Các lý thuyết hành vi tâm lý trong lĩnh vực sức khỏe: Tiếp cận nền tảng cho nghiên cứu thực nghiệm

CAÁC LYÁ THUYÏËT HAÂNH VI TÊM LYÁ<br /> TRONG LÔNH VÛÅC SÛÁC KHOÃE: TIÏËP CÊÅN NÏÌN TAÃNG<br /> CHO NGHIÏN CÛÁU THÛÅC NGHIÏåM<br /> . Nguyïîn Àònh Troång*<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> TOÁM TÙÆT<br /> Baâi viïët nhùçm töíng kïët, so saánh, àaánh giaá, bònh luêån caác lyá thuyïët haânh vi têm lyá trong<br /> lônh vûåc sûác khoãe, àïí àûa ra nhûäng gúåi yá tiïëp cêån húåp lyá khi nghiïn cûáu bùçng caách tiïëp cêån<br /> baãy lyá thuyïët lúán vïì haânh vi têm lyá trong lônh vûåc sûác khoãe.<br /> Nhûäng phaát hiïån sau nghiïn cûáu cuãa baâi viïët laâ: lyá thuyïët TPB vaâ HBM laâ hai lyá thuyïët<br /> maånh nhêët trong haânh vi têm lyá úã lônh vûåc sûác khoãe vaâ haânh vi aáp duång lyá thuyïët thñch húåp.<br /> Tûâ àoá, cho thêëy yá nghôa cuãa nghiïn cûáu: Kïët quaã nghiïn cûáu seä cung cêëp möåt caái nhòn töíng<br /> quan vïì caác lyá thuyïët haânh vi têm lyá trong lônh vûåc sûác khoãe, caác nghiïn cûáu àiïín hònh trïn<br /> thïë giúái, caác àùåc àiïím cuãa möîi lyá thuyïët, tûâ àoá giuáp cho caác nhaâ nghiïn cûáu choån lyá thuyïët,<br /> tiïëp cêån húåp lyá cho nghiïn cûáu liïn quan àïën haânh vi têm lyá trong lônh vûåc sûác khoãe.<br /> <br /> <br /> <br /> 1. Giúái thiïåu 2. Möåt söë neát chñnh cuãa caác lyá thuyïët<br /> Ngaây nay, cuâng vúái sûå phaát triïín caác nghiïn 2.1. Lyá thuyïët SCT: Lyá thuyïët SCT àûúåc<br /> cûáu trong lônh vûåc haânh vi têm lyá bònh thûúâng Bandura àûa ra nùm 1977. Theo lyá thuyïët SCT<br /> thò caác nghiïn cûáu haânh vi têm lyá trong lônh vûåc (Social Cognitive Theory) thò haânh vi con ngûúâi<br /> sûác khoãe cuäng àaä phaát triïín maånh úã nûúác ngoaâi coá thïí thay àöíi búãi kiïím soaát caãm giaác caá nhên,<br /> tûâ nhûäng nùm 1970. Tuy nhiïn, úã Viïåt Nam vêën nïëu con ngûúâi tin rùçng hoå coá thïí haânh àöång àïí<br /> àïì nghiïn cûáu haânh vi têm lyá trong lônh vûåc sûác giaãi quyïët möåt vêën àïì thò hoå coá nhiïìu khuynh<br /> khoãe vêîn chûa phaát triïín maånh. Coá thïí do Viïåt hûúáng laâm theo suy nghô àoá àïí thûåc hiïån haânh<br /> Nam chûa quan têm nhiïìu àïën lônh vûåc naây hay vi cuãa mònh. Mö hònh lyá thuyïët SCT mö taã theo<br /> vêîn chûa tiïëp cêån nhiïìu vúái lyá thuyïët haânh vi Hònh 1.<br /> têm lyá trong lônh vûåc sûác khoãe nïn àaä laâm haån Neát cú baãn cuãa lyá thuyïët SCT àûa ra caác yïëu<br /> chïë söë lûúång nghiïn cûáu? Baâi baáo naây seä xem töë quan troång aãnh hûúãng àïën haânh vi. Yïëu töë<br /> xeát laåi caác lyá thuyïët haânh vi têm lyá trong lônh àêìu tiïn laâ sûå tûå nhêån thûác hiïåu quaã (perceived<br /> vûåc sûác khoãe möåt caách hïå thöëng àïí àûa ra möåt self-efficacy), tñnh hiïåu quaã liïn quan àïën niïìm<br /> tiïëp cêån húåp lyá khi lûåa choån lyá thuyïët nïìn nghiïn tin cuãa con ngûúâi trong nhûäng khaã nùng thûåc<br /> cûáu.<br /> <br /> <br /> * NCS., ngaânh Quaãn lyá cöng nghiïåp, Trûúâng Àaåi hoåc Baách khoa - ÀHQG TP.HCM.<br /> <br /> <br /> <br /> 60♦K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N<br />  Hònh 1: Mö hònh lyá thuyïët nhêån thûác xaä höåi (SCT)<br /> <br /> <br /> Mong àúåi kïët quaã:<br /> Thïí chêët (physical)<br /> Xaä höåi (social)<br /> Tûå àaánh giaá (self-evaluative)<br /> <br /> <br /> <br /> <br />
<br />

<br /> <br /> <br /> <br /> <br />
<br /> Tûå laâm chuã Nhûäng muåc tiïu Haânh vi (behavior)<br /> <br /> <br /> <br /> <br />
<br /> (self-efficacy) (goals)<br />
<br />
<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Caác yïëu töë cêëu truác xaä höåi<br /> (sociastructural factors)<br /> Caác höî trúå (facilitations)<br /> Caác raâo caãn (impediments)<br /> (Nguöìn: Bandura, 1997)<br /> <br /> hiïån haânh àöång cuå thïí àïí àaåt àûúåc möåt kïët quaã 2.2. Lyá thuyïët mö hònh chuyïín àöíi TTM:<br /> mong àúåi. Kïët quaã mong àúåi trong lyá thuyïët Lyá thuyïët naây àûúåc Procchaska vaâ Diclemente<br /> SCT liïn quan àïën niïìm tin con ngûúâi vïì nhûäng àûa ra àêìu tiïn nùm 1992, sau àoá àûúåc xem xeát<br /> hêåu quaã coá thïí coá tûâ haânh àöång cuãa hoå. Ngoaâi laåi vaâo nùm 1997, vaâ àûúåc Procchaska vaâ Velicer<br /> ra, mö hònh cuäng àïì cêåp àïën muåc tiïu, nhêån thûác hoaân têët vaâo nùm 2002. Lyá thuyïët TTM (The<br /> nhûäng cú höåi vaâ raâo caãn cuãa xaä höåi aãnh hûúãng Transtheoretical Model) àïì cêåp àïën nùm giai<br /> lïn haânh vi. àoaån trong hònh thaânh haânh vi cuãa con ngûúâi.<br /> Mö hònh lyá thuyïët thïí hiïån qua Hònh 2.<br /> Hònh 2: Mö hònh caác giai àoaån TTM Lyá thuyïët TTM àûúåc xêy dûång dûåa trïn sûå<br /> phên tñch hïå thöëng liïåu phaáp têm lyá trong nghiïn<br /> Giai àoaån yá àõnh (contemplation) cûáu thûåc nghiïåm úã nhûäng ngûúâi huát thuöëc laá. Lyá<br /> thuyïët naây mö taã caác giai àoaån haânh vi têm lyá<br /> liïn quan àïën sûác khoãe con ngûúâi.<br />
<br /> 2.3. Lyá thuyïët mö hònh quaá trònh chêëp<br /> Giai àoaån chuêín bõ (preparation) nhêå n ruã i ro PAPM: Lyá thuyïë t PAPM<br /> (Precaution Adoption Process Model) àûúåc<br /> Weinstein àûa ra nùm 1988, sau àoá àûúå c<br />
<br /> Sandman chónh sûãa laåi vaâo nùm 1992. Mö hònh<br /> Haânh àöång (action) lyá thuyïët PAPM àûúåc mö taã qua Hònh 3.<br /> Lyá thuyïët PAPM mö taã baãy giai àoaån trong<br /> haânh vi con ngûúâi. Coá thïí noái àêy laâ möåt mö<br />
hònh phaát triïín tûâ lyá thuyïët nùm bûúác TTM. Lyá<br /> Giai àoaån duy trò (maintenance) thuyïët PAPM khaác TTM úã chöî khi con ngûúâi<br /> muöën haânh àöång seä xaãy ra hai khaã nùng quyïët<br /> àõnh haânh àöång hay khöng haânh àöång. Sau khi<br />
<br /> quyïët àõnh haânh àöång thò con ngûúâi seä haânh àöång<br /> Giai àoaån tiïìn yá àõnh (precontemplation) vaâ sau àoá laâ haânh vi duy trò haânh àöång. Do vêåy,<br /> trong lyá thuyïët PAPM mö taã àïën 7 bûúác trong<br /> (Nguöìn: Procchaska vaâ Diclemente, 1992) haânh vi con ngûúâi, coân trong lyá thuyïët TTM chó<br /> <br /> <br /> K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N ♦61<br />  Hònh 3: Mö hònh caác giai àoaån PAPM<br /> <br /> Khöng biïët vêën àïì (unaware of issue)<br /> <br /> <br />
<br /> <br /> Chûa raâng buöåc búãi vêën àïì (unengaged by issue)<br /> <br /> <br />
<br /> Quyïët àõnh khöng haânh àöång<br /> Muöën haânh àöång (deciding about acting)<br /> <br /> <br /> <br /> <br />
<br /> (decided not to act)<br /> <br />
<br /> <br /> Quyïët àõnh haânh àöång (decided to act)<br /> <br /> <br />
<br /> <br /> Haânh àöång (acting)<br /> <br /> <br />
<br /> <br /> Duy trò (maintenance)<br /> <br /> (Nguöìn: Weinstein vaâ Sandman, 1988, 1992)<br /> <br /> coá nùm bûúác trong haânh vi. Schwarzer vaâ Fruchs hoaân têët nùm 1995. Lyá<br /> 2.4. Lyá thuyïët mö hònh tiïëp cêån quaá trònh thuyïët HAPA àûúåc mö taã qua Hònh 4.<br /> haânh àöång sûác khoãe HAPA Lyá thuyïët HAPA Mö hònh lyá thuyïët HAPA àûúåc mö taã qua hai<br /> (The Health Action Process Approach) àûúåc giai àoaån chñnh trong quaá trònh haânh thaânh nïn<br /> <br /> Hònh 4: Mö hònh HAPA<br /> <br /> Tûå chuã<br /> (self-efficacy)<br /> <br /> <br /> Boã luön<br /> Nhûäng Caác muåc tiïu Kïë hoaåch Ban àêìu Duy trò<br />
<br />
<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> (diseng-<br />
<br />
<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> mong àúåi (goals) (planning) (initiation) (maintenance)<br /> agement)<br /> kïët quaã


<br /> <br /> <br /> Phuåc höìi laåi<br /> (recovery)<br /> Àoán nhêån ruãi ro<br /> (risk perception)<br /> Haânh àöång<br />
<br /> <br /> Nhûäng raâo caãn vaâ<br /> caác nguöìn lûåc<br /> (Nguöìn: Schwarzer, 2004)<br /> <br /> 62♦K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N<br /> haânh vi con ngûúâi, àoá laâ giai àoaån tiïìn yá àõnh vaâ Mö hònh TRA vaâ TPB àaä àûúåc aáp duång röång raäi<br /> giai àoaån haânh àöång. Trong giai àoaån thûá nhêët trong caác haânh vi liïn quan àïën sûác khoãe, thöng<br /> göìm ba biïën quan troång laâ tñnh tûå chuã, mong àúåi qua caác baâi àaánh giaá cuãa Liska (1984), Jonas<br /> kïët quaã vaâ àoán nhêån ruãi ro. Trong giai àoaån thûá and Doll (1996), Ajzen vaâ Fishbein (2005).<br /> hai noái vïì sûå mong muöën têåp trung trïn nhêån Thöng qua lyá thuyïët TPB thò thêëy ba yïëu töë chñnh<br /> thûác ban àêìu vaâ kiïím soaát haânh àöång. HAPA aãnh hûúãng lïn haânh vi cuãa möåt con ngûúâi àoá laâ:<br /> cuäng àûúåc xem nhû laâ möåt lyá thuyïët cuâng nhoám thaái àöå (attitude), caác chuêín mûåc (norms) vaâ nhêån<br /> vúái TTM vaâ PAPM, nhûng lyá thuyïët HAPA àaä thûác cuãa con ngûúâi (perception) seä aãnh hûúãng<br /> àûa yïëu töë tñnh tûå chuã (self-efficacy) vaâo nöåi lïn yá àõnh vaâ yá àõnh seä aãnh hûúãng lïn haânh vi<br /> dung maâ hai lyá thuyïët TTM vaâ PAPM khöng con ngûúâi.<br /> laâm àûúåc. 2.6. Lyá thuyïët àöång cú baão vïå (PMT): Lyá<br /> 2.5. Lyá thuyïët TPB: Lyá thuyïët TPB (The thuyïët PMT (Protection Motivation Theory)<br /> Theory of Planned Behaviour) àûúåc Ajzen àûa àûúåc phaát triïín búãi taác giaã Rogers (1975). Nùm<br /> ra nùm 1988 vaâ hoaân chónh vaâo nùm 1991. Lyá 1983 taác giaã Rogers àaä múã röång lyá thuyïët naây ra<br /> thuyïët TPB àûúåc mö taã qua Hònh 5. lônh vûåc truyïìn thöng aãnh hûúãng lïn haânh vi.<br /> <br /> Hònh 5: Mö hònh lyá thuyïët haânh vi dûå àõnh TPB<br /> <br /> <br /> <br /> Caác biïën bïn ngoaâi:<br /> Biïën nhên khêíu hoåc Niïìm tin<br /> Thaái àöå<br />
<br /> <br /> <br /> <br /> <br />
<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> (tuöíi, giúái tñnh, nghïì haânh vi<br /> nghiïå p , tònh traå n g<br /> kinh tïë vaâ xaä höåi, tön<br />
<br /> giaáo, giaáo duåc).<br /> Niïìm tin Chuêín mûåc Haânh vi<br /> <br /> <br />
<br /> YÁ àõnh<br />
<br /> <br /> <br /> <br /> <br />
<br />
<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Àùå c àiïí m nhên chuêín mûåc chuã quan<br /> caách (ngûúâi dïî tñnh,<br />
<br /> cúãi múã, lûúng têm,<br /> cùng thùèng, v.v...)<br /> Niïìm tin Kiïím soaát haânh<br />
<br /> <br /> <br /> <br /> <br />
<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> AÃnh hûúãng cuãa möi kiïím soaát vi nhêån thûác<br /> trûúâng<br /> (Nguöìn: Ajzen, 1988)<br /> <br /> <br /> Lyá thuyïët TPB laâ möåt sûå phaát triïín cuãa lyá Lyá thuyïët PMT àûúåc sûã duång trong hai daång<br /> thuyïët TRA, do Ajzen vaâ Fishbein àûa ra nùm sau: Thûá nhêët, lyá thuyïët PMT àûúåc duâng nhû<br /> 1975, vúái sûå phaát triïín vïì yá àõnh haânh vi têm lyá. möåt khung lyá thuyïët àïí àaánh giaá vaâ phaát triïín<br /> <br /> Hònh 6: Mö hònh lyá thuyïët PMT<br /> <br /> Àaánh giaá caác möëi àe doåa<br /> (threat appraisal)
<br /> <br /> Àöång cú baão vïå Haânh vi<br />
<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> (protection motivation) (behaviour)<br />
<br /> Àöëi phoá vúái caác àaánh giaá<br /> (coping appraisal)<br /> (Nguöìn: Rogers, 1983)<br /> <br /> <br /> K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N ♦63<br />  Hònh 7: Mö hònh HBM<br /> <br /> Caác biïën Nhêån thûác nhaåy caãm<br /> <br /> <br /> <br /> <br />
<br /> nhên khêíu hoåc:<br /> <br /> <br /> <br /> <br />
<br /> (perceived susceptibility)<br /> Têìng lúáp,<br /> giúái tñnh,
<br /> tuöíi, v.v...<br /> Nhêån thûác<br /> mûác àöå nghiïm troång<br /> <br /> <br /> <br /> <br />
<br />
<br /> (perceived severity)<br /> <br /> <br /> <br /> Àöång cú sûác khoãe
Haânh àöång<br />
<br /> <br /> <br /> <br /> <br />
<br /> (health motivation) (action)<br />
<br />
<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Nhêån thûác vïì nhûäng lúåi ñch<br />
<br /> Nhûäng<br />
<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> (perceived benefits)<br /> àùåc àiïím<br /> têm lyá:<br /> Àùåc àiïím caá
<br /> nhên, aáp lûåc Nhêån thûác vïì<br /> cuâng trang lûáa, Tñn hiïåu haânh àöång<br /> nhûäng raâo caãn<br />
<br /> <br /> <br /> <br /> <br />
<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> v.v... (cues to action)<br /> (perceived barriers)<br /> <br /> (Nguöìn: Conner vaâ Sparks, 2005)<br /> <br /> thöng tin liïn laåc. Thûá hai, lyá thuyïët PMT duâng àaä aáp duång lyá thuyïët HBM. Lyá thuyïët HBM<br /> àïí tiïn àoaán haânh vi sûác khoãe. Lyá thuyïët PMT maånh trïn yïëu töë nhêån thûác aãnh hûúãng lïn haânh<br /> àûúåc mö taã qua Hònh 6. vi vúái niïìm tin àïí aãnh hûúãng lïn haânh vi con<br /> 2.7. Lyá thuyïët mö hònh niïìm tin sûác khoãe ngûúâi trong lônh vûåc sûác khoãe.<br /> (HBM): Vaâo nùm 1950 caác nhaâ nghiïn cûáu sûác 3. So saánh vaâ àaánh giaá caác lyá thuyïët<br /> khoãe cöång àöìng taåi Myä bùæt àêìu phaát triïín lyá Thöng qua baãy lyá thuyïët lúán vïì haânh vi têm<br /> thuyïët mö hònh têm lyá hoåc (Hochbaum, 1958 vaâ lyá úã lônh vûåc sûác khoãe trònh baây trïn, àïí coá möåt<br /> Rosenstock, 1966, 1974). Taác giaã Lewin’s (1951) caái nhòn töíng quan hïët caác lyá thuyïët coá thïí xem<br /> àaä àïì cêåp àïën möëi quan hïå giûäa niïìm tin sûác úã Baãng 1. Baãng töíng kïët toám tùæt caác lyá thuyïët vaâ<br /> khoãe vaâ haânh vi. Nùm 1974, Rosenstock àûúåc nhûäng aáp duång cuãa möåt söë taác giaã àiïín hònh trïn<br /> cho laâ ngûúâi àêìu tiïn àûa ra mö hònh lyá thuyïët thïë giúái trong viïåc aáp duång caác lyá thuyïët trïn.<br /> HBM (Health Belief Model). Becker vaâ caác cöång Nhûäng tranh luêån vïì mùåt lyá thuyïët cho rùçng<br /> sûå (1977) àaä húåp nhêët caác lyá thuyïët vïì lônh vûåc caác lyá thuyïët haânh vi têm lyá trong lônh vûåc sûác<br /> naây vaâ xuêët baãn taâi liïåu vúái tïn haânh vi bïånh khoãe gêy chöìng cheáo lêîn nhau (Kirscht 1982;<br /> nhên vúái phuåc höìi sûác khoãe vaâ kiïím soaát bïånh. Armitage vaâ Conner 2000; Gebhardt vaâ Maes<br /> Lyá thuyïët HBM àûúåc mö taã qua Hònh 7. 2001). Tuy nhiïn, yá kiïën cuãa Cumming vaâ cöång<br /> Lyá thuyïët HBM laâ möåt lyá thuyïët maånh trong sûå (1980) àaä phaãn àöëi yá kiïën trïn maâ taác giaã vaâ<br /> lônh vûåc haânh vi têm lyá sûác khoãe. Àiïìu àoá thïí cöång sûå cho rùçng möîi lyá thuyïët coá möåt neát riïng<br /> hiïån qua söë lûúång caác nghiïn cûáu thûåc nghiïåm vaâ àiïím maånh riïng. Caác lyá thuyïët HBM, PMT<br /> <br /> <br /> <br /> 64♦K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N<br /> têåp trung trïn ào lûúâng nguy cú, nhêån thûác sûå nghiïåm trong haânh vi sûã duång bao cao su cuãa<br /> nhaåy caãm, nhêån thûác mûác àöå nghiïm troång. Mö taác giaã Conner vaâ cöång sûå (1994) thûåc hiïån trïn<br /> hònh SCT têå p trung trïn nhûä n g mong àúå i hai lyá thuyïët HBM vaâ TPB thò kïët quaã chó ra lyá<br /> (Rosenstock vaâ cöång sûå, 1988). Caác taác giaã thuyïët TPB dûå baáo töët hún lyá thuyïët HBM.<br /> Rosenstock vaâ cöång sûå (1988), Weinstein (1993), Nghiïn cûáu so saánh cuãa taác giaã Seydel vaâ cöång<br /> Conner vaâ cöång sûå (1994), Van der Pligt (1994) sûå (1990) so saánh hai mö hònh PTM (sûå nhaåy<br /> àïìu cho rùçng hêìu hïët caác lyá thuyïët haânh vi têm caãm, mûác àöå nghiïm troång, mong àúåi kïët quaã,<br /> lyá trong lônh vûåc sûác khoãe têåp trung trïn nhêån tûå chuã) vaâ HBM (sûå nhaåy caãm, mûác àöå nghiïm<br /> thûác hêåu quaã cuãa viïåc thûåc hiïån haânh vi sûác khoãe. troång, mong àúåi kïët quaã). Kïët quaã nghiïn cûáu<br /> Lyá thuyïët TPB têåp trung trïn niïìm tin haânh vi, naây chó ra hai yïëu töë mong àúåi kïët quaã vaâ tûå chuã<br /> HBM têåp trung trïn nhûäng lúåi ñch vaâ chi phñ laâ hai dûå baáo quan troång nhêët cho nghiïn cûáu vïì<br /> thûåc hiïån haânh vi sûác khoãe, SCT têåp trung trïn haânh vi vaâ yá àõnh trong dûå phoâng bïånh ung thû.<br /> sûå mong àúåi kïët quaã, PMT têåp trung trïn nhûäng Theo Hill vaâ caác cöång sûå (1985) àaä so saánh mö<br /> hiïåu quaã mang laåi. hònh HBM vúá i mö hònh TRA (Theory of<br /> Nhòn nhêån vïì mùåt thûåc nghiïåm cuäng mang Reasoned Action), nghiïn cûáu naây thûåc hiïån trïn<br /> laåi nhiïìu kïët quaã nhêån àõnh khaác nhau vïì caác lyá viïåc nghiïn cûáu yá àõnh Pap test àïí thûåc hiïån tûå<br /> thuyïët haânh vi têm lyá trong lônh vûåc sûác khoãe. kiïím tra vuá. Kïët quaã chó ra rùçng mö hònh HBM<br /> Coá nhiïìu nghiïn cûáu aáp duång caác lyá thuyïët naây dûå àoaán húi yïëu hún, nhûng Hill vaâ cöång sûå<br /> nhûng coá quaá ñt caác nghiïn cûáu so saánh caác lyá (1985) cuäng noái rùçng coá thïí do söë lûúång biïën<br /> thuyïët haânh vi têm lyá trong lônh vûåc sûác khoãe trong mö hònh HBM gêy ra àiïìu àoá.<br /> vúái nhau (Weinstein, 1993). Möåt nghiïn cûáu thûåc Thöng qua Baãng 2, àaä chó ra caác loaåi haânh vi<br /> Baãng 1: Toám tùæt caác lyá thuyïët haânh vi têm lyá trong lônh vûåc sûác khoãe<br /> <br /> STT Taác giaã/Nùm Mûác àöå Àiïím chñnh Caác khaái niïåm Lônh vûåc Möåt vaâi taác giaã<br /> àaä aáp duång àiïín hònh àaä aáp duång<br /> trong nghiïn cûáu<br /> <br /> 1. Bandura Tûúng Àûa caác Àöëi ûáng nhûäng Tuên thuã Taylor (1985), William<br /> (1977), SCT taác giûäa yïëu töë caá caái coá trûúác. àiïìu trõ vaâ vaâ Bond (2002), Trobst<br /> caác caá nhên, möi Nùng lûåc haânh phuåc höìi chûác vaâ cöång sûå (2002),<br /> nhên trûúâng, vaâ vi. Sûå mong àúåi. nùng; Haânh vi Ewart (1992), Rodgers<br /> haânh vi con Tñnh tûå chuã. Hoåc nguy cú lêy vaâ cöång sûå (2002).<br /> ngûúâi vaâo hoãi quan saát. bïånh trong Alagna vaâ Reddy<br /> nghiïn cûáu Cuãng cöë thïm. tònh duåc; (1987), Seydel vaâ cöång<br /> aãnh hûúãng Luyïån têåp thïí sûå (1990), Senecal vaâ<br /> lïn ngûúâi chêët; Caác cöång sûå (2000), Pinto<br /> khaác haânh vi khaám vaâ cöång sûå (2002).<br /> phaá; Dinh Shiffman vaâ cöång sûå<br /> dûúäng vaâ kiïím (2000), Cohen vaâ<br /> soaát cên nùång; Fromme (2002).<br /> Nghiïån ngêåp.<br /> <br /> 2. Procchaska Caá Àöång cú caá Tiïìn chiïm TTM Huát thuöëc Aveyard vaâ cöång sûå<br /> (1992): nhên vaâ sûå nghiïåm Chiïm laá; Uöëng rûúåu; (2003), Budd vaâ<br /> sùén saâng àïí nghiïåm Quyïët Sûã duång thuöëc; Rollnick (1996),<br /> thay àöíi àõnh Haânh àöång Luyïån têåp thïí Belding vaâ cöång sûå<br /> haânh vi coá Duy trò haânh chêët; ÊÍm thûåc (1996), Blissmer vaâ<br /> TTMWeinstein vêën àïì àöång dinh dûúäng; Sûã cöång sûå (2002), Domel<br /> (1988): PAPM duång bao cao vaâ cöång sûå (1996),<br /> su; Soi chuåp Brown-Peterside<br /> <br /> <br /> <br /> K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N ♦65<br />  Schwarzer nhuä aãnh; Baão (2000), Clark vaâ cöång<br /> vaâ Fruchs vïå tùæm nùæng. sûå (2002), Rossi vaâ<br /> (1995): PAPM cöång sûå (1994)Blalock<br /> HAPA. Phoâng ngûâa vaâ cöång sûå<br /> loaäng xûúng; (2002)Clemow vaâ cöång<br /> Chuåp nhuä aãnh sûå (2000) Murgraff vaâ<br /> HAPA cöång sûå (2003), Lippke<br /> Uöëng rûúåu bia; vaâ cöång sûå (2004),<br /> Têåp thïí duåc; Schwarzer vaâ Renner<br /> ÊÍm thûåc dinh (2000), Garcia vaâ<br /> dûúäng; Chöëng Mann (2003),<br /> ùn kiïng; Sûã Schwarzer vaâ Fruchs<br /> duång bao cao (1995), Schwarzer vaâ<br /> su; Chuåp chiïëu Fruchs (1995), Barling<br /> ung thû; Tûå vaâ cöång sûå (1999).<br /> kiïím tra sûác<br /> khoãe.<br /> <br /> 3. Ajzen Caá Thaái àöå cuãa YÁ àõnh haânh vi Huát thuöëc laá. Godin vaâ cöång sûå<br /> (1988), TPB nhên möîi caá Thaái àöå Chuêín Uöëng rûúåu; Sûã (1992), Johnston vaâ<br /> nhên vúái mûåc chuã quan duång ma tuáy; White (2003), McMillan<br /> möåt haânh Kiïím soaát caãm Sûã duång bao vaâ Conner (2003),<br /> vi. Caãm nhêån haânh vi cao su; Thïí Agnew (1998), Sparks<br /> nhêån vïì thao; Ùn kiïng; vaâ cöång sûå (2004),<br /> caác chuêín Giao thöng; Armitage vaâ cöång sûå<br /> mûåc. Niïìm Duâng kem (1999), Ellott vaâ cöång<br /> tin vïì sûå chöëng nùæng; sûå (2003), Terry vaâ<br /> thoaãi maái Tûå kiïím tra Hogg (1996), Norman<br /> vaâ khoá sûác khoãe; Tuên vaâ Conner (1993),<br /> khùn cuãa thuã àiïìu trõ; Abraham vaâ cöång sûå<br /> sûå thay àöíi Haânh vi lûåa (1999), Conner vaâ cöång<br /> choån thûác ùn; sûå (2002).<br /> Choån nûúác giaãi<br /> khaát<br /> 4. Rogers Caá Àaánh giaá Mûác àöå nghiïm Luyïån têåp vaâ Higginbottom (2002),<br /> (1975), PMT nhên caác möëi àe troång, töín ùn kiïng; Huát Greening (1997),<br /> doåa àïí àöëi thûúng. Sûå súå thuöëc; Uöëng Murgraff vaâ cöång sûå<br /> phoá vúái sïåt. Hiïåu quaã say; Haânh vi (1999), Greening vaâ<br /> nhûäng àe àaáp ûáng. Tûå chuã. tònh duåc; Haânh cöång sûå (2001), Seydel<br /> doåa laâ Chi phñ àaáp ûáng vi kiïím tra; vaâ cöång sûå (1990),<br /> àöång cú Tuên thuã àiïìu Norman vaâ cöång sûå<br /> baão vïå trõ. (2003), Rudman vaâ<br /> cöång sûå (1999).<br /> <br /> 5. Hochbaum vaâ Caá Caãm nhêån Nhêån thûác sûå Haânh vi dûå Hoogwerf vaâ cöång<br /> Rosenstock nhên cuãa caá nhaåy caãm Nhêån phoâng: Thùm sûå(1990), Rawl vaâ cöång<br /> (1966), HBM nhên vïì thûác àöå nghiïm khaám gene; sûå (2001), Stacy vaâ<br /> nhûäng nguy troång Nhêån thûác Thùm khaám Lloyd (1990), Beck<br /> cú cuãa vïì lúåi ñch Nhêån sûác khoãe; Huát (1981), Weitkunat vaâ<br /> bïånh têåt thûác vïì nhûäng thuöëc laá. Uöëng cöång sûå (2003), Larson<br /> gêy ra, raâo caãn Tñn hiïåu rûúåu; Ùn thõt; vaâ cöång sûå (1982),<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 66♦K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N<br />  nhûäng lúåi haânh àöång Tiïm chuãng cuám; Ronis vaâ Harrel<br /> ñch cuãa viïåc Tñnh tûå chuã Tûå kiïím tra vuá. (1989), Eisen vaâ<br /> neá traánh Haânh vi ngûâa cöång sûå (1985),<br /> nhûäng nguy thai; Ùn kiïng vaâ Chen vaâ Land<br /> cú, vaâ luyïån têåp; Haânh (1986), Chen vaâ<br /> nhûäng yïëu vi trong nha Tatsuoka<br /> töë aãnh khoa.Tuên thuã (1984)Nelson (1978)<br /> hûúãng àïën àiïìu trõ:Phaác àöì Harris vaâ Lynn<br /> sûå quyïët cao huyïët aáp; (1985) Hartman vaâ<br /> àõnh haânh Phaác àöì tiïíu Becker (1978) Smith<br /> àöång. àûúâng; Phaác àöì vaâ cöång sûå (1999)<br /> thêån. Phaác àöì Becker vaâ cöång sûå<br /> têm lyá nhi khoa; (1977) Berkanovich<br /> Tuên thuã àiïìu trõ vaâ cöång sûå<br /> cuãa Cha/Meå vúái (1981)Berker vaâ<br /> phaác àöì treã cöång sûå (1982)Pan<br /> em.Sûã duång vaâ Tantam (1989)<br /> phoâng khaám:Dûå (Nguöìn: Phaát triïín tûâ<br /> phoângCha/ Meå nguöìn cuãa Corner vaâ<br /> vaâ treã conTêm lyá Norman, 2005)<br /> nhi khoa<br /> <br /> <br /> têm lyá trong lônh vûåc sûác khoãe vaâ ûáng duång cuãa thöëng nhêët laåi thaânh möåt mö hònh lyá thuyïët lúán.<br /> möîi lyá thuyïët àaä àûúåc aáp duång cho nghiïn cûáu Mö hònh lyá thuyïët lúán naây thïí hiïån roä sûå aãnh<br /> thûåc nghiïåm, thïí hiïån möåt sûå chöìng cheáo, coá hûúãng cuãa möi trûúâng vùn hoáa, xaä höåi, nhûäng<br /> thïí möåt haânh vi nhûng aáp duång hai hay ba lyá kyä nùng, kiïën thûác aãnh hûúãng lïn haânh vi têm lyá<br /> thuyïët àïìu àûúåc, chñnh àiïìu naây àaä gêy nïn tranh trong lônh vûåc sûác khoãe, lyá thuyïët thïí hiïån qua<br /> caäi rêët nhiïìu trong hoåc thuêåt. Cho nïn, möåt söë Hònh 8.<br /> taác giaã: Armitage, Conner, Norman, Fisbein àaä Mö hònh lyá thuyïët lúán phaát triïín tûâ caác lyá<br /> <br /> Hònh 8: Mö hònh lyá thuyïët lúán<br /> <br /> <br /> Sûå khaác nhau cuãa möîi ngûúâi<br /> (self-discrepancy) Nhûäng haån chïë möi trûúâng<br /> (enviromental constrains)<br />
<br /> <br /> Nhûäng thuêån lúåi/<br /> khöng thuêån lúåi Haânh vi<br /> (behaviour)<br />
<br />
<br />
<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> AÁp lûåc xaä höåi YÁ àõnh (intention)<br />
<br /> <br /> <br /> <br /> <br />

<br />
<br /> <br /> Tûå chuã (self-efficacy)<br /> <br /> Nhûäng kyä nùng (skills)<br /> Phaãn ûáng xuác caãm<br /> (emotion reaction)<br /> (Nguöìn: Conner vaâ Norman, 2005)<br /> <br /> <br /> K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N ♦67<br /> thuyïët nhoã vïì haânh vi têm lyá trong lônh vûåc 4. Kïët quaã nghiïn cûáu<br /> sûác khoãe. Mö hònh cuäng duâng àïí giaãi thñch caác Thöng qua caác lyá thuyïët haânh vi têm lyá trong<br /> haânh vi têm lyá cho caác lônh vûåc khaác chûá khöng lônh vûåc sûác khoãe, töíng kïët, so saánh, nhêån àõnh<br /> àún thuêìn aáp duång trong lônh vûåc haânh vi têm vïì mùåt lyá thuyïët cuäng nhû thûåc haânh àaä àûa ra<br /> lyá sûác khoãe. Theo mö hònh lyá thuyïët lúán vïì möåt söë nhêån xeát àaánh giaá chung cho caác lyá thuyïët<br /> haânh vi sûác khoãe thò yá àõnh cuãa con ngûúâi bõ haânh vi têm lyá trong lônh vûåc sûác khoãe: Vêîn coân<br /> aãnh hûúãng búãi: phaãn ûáng xuác caãm, tñnh tûå chuã, nhiïìu tranh luêån vïì caác lyá thuyïët vïì haânh vi têm<br /> caác aáp lûåc xaä höåi, sûå thuêån lúåi, sûå khaác nhau lyá trong lônh vûåc sûác khoãe; Thiïëu huåt caác nghiïn<br /> cuãa möîi ngûúâi. Haânh vi con ngûúâi coân bõ aãnh cûáu thûåc nghiïåm so saánh caác lyá thuyïët àïí laâm<br /> hûúãng búãi möi trûúâng: vùn hoáa, chñnh trõ, xaä saáng toã cho caác lyá thuyïët; Möîi lyá thuyïët coá möåt<br /> höåi, nhûäng kyä nùng, kiïën thûác cuãa caá nhên trong àiïím maånh àïí tiïëp cêån húåp lyá cho möîi hûúáng<br /> möåt xaä höåi vaâ yá àõnh haânh vi cuãa caá nhên àoá. nghiïn cûáu thûåc nghiïåm; Caác nghiïn cûáu thûåc<br /> Nhû vêåy, mö hònh lyá thuyïët lúán vïì haânh vi têm nghiïåm khi aáp duång lyá thuyïët thò chöìng cheáo<br /> lyá trong lônh vûåc sûác khoãe àaä àûúåc laâm saáng toã lêîn nhau.<br /> sûå aãnh hûúãng cuãa vùn hoáa, xaä höåi aãnh hûúãng Thöng qua nhêån àõnh, àaánh giaá caác lyá thuyïët<br /> lïn haânh vi maâ caác lyá thuyïët nhoã khöng giaãi cuäng nhû toám tùæt caác nghiïn cûáu àaä aáp duång lyá<br /> thñch àûúåc. Nhûng cuäng khöng thïí phuã nhêån thuyïët naây, viïåc àûa ra möåt baãng gúåi yá cho caác<br /> sûå àoáng goáp cuãa baãy lyá thuyïët nhoã goáp phêìn nghiïn cûáu thûåc nghiïåm coá thïí aáp duång theo<br /> hònh thaânh nïn lyá thuyïët lúán vïì haânh vi têm lyá àõnh hûúáng naây, thöng qua Baãng 2. Hai lyá thuyïët<br /> trong lônh vûåc sûác khoãe, möîi lyá thuyïët nhoã coá TPB vaâ HBM laâ hai lyá thuyïët àûúåc nghiïn cûáu<br /> nhûäng àiïím maånh riïng khi aáp duång nghiïn nhiïìu nhêët trong caác nghiïn cûáu thûåc nghiïåm vaâ<br /> cûáu thûåc nghiïåm. àûúåc àaánh giaá cao. Hai lyá thuyïët TPB vaâ HBM<br /> <br /> Baãng 2: Baãng gúåi yá cho lûåa choån lyá thuyïët thñch húåp<br /> <br /> STT Haânh vi nghiïn cûáu Lyá thuyïët aáp duång<br /> 1 Tuên thuã àiïìu trõ SCT, PMT, HBM<br /> 2 Phuåc höìi chûác nùng SCT<br /> 3 Haânh vi nguy cú lêy bïånh tònh duåc SCT, HAPA, TPB<br /> 4 Luyïån têåp thïí chêët SCT, TTM, HAPA, TPB, PMT,<br /> 5 Haânh vi dinh dûúäng SCT, TTM, HAPA, TPB, PMT, HBM<br /> 6 Nghiïån ngêåp vaâ duâng ma tuáy SCT, TPB<br /> 7 Huát thuöëc laá TTM, TPB, PMT, HBM<br /> 8 Uöëng ruúåu TTM, HAPA, TPB, PMT, HBM<br /> 9 Sûã duång bao cao su TTM, HAPA, TPB, PMT,<br /> 10 Soi chuåp nhuä aãnh HAPA,TTM, PAPM<br /> 11 Baão vïå tùæm nùæng TTM, TPB,<br /> 12 Phoâng ngûâa loaäng xûúng PAPM<br /> 13 Tûå kiïím tra sûác khoãe HAPA, TPB, HBM, PMT<br /> 14 Khaám sûác khoãe HBM, TPB<br /> 15 Lûåa choån àöì ùn vaâ thûác uöëng TPB<br /> 16 Haânh vi trong giao thöng TPB<br /> 17 Têm lyá nhi khoa HBM<br /> (Nguöìn: Phaát triïín cho nghiïn cûáu)<br /> <br /> <br /> 68♦K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N<br /> coá nhiïìu aáp duång úã nhiïìu loaåi haânh vi khaác nhau: Coá ba yïëu töë chñnh aãnh hûúãng lïn haânh vi mua<br /> haânh vi dûå phoâng, tuên thuã àiïìu trõ, haânh vi sûã thuöëc taåi Viïåt Nam: Nhêån thûác, thaái àöå vaâ caác<br /> duång vaâ choån lûåa trong lônh vûåc sûác khoãe. chuêín mûåc cuãa ngûúâi Viïåt Nam aãnh hûúãng lïn<br /> Lyá thuyïët lúán vïì haânh vi têm lyá trong lônh haânh vi mua thuöëc. Chñnh vò vêåy, nghiïn cûáu<br /> vûåc sûác khoãe laâ möåt lyá thuyïët töíng húåp tûâ caác lyá haânh vi mua thuöëc taåi Viïåt Nam aáp duång lyá thuyïët<br /> thuyïët nhoã vaâ coá sûå thöëng nhêët cuãa caác taác giaã TPB laâ möåt lûåa choån húåp lyá cho haânh vi mua<br /> hoåc thuêåt lúán trïn thïë giúái, àöìng thúâi thïí hiïån sûå thuöëc taåi Viïåt Nam.<br /> aãnh hûúãng cuãa nhêån thûác, vùn hoáa, xaä höåi aãnh Kïët luêån<br /> lïn haânh vi têm lyá trong lônh vûåc sûác khoãe. Àêy Baâi baáo naây laâ möåt toám tùæt, töíng húåp, phên<br /> cuäng laâ möåt lyá thuyïët töët coá thïí laâm nïìn taãng tñch, so saánh vaâ bònh luêån caác lyá thuyïët haânh vi<br /> cho mö hònh nghiïn cûáu thûåc nghiïåm caác haânh têm lyá trong lônh vûåc sûác khoãe. Kïët quaã mang laåi<br /> vi têm lyá trong lônh vûåc sûác khoãe. möåt bûác tranh töíng quan vïì caác lyá thuyïët vaâ nhûäng<br /> Taåi Viïåt Nam haânh vi mua thuöëc khaác biïåt hûúáng nghiïn cûáu thûåc nghiïåm coá thïí aáp duång<br /> so vúái caác nûúác tiïn tiïën. Caác quöëc gia tiïn tiïën caác lyá thuyïët naây trong viïåc biïån luêån, xêy dûång<br /> khi bõ bïånh ngûúâi bïånh àïën bïånh viïån khaám bïånh mö hònh nghiïn cûáu têm lyá trong lônh vûåc sûác<br /> trûúác khi mua thuöëc. Coân úã Viïåt Nam thò ngûúâi khoãe. Riïng haânh vi mua thuöëc cuãa ngûúâi Viïåt<br /> bïånh seä àïën nhaâ thuöëc mua thuöëc laâ àêìu tiïn, Nam coá thïí tiïëp cêån lyá thuyïët TPB àïí laâm lyá thuyïët<br /> chó bïånh nùång thò hoå múái àïën bïånh viïån trûúác. nïìn cho nghiïn cûáu laâ möåt lûåa choån húåp lyá.<br /> <br /> TAÂI LIÏåU THAM KHAÃO<br /> 1. Ajzen, I. (1988), Attitudes, Personality and Behavior, Milton Keynes: Open University Press.<br /> 2. Ajzen, I. (1991), The Theory of Planned Behavior, Organizational Behavior and Human Decision Process, 50,<br /> 179-211.<br /> 3. Ajzen, I., Fisbein, M. (1977), Attitude-Behavior Relations: A Theoretical Analysis and Review of Emperical<br /> Research, Psychological Bulletin, 84 (5), p. 888-918.<br /> 4. Ajzen, I. (2005), Attitudes, Personality, and Behavior on behavior, Milton Keynes, England: Open University Press.<br /> 5. Armitage, C. J., Conner, M. (2000), Social Cognition Models and Health behaviour: A Structured Review,<br /> Psychology and Health, 15(2), p. 172-189.<br /> 6. Bandura, A. (1977), Self-Efficacy: Toward a Unifying Theory of Behavioral<br /> Change, Psychological Review, 84(2), p. 191-215.<br /> 7. Clenow, L., Costanza, M. E., Haddad, W. P., Lukmann, R., White, M. J., & Klaus, D. (2000), Underrutilizers of<br /> Mammography Screening Today: Characteristics of Women Planning, Undecided about, and not Planning a<br /> Mammogram, Annals of Behavioral Medicine, 22, p. 80-88.<br /> 8. Conner, M., Norman, P. (2005), Predicting Health Behaviour, New York: Open University Press.<br /> 9. Conner, M., Norman, P. (1994), Predicting Health Behaviour: Research and Practice with Social Cognition<br /> Models, Buckingham: Open University Press.<br /> 10. Cummings, M. K., Becker, M. H., & Maile, M. C. (1980), Bringing Models together: An Empirical Approach to<br /> Combining Variables to Explain Health Action, Journal of Behavioral Medicine, 3(2), p. 123-145.<br /> 11. Gebhardt, W. A., Maes, S. (2001), Intergrating Social-Psychological Frameworks for Health Behaviour Research,<br /> American Journal of Health Behaviour, 25(6), p. 528-536.<br /> 12. Hill, D., Gardner, G., & Rassaby, J. (1985), Factors Predisposing Women to Take Precaution Against Breast and<br /> Cervix Cancer, Journal of Applied Social Psychology, 15(1), p. 59-79.<br /> 13. Hochbaum, G. M. (1958), Public Participation in Medical Screening Programs: A Social-Psycological Study,<br /> Public Health Service Publication. Washington, DC: United State Government Printing Office.<br /> 14. Jonas, K., Doll, J. (1996), A critical Evaluation of the Theory of Reasoned Action and the Theory of Planned<br /> Behavior, Zeischrift Fur SozialPsychologies, p. 18-31.<br /> 15. Kirscht, J. P. (1982), Preventive Health Behaviour: A Review of Research and Issues, Health Psychology, 2(3),<br /> p. 277-301.<br /> 16. Lewin, R. W. (1951), Field Theory in Social Science, New York: Harper.<br /> 17. Liska, A.E. (1984), A Critical Examination of Causal Structure of the Fishbein, Ajzen Attitude-Behavior Model,<br /> Social Psychology Quartely, 47 (1), p. 61-74.<br /> <br /> <br /> <br /> K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N ♦69<br /> 18. Murgraff, V., White, D., & Phillips, K. (1999), An Application of Protection Motivation Theory to Riskier Single-<br /> Occasion Drinking, Psychology and Health, 14 (2), p. 339-350.<br /> 19. Prochaska, J. O., DiClemente, C. C., & Norcross, J. C. (1992), In Search of How People Change : Applications<br /> to Addictive Status for Self-Changers, Addictive Behaviors, 10, p. 395-406.<br /> 20. Prochaska, J. O., Redding, C. A., & Evers, K. E. (2002), The Transtheoretical Model of Health Behavior Change,<br /> Health Behavior and Health Education, 3, p. 99-120.<br /> 21. Rodgers, R. W. (1975), A Protection Motivation Theory of Fear Appeals and Attitude Change, Journal of<br /> Psychology, 91 (1), p. 93-114.<br /> 22. Rogers, R. W. (1983), A Protection Motivation Theory of Fear Appeals and Attitude Change, Journal of Psychology,<br /> 52, p. 596-604.<br /> 23. Rogers, R. W. (1983), Congnitive and Social Psychological Processes in Fear Appeals and Attitude Change: A<br /> Revised Theory of Protection Motivation, New York: Guilford Press.<br /> 24. Rosenstock, I. M. (2005), Why People Use Health Services, Milbank Quartly, 83 (4).<br /> 25. Rosenstock, I. M., Strecher, V. J., & Becker, M. H. (1988), Social Learning Theory and the Health Belief Model,<br /> Health Education Quarterly, 15(2), p. 175-183.<br /> 26. Schwarzer, R. (2004), Modeling Health Behavior Change: The Health Action Process Approach (HAPA), From<br /> htpp://userpage.fuberlin.de/hapa.htm.<br /> 27. Van Der Pligt, J. (1994), Risk Appraisal and Health Behaviour, Social Psychology and Health: European<br /> Perspectives, p. 131-152.<br /> 28. Weinstein, W. D. (1993), Testing Four Competing Theories of Health-Protective Behavior, Health psychology,<br /> 12 (), p. 324-333.<br /> 29. Weinstein, N.D., Sandman, P. M. (1992), A Model of the Precaution Adoption Process: Evidence from Home<br /> Radon Testing, Health Psychology, 11, p. 170-180.<br /> <br /> <br /> SUMMARY<br /> <br /> Theories of Psychological Behavior<br /> in Health Area: a Basic Approach for Experimental Studies<br /> . Nguyen Dinh Trong, M.A.<br /> <br /> The purpose of the article is to summarize, compare, evaluate and comment on the<br /> theories of psychological behavior in health area with an aim to suggest reasonable<br /> approaches for research. Seven major theories of psychological behavior in health<br /> area are examined. The TPB and HBM are the strongest theories in psychological<br /> behavior in health area and the compatibility of theories behavior. The result of the<br /> study provides a general view of the theories of psychological behavior in health area,<br /> the typical studies in the world and main characteristics of each theory. This will help<br /> researchers decide proper approaches in studying psychological behavior in health area.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 70♦K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N<br />