi ke2mv ới sự giảm tỷ lệ chết và hàm lượng corticosteroid là sự giảm kali huyết tương. Mức kali giảm 6% ở gà bị stress nhiệt độ bổ sung vitamin C, trong khi ở gà không được bổ sung là 23%

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bổ sung vitamin C- Nâng cao năng suất gia cầm -p3

Hình 7 – T l ch t c a gà broiler gi m m nh khi ñư c b sung Vit.C trong trư ng h p b stress nhi t (Pardue et al, 1985) T l ch t gà b stress nhi t ñ cao không ñư c b sung vitamin C là 22%, trong khi ñó t l này gà ñư c b sung vitamin C ch là 7,3%. ði kèm v i s gi m t l ch t và hàm lư ng corticosteroid là s gi m kali huy t tương. M c kali gi m 6% gà b stress nhi t ñ b sung vitamin C, trong khi gà không ñư c b sung là 23%. Kali trư c h t là cation n i bào, ñư c bi t là b m t sau khi x lý steroid (Randall, 1980). Tính ch t ch ng oxy hoá c a vitamin C có th h n ch s phá hu t bào khi b stress nhi t.Hơn n a, vitamin C có th làm bi n ñ i s m t mát kali liên quan t i s h n ché a ch y do stress nhi t gây ra. Krautmann và c ng s (1988) thông báo r ng sau khi b sung vitamin C ñã c i thi n t l thân th t broiler. S c i thi n này có th liên quan t i kh năng b o v c a vitamin C ñ i v i s toàn v màng t bò (Pardue và CTV, 1985). Vi c b sung vitamin C cho gà còn làm gi m hi n tư ng c ch mi n d ch do tác ñ ng c a steroid (Pardue và Thaxton, 1984) và làm gi m s ch m l n do tác ñ ng c a nhi t (Pardue và CTV, 1985). (2) Công trình nghiên c u c a Ti n sĩ B.A. Krautmann, Hãng Hoffman – La Roche. Trong nh ng năm g n ñây, ngư i ta quan tâm hơn t i vi c s d ng vitamin C nh m kh c ph c m t s h u qu có h i c a các ph n ng stress c p tính. Các s li u ñã thu th p ñư c cho th y ñáp ng c a ñ ng v t r t gi ng nhau b t k stress có ngu n g c gì. Ngu n stress ph i ch u có th là nhi t ñ l nh, m c n nhau, nh t hãm, ñói kéo dài, b nh t t, ñ c t hay stress b y ñàn. Trong ñi u ki n stress ác tính, gia c m không th t ng h p ñ vitamin C ñ làm gi m h u qu có h i liên quan t i stress. Do ñó b sung vitamin C ph i ñư c coi là m t bi n pháp nh m ngăn ng a trư c khi d ki n stress có th x y ra. Vi c b sung vitamin C ó th phòng ch ng các lo i stress g p trong các trư ng h p: Nh t gi và v n chuy n t i nơi tiêu th ; di chuy n ñàn (theo ch ñ nuôi dư ng); tiêm phòng vacxin; thay lông cư ng b c; c t m ; nóng; l nh; b nh t t; stress b y ñàn. Sau ñây là các ví d v s d ng vitamin C phòng ch ng stress trong chăn nuôi gia c m. Cheng và CTV (1988) b sung vitamin C m c 100 ho c 200 ppm vào th c ăn ñã làm gi m t l ch t ñư c trên 1% trong chu kỳ theo dõi 3 tháng gà ñ b stress nhi t (b ng 1). 50
B ng 1 - nh hư ng c a vitamin C ñ n năng su t gà ñ Vit. C (ppm) T l ñ (%) H Hu SWUSA T l ch t (%) 81,97a 69,22b 2,1a 0 67,1 82,16ab 69,56a 0,93b 100 66,8 82,96b 69,40ab 0,95b 200 66,3 Chú thích: SWUSA – Kh i lư ng v tr ng/1 ñơn v b m t v tr ng Các giá tr trong cùng m t c t mang các ch cái khác nhau thì gi a chúng có sai khác có ý nghĩa th ng kê ( ≤ 0,05). C hai m c vitamin C ñ u c i thi n ch t lư ng bên trong c a tr ng (ñơng v Haugh) và ch t lư ng v tr ng (kh i lư ng v tr ng/ñơn v di n tích b m t). Khi theo dõi gà ñ b thay lông cư ng b c, Andrews và CTV (1987) ñã công b r ng vitamin C b sung vào kh u ph n ñã gi m 5% t l ch t (b ng 2). B ng 2 - nh hư ng c a Vit.C kh u ph n t i t l ñ và t l ch t c a gà ñ Vit.C (ppm) Ch tiêu 0 50 S n lư ng tr ng 61,3 61,4 T l ch t (%) 7,5a 2,5b Gross và CTV (1988) cho th y vi c b sung trư c vitamin C m c 330 ppm vào th c ăn ñã làm gi m rõ r t t l ch t và t l m c b nh viêm bao s n gà Leghon 6 tu n tu i trong thí nghi m tiêm E.Coli (b ng 3). B ng 3 - nh hư ng c a Vit.C trong kh u ph n t i t l m c b nh viêm bao s n và ch t (Gross, 1988) Vit.C (ppm) T l viêm bao s n và ch t (t ng s ) 0 57/73 (78%) 330 10/69 (14%) 51
B sung vitamin C vào kh u ph n gà tr ng (gà và gà tây) cũng cho nh ng k t qu kh quan. Dobrescu (1987) thông báo r ng th tích tinh d ch, n ng ñ tinh trùng gà tây ñ u tăng khi b sung 150 ppm vitamin C vào kh u ph n (b ng 4). 52
B ng 4 - nh hư ng c a Vit.C trong kh u ph n t i tinh d ch gà tây tr ng (Dobrescu, 1987) Vit.C (ppm) Ch tiêu 0 50 Th tích tinh d ch (ml) 0,32 0,41 (+28%) VAC (t ) 2,97 3,88 (+31%) Peebles và Brake (1985) ñã kh ng ñ nh là s n lư ng tr ng, t l n /tr ng có phôi và s lư ng gà con/mái ñ u tăng khi b sung vitamin C lư ng 50 ppm và 100 ppm cho gà gi ng b stress nh trong v hè (b ng 5). B ng 5. nh hư ng c a Vit.C trong kh u ph n t i kh năng sinh s n c a gà b stress trong v hè. Vit.C (ppm) Ch tiêu 0 50 100 50,9b 52,8a 54,4a T l ñ (%) 93,6b 97,3a 95,3a T l th tinh (%) 88,5b 90,8a 90,7a T l n (%) 6,04a 3,43c 4,71b T l ch t phôi s m (%) 112,3b 124,3a 125,3a S gà con/mái Trong m t s trư ng h p, ñ c bi t n u vitamin C b m t ñi trong quá trình ch bi n th c ăn thì m c 50 ppm b sung có th là quá th p. Pardue và CTV (1985) ñã làm gi m t l ch t c a gà broile b stress nhi t t 22% xu ng 7,3% nh b sung vitamin C trư c khi gây stress (b ng 6). 53
B ng 6 - nh hư ng c a Vit.C trong kh u ph n t i t l gà ch t khi b stress nhi t (%) Vit.C (ppm) ði u ki n 0 1000 Stress 22,0 7,3 Không stress 2,4 2,4 nh hư ng c a vi c b sung vitamin C ñ n hàm lư ng corticosteroid, protein, K, Na huy t tương trên gà broiler b stress nhi t (b ng 7). B ng 7 - nh hư ng c a Vit.C trong kh u ph n t i hàn lư ng corticosteroid, protein, K, Na huy t tương gà broiler khi b stress Vit.C (ppm) Stress 0 1000 Corticosteroid (mg/ml) Stress nhi t 18,1 8,8 Bình thư ng 3,2 4,9 Protein (mg/ml) Stress nhi t 3,5 2,9 Bình thư ng 2,8 3,0 K+ (mM) Stress nhi t 4,8 5,6 Bình thư ng 6,3 5,9 Na+ (mM) Stress nhi t 137 128 Bình thư ng 132 134 Trong cùng nghiên c u, vitamin C b sung ñã gi m lư ng hormon steroid thư ng th n trong huy t tương t 18,1 xu ng 8,1 mg/ml khi gà b stress nhi t. H cũng thông báo lư ng K+ huy t tương gi m, Na+ tăng khi hormon steroid thư ng th n tăng, nh hư ng t i cân b ng các chát ñi n gi i cho th y s m t nư c c a mô bào. B sung vitamin C vào kh u ph n trư c th i gian b stress nhi t ñã nh hư ng t t t i vi c cân b ng ch t ñi n gi i. 54
Khi b sung vitamin C vào nư c u ng cho broiler, theo Pardue và CTV (1994) m c vitamin C huy t tương ñã tăng trong kho ng 100 và 250 ppm (b ng 8). B ng 8 - nh hư ng c a Vit.C trong nư c u ng ñ n hàm lư ng Vit.C huy t tương c a gà broiler. Vit.C trong nư c u ng (ppm) Vit.C huy t tương (ppm) 10,4c 0 11,7c 5 12,4c 25 9,8c 50 10,1c 100 15,6b 250 18,0b 500 18,0b 1000 26,2a 2000 55
B ng 9 - nh hư ng c a Vit.C b sung vào nư c u ng ñ n hàm lư ng Vit.C huy t tương c a gà broiler. Vit.C trong nư c u ng (ppm) Vit.C huy t tương (ppm) 16,9c 0 21,0b 600 23,0a 1200 H cũng xác ñ nh s bi n ñ ng vitamin C huy t tương s d ng 100 ppm vitamin C qua nư c u ng (hình 8) Hình 8 – S gi m Vit.C huy t tương khi b sung 1000 ppm vitamin C vào nư c u ng sau 24 gi (Pardue, 1984) G n 12 gi sau khi ñư c cung c p, n ng ñ vitamin C huy t tương ñã ñ t m c sàn. M c sàn cao này kéo dài 16 gi sau khi rút vitamin C b sung, ñây chính là kho ng th i gian c n thi t cho các công ño n b t, nh t, v n chuy n, gi t m xí nghi m ch bi n gia c m (hình 9) 56
Hình 9 - Hàm lư ng vitamin C huy t tương sau khi b sung vitamin C và nư c u ng (Waysek, 1988) Farr và CTV (1988) ñã ti n hành 3 thí nghi m ñ xác ñ nh xem vi c b sung vitamin C m c cao vào nư c u ng 32 gi trư c h t m có nh hư ng t i các ch tiêu gi t m hay không. Các thí nghi m ñã b sung m c 0,600 và 1200 ppm và l p l i 3 l n trong m i thí nghi m. C 4 gi m t l n, dung d ch vitamin C l i ñư c chu n b 12 gà tr ng 12 gà mái m i lô ñư c ch n ng u nhiên, ñư c cân t ng con và ñánh d u ñ gi t m , không cân gà trư c thí nghi m b sung ñ tránh ho c ñ gi m b t s thích nghi v i stress nh t hãm. Nh ng gà ñã ñư c ch n ñư c nh t và v n chuy n 8 gi trư c khi gi t m (nh m b t chư c gi ng như v n chuy n t i nơi gi t m ). Các m u máu ñư c l y vào th i ñi m gi t m và ñư c phân tích ñ xác ñ nh lư ng vitamin C, t t c là 648 gà (216 gà/m i thí nghi m). nh hư ng c a b sung vitamin C lên n ng ñ huy t tương ñư c d n ra b ng 9. Khi vitamin C b sung tăng, n ng ñ huy t tương cũng tăng. Kh i lư ng cơ th gà thí nghi m ch n ng u nhiên ñư c d n ra b ng 10. 57
B ng 10 - nh hư ng c a Vit.C b sung vào nư c u ng ñ n kh i lư ng s ng c a gà thí nghi m Vit.C trong nư c u ng (ppm) Vit.C huy t tương (ppm) 1613b 0 1642b 600 1672a 1200 Khi so sánh các thí nghi m, th tr ng c a lô nh n 1200 ppm vitamin C l n hơn ñ i v i ñ i ch ng và l n hơn lô nh n 600 ppm. Kh i lư ng thân th t làm l nh (tr n i t ng ăn ñư c vào m b ng) ñư c d n ra b ng 11. B ng 11 - nh hư ng c a Vit. C b sung vào nư c u ng ñ n kh i lư ng thân th t c a gà thí nghi m Vit. C nư c u ng (ppm) Kh i lư ng thân th t c a gà (g) 1094b 0 1108b 600 1133a 1200 K t qu cho th y s khác nhau v kh i lư ng thân th t l nh là có ý nghĩa, cao hơn c là lô gà nh n 120 ppm vitamin C. Các nhóm nh n 600 ppm vitamin C ñã có ñáp ng nh . Kh i lư ng thân th t sau 24 gi làm khô nư c ñư c d n ra b ng 12. 58
B ng 12 - nh hư ng c a Vit. C b sung vào nư c u ng ñ n kh i lư ng thân th t ñông l nh sau 24 gi làm khô nư c Vit. C nư c u ng (ppm) Kh i lư ng thân th t c a gà (g) 1064b 0 1076b 600 1103a 1200 K t qu này cũng có xu hư ng tương t như kh i lư ng thân th t sau gi t m v i ñ gi nư c không sai khác nhi u. Không có s sai khác gi a các lô v ñ m m c a th t lư n. nh hư ng c a vitamin C trong các thí nghi m dư ng như ch th hi n ch làm tăng kh i lư ng s ng thông qua quá trình gi t m . (3) Nh ng nghiên c u s d ng vitamin C làm gi m ñáp ng stress gà trư c gi t m c a D.G. Satterlee, I. Aguilera – Quintana và B.J.Munn, Tr m th c nghi m – B môn chăn nuôi gia c m, ð i h c Nông nghi p Louisiana Ngư i ta ñánh giá ñư c hi u qu c a vitamin C trong vi c cai thi n stress gà liên quan v i nh ng ñi u ki n trư c gi t m . M c corticosteron huy t tương và t l heterophil/lymphocyt (H/L) ñư c s d ng ñ ñánh giá tr ng thái stress. Khi gà ñáp ng stress m nh, corticosteron và t l H/L s cao. thí nghi m 1 (“ñi u ki n ngh ngơi”), m u máu gia c m ñư c l y vào 32 và 8 gi trư c khi gi t m . Vitamin C không ñư c b sung hay ñư c b sung (1200 ppm) vào nư c u ng gi a các l n l y m u. gà không ñư c b sung vitamin C, t l H/L cao hơn các m u máu ñư c l y 8 gi trư c khi gi t m so v i các m u máu ñư c l y 8 gi trư c khi gi t m so v i các m u l y 32 gi trư c gi t m . Tuy nhiên, t l H/L mu máu l y 8 gi trư c gi t m gà ñư c b sung vitamin C gi m t i m c ngang như các m u l y 32 gi trư c khi gi t m . Khi so sánh m u máu theo gi i tính thì th y r ng hi u qu c a vitamin C là làm t l H/L th i ñi m 8 gi ch rõ r t gà tr ng. Vitamin C không nh hư ng t i m c croticosteron huy t tương trong thí nghi m 1. thí nghi m 2 (ñi u ki n stress), 24 gi sau khi ñư c hay không ñư c cung c p vitamin C, gà ñư c l y máu 8 gi trư c gi t m và ngay trư c khi gi t m (0 gi ). Gà b b ñói và nh t trong chu ng gi a các l n l y máu. M c corticosteron huy t tương và t l heterophil ñã tăng rõ r t 0 gi . 59
Thí nghi m v i vitamin C ñã làm gi m m t cách có ý nghĩa ñáp ng corticosteron huy t tương ñ i v i stress do b ñói và b nh t. T l H/L b gi m nh ng gà ñư c thí nghi m v i vitamin C m i th i ñi m l y máu. Nh ng phát hi n trên cho th y r ng b sung vitamin C ñã làm gi m ñáng k ñáp ng stress gà chu n b vào gi t th t. Con ngư i có th do chính xác c m nh n c a gà ñ i v i stress trong môi trư ng hay không, ñó còn là v n ñ ñang tranh lu n gi a các nhà nghiên c u. Phương pháp ñánh giá stress bao g m: theo dõi s bi n ñ i v h tim m ch, nh p th , phân tích các hormon (ACTH, các catecholamin, glucocorticoid, glucagon..) phát hi n m t s thay ñ i v trao ñ i ch t, theo dõi s c s n xu t. M i phương pháp có nh ng l i th riêng. Song phương pháp nào cũng có h n ch (xem các bài t ng quan c a Freman, 1971, 1976; Siegel, 1971, 1980; Stott, 1981). Tuy nhiên, ph n l n h ñ u th ng nh t v i s ra ñ i c a k thu t ligand phóng x ñ c hi u và tinh nh y (g n c nh tranh protein và mi n d ch phóng x ) thì vi c ño hàm lư ng corticosteron trong máu ñã nhanh tróng ñư c ng d ng r ng rãi hơn và có l là ch th có ñ tin c y h p lý nh t v tr ng thái stress gia c m. B ng ch ng là m t lo t các báo cáo g n ñây kh ng ñ nh r t nhi u tác nhân gây stress không ñ c hi u ñ u có kh năng kích thích s gi i phóng corticosteron vào máu. M t s tác nhân gây stress ñã ñư c kh o sát ñư c kh o sát bao g m: các thái quá v nhi t ñ (Brow và Nestor, 1973; El – Halawani et al, 1973, Buckland et al; 1974; Edens và Siegel, 1975; Nir et al; 1975; Edens, 1977, 1978; Benving và Vonder, 1978) b c t ngu n th c ăn hay nư c u ng (Buckland et al, 1974; Nir et al; 1975; Beuving và Vonder, 1978; Freeman et al, 1980; Scott et al; 1983), nh t hay không cho v n ñ ng (Zachriasen và Newcomer, 1975; Beuving và Vonder, 1978 và các tác nhân stress b y ñ n (Gross và Siegel; 1973; Satterlee et al, 1983; Satterlee và Johnson, 1988). G n ñây, Gross và Siegel (1983) cho r ng vi c xác ñ nh ñơn gi n t l H/L th m chí còn ch ng t là ch th ñáng tin c y hơn v stress so v i m c corticosteron huy t tương. Ngoài ra, m t m i tương quan gi a vitamin C và t l H/L gà Leghorn ñã ñư c miêu t . Gross (1988) ñã nh n th y r ng gà ñ ñư c c p vitamin C s ng sót sau khi b stress nhi t có t l H/L th p hơn so v i gà lô ñ i ch ng còn s ng sót. Vitamin C cũng làm gi m m t ph n s gia tăng t l H/L khi b stress l nh (Gross, 1988 b) và làm gi m s gia tăng ty rl H/L nh ng gà b stress b y ñàn (Gross, 1988 c) xu ng m c ngang v i ñ i ch ng. Phòng thí nghi m c a Scolt; 1983 ñã ch ng minh r ng nh ng công vi c liên quan t i s chu n b gà ñ gi t m (như nh t, không cho ăn u ng) ñã làm nông ñ corticosteron ngo i 60
vi năng lên. Nhi u nghiên c u khác g n ñây LSU (Farr et al., 1988) cho th ykh i lư ng cơ th s ng, kh i lư ng thân th t ñ t cao hơn m t cách có ý nghĩa nh ng gà ñư c b sung vitamin C trư c khi gi t m so v i ñ i ch ng. Ngoài ra Pardue (1987) ñã gi ñ nh s ngăn c n c a vitamin C ñ i v i quá trình t ng h p các ch t steroid v thư ng th n có th là nguyên nhân ch y u c t nghĩa t i sao vitamin C có th c i thi n ñư c nh hư ng x u c a stress. Vì th h cho r ng các thao tác trư c gi t m như ng ng cho th c ăn, nư c u ng gây stress ñi n hình như làm tăng lư ng corticosteron trong máu là lý do gi i thích các ch t thoát s n xu t mà cho ñ n nay v n ñư c coi là ñi u bí n. T t c nh ng ñi u ñó góp ph n gi i thích t i sao vitamin C làm tăng t l các s n ph m ăn ñư c khi cung c p vitamin C cho gà vào th i gian thích h p trư c gi t m . Do ñó, m c ñích chính c a nghiên c u này là ñánh giá hi u qu c a vitamin C kh u ph n t i vi c c i thi n stress do nh ng ñi u ki n trư c gi t m gây ra. ð ñ t m c ñích này, các tác gi ch n vi c ño m c corticostero trong máu và t l H/L làm ch th cho trang thái stress. V t li u và phương pháp Gà và cách x lý ð i tư ng nghiên c u là 400 gà th t broiler chung tr ng, mái, con lai Peterson x Arbor Acres, nuôi trên n n có l p ñ n dày, t i 42 ngày tu i, t i tr i nghiên c u c a LSU – gà 1 ngày tu i ñư c chia ñ u vào 8 ô (nh t 50 con/ ). Gà ñư c sư i b ng khí, nh t ñ ban ñ u 320C, gi m d n 30C/1 tu n cho t i khi ñ t 210C. Kh u ph n kh i ñ ng 0 – 14 ngày ñư c xây d ng trên n n ngô và ñ u tương, ch a 23% protein thô, ME 3190 Kcal/kg. Kh u ph n sinh trư ng 15 – 42 ngày ch a 18% protein, ME - 3190 Kcal/kg. Nư c u ng ñư c cung c p t do (adlibitum). Trong quá trình nuôi, ánh sáng ñư c chi u 24h/ngày. M t ñ nuôi ñ m b o 0,08m2/gà. Vào th i ñi m 32 gi trư c gi t m , 4 ô ñư c ch n ng u nhiên và ñư c x lý b sung v i 1200 ppm vitamin C ho c không b sung vào nư c u ng. Thí nghi m v i vitamin C kéo dài 24 gi , gà b nh t và nh n ăn, nh n u ng 8 gi trư c khi gi t m . Gà ñư c nh t trong chu ng có qu t gió làm mát su t th i gian, ñ n t n th i ñi m gi t m thì ñư c chuy n th ng ñ n lò m xa cách LSU 5 d m. Nh ng ñi u ki n trong th i gian trư c khi gi t m ñư c ch n l a gi ng như các thao tác di n ra trong th c t ñ i v i gà thương ph m ñem ñi x lý. Vi c nh t hãm và cho nh n ăn trong thí nghi m này ch ng t là có hi u qu gây stress m nh cho gà ( ñáp ng cư ng năng tuy n như ng th n (Scott và CTV, 1983). 61
L y máu Các m u máu (5ml/gà) ñư c l y b ng cách hút qua ch c tim vào các th i ñi m 32 gi và 8 gi trư c gi t m và ngày trư c khi gi t m (0 gi ). M i tính bi t l y 21 con th i ñi m 32 gi trư c khi gi t m , l y m u 21 tr ng và 21 mái. Còn th i ñi m 8 gi và 0 gi s khân thành 2 lo i: có b sung và không b sung vitamin C, do ñó s gà tr ng và mái (21 m u co m i tính bi t) l y máu ñư c ch n ñ có th so sánh thành 2 thí nghi m ñ c l p. thí nghi m 1, s khác nhau ñư c ñánh giá m c corticosteroid huy t tương và t l H/L gà broiler trong “ñi u ki n ngh ngơi” trư c gi t m . ð c bi t, các k t qu t các m u máu “lúc ngh ngơi” m ñ u (32 gi ) ñư c so sánh v i các k t qu l y 8 gi trư c gi t m ñư c coi như v n “ñi u ki n ngh ngơi” (m u máu l y th i ñi m 8 gi c 2 lo i, không b sung vitamin C ho c có b sung trư c m 24 gi ) thí nghi m 2, corticosteron huy t tương và t l H/L ñư c so sánh gi a các m u máu l n 2 c a thí nghi m (1 - l y “ñi u ki n ngh ngơi” l y trư c 8 gi ) và các m u l y t các gà broiler “ b stress” (các m u l y ngay trư c khi gi t m , 0 gi , nghĩa là sau 8 gi gà ñã b nhót và nh n ăn u ng). Trong các thí nghi m, gà ch ñư c l y máu 1 l n. Xác ñ nh t l H/L S lư ng các lo i b ch c u khác nhau ñư c xác ñ nh b ng ph t kính máu. Các t m kính ñư c nhu m theo phương pháp Ưright – Giemsa. ð m và phân lo i theo ph n trăm các lo i b ch c u g m lâm ba c u (limphocyt), b ch c u d s c (heterophil), b ch c u ñơn nhân, ái ki m, ái toan, m i phi n kính ñ m 200 b ch c u. T l heterophil/lymphocyte (H/L) xác ñ nh b ng cách chia s lư ng heterophil cho s lymphocyte. Phân tích mi n d ch phóng x hàm lư ng corticosteron huy t tương ti n hành theo Satterlee và CTV, 1980. Thi t k th ng kê: thí nghi m 1, 126 gà ñư c s d ng b trí hoàn toàn ng u nhiên (CRD – comphetely randomized design), ki u 3 x 2 (3 l n g p x 2 y u t TN). Y u t thí nghi m xác ñ nh là 3 th i gian l y m u máu 32 gi trư c gi t m , 8 gi trư c gi t m không b sung vitamin C, 8 gi trư c gi t m có b sung vitamin C và tính bi t là nh ng y u t chính. thí nghi m 2,168 gà ñư c s d ng trong thí nghi m d ng 2 x 2 x 2. Các y u t thí nghi m (b sung, không b sung vitamin C, ñ i ch ng), th i gian l y máu (8h, 0h trư c gi t m ), tính bi t là các y u t thí nghi m chính. Khi thích h p thì s sai khác gi a các giá tr 62
trung bình c a corticosteron huy t tương, c a t l H/L ñư c xác ñ nh theo phân b Duncan (1955). K t qu Trong ñi u ki n không có stress, vi c b sung vitamin C không làm thay ñ i nông ñ corticosteron, cũng như t l H/L, nhưng khi g p stress, vi c b sung vitamin C ñã làm gi m ñáng k s tăng m c corticosteron cũng như t l H/L Tóm l i, b sung v t C v i th i gian thích h p cho gà broiler b stress (trư c gi t m ) là có l i nh làm gi m ñáp ng stress sau ñó. V. Hàm lư ng vitamin c trong th c ăn, cách b o qu n, b sung 1. Hàm lư ng vitamin C trong th c ăn Vi t Nam, nhìn chung hàm lư ng vitamin C trong kh u ph n ăn c a gà công nghi p nhi u xí nghi p r t th p. K t qu phân tích sau ñây c a chúng tôi ch ng t ñi u ñó. Tên th c ăn Hàm lư ng vitamin C (ppm) Gà ñ tr i ð i h c NNI 10,324 Gà ñ tr i Liên Ninh 22,869 Gà dò tr i Liên Ninh 18,392 Gà con tr i Liên Ninh 10,031 Gà ñ tr i C m Bình 21,321 M t khác, như ñã nói trên, vitamin C r t không b n khi b o qu n th c ăn trong ñi u ki n bình thư ng các xí nghi p. K t qu phân tích c a chúng tôi cho th y s gi m nhanh chóng hàm lư ng vitamin C theo th i gian như sau: 63
Ngày b o qu n Hàm lư ng vitamin C (ppm) Th nh t 356,2 Th hai 332,1 Th ba 313,6 Th tư 269,5 Th năm 187,5 Th sáu 159,8 T k t qu trên , chúng tôi cũng ki n ngh th c ăn sau khi ñã ph i tr n không nên ñ quá 3 – 5 ngày. 2. Cách b o qu n vitamin C Như trên ñã nói, vitamin C r t kém b n v ng trong môi trư ng axit, ki m, trong không khí… do ñó, n u không ñư c b o qu n t t, vitamin C nhanh chóng b phân hu và m t tác d ng. ðây cũng chính là nguyên nhân khi n nhi u nhà chăn nuôi b sung vitamin C cho gia c m mà không có hi u qu , do ñã ñ vitamin C b bi n tính. Hi n nay, nh các ti n b trong công ngh ngư i ta s n xu t ñư c vitamin C dư i d ng có v b c b n v ng hơn nhi u, chúng có kh năng b o toàn ñư c ho t tính sinh h c cao ngay c trong ñi u ki n nhi t ñ cao c a công ngh s n xu t th c ăn viên gây ra. Tuy nhiên, ch ph m này còn ñ t nên chưa ñư c ph bi n r ng rãi trong chăn nuôi. Cách t t nh t b o qu n vitamin C v n chưa là bu c k trong túi nilon, ñ nơi t i và mát, khi dùng c n thao tác nhanh r i bu c k l i. 3. Cách b sung vitamin C Hàm lư ng vitamin C c a huy t tương và mô bào có s bi n ñ ng r t l n, tuỳ thu c vào s t ng h p trong cơ th và ngu n cung c p t bên ngoài như hàm lư ng trong kh u ph n hay t c ñ s d ng. Các tác ñ ng k thu t trong chăn nuôi công nghi p có nh hư ng sâu s c t i ñ ng thái t nhiên c a vitamin C huy t tương. Ví d : vi c c t m , vi c ph i ch u ñ ng nhi t ñ th p làm gi m m c vitamin C gà tay m i n (Pardue, 1988). Các ho t ñ ng k thu t có th làm bi n ñ i hàm lư ng vitamin C bao g m: - Các công vi c sau p n (c t móng, c t m ). - Vi c chuy n gia c m t i nhà m i. - V n chuy n t i nơi gi t m 64
Ba phương pháp ph c p có th làm tăng m c vitamin C nh m ñ i phó v i stress gây ra b i các ho t ñ ng k thu t là C: 1. Tiêm 2. B sung vào kh u ph n 3. B sung vào nư c u ng Vi c tiêm ascorbat natri ho c canxi (không dùng axit t do) ch có ý nghĩa th c hành t i lò p, là nơi có th tác ñ ng ngay trư c ho c sau khi c t m , c t móng…. Vi c tiêm vitamin C li u 50 mg làm tăng hàm lư ng ch t này trong huy t tương gà mái trư ng thành lên g n 250% trong vòng 25 phút (Satterfild và CTV, 1945), hàm lư ng này tr l i m c trư c tiêm sau kho ng 2 gi . gà dò cũng ñã thu ñư c k t qu tương t (Freeman, 1980). N u nh m b sung vitamin C m c ñ th p và kéo dài thì cách b sung vào kh u ph n là ñáng l a ch n nh t. Ch ph m vitamin C v n có tính không b n, s phân hu x y ra khá nhanh cho nên ph i pha tr n thư ng xuyên. Trong ñàn gia c m ñông, nên linh ho t pha vitamin C vào nư c uông. Trư c khi các tác nhân stress gây ra do môi trư ng hay do liên quan t i các ho t ñ ng k thu t theo k ho ch phát huy nh hư ng, vitamin C có th ñư c cung c p nhanh vào nư c u ng do gia c m. Khi s d ng vitamin C v i li u 1000 ppm trong nư c u ng, m c vitamin C huy t tương c a gà broilers ñã tăng d n 200% sau 12 gi b sung (hình 10 – Pardue và CTV, 1984). Hàm lư ng vitamin C huy t tương tăng lên g n 200% sau 12 gi b sung (Pardue, 1984) 65
Sau khi c t b nư c u ng b sung vitamin C thì m c vitamin C v n duy trì m c cao hơn so v i lô ñ i ch ng trong vòng 15 gi (hình 11) Hàm lư ng vitamin C huy t tương sau 16 gi b sung vitamin C vào nư c u ng (Pardue, 1984) Các s li u này cho th y r ng b sung vitamin C vào nư c u ng là cách làm bi n ñ i nhanh m c vitamin C huy t tương gia c m trư c khi gây stress. Bên c nh vi c b sung, chúng ta c n h t s c lưu ý ñ n tính b n v ng c a vitamin C. Tính b n c a d ng vitamin C k t tinh ph thu c vào lư ng ôxi t do, lư ng các ch t khoáng trong nư c và ñ pH c a dung d ch. Vitamin C tương ñ i b n môi trư ng nư c c t ñ y kín, trong khi nư c tr i chăn nuôi ho c là môi trư ng nư c không ñư c kh trùng b ng clo l i không ñư c che ñ y kín, có oxy, có hàm lư ng kháng và pH thay ñ i. Hàm lư ng ñ ng và s t cao làm vitamin C nhanh b phá hu . B i vì vitamin C v a là tác nhân ôxi hoá v a là tác nhân kh , nó s kh các oxit kim lo i thành các d ng ho t ñ ng hơn và b phá hu . Trong các h th ng m , vitamin C b n v ng hơn ñ pH th p (nh hơn 4). N ng ñ vitamin C càng cao thì vitamin C càng b n vì n ng ñ vitamin C cao làm pH gi m. Nh ng ch t m t mát ban ñ u khi cho vitamin C vào nư c ph n l n liên quan t i ôxi t do trong nư c. K t qu ki m nghi m tính b n v ng c a vitamin C ñư c ti n hành t i phòng thí nghi m c a Roche PD & A, s d ng 500 và 1000ppm vitamin C cho vào nư c gi ng không clo hoá ñư c bi u di n sơ ñ 3 (Waysek, 1988). ð i v i gà chu n b ñưa ñi gi t m , vi c ng ng cho ăn thư ng ñư c th c hi n trư c ng ng cho u ng, b i v y, vi c thêm vitamin C vào nư c u ng là cách t t nh t ñ ñ t ñư c hàm lư ng vitamin C này máu gà trư c khi gi t m . Dùng nư c cũng d linh ho t 66
hơn là dùng th c ăn. Hơn n a do vitamin C có tác d ng trong vi c duy trì cân ñ i các ch t ñi n gi i, nên ch c ch n s có tác d ng c i thi n t l thân th t do nh t và v n chuy n t i nơi tiêu th . N u mô bào tr ng thái cân b ng t i v áp su t th m th u vào th i gian gi t m , nư c trong mô bào ñư c gi ch c và mô bào s ít b teo tóp vào th i gian sau gi t m . Nhóm tác gi Pardue và c ng s (1993) ñã làm thí nghi m thay vi c b sung vitamin C tinh th d b ôxi hoá b ng L – ascorbil – 2 – photphat (APP) khó b ôxi hoá. K t qu thí nghi m cho th y v êc thay th nói trên ñã có hi u qu r t t t. Tóm l i, trong ñi u ki n stress nghiêm tr ng, gia c m không th t ng h p ñ vitamin C ñ làm gi m tác h i c a stress. B sung vitamin C có th ñư c coi là m t gi i pháp ñ ñ i phó v i các lo i stress không th tránh do công tác chăn nuôi. Vitamin C nên ñư c b sung trư c khi x y ra stress. M c vitamin C có v b c b sung ñư c khuy n cáo vào kho ng 100 – 300ppm tr n vào th c ăn trư c stress và kéo dài 3 – 4 ngày sau stress. Khi b sung vào nư c u ng, li u 500 ppm ho c cao hơn có th ñư c dùng vì ph i tr hao ph n b phá hu c a Vitamin C trong nư c, c 4 – 6 gi m t l n l i cung c p dung d ch m i pha. ð tăng các ch tiêu s n ph m gi t m , kho ng 1000 ppm có th b sung vào nư c u ng 24 gi trư c khi b t gà ñ chuy n ñi, nh m tăng ñ m c vitamin C trong máu, ñ m b o cung c p ñ kho ng th i gian c n cho quá trình b t, nh t chuyên ch và gi t th t. Chúng ta có th tóm t t li u lư ng b sung vitamin C cho các lo i gia c m theo b ng sau: ði u ki n bình thư ng (mg Khi b stress STT Lo i gia c m VIT. C/kg th c ăn) (mg VIT. C/kg th c ăn) 1 Gà con 1 – 8tt 300 500 – 1000 2 Gà dò 300 1000 – 15000 3 Gà ñ 500 1000 – 15000 4 Gà broiler 300 500 – 1000 5 Gà tr ng sinh s n 500 1000 - 15000 67
Tài li u tam kh o 1. Vu Duy Giang - Bui Huu §oan Effects of vitamin C suppplementation of a diet for 0-4 week old chicks on the absorption of calcium and phosphorus Livestock Reseach for Rural Development-The international journal for research into sustainable developing world agriculture,Cali,Colombia.ISSN 0121- 3784. Volume 10, Number 2/1998; pg. 1-4 2. Bïi H÷u §o n Nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña vitamin C ®Õn qu¸ tr×nh chuyÓn ho¸ canxi, photpho ë g m¸i sinh s¶n N«ng nghiÖp v C«ng nghiÖp thùc phÈm, 11/1998, tr. 502. 3. Bui Huu Doan Effects of different levels of dietary calcium and suplemental vitamin C on growth, survivability, leg abnormalities, total ash in tibia, serum calcium and phosphorus in 0-4 week-old chicks under tropical coditions. Livestock Reseach for Rural Development-The international journal for research into sustainable developing world agriculture,Cali,Colombia.ISSN 0121- 3784. Volume 11, Number 3/1999; 4. Bïi H÷u §o n Kh¶o s¸t h m l−îng Vitamin C trong thøc ¨n cña gia cÇm. N«ng nghiÖp v C«ng nghiÖp thùc phÈm, 8/ 2000, tr. 372. 5. Bïi H÷u §o n Nghiªn cøu bæ sung vitamin C cho g trèng sinh s¶n KHKT N«ng nghiÖp - §¹i häc N«ng nghiÖp I- Sè 4/2003. 6. Bell D.E., Marion J.E. Vitamin C in laying hen diets. 1989, Poult. Sci. 69: 1900- 1904. 7. Bunan A.G.A. Performance of broiler fed different levels of dietary vitamin C at different seasons of the year. 1993. College Laguna (Philippines), April 1993. 68
8. Chatterjee I.B., N.C. Kar, N.C. Ghosh, B.C. Guha. Aspect of ascorbic acid biosythesis in animals.1961. Annals N.Y. Acad. Sci. 92: 36-56. 9. Chaudhuri C.R., I.B. Chatterjee. Ascorbic acid Synthesis in birds: Phylogenetic trend. 1969. Science. 164: 435-436. 10. Doulas N.L., A. Constantopoulos, B. Litsios. Effects of ascorbic acid on guinea pig adrenal adenylate cyclase activity and plasma cortisol. 1987. J. Nutr. 117: 1108- 1114. 11. De Rodas B.Z., C.V. Maxwell, D.E. Davis, S. Mandali, E. Brockman, B.J. Stoecker. L-ascorbyl-2-polyphosphate as a vitamin C source for segregated and conventionally weaned pig. 1998. J. Anim. Sci. 76(N6): 1636-1643. 12. Franchini A., A. Meluzzi, Manfreda G., C. Tosarelli. Effects of vitamin C on broiler skeleton development. 1993. Atti dell' Associazione Scientifica di Produzione animale (Italy), v10: 519-524. 13. Giroud A., N. Santa, M. Martinet. Variations de l'hormone corticale en fonction de l' acide ascorbique. 1940. C.R. Soc. Biol. 134: 23. 14. Hallberg L., M. Brune and L. Rossander- Hulthen. Is there a phisiologycal role of vitamin C in iron absorption? 1987. Ann. N.Y. Acad. Sci. 498: 324-332. 15. Jones R.S., L. Penc-Golia, K. Eik-Nes. Ascorbic acid deficiency and adrenocortical function in the guinea pig. 1958. Endocrinology. 63: 659-668. 16. Keshavarz K. The effect of different levels of vitamin C and cholecalciferol with adequate or marginal levels of laying hen. 1996. Poult. Sci. 75: 1227-1235. 17. Kitabchi A.E. Ascorbic acid in steroidogenesis. 1967. Nature, 215: 1385-1386. 18. Kratzer F.H., Almquist H.J., Pran Vohra. Effect of diet on growth and plasma ascorbic acid in chicks. 1996. Poult. Sci. 75: 82-89. 69