intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE

các cụ trạng Việt Nam_ Phan Kế Bính

Chia sẻ: Nguyen Thi Dung | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:36

94
lượt xem
22
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trong các ông trạng nước ta, Nguyễn Hiền là ông trạng đỗ trạng nguyên sớm nhất - từ lúc mới có mười hai tuổi. Ông họ Nguyễn tên Hiền, quê làng Hà Dương, huyện Thượng nguyên, tỉnh Nam Định...

Chủ đề:
Lưu

Nội dung Text: các cụ trạng Việt Nam_ Phan Kế Bính

  1. CAÙC CUÏ TRAÏNG VIEÄT NAM PHAN K BÍNH
  2. Tr ng Hi n Trong các ông tr ng nư c ta, Nguy n Hi n là ông tr ng tr ng nguyên s m nh t - t lúc m i có mư i hai tu i. Ông h Nguy n tên Hi n, quê làng Hà Dương, huy n Thư ng nguyên, t nh Nam nh (B c Vi t) th khoa năm Bính ng th i vua Thái Tôn nhà Tr n, n năm sau thi ình Tr ng. Lúc m i lên sáu, b y tu i, ông i h c nhà sư chùa, nhà sư m i bu i d y mư i t gi y, Nguy n Hi n h c qua là thu c làu. Theo sách "Nam H i D Nhân" c a Phan K Bính, m t hôm nhà sư t ng kinh v a xong vào phòng n m ngh , mơ th y Ph t giáng xu ng b o r ng: "Nhà sư sao không b o Tr ng c cho lên chùa l n v i Ph t ?" Nhà sư t nh d y, soi èn xem các tư ng Ph t thì th y sau lưng m i tư ng có ch "Ph t 30 trư ng" và sau mình hai tư ng h pháp thì có ch "Ph t 60 trư ng" Nh n xét ch thì chính ch Nguy n Hi n. Nhà sư qu m ng Nguy n Hi n, b t ph i l y nư c t y i. Nguy n Hi n h c các sách, qua m t m t lư t là nh ngay. Thơ t phú sách, nói ra t c là văn chương. Năm mư i m t tu i ã n i ti ng th n ng, b y gi có ngư i h c trò Kinh B c tên là ng Tính, t th tài mình hơn c i. Nghe ti ng Hà Dương có th n ng n chơi t n nhà, th xem tài h c ra làm sao. Khi n ra m t bài phú: "Ph ng hoàng sào vu A cát Kì lân du vu Uy n h u" Nghĩa là: Chim ph ng hoàng làm t trên A cát, con Kì lân chơi vư n Uy n l u. Nguy n Hi n c ngay b n câu d ch nghĩa như sau: Không ph i con rùa sông L c Th y Không ph i con r ng sông M nh Hà y kia nư c H u hùng (hùng là con g u) óng ô gò Trác l c (l c nghĩa là con hươu). (B n câu trên, câu nào cũng có tên càm thú cho nên hay) ng Tính m i nghe ư c b n câu, ã l c u lè lư i nói r ng: - Thiên tài xin như ng b c tr tu i này ! Năm y thi th khoa. Năm sau vào thi ình, vua ra bài phúc " p t t kê m u phi h " nghĩa là con v t t giã m gà v h . Văn Nguy n Hi n hay nh t, vua c y lên Tr n g
  3. Nguyên, b y gi m i mư i hai tu i. Tr ng vào bái m ng vua trong sân r ng, vua th y còn bé lo t cho t, l y làm l h i r ng: - Tr ng nguyên h c ai nhà? Tr ng thưa r ng: Tâu b h , tôi sinh ra ã bi t ngay, còn ch nào không bi t thì h i nhà sư m t vài ch mà thôi. Vua th y Tr ng ng i, chưa bi t l phép, ăn nói không ư c khiêm t n, m i cho v h c l phép, ba năm r i m i dùng làm quan. Nguy n Hi n v nhà không ư c bao lâu có s T u em m t bài thơ ng ngôn sang th nhân tài nư c Nam. Thơ r ng: Lư ng nh t bình u nh t , Tú sơn iên o sơn. Lư ng vương tranh nh t qu c, T kh u tung hoành gian. Vua h i các quân th n thì không ai hi u nghĩa lý ra làm sao. Ph i sai hai quan văn võ n nhà ông Nguy n Hi n m i vào tri u h i. Hai quan s n làng Hà Dương, g p m t a tr trong nhà hàng, m t mũi phương phi. S gi h i gì a tr y không thèm áp l i. Mi c m t câu i nôm r ng: "T là ch , c t gi ng u ch t là con, con ai con y?" a tr i ng kh u ngay: "Vu là chưng, b ngang lưng ch inh là a, a nào a này?" S gi bi t a tr y là Tr ng Hi n, m i h i thăm n t n nhà thì th y Tr ng ang lúi cúi dư i b p, nhân c m t câu r ng: "Ngô văn quân t vi n b o trù; hà tu n áo" Nghĩa là: Tôi nghe quân t xa ch b p nư c, l là ph i n nh vua b p. Tr ng ng kh u i r ng: "Ngã b n h u quan cư inh n i; kh tam iêu canh" Nghĩa là: ta c t có ch c làm ư c T tư ng, nhưng còn t m n u n i canh. N u canh l t m n t i tay cũng như ch c làm tư ng. S gi th t ng i nhanh nh u và có ý cao, ch u là gi i, m i b y k ý vua xin m i vào Kinh.
  4. Tr ng nói r ng: - Thiên t trư c kia b o ta ch a bi t l phép, nhưng ch ng nh ng là Tr ng chưa bi t l phép, c n Thiên t cũng chưa bi t l phép. Nói th r i nh t nh không ch u i. S gi v tâu l i v i vua, vua ph i em xe ng a và l n ón, b y gi Tr ng m i i. Khi n kinh, vua ưa bài thơ c a T u ra h i. Tr ng Hi n c m bút vi t ra m t ch và gi i r ng: - Câu thơ th nh t nghĩa là ch nh t, ngư c suôi b ng u nhau; th nhì là b n ch san, ngư c suôi cũng là ch san c ; th ba hai ch vương tranh nhau trong m t nư c, th tư là b n ch kh u ngang d c u là kh u c . Tóm l i ch là m t ch i n. Gi i xong, ưa cho s T u xem, s T u ph i ch u vì th vua c Nguy n Hi n làm Kim t vĩnh l c i phu; sau làm n Công b thư ng thư, không ư c bao lâu thì ông m t. Vua th y ngư i i tài như th mà không ư c th , thương ti t vô cùng. Huy n ông y nguyên tên là huy n Thư ng Hi n, vua m i kiêng tên ông y, i ra g i là Thư ng Nguyên. L i c p cho năm m u ru ng tư i n, b t dân y ph i l p mi u th . Tr ng Trình Tiên sinh húy là B nh Khiêm, hi u là B ch vân cư sĩ ngư i làng Trung am, huy n Vĩnh l i, t nh H i dương. Tiên th nhà ngài có âm c, i ông là Văn T nh ư c phong t ng Thi u b o Tư qu n công, ư c ngôi dương cơ, h p vào ki u t c a Cao Bi n. i thân ph ngài là Văn nh ư c phong t ng làm Thái b o Nghiêm qu n công. M ngài là T Th c phu nhân h Nh , nguyên là con gái h b thư ng thư Nh văn Lan, làng An T , huy n Tiên Minh. Bà y thông kinh s , gi i văn chương, mà l i tinh ngh tư ng s . Bà y kén ch ng n ngoài hai mươi tu i th y ông Văn nh có tư ng sinh ra quí t m i l y. V sau, l i g p m t chàng tr tu i i qua b n Hà, ng c nhiên nói r ng: "Ti c thay ! Khi trư c không g p ngư i này! " H i ra thì chàng y là M c ăng Dung (v sau làm vua nhà M c). B nh Khiêm sinh năm Tân H i i H ng c (niên hi u vua Lê Thánh Tôn); y à to l n, m t mũi khôi ngô, chưa y tu i tôi ã bi t nói. M t khi Văn nh m trên tay, b ng dưng nói r ng "M t tr i m c v phương ông". Văn
  5. nh l y làm kỳ d . n năm ngài lên b n tu i, phu nhân d y ngài h c chính văn trong kinh truy n d y n âu thu c lòng n y. Bà y l i d y h c thu c lòng vài bài thơ nôm. M t b a, phu nhân i v ng, Văn nh kéo m t cái dây ùa v i con, r i ngâm ùa m t câu r ng: "Nguy t treo cung, nguy t treo cung". ương c d dang thì B nh Khiêm ti p: "Vén tay tiên h t h t rung". Văn nh th y con thông minh, m ng l m, v khoe tài v i phu nhân. Phu nhân nói r ng: - M t trăng là ph n bày tôi, sao ông l i d y con i u y? Văn nh th n thò xin ch u l i, nhưng bà y v n còn căm t c, xin t v , nh t nh không y n a, v sau bà y già òi nhà b m . Nhưng t c truy n bà y t c ông Văn nh lên Sơn Tây, l y ch ng khác sinh ra ông Phùng Kh c Khoan (xem bài Tr ng Bùng). Khi B nh Khiêm còn hai trái ào, cùng b n tr t m b n Hàn, có ngư i i thuy n trông th y nói r ng: - Ti c thay cho th ng bé này, b da d y l m ch làm ư c Tr ng nguyên, T tư ng thôi! Khi ngài bé thì nhà, n lúc l n, nghe ti ng ông B ng Nh n Lương c B ng hay ch , m i vào Thanh Hóa theo h c ông B ng Nh n. Lương c B ng v n làng H i Trào, huy n Hoàng Hóa, nguyên có m t chi h l c sang Vân Nam, i i làm quan bên Tàu. Khi c B ng sang s nhà Minh g p m t ngư i cùng h là Lương nh H t cho m t quy n "Thái Át th n Kinh". c B ng em v h c t p cho nên tinh ngh lý s , vi c gì cũng tính bi t ư c trư c. Nguy n B nh Khiêm h c h t ư c phép thu t c a ông Lương c B ng. Khi ông c B ng m t, d n l i Nguy n B nh Khiêm v sau ph i trông nom con mình là Lương h u Khánh. Trong năm Quang Thiêu (Lê Chiêu Tôn) có vi c bi n lo n, Nguy n B nh Khiêm n m t ch , không mu n c n ti ng tăm v i i. B y gi Tr nh Tuy, M c ăng Dung cũng c ý mu n tranh quy n, ánh nhau luông m y năm. Ngài tính s Thái t, bi t có nhà Lê l i khôi ph c ư c. Ngài có làm bài thơ c m h ng sau này: Non sông nào ph i bu i bình th i Thú ánh nhau chi khéo n c cư i Cá v c, chim r ng, ai khi n u i?
  6. Núi xương sông tuy t, th m y vơ i Ng a phi ch c có h i quay c (1) Thú d nên phòng lúc c n ngư i (2) Ngán ng m vi c i chi nói n a Bên m say hát, nh n nhơ chơi. V sau nhà M c chi m gi kinh thành, b n phương hơi yên n, các b n bè nhi u ngư i khuyên ngài ra làm quan. Ngài b t c dĩ ph i ra thi Tr ng Nguyên năm i Chính th nhà M c. B y gi ngài ã b n mươi tư tu i. Vua nhà M c c t ngài làm T th lang, ông Các i h c sĩ. Ngài làm quan ư c tám năm, trư c sau dâng s h ch mư i tám ngư i l ng th n, nhân có chàng r là Ph m o cũng kiêu ho nh, ngài s ph i v lây, m i t quan cáo v dư ng lão. Khi ngài trí sĩ r i, làm nhà chơi mát mé dư i làng g i là B ch Vân Am, l i b c hai nh p c u g i là Nghênh phong và c u Tràng Xuân, thư ng thư ng ra chơi hóng mát. L i làm m t cái quán Trung tân bên sông Tuy t Giang, d ng bia ký s mình. Khi thì ngài bơi thuy n chơi b Kim H i và b Úc h i, khi thì i chơi các núi An t , núi Ng a vân và núi sơn. i n âu làm thơ ngâm v nh n y, ho c g p ch nào có cây c i mát, chim kêu ríu rít thì l y làm khoái chí l m, nh n nhơ c ngày. Ngài tuy nhà, nhưng vua nhà M c v n coi ngài quí tr ng, nhà nư c có công vi c gì to thì sai s n h i t n nhà, ho c khi m i v Kinh mà h i. Ngài bàn nh l m i u ích l i cho nhà nư c, nhà M c phong ngài làm L i b thư ng thư, Thái phó Trình qu c công vì th ta thư ng g i là Tr ng Trình. Năm t D u, ngài ph i b nh, M c H u H p sai s n thăm và h i vi c h u s . Ngài b o r ng: - Ngày sau nư c có vi c, x Cao Bình tuy nh nhưng cũng có th hư ng phúc ư c vài i n a. n sau nhà M c m t nư c, ch y lên Cao Bình, qu nhiên còn gi ư cb n ir im i tuy t. Ngày 28 tháng m t năm t D u, ngài m t, th 95 tu i. H c trò g i ngài là "Tuy t giang phu t ". Ngài h c tinh v thu t s , phàm các vi c tai, tư ng h a, phúc cùng là ngày mưa, ngày n ng, vi c gì cũng bi t trư c.
  7. Có m t ngư i h c trò tên là Bùi Sinh, ngài b o ngư i y v sau t t phú quí. n khi Bùi Sinh g n b y mươi tu i v n còn nghèo hèn, cho là ngài oán s mình sai; ngài cư i không nói gì. M t hôm ngài b o Bùi Sinh mư n m t chi c thuy n ánh cá cho bơi ra b n H ng àm b V n Ninh, i n gi y... h g p cái gì thu l y em v , ch c ư c thư ng to. Bùi Sinh tuân l i, qu nhiên g p m t bà c già, áo mũ ch nh t , i thuy n b b t phong n y. Bùi Sinh em v ph ng dư ng t t . ư c vài hôm có ông t ng c Qu ng ông sai ngư i sang nói v i vua ta r ng: Thái phu nhân chơi b b t phong, xem thiên văn thì th y phương Nam xin nhà vua vì nghĩa láng gi ng cho ki m giúp. Ngài sai Bùi Sinh em bà c y dâng lên, vì th ư c phong tư c là Thao qu n Công. Năm Thu n bình th 8 nhà Lê (1556) vua Trung Tôn m t, không có con, b y gi Tr nh Ki m ang c m quy n có b ng h nghi, không nghĩ ra th nào. H i Phùng Kh c Khoan cũng không bi t th nào cho ph i, m i sai ngư i lén ra H i Dương h i ngài, ngài ch ng nói gì ch ngo nh l i b o ngư i yt . - Năm nay m t mùa, thóc gi ng không t t, chúng mày nên tìm gi ng cũ mà gieo m . Nói r i, sai ti u quét d n t hương ngài ra chơi chùa và b o ti u. - Gi chùa th ph t thì ăn o n. ó là có ý khuyên Tr nh Ki m tìm l y dòng dõi nhà Lê mà l p lên, mà ph i c gi o làm tôi ăn mày ph t thì m i hư ng phúc. S gi v nói v i Tr nh Ki m. Tr nh Ki m hi u ý, m i ón vua Anh Tôn l p lên, qu nhiên d ng l i ư c cơ nhà Lê mà h Tr nh cũng i i vinh hi n. Khi y c D t tri u Nguy n ta ( c Nguy n Hoàng) ang có hi m v i Tr nh Ki m. Tr nh Ki m có ý mu n ám h i, c D t lo s , không bi t làm th nào tránh kh i n n, m i sai ngư i ra h i ngài. B y gi ngài ang ch ng g y chơi trong vư n c nh. Trong vư n, có vài mươi ng n núi non b , l i ch ng á làm m t r ng núi ngang. Trên núi cây c i rư m rà, có àn ki n ang bò trên t ng á, ngài nhìn xem àn ki n, r i t m t m cư i nói: - M t dãy núi Hoành Sơn (núi ngang) kia, có th yên thân ư c muôn i. Ngư i kia th y nói v y. V nói v i cD T . c D T bi t ý, m i xin vào tr n th trong x Thu n Qu ng (trong y, có dãy núi Hoành Sơn), qu nhiên m i ngày m t th nh, m ra cơ nghi p Nguy n tri u.
  8. H c trò ngài r t nhi u nhưng ch có Phùng Kh c Khoan, Lương H u Khanh, Nguy n D , Trương th i C làm nên to mà có danh hơn c . Phùng, Lương thâm thúy v ngh lý h c, cùng làm danh th n lúc nhà Lê trung hưng. Khi trư c ông Phùng Kh c Khoan thuê nhà n h c ngài. Lúc h c gi i r i, ngài ang êm n chơi nhà tr , gõ c a mà b o r ng: - Gà ã gáy r i, sao không ng d y mà th i cơm ăn, còn n m mãi làm gì? L i y có ý gi c ông Kh c Khoan vào Thanh Hóa giúp nhà Lê. Ông Kh c Khoan bi t ý th m i cùng Nguy n D vào giúp nhà Lê, làm n công th n. Ngài làm thơ phú r t nhi u, n nay v n còn m t t p thơ là "B ch vân am thi t p" và m t quy n s m ký bây gi v n g i là "S m Tr ng Trình". (Theo Phan K Bính). Chú thích: (1) ng v sau nhà Lê khôi ph c u c nư c. (2) ng v sau nhà Tr nh gi quy n nhà Lê. Tr ng Ác Tr ng Ác chính tên là Giáp H i tr ng nguyên Khoa M u Tu t năm i Chính nhà M c (1538). S dĩ có tên y là vì ông ngay th ng quá, nhi u ngư i b t mãn thù oán và sau khi ch t r i, ông cũng v n không ch a tính y, còn hi n lên ch i c ti n sĩ nguy n Văn Th nh làm cho ông Th nh s h t h n. M Giáp H i là ngư i làng Công Lu n, huy n Văn Giang t nh Hưng Yên (B c Vi t). Bà c y khi còn tr nghèo l m ch có m t gian nhà tranh c nh ư ng bán hàng nư c. Theo Phan k Bính b y gi có m t ngư i T u i qua ư ng, vào hàng ngh , lúc i b quên m t túi b c. Cách n a tháng n a m i h t ho ng l i h i thì bà y em c túi b c ra tr l i, v n nguyên như lúc trư c. Ngư i khách xin bi u l i m t n a, bà y không l y nói r ng: - Tôi ch vì không ưa c a b t nghĩa cho nên tôi m i nghèo th n y, sao bây gi tôi l i ch u l y c a ông. Ngư i khách c m t b ng y, m i h i r ng:
  9. -M m ng tiên nhân nhà bà âu, tôi tìm giúp cho bà m t ngôi t hay. Bà kia nói: - Tôi là àn bà, ch có tr i m t mình, không có anh em nào c . Nay ã ngoài b n mươi tu i, dù ư c t hay bao gi phát t? Mà phát t thì làm gì n a? Ngư i khách nói: N u ư c ch t hay, thì d u àn bà cũng phát phúc. Bà y m i ưa ngư i khách n ch ngôi m cha bà y. Ngư i khách l p t c tìm t cho, r i d n r ng: - V sau th y ai có n n n ây s n lòng mà c u ngư i ta, thì s có s may m n. Bà y y ư c n a năm, x y có ngư i làng Bát Tràng, nhà nghèo, i làm mư n ki m ăn, khi y tr i ã t i, g p ph i mưa gió, qu n áo ư t lư t thư t rét run c m c p, qua hàng y xin vào tr m t t i. Bà y h i u uôi c n k , cho vào ng , r i t l a cho sư i và d n cơm cho ăn. êm hôm y rét l m, mà nhà thì ch có c m t chi c chi u. Ngư i kia thì rét không th nào mà không như ng ư c chi u cho. Mà cho kh thì ch ng ành lòng m i cho n m chung m t giư ng mà ng . Chàng kia ã ư c no m l i n m chung v i àn bà l gì l a g n rơm, té ra thành tư thông v i nhau. Không ng chàng kia b ch ng h n th p, ch m t lúc thì t t hơi. Bà y kinh ho ng vô cùng, s ngư i ta phát giác ra, ang êm ph i lôi ra ám tha ma vùi xu ng, mà bà ta cũng có mang t y. ư c vài tháng n a, ngư i Tàu l i n h i r ng: - T khi táng m n gi ã c u ư c vi c gì cho ngư i nào chưa? Bà y ưa ra ch m chàng kia. Ngư i khách ng m nghía m t h i r i nói r ng: - Ch này là huy t thiên tán y, n u có thai thì t t sinh ra Tr ng Nguyên t tư ng. Bà y y năm, qu nhiên sinh ư c m t con trai, c t cách l thư ng. Khi lên b n tu i, ra chơi ngoài b sông, x y có ngư i lái buôn làng Sinh K , huy n Phương Nh n, bơi thuy n qua b n, trông th y th ng bé nh n nh i, ăn c p em xu ng thuy n i m t. Bà kia tìm con âu cũng không th y tư ng là ch t u i dư i sông r i, s u th m không bi t ng n nào. Ngư i lái t khi em a bé v , yêu m n l m, khi m i l n lên, tìm th y cho i h c. Giáp H i - tên a bé - h c hành t n t i, văn chương hay nh t trong làng. n năm ba mươi hai tu i, thi Tr ng nguyên.
  10. Hôm vinh qui v làng, ph i ph c d ch khó nh c, có ngư i bi t nguyên y ông y, b o riêng v i nhau: - Không bi t ngư i x nào n ây làm kh dân ta th này ! Giáp H i nghe l m ư c câu y, không bi t vì c ra sao. M t hôm, xét xem các m m t tiên, thì không có ngôi nào áng phát Tr ng Nguyên, trong b ng h nghi l m. Nhân m i h i nh ng ngư i quen thu c, có ngư i bi t chuy n nói v i ông y. Giáp H i m i nt n làng Công Lu n dò xem, thì th y có bà c già ngoài b y mươi tu i, bán hàng bên c nh ư ng, trông ra tình c nh kh n n l m. Giáp H i sai ngư i vào h i r ng: - Bà c kia có ch ng con gì không, sao mà kh n khó n th ? Bà c nói: - Tôi là ngư i làng này, khi xưa có sinh ư c m t m n con trai, ã b n, năm tu i, chơi v i tr con b sông, r i không bi t nó l c i âu m t. Bây gi ch m t thân, không bi t nương c y vào ai, tình c nh s u th m, nói ra không xi t. Giáp H i là m mình, m i sai ngư i b o r ng: - Bà c già c mà không có ai trông nom, i theo v v i tôi tôi nuôi cho, có b ng lòng không? Bà kia nói: - N u quan l n có b ng thương tôi như th thì phúc cho tôi l m. Giáp H i m i em v nuôi n ng, nhưng cũng chưa dám ch c là m . Chân Giáp H i v n có cái n t ru i , thư ng khi ng i nhàn l ra. Bà c y m t hôm trôngth y, c nhìn tròng tr c không ch p m t. Ngư i nhà qu r ng: - Quí th quan l n, bà c kia sao dám nhìn mãi th ? Bà kia nói: - Tôi khi xưa, sinh ư c m t a con trai cũng có cái n t ru i như th nay tôi trông th y, tôi l i nh n con tôi, cho nên tôi nhìn ng m m t chút, xin quan l n th l i cho tôi. Giáp H i l p t c g i bà y h i c n k t ng tí, bà c y k r ch ròi th y chung. Giáp H i bu n r u mà than r ng: - Ta b y b u ng m t m t i, có m mà không bi t; nay nh tr i l i ư c g p ây, m i bi t nm .
  11. V sau làm n L i b thư ng thư, Tái b o Sách qu c công, v nhà trí sĩ ! Giáp H i nh n t m làng Bát tràng cho nên văn chi huy n Gia Lâm ph i th ông y. n sau có ông ti n sĩ Nguy n văn Th nh, cho Giáp H i là ngư i làng Sinh k , và l i làm quan nhà M c mu n tư c tên ông y trong s tiên hi n huy n Gia Lâm. êm n m mơ th y Giáp H i m ng r ng: - Tao t i gì mà mày tư c tên tao, mày là b n h u sinh, sao dám khinh l n ti n b i, s có báo ng cho mà xem. Ông Th nh s hãi, không dám xoá tên i n a. Nay huy n Gia Lâm v n có th , mà làng Bát Tràng cũng ph i cúng t . Tr ng L n H Dương làng D a thu c t nh Hà Nam (B c Vi t) là m t quí t c có nhi u ngư i làm quan to trong tri u. n i ông Dương ình Lương thì xa xút, con cháu không n i ư c nghi p cha ông, ph i làm ngh bán th t sinh nhai. Hai v ch ng ông này, tuy s ng trong ngh gi t heo, gi t bò, nhưng b n tính th c thà, phúc c, có ti n v n b thí cho nh ng ngư i khó chung quanh và th tr i s ph t, ch không ác nghi t như ph n ông b n ng nghi p lúc b y gi . M t hôm, Lương ông i l cái mi u u làng v thì g p m t ông c già vai eo khăn gói, tay ch ng g y, h i thăm tìm nhà tr . Lương ông áp: - Thưa c , ây không có quán tr nào h t. Bây gi tr i s p t i r i, c mà i n a thì l d ư ng, âu là m i c v nhà tôi ngh . Tôi không có ti n nhưng cơm nư c ãi c mươi ngày. - N u c có lòng yêu chúng tôi mu n l i ây chơi ít ngày. Ông khách m ng r . - N u ư c như th thì còn gì hay b ng. Lương ông h n ưa ông khách v nhà, ti p ãi r t chân thành, quí hóa. Cơm nư c xong, ông khách h i ch nhà làm gì. Lương ông c th c tình mà áp. - Không dám d u c , t tiên chúng tôi xưa làm quan to t i tri u, nhưng n chúng tôi tài hèn s c kém nên ành ph i bán th t sinh nhai.
  12. Hai ngư i trò truy n m t êm, tâm u ý h p. Ch nh t nh lưu khách l i vài hôm, không ng ông khách lì l m l i luôn ba tháng, ngày nào cũng hai b a rư u r i ch ng g y i chơi la cà h t gò này sang ng n , h t ru ng n l i n ao kia. Thì hóa ra ông n i xem a lý, mà ông ta không ai khác hơn là ông thánh a lý T Ao. Th y Lương ông là m t ngư i phúc h u, hi n lành T Ao mu n áp ơn, quy t nh li li n ba tháng chính là tìm cho Lương ông m t ngôi t quý. T Ao h i Lương ông: - Ông bà ãi tôi thành tâm quá, tôi c m t lòng ông bà h t s c. Nay tôi tìm ư c m t ngôi t quí cho ông bà, v y xin h i ông bà mu n gì? Lương ông áp: - B m c , tôi ch ng mu n gì c , ch mong m i có m t i u là sinh ư c m t a con trai có h c hơn tôi n i nghi p ông cha cho kh i mang tai mang ti ng. T Ao g t u: - Tư ng gì, ch n u ch có th thì d l m. Ngôi t tôi ch n cho ông phát tr ng mà l i là Tr ng không ph i h c. V y ông s a so n i tôi t t cho, k o tôi có vi c s p s a ph i i x a r i . Lương ông bèn nh ông T Ao t l i ngôi m c a thân ph ông. Táng xong ư c vài tháng thì Lương ông làm ăn th nh vư ng hơn trư c. Th y tr i thương như th , v ch ng Lươong ông l i càng c tu nhân tích c. ư c g n m t năm thì Lương bà có thai. Trong khi Lương bà có thai, Lương ông hàng ngày th y m t hi n tư ng l : Nguyên t nhà Lương ông ra ch thì ph i i qua m t cái gò kêu là gò Th n ng. L n nào i ch v Lương ông cũng th y trong lúm cây có ti ng tr con kêu the thé: - Th y ơi l n sau i ch th y nh mua quà cho con nhé. Lương Ông tho t u không tin, nhưng sau th y a tr c nói the thé ra như th ông ph i áp: - l n sau th y mua quà cho con. Lương ông không mu n nói d i, hôm sau mua quà th t. Ông g i: - a nào òi quà thì ra ây mà l y. Ti ng a tr nói v ng ra: - Th y c y, con ra l y ngay bây gi . Lương ông ý thì i m t quãng, quay l i xem, gói quà bi n t lúc nào không rõ. T ó
  13. l n nào i ch v , Lương ông cũng mua quà cho a tr . Mua ư c b y mươi hai l n thì Lương bà sanh ư c m t con trai. V sau này, ngư i ta tính ra thì con trai c a Lương ông s ng ư c b y mươi hai tu i. a con y là Tr ng L n sau này v y. Lương ông t tên cho y là Chung Nhi. T c truy n vua Thánh Tôn cũng ra i cùng ngày v i Chung Nhi c Tr ng Ăn, Tr ng V t cũng sinh năm y. Nói v Chung Nhi lên ba tu i thì tri u ình m khoa thi có hai ông Tr ng Nguyên và B ng Nh n vinh quy v qua làng Rùa. Chung Nhi ra xem, th y th , cư i mà h i cha r ng: - Ông kia là gì mà t mão p th ? - Ông y là quan Tr ng. - Còn ông kia là gì? - Ông y là quan B ng. - V y trong hai ông, ai hơn ai kém? - Quan Tr ng hơn quan B ng. - Th thì ngày sau con ph i làm quan Tr ng. T ó Chung Nhi ch mơ ư c làm Tr ng Nguyên b t tr con làm c làm qu t rư c mình như rư c quan Tr ng vinh quy bái t . Có ngư i khách l , th y th , bĩu môi, b o : - Tr ng d hay Tr ng Nguyên? Chung Nhi áp: - Khách quen ch ng hóa khách l . Khách th y a tr áp th , gi t mình cho là l , b o Lương ông nên cho Chung Nhi i h c. Chung Nhi h i m : - Th y gi i hơn Tr ng Nguyên hay Tr ng Nguyên gi i hơn th y ? M tr l i: - Tr ng Nguyên gi i hơn. - Th thì con không i h c th y âu. M khuyên: - Mu n làm Tr ng, ph i i h c th y m i ư c. Nghe m nói th , Chung Nhi m i ch u c p sách i h c. Lương ông làm gà th i sôi mang sang th y xin làm l nh p tràng cho con. Th y b o
  14. Chung Nhi vào l , Chung Nhi: "L ai ?" Th y nói: - L trình c Thánh Kh ng T . Chung Nhi h i: - Thánh Kh ng T có hơn Tr ng ? Th y nói: - Nh t Thánh nhì Tr ng B y gi Chung Nhi m i ch làm l . Lúc xong, Lương ông b o vào làm l th y. Tr ng cho là th y kém Tr ng, nh t nh không ch u l . th y b o: - Tiên h c l h u h c văn. Tr ng ch u là ph i, lúc b y gi m i ch u l th y. Th y l i b o: - Th nh t hay ch , th nhì gi òn. Chung Nhi không b ng lòng, nói: - Ph i òn thì con không h c âu. Lương Ông ph i d : - Con chăm h c thì không can gì ph i ánh ! - Th h c m y hôm thì thành Tr ng ? Th y n c cư i: - H c dăm ba ngày thì thành Tr ng. Chung Nhi t m t m cư i thích l m. Th y c m t câu trong Tam T Kinh cho Chung Nhi h c "Thiên tích thông minh, thánh phù công d ng". Th y c xong thì Chung Nhi quên li n mà c tr o ra là: "thiên tích thong manh, thánh phù ch ng g ng" ch có câu y mà b y tám ngày không thu c. Th y gi n l m b t n m xu ng ánh Chung Nhi không ch u n m x p, c n m ng a tênh hênh ra. Chung Nhi nói: "Thiên tích thong manh, thánh n m ch ng g ng" sao th y b t con n m x p ? M t hôm th y i v ng, có khách vào h i: - Th y có nhà không? Chung Nhi nói v ng ra: - Th y i v ng r i, ch có Tr ng nhà thôi.
  15. Khách cư i h i l i: - Tr ng h c n âu r i ? Tr ng nói văng m ng: - Tr i y cao sâu. Trên tr i dư i t âu âu cũng tư ng. Khách h i: - Tr i là gì? t là gì ? - Tr i là thiên, t là a. Ông không h c hành gì c hay sao mà không bi t ? Khách gi n m ng: - Con cái nhà ai, m i n t m t ã láo xư c ? Chung Nhi vênh m t ra : - Ông tư ng ông gi i thì tôi ông bi t trên tr i có gì và dư i t có gì ? - Trên tr i có trăng, có sao, dư i t có núi có sông ch gì ! Tr ng - t gi tr xu ng Chung Nhi t xưng mình là tr ng. Tr ng cư i khanh khách và nói: - Ông này không h c có khác, trên tr i có hai ngư i mà dư i t có m t ngư i h c trò ch ! Khách h i : - Trên tr i có hai ngư i là ai ? Mà dư i t có m t ngư i là ai? Tr ng l i cư i di u khách m t h i lâu m i nói : - Hai ngư i là nh nhân (ch thiên có ch nh và ch nhân). Còn dư i t có m t ngư i là Sĩ (ch a có ch sĩ trong) - Ngư i sĩ y là ai v y ? - Là Tr ng ch còn ai n a. Khách ra v , lòng băn khoăn suy nghĩ v th ng bé khôn ngoan. M t hôm, Tr ng t nhiên b h c v nhà. Lương bà h i t i sao thì tr ng nói: - T i con h c h t sách r i. Con v nhà s a so n i thi ây. Th m thoát tr ng ư c mư i ba tu i mà h c quy n "Tam T Kinh" chưa thu c. Lương ông r t bu n phi n. M t hôm, hai cha con i sang làng bên mua l n t i nhà m t v quan h i hưu. Quan ông ang ng , quan bà i v ng. i cho quan d y, Lương ông cùng con ti n vào. Ngái ng , ông quan th y ngư i mua l n, ng lên l y tay chùi ngang m t, vu t b râu r sang hai bên, o n búi tóc r i quay vào trong nhà.
  16. Th y th , Tr ng b o cha c vào trong nhà mà b t l n, Lương ông h i t i sao thì Tr ng áp: - Thì v a ây quan ã b ng lòng r i mà. Ngài l i nói cho bi t giá c l n là bao nhiêu, cha không trông th y à ? - Quái, mày nói làm sao, ch tao có th y quan nói gì âu? - Quan không nói vì quan khinh cha con mình nghèo, nhưng quan ra hi u b ng tay. B t l n xong, Tr ng b o ngư i nhà quan cho Tr ng n p ti n. Ngư i làm h i: "Th anh ã th a thu n v giá heo v i quan r i à? Bao nhiêu? Tr ng áp: - Mư i tám quan. Ngư i nhà quan la lên: - Mư i tám quan, r quá. Ta ph i vào b m quan m i ư c. Tên ngư i nhà vào b m quan th c. Ngài hét lên: - Ai bán cho nó mư i tám quan âu. Tr ng nói: - B m quan, khi nãy chúng con h i giá, quan g t u r i l y tay chùi ngang m t r i l i vu t t hàm r i vu t hai bên râu mép. Như th ch ng là th p bát là gì? Quan phì cư i: - Mày nh mà bi n bác gi i. Thôi, tao cũng bán cho mày. Mùa thu năm sau. Lương ông b b nh r i m t. Tr ng ói i lang thang làng này xóm khác, h t rư c chè l i c b c. M bu n l m. Tr ng nói: -M ng bu n. Nay mai con tr ng, tha h sung sư ng. M cư i: - Cái th con có tr ng h a chăng là Tr ng Ăn, Tr ng Rư u, Tr ng D Bác, Tr ng Lông Bông. T c quá, Tr ng vào g p m xin i quy t tr ng m i nghe. M t hôm, n làng kia, Tr ng g p hai ngư i h c trò l u chơng i thi. Tr ng ch p tay h i: - Thưa, hai ông i âu? - Chúng tôi ch y kinh ây. Còn ông i âu ? - Tôi cũng ch y kinh. Hay là ta cùng i cho vui. Vì tr ng lém l m, nên m i ti n chi phí hai ngư i h c trò kia cũng chi tr ng. i n m t xóm kia thì tr i t i. Có cái quán bên ư ng, c ba cùng vào ngh êm. Ch ng
  17. ng quán y l i là nơi t h p c b c, u tr m uôi cư p, chúng v n rình r p cư p hành lý c a ba ngu i. B t ng êm y tr ng l i n m mê, b ng dưng hét to lên : - ây r i, b t chúng chói c l i c t ti t cho ta. B n tr m cư p th y th c m u b ch y. Hai ngư i h c trò nghe u uôi câu truy n c m ơn tr ng h t l i và ph c tr ng là ngư i can m, có bi t âu r ng tr ng n m mê th y l n, òi b t trói l n l i em làm th t bán. Hôm sau, ba ngư i i n m t làng kia, xin vào tr êm. Qua c ng th y ba ch "Th chư d " l y trong qu d Kinh D ch, tr ng c th chư l i tư ng nghĩa là s l n, b o hai ông kia: - T i nay, anh em ta có th l n ánh chén. Hai ông kia ùa: - i ư ng xa mà có ngư i l i cho nh m th l n, ch ng là may l m sao ! Ng âu t i hôm y h vào tr nhà ông th chi, nhân ngày xuân t , ông pha m t cái th l n ra m i ba ngư i ánh chén cho vui. Hai ngư i b n ph c tr ng bi t vi c s p t i như th n và nói: - Ch c là bác gi i lý s , tiên tri l m mà bác gi u chúng tôi. - Không bi t tiên tri, lý s , sao là tr ng ư c. n m t làng khác, th y có m t các b ng hai ch "h mã", tr ng c l m là b t yên (vì ch nho hai ch h mã và b t yên g n gi ng nhau) tr ng nói: - Làng này b t yên. Hai ông b n t m t m cư i, không c i chính, và cũng chi u ý tr ng không vào làng y. Thì v a i qua làng m t lát, c ba nghe th y ti ng kêu la m , thì ra là ám cháy, cháy m t lát m t n a làng ra tro. L i m t l n khác, i n m t ngôi chùa kia, c ba r nhau vào vãn c nh. Nhà sư th y ba ông cùng là thơ sinh, ngh làm thơ t c c nh, Hai ông kia v y bút thơ nét bút như r ng bay phư ng múa l i thơ hàm s c ch a chan ý v . Th y th Tr ng nghĩ "Mình không làm thơ thì ch t". Nhưng làm thơ thì bi t làm th nào. ánh li u. Tr ng cũng vi t "Thâm tinh l p lái" nh ng vì d t, Tr ng l i vi t thành "Thâm tinh huy n lý. Nhà sư c xong b n ch th y nét không p nhưng ý v xâu xa, p tay vào ùi bôm b p thán ph c tr ng h t l i. - Tuy t tác ! Tuy t tác ! "Thâm tinh huy n lý" t c là tình xâu xa, l nhi m m u, hay quá !
  18. Th t h p c nh nhà chùa. Có bi t âu r ng chính ra tr ng nh vi t b n ch "thâm tinh l p lái" t c là ti ng lóng c a b n lái l n, có nghĩa là ba quan và mư i hai quan. Nhà sư lưu ba thày chùa tr ng ãi và ngâm không ti c b n ch th n c a tr ng và cũng ngâm luôn c hai bài thơ c a ông h c trò cùng i v i tr ng. Tr ng cúi u nghe và ch m t lát thì thu c lòng c hai bài. M t hôm kia, ba ngư i i qua m t trang tr i, nhìn vào có m t cô gái xinh p tuy t tr n ang hái hoa trong vư n, có hai th n theo h u. Tr ng mê quá, l p mưu t giã hai ngư i b n, r i quay l i v n vơ ngoài trang tr i tìm cách ư c g n ngư i p. H i thăm ngư i chung quanh thì bi t giai nhân tuy t s c n là con quan trí sĩ h Bùi. Bùi tư ng công ch sinh ư c m t mình nàng là con gái, t tên là Ph n Khanh... Tình c hôm y, Bùi Tư ng Công ang ng mơ màng thì có ngư i trong mơ ang ánh th c gi y và b o "ra ngay ngoài c a ón quan tr ng". T nh gi c Bùi tư ng Công v i i th ng ra c ng thì th y tr ng. Bùi tư ng Công m i tr ng vào nói chuy n. Ho ng s tr ng tư ng là Bùi tư ng Công b t tr ng giam, tr ng nói: - Tôi là h c trò, ch y kinh i thi nh t nh l y cái tr ng nguyên. Th y trang tr i c a tư ng công tươi t t, tôi d ng chân l i ng m ch có tình ý gì âu mà tư ng công l i... V a n m mê th y có ngư i b o ra c ng ón tr ng bây gi g p ngay m t ngư i h c trò ch y kinh quy t gi t l y cái tr ng nguyên. Bùi tư ng Công tin ngay úng ngư i n y là tr ng, bèn gi l i thi t ti c Uyên Ương ình. Rư u ngà ngà say, Tr ng súc c nh sinh tình c vanh vách hai bài thơ c a hai ngư i b n làm chùa mà tr ng ã thu c lòng. Bùi tư ng Công lè lư i ch u là thơ hay, g i ti u thư l y gi y bút lên chép l i h a v n. Ti u thư h a v n l i, l i thơ cũng không kém ph n xu t s c. Ưng ý quá, Bùi tư ng Công bèn ng ý mu n g con gái cho tr ng. Tr ng nghiêm t n tr l i. - Thưa tư ng công, ngư i con trai l y công danh làm chính, chuy n v con là th y u. Tư ng công có lòng yêu, xin lãnh ý nhưng cho khi nào tr ng v m i có th tính chuy n ti u ăng khoa. Tư ng công ph c tr ng sát t. Vào phòng riêng ngh . Tr ng b ng th y trên tư ng có m t b c ho tiên ghi m y ch như sau: "Bát ao phân mê ph n", nghĩa là ch Bát, ch
  19. ao, ch Ph n, ch Mê, b n ch y ch p l i thành ch Ph n. Bùi ti u thư vi t m y ch y là có ý ai i ư c thì s l y làm ch ng. V n mù ch , trong năm ch y Tr ng ch bi t có ch "Ph n" oán là tên c a ti u thư; s n trên n có bút nghiên cũng v ch tên mình là "Chung" vào. Vi t xong, n m quèo ra ng . n sáng, Ph n ti u thư th y ch "Chung" tán ra câu i là "Thiên lý trong kim chung", nghĩa là ch Thiên, ch Lý, ch Kim ch p l i thành ch Chung. Nàng n c n khen hay và cho r ng ch có ngư i này m i x ng áng là ch ng nàng. Bèn bày l ra gi a tr i c m t tr i t ã run r i cho nàng ư c ngư i ch ng x ng áng. o n nàng và tr ng cùng làm l th nguy n, l y tr i t ch ng t cho m i duyên lành hi m th y. Bùi tư ng Công m ng r sai t ti c Th y ình trên h Bán Nguy t ăn m ng và ưa m t mâm vàng cho Tr ng làm ti n l phí. Khi t bi t. Ph n ti u thư ưa cho chàng m t phong thư. i ư c m t quãng ư ng d c thì là m t bài thơ t tuy t: Bán nguy t chi trung tương h i s , Uyên ương ình n i bá bôi thi. Nguyên quãn kiên s n thanh vân l , T o tháp h i lai an qu nhi. T m d ch là: G p nhau bán nguy t h này, Uyên ương ình n cùng nhau t c thù. Mong chàng s m ch y ư ng cũ, B cành an qu cho ph t m lòng. Xem thơ xong, h quá, Tr ng quên m t c ư ng i, r i l c vào m t cái mi u hoang gi a ng. Trong mi u có m t ông c u râu tóc b c ang ng i u ng nư c. Tr ng mon men l i g n c , ông c h i: - Ch y kinh sao l i vơ v n vào ây ? Tr ng thưa là b l c ư ng. Ông c c m cái g y ch c vào b ng Tr ng m t cái và b o: - Mu n ch y kinh, hãy ng i xu ng bóp chân tay cho lão m t lát, lão s ch ư ng cho. Tr ng ch u li n. Bóp chân tay xong, Tr ng h i: - B m c , th bây gi c ã b ng lòng ch cho cháu ư ng vào kinh chưa. Ông lão cư i khà khà. - âu có d dàng th ư c. Lão h i th c,th y ch y kinh làm gì ?
  20. - B m, thi l y Tr ng nguyên. - T t l m. Nhưng mu n tr ng nguyên, ph i nghe l i lão. - Thưa c , d y làm sao ? - Th y ph i cơng lão vào t i kinh thì th y tr ng. Tr ng l i ch u li n. Cơng ông lão m t lát. Tr ng nghe th y ông lão h i: - Th y vào kinh tr ng làm gì ? Sao không luôn Uyên Ương ình làm con r Bùi tư ng Công có hơn không ? Tr ng gi t n y mình, quay l i h i: - a, sao c bi t. C là th n ph i không ? Ông c áp. - Ta ch ng ph i là th n mà cũng ch ng ph i là ma. Ta ch là m t ngư i i v i th y có ti n duyên túc h i. Mai sau, ta còn có phen h u h i. Nhưng ta b o cho th y bi t th y s còn l n n năm năm n a, và hai năm n a m i chiêm ư c tr ng nguyên. Năm nay mu n u cũng chưa ư c vì kỳ thi hoãn. Nhưng th y nh l y i u này: tháng giêng năm t i th y nh ra ng i thành phía ông th y ai gieo mình t trên xu ng thì ch y l i c u l y và cơng ch y ngay i, không c n h i han gì c . Nay lão hãy t m d y cho thày phép bói toán làm k sinh nhai và cũng là ti n b giao ti p h u r ng ư ng thi th sau này v i t nư c. M ng quá. Tr ng ch p tay l y c già và tôn làm th y. Ông c d y cho tr ng các cách tiên tri bói toán. D y n âu tr ng nh n ó. Thì ra t lúc ông lão c m cái g y ch c và b ng Tr ng, Tr ng t m t ngư i ngu d t t i tăm ã hóa ra m t ngư i thông minh, h c m t bi t mư i. Th y Tr ng ã gi i, ông lão m i ch ng g y i vào r ng m t tích. Còn tr ng thì m m t ngôi hàng bói toán. Tình c , l i g p hai ngư i b n cũ. Hai ngư i này nh Tr ng bói cho m t qu bi t khoa này có u hay ch ng. Tr ng gieo qu b o: "Qu này là qu quan long vô ch , kỳ thi ph i hoãn không có ai u mà cũng không có ai r t". Hai ngư i b n cho là tr ng nói láo. Không ng năm y hoãn thi th c. Ai cũng xanh m t ch u là tr ng tiên tri trúng phóc như th n. M t hôm có quan thư ng thư trong tri u m t con thiên lý mã, nghe n tr ng bói cát hung úng l m, cho ngư i ra m i vào dinh xem m t qu . Th ng k tr m th y quan cho
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2