Bước đầu khảo sát công tác kế toán trong các trang trại ở tỉnh Thừa Thiên Huế

TẠP CHÍ KHOA HỌC, Đại học Huế, Số 23, 2004<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> BƯỚC ĐẦU KHẢO SÁT CÔNG TÁC KẾ TOÁN <br /> TRONG CÁC TRANG TRẠI Ở TỈNH THỪA THIÊN HUẾ<br /> <br />                                        Lê Thị Kim Liên<br />         Trường Đại học Kinh tế, Đại học Huế<br /> <br /> <br /> I. ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Trong quá trình phát triển kinh tế  của các nước trên thế  giới trang trại là một  <br /> hình thức sản xuất nông nghiệp khá phổ  biến nó đóng góp một vai trò quan trọng  <br /> trong sự nghiệp phát triển sản xuất nông nghiệp và nền kinh tế của một quốc gia.<br /> Ở Việt Nam kinh tế trang trại đã, đang hình thành và phát triển mạnh mẽ. Phát <br /> triển kinh tế trang trại nhằm góp phần tích cực vào khai thác, sử  dụng có hiệu quả <br /> đất đai, vốn, kỹ  thuật, kinh nghiệm quản lý, tạo việc làm, tăng thu nhập, khuyến  <br /> khích mọi tầng lớp dân cư  làm giàu đồng thời với việc xóa đói nghèo giảm nghèo,  <br /> phân bổ lại lao động, dân cư, xây dựng nông thôn mới.[1]<br /> Trong những năm gần đây nhiều trang trại hoạt động đã đem lại hiệu quả kinh  <br /> tế, tuy vậy nhiều trang trại còn gặp rất nhiều khó khăn trong việc tổ  chức, quản lý  <br /> sản xuất kinh doanh trong đó vấn đề hạch toán kinh tế nói chung và công tác kế toán  <br /> nói riêng còn rất tùy tiện và lúng túng.[2],[3] Trong thực tế các trang trại còn gặp rất  <br /> nhiều khó khăn khi tính toán các chi phí bỏ  ra, bằng cách nào để  biết được thực lực  <br /> tài chính, theo dõi được tình hình về vốn cũng như việc sử dụng vốn làm cơ sở cho  <br /> các chủ  trang trại có thể  lựa chọn phương án đầu tư, thay đổi phướng hướng sản  <br /> xuất, kinh doanh, dịch vụ... đang là vấn đề  cần được khảo cứu để  có những giải  <br /> pháp thích hợp giúp các trang trại trong công tác  kế toán một cách có hiệu quả. Mặt <br /> khác các trang trại nếu thực hành tốt công tác kế toán sẽ giúp các cơ quan quản lý các  <br /> cấp, các ngành theo dõi được hoạt động của các trang trại một mặt có thể giúp trang <br /> trại làm ăn hiệu quả, mặt khác có thể thúc đẩy các trang trại đòng góp nghĩa vụ với  <br /> nhà nước.<br /> <br /> II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> <br /> <br /> 73<br />  Đề  tài được điều tra 70 trang trại trong tổng số  314 trang trại của tỉnh Thừa  <br /> Thiên Huế. Các trang trại được phân theo các vùng sinh thái đồng bằng, trung du  <br /> miền núi, đầm phá và cát ven biển. Bao gồm 7 trang trại chăn nuôi, 28 trang trại thủy  <br /> sản, 10 trang trại trồng trọt, 9 trang trại tổng hợp, 6 trang tr ại hoa cây cảnh và 10 <br /> trang trại thuộc loại hình khác như  nuôi chim cút, nấm...Ngoài việc lựa chọn các <br /> trang trại điều tra theo vùng sinh thái và loại hình còn chú ý đến trình độ học vấn của  <br /> chủ trang trại.<br /> Số  liệu của đề  tài  một mặt do Sở  Nông nghiệp và phát triển nông thôn của  <br /> tỉnh Thừa Thiên Huế  và Ban Kinh tế thành phố  Huế  cung cấp. Mặt khác đề  tài chủ <br /> yếu dựa vào số liệu phỏng vấn các chủ  trang trại theo các phiếu điều tra đã có sẵn  <br /> và các câu hỏi mở rộng   được thực hiện từ tháng 1 đến tháng 6 năm 2003.<br /> <br /> III. SƠ LƯỢC VỀ TÌNH HÌNH CHUNG CỦA CÁC TRANG TRẠI  <br /> Ở TỈNH THỪA THIÊN  HUẾ<br /> <br /> 3.1. Các loại hình sản xuất kinh doanh của các trang trại  chủ yếu<br /> Các trang  trại  ở  Thừa  Thiên  Huế    bắt  đầu khởi  sắc theo  tinh thần chỉ  thị <br /> 100/CT ­ TƯ của Ban Bí Thư Trung ương ngày 13­1­1981. Giai đoạn tiếp theo được  <br /> đánh dấu từ khi có Nghị quyết 10 của Bộ Chính trị ngày 5­4­1988 và Nghị quyết Hội  <br /> nghị lần thứ 6 Ban Chấp hành  Trung ương khóa VI tháng 3 năm 1989. Đặc biệt các  <br /> trang trại đã phát triển mạnh mẽ  sau năm 1993 khi nhà nước ban hành luật đất đai, <br /> trong đó đặc biệt là Nghị  định 64/CP ngày 27 ­9­ 1993 về  giao đất nông nghiệp và  <br /> Nghị định số 02/CP ngày 5­7­1994 về giao đất lâm nghiệp cho tổ  chức, hộ  gia đình,  <br /> cá nhân sử dụng lâu dài vào mục đích sản xuất nông nghiệp và lâm nghiệp[1],[2] [3].  <br /> Từ  khi kinh tế hộ gia đình được khẳng định là một đơn vị kinh tế  tự  chủ, nông dân  <br /> được sử  dụng đất lâu dài, hộ  gia đình có quyền chuyển đổi, chuyển nhượng, cho <br /> thuê, thừa kế, thế chấp quyền sử dụng ruộng đất, cũng như được quyền sử hữu các  <br /> tư liệu sản xuất chủ yếu khác, được tự do kinh doanh, được tự do mua bán vật tư và  <br /> tiêu thụ sản phẩm[2]. <br /> Nhìn chung loại hình sản xuất kinh doanh của các trang trại khá đa dạng và  <br /> phong phú. Trong những năm qua các trang trại của tỉnh đã phát triển mạnh mẽ cả về <br /> chiều rộng lẫn chiều sâu thể hiện tăng rất nhanh về số lượng, đa dạng về loại hình,  <br /> mỗi một trang trại có quy mô ngày càng mở rộng. <br /> Do điều kiện tự nhiên ở Thừa Thiên Huế có diện tích ven biển và đầm phá khá  <br /> lớn nên trong những năm gần đây các trang trại nuôi trồng thủy sản phát triển mạnh <br /> 74<br /> mẽ chiếm 42,2 % trong tổng số các trang trại điều tra. Các trang trại trồng trọt phát  <br /> triển mạnh trên tất cả các vùng sinh thái chủ yếu sản xuất  cây công nghiệp như tiêu, <br /> điều, một số cây ăn quả như thanh trà, nhãn, dứa  đây là nguồn cung cấp rau quả và <br /> trái cây rất lớn cho thành phố  Huế  và các vùng khác trong cả  nước chiếm 15,9 %. <br /> Trang trại chăn nuôi phát triển nhiều nhất ở vùng núi chủ yếu chăn nuôi bò, lợn, gà... <br /> chiếm 11,23% <br /> 3.2. Lao động trong các trang trại<br /> Bảng 1: Tình hình lao động trong các trang trại điều tra<br /> <br /> Lao động BQ  LĐ thuê BQ trong 1 trang trại Tiền thuê <br /> Loại hình trang <br /> trong 1 trang trại  công LĐ 1 <br /> trại Số LĐ BQ (LĐ) (%)<br /> (LĐ) ngày (đồng)<br /> 1. Trồng trọt 8 6,0 75,0 22.000<br /> 2. Chăn nuôi 4 1,5 37,5 20.000<br /> 3. Thủy sản 5 2,7 54,0 28.000<br /> 4. Tổng hợp 10 7,0 70,0 21.000<br /> 5. Hoa cây cảnh 3 0,5 16,7 18.000<br /> 6. Khác 4 2,5 62,5 20.000<br /> Nguồn: Điều tra năm 2003<br /> Các trang trại ở Thừa Thiên Huế có qui mô  nhỏ nên lao động chủ yếu  sử dụng <br /> nguồn lao động trong gia đình như vợ, chồng và con cái trong gia đình. Lao động thuê <br /> ngoài thường tập trung vào lúc thời vụ căng thẳng, thời điểm thu hoạch hoặc đòi hỏi  <br /> chăm sóc  đặc biệt, vì vậy việc thuê lao động trong các trang trại có tính biến động  <br /> lớn, thiếu ổn định. Trong các trang trại  hầu hết lao động có trình độ văn hóa còn rất <br /> thấp bình quân lớp 7. Số  lao động đã tốt nghiệp phổ thông trung học còn rất hạn chế <br /> chiếm 4%. Lao động có trình độ chuyên môn trong các trang trại còn quá ít, trong các <br /> trang trại điều tra chỉ có 1 lao động có trình độ Đại học, 4 lao động có trình độ trung <br /> cấp và 8 lao động có trình độ sơ cấp.<br /> 3.3.Tổng số vốn của các trang trại<br />                            Bảng 2: Tình hình vốn theo các lọai hình trang trại               Đơn vị tính: (%)<br /> <br /> Loại hình trang trại<br /> <br /> Chăn nuôi Hoa cây <br /> Tổng số vốn Tổng hợp Thủy sản Trồng trọt<br /> cảnh<br /> (triệu đồng)<br /> 100.000 14,2 33,6 11,2 75,0 30,0<br /> Nguồn: Điều tra năm 2003<br /> Tổng số vốn trong các trang trại biến động không theo qui luật nhất định. Tuy <br /> nhiên theo xu thế những năm gần đây tổng số vốn trong các trang trại ngày càng tăng <br /> lên đặc biệt là các trang trại có số vốn trên 100 triệu đồng.<br /> IV. MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ CÔNG TÁC KẾ TOÁN <br /> TRONG CÁC TRANG TRẠI<br /> Khi trang trại phát triển mở rộng về qui mô cả chiều rộng lẫn chiều sâu, có thể <br /> quyền sử hữu về trang trại không phải chỉ  bó hẹp trong một gia đình mà của nhiều  <br /> người, đặc biệt khi trang trại có thể tham gia vào các thị trường vốn trong xã  hội và  <br /> thu hút vốn đầu tư  từ  nhiều nguồn khác nhau, thì công tác kế  toán trong một trang  <br /> trại trở nên bức bách, có một vai trò quan trọng trong sự tồn tại và phát triển của các <br /> trang trại. Hiện nay công tác kế toán trong các trang trại còn chưa được quan tâm một  <br /> cách đúng mức và thậm chí nhiều chủ trang trại còn chưa biết  đến công tác kế toán <br /> là làm cái gì và đưa lại lợi ích gì cho các trang trại.<br /> Qua điều tra phỏng vấn một số trang trại về những vấn đề  cơ  bản trong công <br /> tác kế toán chúng tôi có được một số kết quả ban đầu như sau:<br /> 4.1. Sổ sách kế toán  sử dụng trong các trang trại <br /> Bảng 3: Tình hình sử dụng sổ sách kế toán trong các trang trại<br /> Đơn vị tính: trang trại<br /> <br /> Loại trang trại Có sử dụng Không sử dụng<br /> 1. Trồng trọt 6 4<br /> 2. Chăn nuôi 6 1<br /> 3. Thủy sản 19 9<br /> 4. Tổng hợp  4 5<br /> 5. Hoa cây cảnh 4 2<br /> 6. Khác 7 3<br /> Nguồn: Điều tra năm 2003<br /> <br /> 76<br />  Qua số  liệu điều tra đã có 46 % trang trại sử dụng sổ sách kế  toán.  Trong đó  <br /> hầu hết các loại sổ này chưa được xác nhận bởi một cơ  quan hoặc tổ  chức nào có <br /> tính pháp lý và hầu hết không theo đúng mẫu qui định của chế độ kế  toán.  Hầu hết <br /> các trang trại chỉ sử dụng 1 sổ dạng thu chi đơn thuần. Trong đó, 15% các sổ  phản  <br /> ánh các nghiệp vụ kinh tế phát sinh theo trình tự thời gian, đã ghi chép  được một số <br /> các khoản chi tiêu và thu nhập của trang trại song còn chưa đầy đủ  thiếu tính cập  <br /> nhật. Còn lại các trang traị  tuy có sử  dụng sổ  sách nhưng việc ghi chép còn rất tùy <br /> tiện, sơ sài, thiếu hệ thống, không đảm bảo nguyên tắc nhật  ký của sổ kế toán. Vì  <br /> vậy, chưa phản ánh được các khoản chi phí bỏ  ra, công nợ, tình hình về  vốn cũng  <br /> như quá trình sản xuất kinh doanh của trang trại. <br /> Các trang trại chưa sử dụng sổ kế toán chiếm 54%, tập trung chủ yếu vào các  <br /> trang trại có chủ  trang trại trình độ  văn hóa còn thấp, sự  hiểu biết về   quản lý nói  <br /> chung, công tác kế toán nói riêng còn rất hạn chế. Vì vậy, khi được giải thích về sự <br /> cần thiết phải sử dụng sổ kế toán họ mới bắt đầu cảm nhận và có mong muốn được <br /> hướng dẫn sử dụng.<br /> 4.2. Nhu  cầu về  lập chứng từ để  theo dỏi nguyên vật liệu và sản phẩm  <br /> xuất bán trong các trang trại<br /> Bảng 4: Nhu cầu về lập chứng từ trong các trang trại<br /> Đơn vị tính: Chủ trang trại<br /> <br /> Loại trang trại Có mong muốn được sử dụng Không muốn sử dụng Không trả <br /> lời<br /> 1.Trồng trọt 6 4<br /> 2.Chăn nuôi 4 2 1<br /> 3.Thủy sản 16 5 7<br /> 4.Tổng hợp 6 3<br /> 5.Hoa cây cảnh 1 2 3<br /> 6.Khác 2 5 3<br /> <br /> Nguồn: Điều tra năm 20033<br /> Tuy hầu hết  các trang trại chưa sử dụng các chứng từ để theo dõi tình hình sử <br /> dụng nguyên  vật liệu, thuốc trừ sâu, thuốc thú y... và sản phẩm xuất bán trong quá  <br /> trình sản xuất nhưng khi được đề   cập vấn đề  này một số chủ  trang trại  đã trả  lời  <br /> cần thiết phải sử dụng, bên cạnh đó nhiểu chủ trang trại vẫn thấy chưa có nhu cầu  <br /> sử dụng hoặc không muốn trả lời.<br /> 4.3. Nhu cầu cần theo dõi vốn, nguồn vốn, chi phí, công nợ  và kết quả <br /> hoạt động sản xuất kinh doanh của các trang trại<br /> Bảng 5: Nhu cầu cần theo dõi vốn, nguồn vốn, chi phí, công nợ  và kết quả hoạt động<br /> sản xuất kinh doanh của các trang trại<br /> 77<br />  Đơn vị tính: Chủ trang trại<br /> Loại trang trại Có mong muốn được theo dõi Không muốn theo dõi Không trả <br /> lời<br /> 1.Trồng trọt 8 2<br /> 2.Chăn nuôi 6 1 3<br /> 3.Thủy sản 20 5 1<br /> 4.Tổng hợp 6 2 1<br /> 5.Hoa cây cảnh 3 2 1<br /> 6.Khác 5 4<br /> <br /> Nguồn: Điều tra năm 2003<br /> Việc tính toán chi phí bỏ ra và kết quả thu được hiện nay tại các trang trại chủ <br /> yếu là các chủ  trang trại  ước tính và nhẩm đoán nên thiếu chính xác. Khi được đề <br /> cập có thể sử dụng một số sổ sách theo qui định để theo dõi chi phí, và kết quả hoạt  <br /> động sản xuất kinh doanh được nhiều chủ  trang trại có mong muốn được sử  dụng  <br /> để theo dõi  chính xác và khoa học hơn. Đặc biệt là việc theo dõi các công nợ để kịp  <br /> thời trả nợ cho các ngân hàng cũng như khách hàng.<br /> <br /> V. KẾT LUẬN<br /> Hình thức kinh tế  trang trại tuy mới ra đời và phát triển  ở  Thừa Thiên Huế,  <br /> nhưng trong những năm gần đây đã phát triển rất mạnh mẽ  và có ý nghĩa rất lớn <br /> trong quá trình phát triển  kính tế  xã hội của tỉnh đặc biệt là  ở  các vùng nông thôn. <br /> Trong nhưng năm qua do trình độ  của các chủ  trang trại còn thấp, số  vốn bỏ  ra để <br /> đầu tư vào các trang trại chưa cao, quyền sử hữu về các tài sản trong trang trại chủ <br /> yếu là thuộc một chủ, sự quản lý của nhà nước đối với các trang trại chưa hoàn toàn  <br /> bằng biện pháp tài chính, mặt khác nhận thức về công tác kế toán còn chưa được rõ  <br /> ràng nên công tác kế  toán trong các trang trại chưa được chú trọng thực hiện. Để <br /> trang trại có thể ổn định lâu dài và phát triển  cần đề cập đến việc thực hiện công tác <br /> kế toán từ đó giúp các trang trại tính toán đúng đắn, chính xác các khoản chi phí đã bỏ <br /> ra, giám sát chặt chẽ các khoản thu chi, tính toán đúng kết quả và hiệu quả sản xuất  <br /> kinh doanh. Đồng thời thông qua các số liệu kế toán sẽ cung cấp thông tin quan trọng <br /> giúp cho chủ  trang trại lựa chọn phương hướng đầu tư, sản xuất kinh doanh hiệu  <br /> quả nhất. Việc thực hiện công tác kế toán trong các trang trại cũng sẽ giúp các cấp <br /> quản lý biết được tình hình sản xuất  kinh doanh cũng như hiệu quả kinh doanh trên  <br /> cơ sở đó thực hiện tốt chức năng quản lý nhà nước về kinh tế đối với các trang trại ­  <br /> một đơn vị kinh tế  độc lập với đầy đủ  tư  cách pháp nhân. Với ý nghĩa đó, cần phải <br /> tiến tới xây dựng chế độ kế toán vận dụng thống nhất trong các trang trại, trên cơ sở <br /> chế độ kế toán chung.<br /> <br /> 78<br />  TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1. Nguyễn Đình Đấu.  Đánh giá tình hình kinh tế  trang trại, đề  xuất định  <br /> hướng và các giải pháp chủ yếu để phát triển kinh tế trang trại ở tỉnh Thừa Thiên  <br /> Huế, Báo cáo kết quả đề tài cấp tỉnh (10/2001).<br /> 2. Nguyễn Đình Hương. Thực trạng và những giải pháp phát triển kinh tế  <br /> trang trại trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa  ở Việt Nam , NXB Chính trị <br /> Quốc gia Hà Nội (2000) 124 ­132<br /> 3. Lê Trọng. Phát triển và quản lý trang tại trong kinh tế thị trường, NXB  <br /> Nông nghiệp Hà nội (2000)<br /> 4. Các văn bản pháp luật về kinh tế trang trại. Nhà xuất bản Chính trị quốc  <br /> gia Hà nội (2001)<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> <br /> Phát triển kinh tế trang trại đòi hỏi phải giải quyết nhiều vấn đề khác nhau từ cơ chế  <br /> chính sách đến những biện pháp cụ thể trong hoạt động sản xuất kinh doanh của các trang  <br /> trại. Trong thực tế hoạt động kinh tế của các trang trại còn khá đơn giản từ cơ cấu sản xuất  <br /> cho đến trình độ  và hiệu quả  sản xuất   kinh doanh. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình  <br /> trạng này trong đó nguyên nhân cơ  bản vẫn là trình độ  quản lý của các chủ  trang trại còn  <br /> rất yếu kém và bất cập.  Một trong những vấn đề  quan trong trong công tác quản lý là xác  <br /> định được đúng kết quả và hiệu quả kinh doanh hàng năm, điều này phụ thuộc nhiều yếu tố  <br /> trong đó công tác kế  toán là một công cụ  vô cùng quan trọng. Hầu hết các trang trại qua  <br /> điều tra đều cho thấy công tác kế  toán chưa được quan tâm đúng mức, từ  sổ  sách kế  toán  <br /> việc ghi chép, theo dõi vốn liếng, tài sản, chi phí sản xuất kinh doanh đến hạch toán giá  <br /> thành và hiệu quả kinh doanh còn rất tùy tiện, không rõ ràng do vậy không tạo ra được thông  <br /> tin chính xác trong công tác quản lý của các trang trại.<br /> <br /> <br /> <br /> A FIRST SURVEY ON ACCOUNTING AT FARMS<br /> IN THUA THIEN HUE PROVINCE<br />                                       Le Thi Kim Lien<br />                                                    College of Economics, Hue University<br /> <br /> SUMMARY<br /> <br /> <br /> <br /> 79<br />  There are many problems to be solved for farm economics development. The fact shows  <br /> that farm management is still very simple leading to low economic efficiency. The problems  <br /> rooted from many factors, of  which bookkeeping is utmost important. <br /> This   exploratory   study   learns   that   bookkeeping   in   the   farms   is   not   clear   and   less  <br /> systematic. The farm owners do not know how to take notes of capital, expenses, costs and  <br /> turnovers, hence production results. This is the problem need to be resolved for improvement of  <br /> farm management.   <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 80<br />