Cách chữa trị bệnh ngoại khoa bằng y học cổ truyền: Phần 2
lượt xem 4
download
Nối tiếp phần 1, phần 2 của tài liệu "Các bệnh ngoại khoa thường gặp và cách chữa trị bằng y học cổ truyền" tiếp tục trình bày các nội dung chính sau: Bệnh sỏi đường tiết niệu; Bệnh ngoài da; Bệnh viêm da cơ địa; Bệnh vảy nến; Bệnh Zona; Bệnh trứng cá. Mời các bạn cùng tham khảo để nắm nội dung chi tiết.
Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!
Nội dung Text: Cách chữa trị bệnh ngoại khoa bằng y học cổ truyền: Phần 2
- BÖNH SáI §¦êNG TIÕT NIÖU TS. BS. §Ëu Xu©n C¶nh TS. BS. NguyÔn ThÕ ThÞnh TS. BS. D−¬ng Minh S¬n TS. BS. §oμn Minh Thôy A. ®¹i c−¬ng vÒ bÖnh sái ®−êng tiÕt niÖu 1. §¹i c−¬ng Sái thËn vμ hÖ tiÕt niÖu lμ bÖnh hay gÆp nhÊt cña ®−êng tiÕt niÖu vμ th−êng gÆp ë nam giíi nhiÒu h¬n n÷ giíi. Tuæi m¾c bÖnh th−êng lμ tõ 30-55, nh−ng còng cã thÓ gÆp ë trÎ em (sái bμng quang). Theo t¸c gi¶ Glenn. H. Pneminger, tû lÖ m¾c bÖnh sái thËn tiÕt niÖu trªn thÕ giíi vμo kho¶ng 3% d©n sè. Khi sái di chuyÓn cã thÓ g©y ®au. C¬n ®au do sái thËn th−êng b¾t ®Çu phÝa sau l−ng ngay d−íi bê x−¬ng s−ên vμ di chuyÓn tíi bông d−íi vμ bÑn. Nh÷ng c¬n ®au cã thÓ thay ®æi khi sái di chuyÓn qua ®−êng tiÓu. Sái thËn th−êng kh«ng g©y tæn th−¬ng vÜnh viÔn. Ngoμi c¸c thuèc gi¶m ®au vμ uèng nhiÒu n−íc, cã thÓ ®iÒu trÞ néi khoa ®Ó ng¨n ngõa t¸i ph¸t ë nh÷ng ng−êi cã nguy c¬ cao. 66
- PhÇn lín sái niÖu qu¶n lμ do sái thËn r¬i xuèng (80%), phÇn cßn l¹i th−êng ®−îc sinh ra do niÖu qu¶n dÞ d¹ng. PhÇn lín sái tõ thËn r¬i xuèng niÖu qu¶n th−êng r¬i xuèng bμng quang vμ ra ngoμi (kho¶ng 80%). Sè cßn l¹i th−êng dõng ë ®o¹n niÖu qu¶n bÞ hÑp nh− ®o¹n niÖu qu¶n b¾t chÐo ®éng m¹ch chËu, niÖu qu¶n s¸t bμng quang. §èi víi sái niÖu qu¶n kÝch th−íc lín, trªn 1cm, hoÆc xï x× cã thÓ bÞ dõng l¹i ë bÊt kú ®o¹n nμo cña niÖu qu¶n vμ g©y t¾c mét phÇn hoÆc hoμn toμn niÖu qu¶n. Trong khi di chuyÓn, sái g©y nªn c¸c tæn th−¬ng cho niÖu qu¶n. Mét khi sái lμm t¾c niÖu qu¶n th× cã thÓ g©y biÕn chøng nhanh vμ nÆng ®Õn thËn nhÊt so víi c¸c sái tiÕt niÖu kh¸c. Sái bμng quang th−êng gÆp ë nam nhiÒu h¬n n÷ do ch−íng ng¹i ë cæ bμng quang hay niÖu ®¹o. Theo Johnson (1979), sau trªn 10 n¨m, cã 50% bÖnh nh©n nam vμ 30% bÖnh nh©n n÷ cã hiÖn t−îng t¸i ph¸t, ®Æc biÖt khi cã tiÒn sö bÖnh sái trong gia ®×nh vμ bÞ bÖnh khi cßn rÊt trÎ. ChÕ ®é phßng bÖnh nghiªm tóc sÏ h¹n chÕ t¸i ph¸t sái. 2. Nguyªn nh©n vμ c¬ chÕ bÖnh sinh Sái tiÕt niÖu kh«ng cã nguyªn nh©n x¸c ®Þnh duy nhÊt. Mét sè yÕu tè, th−êng kÕt hîp, t¹o ®iÒu kiÖn cho sái tiÕt niÖu ph¸t triÓn. Bowman vμ Meckel ®· nghiªn cøu sái tiÕt niÖu vμ nhËn thÊy viªn sái cã mét tÝnh chÊt ®Æc thï gåm hai yÕu tè: ChÊt mucoproteine cã t¸c dông 67
- nh− chÊt keo kÕt dÝnh c¸c tinh thÓ víi nhau, vai trß cña mucoprotein trong c¬ chÕ t¹o sái hiÖn nay vÉn cßn biÕt rÊt Ýt; c¸c tinh thÓ cña c¸c chÊt b×nh th−êng hßa tan ®−îc trong n−íc tiÓu, chñ yÕu lμ canxi vμ oxalat. Ngoμi ra cßn cã chÊt phosphat, magie, urat, cystin. Sái tiÕt niÖu h×nh thμnh khi c¸c thμnh phÇn cña n−íc tiÓu - kho¸ng, c¸c chÊt láng vμ axit mÊt c©n b»ng do n−íc tiÓu bÞ c« ®Æc hoÆc do pH cña n−íc tiÓu thay ®æi... Khi ®iÒu nμy x¶y ra, víi sù cã mÆt cña mucoproteine, c¸c tinh thÓ trong n−íc tiÓu dÝnh l¹i víi nhau nh− canxi víi oxalat, phosphat... sÏ thμnh sái. Do ®ã nhiÒu tr−êng hîp khi thö n−íc tiÓu, thÊy cã nhiÒu tinh thÓ oxalat hay phosphat nh−ng bÖnh nh©n kh«ng cã sái thËn tiÕt niÖu (v× kh«ng cã mucoproteine). 3. C¸c lo¹i sái tiÕt niÖu PhÇn lín sái tiÕt niÖu chøa nhiÒu h¬n mét lo¹i tinh thÓ, c¸c lo¹i sái bao gåm: Sái canxi: Lμ lo¹i hay gÆp nhÊt, chiÕm 80-90% trong tæng sè c¸c lo¹i sái, gåm canxi oxalat, canxi phosphat vμ canxi oxalat phosphat. Møc oxalat cao cã thÓ ®−îc t×m thÊy trong mét sè lo¹i thùc phÈm nh− c¸c lo¹i ®Ëu, ®Ëu phéng, bét c¸m, s«c«la, cμ phª, trμ ®Æc, rau muèng, muèi ¨n... PhÉu thuËt ®−êng ruét vμ c¸c rèi lo¹n chuyÓn hãa kh¸c còng cã thÓ lμm t¨ng nång ®é canxi hoÆc oxalat trong n−íc tiÓu. 68
- Sái struvite (Magie amoniphosphat): Khi nhiÔm trïng ®−êng tiÕt niÖu, magie amoniphosphat cã thÓ ph¸t triÓn nhanh chãng vμ trë thμnh sái. Lo¹i nμy hay gÆp ë ViÖt Nam. Sái urat: Cã thÓ h×nh thμnh ë nh÷ng ng−êi mÊt n−íc, nh÷ng ng−êi ¨n chÕ ®é ¨n giμu protein cã nh©n purin vμ nh÷ng ng−êi cã bÖnh gót. Mét sè yÕu tè di truyÒn vμ rèi lo¹n m¸u tíi c¸c m« còng cã thÓ dÉn ®Õn sái urat hoÆc ph©n hñy c¸c khèi ung th− khi dïng thuèc hãa trÞ liÖu. Sái cystin: Lo¹i nμy chØ chiÕm mét tû lÖ nhá cña sái tiÕt niÖu. Chóng h×nh thμnh ë nh÷ng ng−êi cã rèi lo¹n di truyÒn, bμi tiÕt qu¸ nhiÒu axit amin nhÊt ®Þnh (cystinuria) qua thËn. Lo¹i hiÕm cña sái thËn: C¸c lo¹i sái canxi th−êng lμ sái c¶n quang, cßn sái urat vμ cystin th−êng kh«ng c¶n quang. 4. YÕu tè lμm sái tiÕt niÖu dÔ h×nh thμnh Nh÷ng yÕu tè lμm t¨ng nguy c¬ sái tiÕt niÖu ph¸t triÓn bao gåm: - TiÒn sö c¸ nh©n hoÆc gia ®×nh: Trong gia ®×nh cã ng−êi bÞ bÖnh sái tiÕt niÖu, cã nhiÒu kh¶ n¨ng ph¸t triÓn c¸c lo¹i sái. Vμ nÕu ®· cã mét hay nhiÒu sái tiÕt niÖu, cã nguy c¬ ph¸t triÓn viªn sái kh¸c. - Tuæi: Sái tiÕt niÖu th−êng gÆp h¬n ë ng−êi 40 tuæi trë lªn, mÆc dï sái cã thÓ x¶y ra ë mäi løa tuæi. - §μn «ng: Cã nhiÒu kh¶ n¨ng ph¸t triÓn sái tiÕt niÖu. 69
- - MÊt n−íc: Kh«ng uèng ®ñ n−íc mçi ngμy cã thÓ lμm t¨ng nguy c¬ sái tiÕt niÖu, do sù c« ®Æc qu¸ møc cña n−íc tiÓu. Nh÷ng ng−êi sèng ë vïng khÝ hËu Êm ¸p vμ nh÷ng ng−êi ®æ må h«i nhiÒu cã thÓ cÇn ph¶i uèng nhiÒu n−íc h¬n so víi nh÷ng ng−êi kh¸c. - Sù thay ®æi cña pH n−íc tiÓu: SÏ lμm cho mét sè chÊt hßa tan dÔ kÕt tinh l¹i. Cô thÓ, d−íi t¸c dông cña mét sè chñng lo¹i vi trïng (nh− Proteus Mirabilis) cã tiÕt ra men urÐase lμm ph©n hñy ure thμnh amoniac, n−íc tiÓu sÏ bÞ kiÒm hãa (pH > 6,5) vμ nh− vËy, chÊt photsphat - magie sÏ kÕt tinh l¹i. Ng−îc l¹i, nÕu pH n−íc tiÓu trë nªn axit (pH < 6) th× sÏ lμ ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho urat kÕt tinh l¹i (Axit uric dÔ tan trong m«i tr−êng kiÒm vμ dÔ kÕt tinh trong m«i tr−êng axit). - Mét sè chÕ ®é ¨n: ChÕ ®é ¨n uèng protein, natri vμ ®−êng cao cã thÓ lμm t¨ng nguy c¬ m¾c mét sè lo¹i sái thËn. - Ýt vËn ®éng, bÐo ph×: ChØ sè khèi c¬ thÓ (BMI) cao, t¨ng kÝch th−íc vßng bông vμ t¨ng c©n cã liªn quan ®Õn t¨ng nguy c¬ sái thËn (VÝ nh− dung dÞch ®−îc ®Ó yªn tÜnh, kh«ng bÞ khuÊy ®éng trong mét thêi gian dμi. KÕt hîp víi dung dÞch cã chøa ®ùng c¸c vËt l¹ nh− sîi chØ, x¸c tÕ bμo, vi khuÈn,... th× vËt nμy cã thÓ trë thμnh nh©n ®Ó c¸c tinh thÓ ®äng xung quanh vμ t¹o sái). - BÖnh tiªu hãa vμ phÉu thuËt: PhÉu thuËt d¹ dμy, viªm ®−êng ruét hoÆc tiªu ch¶y m¹n 70
- tÝnh cã thÓ g©y ra nh÷ng thay ®æi trong qu¸ tr×nh tiªu hãa, cã ¶nh h−ëng ®Õn sù hÊp thô canxi vμ lμm t¨ng møc ®é c¸c chÊt t¹o thμnh sái trong n−íc tiÓu. - Mét sè bÖnh lý kh¸c: Mét sè bÖnh lý cã thÓ lμm t¨ng nguy c¬ sái thËn bao gåm toan èng thËn, cystinuria, c−êng cËn gi¸p vμ nhiÔm trïng ®−êng tiÕt niÖu, dÞ d¹ng ®−êng tiÕt niÖu... 5. TriÖu chøng 5.1. Sái ®−êng tiÕt niÖu trªn (thËn, bÓ thËn, niÖu qu¶n) Sái thËn cã thÓ cã hoÆc kh«ng g©y ra c¸c dÊu hiÖu vμ triÖu chøng cho ®Õn khi nã di chuyÓn vμo niÖu qu¶n. Vμo thêi ®iÓm ®ã, nh÷ng dÊu hiÖu vμ triÖu chøng cã thÓ x¶y ra: - §au d÷ déi ë mét bªn th¾t l−ng, d−íi bê s−ên. - §au lan ®Õn vïng bông d−íi vμ h¸ng. - §au khi tiÓu tiÖn. - §au qu¸ nghiªm träng mμ kh«ng thÓ ngåi yªn hoÆc t×m mét vÞ trÝ tho¶i m¸i. - §au ®i kÌm víi buån n«n vμ ãi möa. - §au kÌm theo sèt vμ ín l¹nh. - §¸i ra m¸u: N−íc tiÓu mμu hång, mμu ®á hoÆc n©u. - Buån n«n vμ n«n. - Liªn tôc yªu cÇu ®i tiÓu. - Sèt vμ ín l¹nh nÕu nhiÔm trïng. 71
- Th¨m kh¸m ph¸t hiÖn c¸c ®iÓm ®au, dïng ba ngãn tay cña bμn tay ph¶i Ên nhÑ xuèng bông ng−êi bÖnh, bÖnh nh©n kªu ®au: - §iÓm s−ên l−ng lμ giao ®iÓm cña x−¬ng s−ên thø 12 vμ c¬ th¾t l−ng. §iÓm nμy t−¬ng øng víi thËn vμ bÓ thËn. - §iÓm niÖu qu¶n trªn t−¬ng øng víi chç nèi bÓ thËn víi niÖu qu¶n, ngang víi ®èt sèng L2. Trªn thμnh bông, ®iÓm nμy n»m trªn ®−êng ngang rèn vμ c¸ch rèn ba kho¸t ngãn tay. - §iÓm niÖu qu¶n gi÷a n»m kho¶ng L4-6, t−¬ng øng vÞ trÝ niÖu qu¶n v¾t ngang qua m¹ch chËu. V¹ch mét ®−êng nèi hai gai chËu tr−íc trªn råi chia lμm ba phÇn. §iÓm nèi 1/3 gi÷a vμ 1/3 ngoμi t−¬ng øng víi ®iÓm niÖu qu¶n gi÷a. - §iÓm niÖu qu¶n d−íi t−¬ng øng víi chç niÖu qu¶n ®æ vμo bμng quang. §iÓm nμy n»m s©u trong vïng tiÓu khung nªn chØ kh¸m ®−îc nhê vμo th¨m trùc trμng hoÆc ©m ®¹o. 5.2. Sái ®−êng tiÕt niÖu d−íi Gåm sái bμng quang vμ sái niÖu ®¹o. - Sái bμng quang sÏ kÝch thÝch niªm m¹c bμng quang g©y tiÓu buèt, r¸t, tiÓu d¾t, tiÓu t¾c gi÷a dßng. Kh¸m b»ng c¸ch Ên vïng bμng quang thÊy ®au. - Sái niÖu ®¹o sÏ g©y bÝ tiÓu. Kh¸m l©m sμng th−êng ph¸t hiÖn ®−îc cÇu bμng quang, sê n¾n däc theo niÖu ®¹o cã thÓ thÊy sái. 72
- 6. ChÈn ®o¸n 6.1. ChÈn ®o¸n x¸c ®Þnh Dùa vμo c¸c triÖu chøng l©m sμng vμ cËn l©m sμng. 6.2. ChÈn ®o¸n ph©n biÖt - Viªm ruét thõa cÊp: Khi sái thËn vμ niÖu qu¶n ph¶i g©y c¬n ®au quÆn thËn. - C¬n ®au do co th¾t ®¹i trμng. - U nang buång trøng xo¾n. - Chöa ngoμi tö cung vì. 7. Phßng bÖnh - Cã chÕ ®é ¨n uèng hîp lý, h¹n chÕ thøc ¨n chøa nhiÒu canxi, protein, oxalat, purin, thøc ¨n mÆn... §Ëu nμnh chøa rÊt nhiÒu oxalat, ¨n qu¸ nhiÒu sÏ khiÕn canxi vμ oxalat kÕt dÝnh thμnh khèi g©y ra sái thËn. Ngoμi ra, tïy theo nguyªn nh©n g©y sái, ng−êi bÖnh cÇn cã chÕ ®é ¨n kh¸c nhau: + Sái canxi: Giíi h¹n l−îng canxi ®−a vμo ng−êi lμ
- chuyÓn hãa purin vμ ®«i khi lμ mét biÕn chøng cña bÖnh gót. Nªn gi¶m ¨n nh÷ng chÊt cã purin (thøc ¨n qu¸ nhiÒu ®¹m) g©y sái niÖu nh− c¸ kh«, thÞt kh«, kh« mùc, t«m kh«, l¹p x−ëng, c¸c lo¹i m¾m nªm, m¾m th¸i, lßng heo, lßng bß... Nªn uèng nhiÒu n−íc cam, n−íc chanh, n−íc b−ëi v× chøa nhiÒu citrat chèng l¹i sù t¹o sái. - Quan träng nhÊt lμ uèng thËt nhiÒu n−íc (2- 3 lÝt n−íc mçi ngμy), b¶o ®¶m bμi tiÕt 1,5 lÝt n−íc tiÓu h»ng ngμy. - TËp thÓ dôc thÓ thao tèi thiÓu 3-4 lÇn/1 tuÇn; 30 - 40 phót/1 ngμy. - Phßng tr¸nh c¸c bÖnh nhiÔm khuÈn ®−êng tiÕt niÖu. B. ®iÒu trÞ b»ng Y HäC Cæ TRUYÒN Sái tiÕt niÖu y häc cæ truyÒn gäi lμ th¹ch l©m, sái nhá nh− s¹n c¸t gäi lμ sa l©m, sái to h¬n gäi lμ th¹ch l©m. 1. Nguyªn nh©n g©y bÖnh Ngo¹i nh©n: Do thÊp tμ tõ bªn ngoμi x©m nhËp vμo c¬ thÓ dÔ hãa nhiÖt. ¤n nhiÖt kÕt ë h¹ tiªu l©u ngμy sÏ ch−ng ®èt n−íc tiÓu hãa thμnh sa vμ th¹ch. BÊt néi ngo¹i nh©n: ThËn cã hai lo¹i: thËn ©m chñ huyÕt vμ thËn d−¬ng chñ khÝ. NÕu thËn khÝ ®Çy ®ñ th× n−íc tõ trªn thËn thñy xuèng bμng quang míi ®−îc khÝ 74
- hãa vμ bμi tiÕt ra ngoμi dÔ dμng. NÕu thËn khÝ h− kh«ng khÝ hãa bμng quang ®−îc, t©n dÞch ng−ng trÖ ë h¹ tiªu hãa thÊp, l©u ngμy thÊp hãa háa lμm cho chÊt cÆn trong n−íc tiÓu kÕt thμnh sái. Sái lμm tæn th−¬ng huyÕt l¹c g©y ra ®¸i m¸u. Sái kÕt l¹i ë ®−êng niÖu lμm khÝ trÖ mμ g©y ®au. V× vËy §an khª t©m ph¸p viÕt: sái ph¸t sinh lμ do thËn khÝ h− lμm cho bμng quang thÊp nhiÖt, háa ch−ng ®èt thñy thÊp lμm c¸c chÊt cÆn b· n−íc tiÓu l¾ng ®äng sinh ra sái. Do ¨n uèng kh«ng ®iÒu ®é lμm tæn h¹i ®Õn tú vÞ, tú vÞ bÊt tóc lμm c«ng n¨ng vËn hãa thñy thÊp bÞ gi¶m sót. ThÊp sinh ra tõ tú, tô l¹i mμ g©y bÖnh (néi thÊp). ThËn vμ tú cã mèi quan hÖ t−¬ng kh¾c theo thuyÕt ngò hμnh. ThÊp nhiÖt tÝch trÖ g©y ¶nh h−ëng ®Õn chøc n¨ng khÝ hãa n−íc tiÓu ë bμng quang lμm thñy kh«ng l−u hμnh th«ng suèt. ThÊp nhiÖt tÝch trÖ ë h¹ tiªu l©u ngμy khiÕn cho chÊt ®ôc ng−ng kÕt l¹i t¹o thμnh sái. 2. §iÒu trÞ HiÖn nay viÖc chÈn ®o¸n sái tiÕt niÖu chñ yÕu theo y häc hiÖn ®¹i (l©m sμng vμ xÐt nghiÖm), dùa vμo c¸c triÖu chøng th−êng gÆp nh− phÇn lín cã ®au vïng th¾t l−ng, khi sái di chuyÓn cã c¬n ®au quÆn thËn rÊt d÷ déi, buån n«n, ®¸i m¸u, ®¸i ®ôc, hoÆc ®¸i buèt, ®¸i d¾t, bÝ ®¸i. C¸c xÐt nghiÖm cËn l©m sμng nh− siªu ©m, chôp bông kh«ng chuÈn bÞ, UIV... 75
- C¨n cø vμo chøng tr¹ng biÓu hiÖn, ng−êi ta chia lμm 3 thÓ l©m sμng chÝnh: 2.1. ThÓ khÝ trÖ huyÕt ø T−¬ng øng víi c¸c tr−êng hîp sái tiÕt niÖu g©y ®au bông, g©y tiÓu ra m¸u. Do sái ng¨n c¶n lμm cho khÝ c¬ cña bμng quang bÊt lîi. Khi khÝ ®i kh«ng th«ng g©y ®au (thuéc thùc chøng). V× khÝ huyÕt cïng mét nguån gèc, ©m d−¬ng hç c¨n, cho nªn bÖnh cña khÝ dÉn ®Õn bÖnh cña huyÕt, khÝ trÖ sÏ g©y huyÕt ø. Ng−îc l¹i, chç bÞ huyÕt ø, m¹ch l¹c ø nghÏn, huyÕt ®äng l¹i kh«ng l−u th«ng ®−îc lμm khÝ trÖ nÆng h¬n. - TriÖu chøng: + Vïng h¹ vÞ ®Çy ch−íng bÜ tøc khã chÞu vμ ®au, lóc nhÑ lóc nÆng, cã thÓ ®au kÞch liÖt. BÜ ch−íng lóc cã lóc kh«ng, lóc tan lóc tô (giai ®o¹n ®Çu - do khÝ trÖ). Khi cã huyÕt ø: vïng bông ®au nhãi, Ên vμo ®au t¨ng (cù ¸n). + §au d÷ déi ë mét bªn th¾t l−ng, d−íi c¸c x−¬ng s−ên. §au lan ®Õn vïng bông d−íi vμ h¸ng. §au khi tiÓu tiÖn. §au qu¸ nghiªm träng mμ kh«ng thÓ ngåi yªn hoÆc t×m mét vÞ trÝ tho¶i m¸i. §au ®i kÌm víi buån n«n vμ n«n. + §¸i ra m¸u: N−íc tiÓu mμu hång, mμu ®á hoÆc n©u. + TiÓu tiÖn khã, tiÓu t¾c gi÷a dßng. 76
- + ThiÕt chÈn ph¸t hiÖn c¸c ®iÓm ®au hoÆc sê thÊy khèi r¾n: ®iÓm s−ên l−ng, ®iÓm niÖu qu¶n trªn, ®iÓm niÖu qu¶n d−íi, vïng bμng quang, niÖu ®¹o. + ChÊt l−ìi tÝa tèi hoÆc cã ®iÓm ø huyÕt, rªu l−ìi tr¾ng máng, m¹ch huyÒn. - Ph¸p ®iÒu trÞ: Lý khÝ hμnh trÖ, ho¹t huyÕt th«ng l©m. - Bμi thuèc: + Bμi 1: Kim tiÒn th¶o 40g, Sa tiÒn 20g, §μo nh©n 08g, UÊt kim 08g, Ng−u tÊt 12g, ChØ x¸c 08g, §¹i phóc b× 08g, Kª néi kim 08g, ý dÜ 16g, B¹ch mao c¨n 20g. NÕu kÌm theo thËn d−¬ng h− th× gia thªm: Bæ cèt chØ, Nhôc quÕ, Phô tö chÕ. NÕu kÌm theo thËn ©m h− th× gia thªm: Kû tö, N÷ trinh tö. + Bμi 2: Th¹ch vÜ t¸n, Tø vËt ®μo hång gia gi¶m: §μo nh©n 12g, Xuyªn khung 12g, Ng−u tÊt 12g, Ho¹t th¹ch 15g; Kª néi kim 12g, Tr¹ch t¶ 12g, ¤ d−îc, Xuyªn luyÖn tö ®Òu 09g; Hång hoa, §−¬ng quy, §«ng quû tö ®Òu 12g; Kim tiÒn th¶o 30g; H¶i kim sa, Xa tiÒn tö ®Òu 15g; Th¹ch vÜ 12g, Cam th¶o 05g. S¾c n−íc uèng ngμy 01 thang. - Ch©m cøu: Ch©m kÝch thÝch m¹nh, chän huyÖt tïy vÞ trÝ cña sái trªn ®−êng tiÕt niÖu: + Sái thËn vμ ®o¹n niÖu qu¶n trªn: ThËn du, Kinh m«n, Tóc tam lý. 77
- + Sái niÖu qu¶n d−íi, bμng quang: Quan nguyªn, KhÝ h¶i, Trung cùc, Bμng quang du, Tóc tam lý. + Ch©m loa tai: ThËn, Bμng quang, Giao c¶m. Bμng quang du, trung cùc ®Ó ®iÒu hßa khÝ c¬ cña bμng quang. ThËn du kÕt hîp ©m cèc ®Ó ®iÒu hßa khÝ c¬ cña thËn. KhÝ c¬ cña thËn vμ bμng quang hÕt rèi lo¹n, tiÓu tiÖn th«ng lîi. 2.2. ThÓ thÊp nhiÖt T−¬ng øng víi sái tiÕt niÖu kÌm theo béi nhiÔm ®−êng tiÕt niÖu. Do thÊp víi nhiÖt uÊt kÕt ë bμng quang hoÆc thËn chuyÓn nhiÖt xuèng bμng quang. ThÊp vμ nhiÖt lμm khÝ cña bμng quang kh«ng lîi, sù ®ãng më thÊt th−êng g©y nªn c¸c triÖu chøng rèi lo¹n tiÓu tiÖn. Bμng quang bÞ háa nhiÖt hun ®èt, chÊt n−íc kÕt l¹i thμnh sái ®¸. NÕu cã huyÕt l©m lμ do nhiÖt hun ®èt huyÕt l¹c, ®−êng l¹c bÞ tæn th−¬ng, huyÕt trμn ra ngoμi g©y nªn (nhiÖt bøc huyÕt vong hμnh). - TriÖu chøng: + §au d÷ déi hoÆc ©m Ø mét bªn th¾t l−ng, d−íi c¸c x−¬ng s−ên. + Sèt vμ ín l¹nh. + Tøc nÆng vïng hè th¾t l−ng, hoÆc vïng bông d−íi trªn x−¬ng mu. + ThiÕt chÈn ph¸t hiÖn c¸c ®iÓm ®au hoÆc sê thÊy khèi r¾n: ®iÓm s−ên l−ng, ®iÓm niÖu qu¶n trªn, ®iÓm niÖu qu¶n d−íi, vïng bμng quang, niÖu ®¹o. 78
- + TiÓu nãng rÝt vμ ®au, ®¸i nhiÒu lÇn, ®¸i d¾t, ®¸i ®au, n−íc tiÓu xuèng kh«ng hÕt th−êng kÌm theo ®¸i ra m¸u, hoÆc ®¸i ®ôc, ®¸i ra sái. + §ang ®i tiÓu bÞ ®øt qu·ng ®ét ngét. + Bông d−íi tr−íng ®Çy, miÖng ®¾ng, kh¸t kh«ng muèn uèng, chÊt l−ìi ®á, rªu l−ìi vμng, dμy, dÝnh nhít, m¹ch huyÒn s¸c hay ho¹t s¸c. - Ph¸p ®iÒu trÞ: Thanh nhiÖt lîi thÊp, th«ng l©m, bμi th¹ch. - Bμi thuèc: + Bμi 1: Kim tiÒn th¶o 20g, Sa tiÒn 20g, Tú gi¶i 20g, UÊt kim 10g, §¹m tróc diÖp 15g. + Bμi 2: Th¹ch vÜ t¸n: Sa tiÒn 12g, Ho¹t th¹ch 12g, Th¹ch vÜ 12g, Cï m¹ch 08g, §«ng quú tö 08g. Cã thÓ gia Kim tiÒn th¶o, Kª néi kim, H¶i kim sa ®Ó t¨ng t¸c dông bμi sái tiªu viªm. + Bμi 3: §¹o xÝch t¸n gia gi¶m Sinh ®Þa 16g: L−¬ng huyÕt. §¹m tróc diÖp 16g: Thanh nhiÖt. Kim tiÒn th¶o 40g: Lîi niÖu, øc chÕ sù h×nh thμnh sái. Sa tiÒn 20g. Kª néi kim 08g. Cam th¶o sao ch¸y 08g: T¶ háa, gi¶m ®au, cÇm m¸u. NÕu tiÓu vμng ®á, ®¸i buèt lμ do t©m di nhiÖt xuèng tiÓu trμng. Thanh nhiÖt, d−ìng ©m, lîi thñy: gia B¹ch mao c¨n, B¸n chÝ liªn. 79
- NÕu ®¸i ra m¸u (huyÕt l©m): Thanh nhiÖt, lîi thÊp, l−¬ng huyÕt, chØ huyÕt. Gia vÞ: Cá nhä nåi 16g, TiÓu kÕ 12g. HoÆc uèng TiÓu kÕ Èm tö: TiÓu kÕ 20g, Bå hoμng, NgÉu tiÕt, §−¬ng quy, Chi tö, Tróc diÖp 12g, Ho¹t th¹ch, Sinh ®Þa 40g, Méc th«ng 06g, Cam th¶o 04g, Tróc diÖp 12g. NÕu ®¸i khã: ¤ d−îc 08g, UÊt kim 08g, Diªn hå s¸ch 08g. + Bμi 4: B¸t chÝnh t¸n: Sa tiÒn tö, Ho¹t th¹ch, Chi tö, Méc th«ng, BiÓn xóc, Cam th¶o, §¹i hoμng, Cï m¹ch. + Bμi 5: Tam kim bμi th¹ch thang: Kim tiÒn th¶o 30g, Kª néi kim 12g, H¶i kim sa 15g, Th¹ch vÜ 12g, Hæ ph¸ch 12g, Xuyªn ng−u tÊt 12g, Cam th¶o 05g. S¾c n−íc uèng ngμy 01 thang. NÕu ®¸i ra m¸u cÇn thanh nhiÖt, lîi thÊp, l−¬ng huyÕt, chØ huyÕt. Gia Cá nhä nåi 16g, TiÓu kÕ 12g. NÕu ®au nhiÒu thªm ¤ d−îc 08g, Diªn hå s¸ch 08g, UÊt kim 08g. Rªu l−ìi vμng dμy gia Hoμng b¸, Th−¬ng truËt 10g. MiÖng kh¸t gia Sinh ®Þa, Th¹ch héc. §au l−ng nhiÒu gia §ç träng, CÈu tÝch 12g. NÕu bÖnh ®· m¾c trªn 3 th¸ng gia V−¬ng bÊt l−u hμnh 12g, T¹o thÝch 08g. - Ch©m cøu: NÕu cã c¬n ®au quÆn thËn, kÕt hîp ch©m cøu, ch©m kÝch thÝch m¹nh, ngμy mét lÇn, chän huyÖt tuú vÞ trÝ cña sái trªn ®−êng tiÕt niÖu nh− trªn. 80
- BÖnh do bμng quang vμ tiÓu tr−êng thÊp nhiÖt vμ uÊt kÕt l©u ngμy thμnh sái lμm rèi lo¹n chøc n¨ng khÝ hãa, tiÓu tiÖn kh«ng th«ng g©y c¬n ®au bông d÷ déi xuyªn ra sau l−ng. Sái thËn vμ ®o¹n niÖu qu¶n trªn: ThËn du, Kinh m«n, Tóc tam lý. Sái niÖu qu¶n d−íi, bμng quang: Quan nguyªn, KhÝ h¶i, Trung cùc, Bμng quang du, Tóc tam lý. Ch©m loa tai: ThËn, Bμng quang, Giao c¶m. Bμng quang du, Trung cùc ®Ó ®iÒu hßa khÝ c¬ cña bμng quang. ThËn du kÕt hîp ©m cèc ®Ó ®iÒu hßa khÝ c¬ cña thËn. KhÝ c¬ cña thËn vμ bμng quang hÕt rèi lo¹n, tiÓu tiÖn th«ng lîi, thÊp nhiÖt ë bμng quang sÏ bÞ thanh trõ. 2.3. ThÓ thËn h− T−¬ng ®−¬ng sái tiÕt niÖu l©u ngμy. Do thÊp nhiÖt g©y hao th−¬ng chÝnh khÝ, hoÆc tuæi giμ, bÖnh l©u ngμy c¬ thÓ bÞ h− nh−îc, hoÆc tiªn thiªn bÊt tóc, lao lùc qu¸ ®é dÉn tíi thËn khÝ h− suy, kh«ng khÝ hãa ®−îc bμng quang g©y ra. HoÆc thËn ©m suy h−, ©m h− háa v−îng, h− háa bøc huyÕt vong hμnh g©y nªn tiÓu tiÖn ra m¸u. - TriÖu chøng + ThËn khÝ bÊt tóc: TiÓu Ýt, tiÓu nhiÒu lÇn, kh«ng th«ng, bông d−íi tr−íng ®Çy, l−ng gèi mÒm yÕu, ®au l−ng ©m Ø, ng−êi mÖt mái v« lùc, chÊt l−ìi ®¹m, rªu tr¾ng máng, m¹ch v« lùc. 81
- + ThËn ©m h−: TiÓu tiÖn ra m¸u, bông d−íi tr−íng ®Çy, l−ng gèi mÒm yÕu, ®Çu v¸ng tai ï, triÒu nhiÖt, ra må h«i trém, chÊt l−ìi ®á, rªu Ýt, m¹ch tÕ s¸c. §au l−ng ©m Ø ®· l©u, ng−êi mÖt mái, v« lùc, hay ®au ®Çu hoa m¾t, bông ®Çy ch−íng, tiÓu tiÖn kh«ng th«ng, tiÓu nhiÒu lÇn, n−íc tiÓu ®ôc, chÊt l−ìi ®¹m, rªu l−ìi tr¾ng, m¹ch trÇm tÕ. - Ph¸p ®iÒu trÞ: Ých khÝ bæ thËn, th«ng l©m bμi th¹ch. - Bμi thuèc + Bμi 1: Tr¹ch t¶ 15g, Kim tiÒn th¶o 20g, Phôc linh 10g, B¹ch truËt 10g, §¼ng s©m 10g, Ba kÝch 10g, Thá ty tö 10g. + Bμi 2: H÷u quy Èm gia gi¶m Thôc ®Þa 12g, Cam th¶o trÝch 04g, Hoμi s¬n 08g, Nhôc quÕ 04g, Kû tö 08g, §ç träng 08g, S¬n thù 04g, Phô tö chÕ 04g. C¸ch dïng: S¾c uèng chia 2 lÇn trong ngμy, uèng tr−íc khi ¨n. + Bμi 3: TÒ sinh thËn khÝ hoμn: Thôc ®Þa 16g, S¬n thï 08g, B¹ch linh 08g, Tr¹ch t¶ 08g, §¬n b× 08g, Phô tö chÕ 04g, QuÕ chi 04g, Ng−u tÊt 12g, Xa tiÒn tö 12g. S¾c n−íc uèng ngμy 01 thang. Do thËn ©m h− suy: T− ©m gi¸ng háa, th«ng l©m bμi th¹ch. Bμi thuèc: Bæ thËn bμi th¹ch thang: Tri mÉu, Thôc ®Þa, Tr¹ch t¶, §−¬ng quy, Hoμng b¸ ®Òu 12g; Kª néi kim 10g, Méc th«ng 10g; Cam th¶o, S¬n thï ®Òu 06g; Kim tiÒn th¶o 30g; H¶i kim sa, Xa tiÒn tö, Hoμng kú 15g. S¾c n−íc uèng ngμy 01 thang. 82
- Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, cã nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu kÕt hîp y häc hiÖn ®¹i víi y häc cæ truyÒn trong ®iÒu trÞ bÖnh sái tiÕt niÖu cho nh÷ng kÕt qu¶ rÊt kh¶ quan nh− bμi Th¹ch kim thang (BÖnh viÖn Y häc cæ truyÒn Trung −¬ng), Th¹ch vÜ thang gia gi¶m (Häc viÖn Y D−îc häc cæ truyÒn ViÖt Nam) ®−îc nh©n d©n tÝn nhiÖm. 3. Phßng bÖnh Chñ yÕu nh»m h¹n chÕ c¸c yÕu tè nguy c¬ g©y sái. Tr−íc hÕt khuyÕn khÝch ng−êi bÖnh uèng nhiÒu n−íc ®Ó l−îng n−íc tiÓu mçi ngμy ®−îc Ýt nhÊt 1,5 lÝt, nh− vËy n−íc tiÓu lu«n ë tr¹ng th¸i d−íi b·o hßa, tr¸nh ®−îc nguy c¬ sinh sái. Tr¸nh nhiÔm khuÈn ®−êng tiÕt niÖu nhÊt lμ ®èi víi n÷ giíi. Ph¸t hiÖn sím vμ gi¶i quyÕt nh÷ng nguyªn nh©n ø ®äng do dÞ tËt bÈm sinh, hoÆc m¾c ph¶i do c¸c bÖnh kh¸c g©y ra ë trÎ em vμ ng−êi lín. 83
- BÖNH NGOμI DA TS. BS. §Ëu Xu©n C¶nh TS. BS. §oμn Minh Thôy TS. BS. Ph¹m Quèc B×nh ThS. BS. NguyÔn ThÞ HiÒn ThS. BS. NguyÔn ThÞ Ph−îng 1. Më ®Çu BÖnh ngoμi da lμ nh÷ng bÖnh cña da vμ c¸c c¬ quan trùc thuéc da, lμ phÇn quan träng cña bÖnh ngo¹i khoa ®«ng y. Kh¸m vμ ®iÒu trÞ bÖnh ngoμi da còng tu©n thñ theo nguyªn t¾c kh¸m bÖnh chung lμ th«ng qua väng, v¨n, vÊn, thiÕt ®−a ra chøng hËu, chøng tr¹ng, biÖn chøng luËn trÞ, chÈn ®o¸n b¸t c−¬ng, ph¸p vμ ph−¬ng ®iÒu trÞ. ChÈn ®o¸n bÖnh da liÔu chñ yÕu dùa vμo tæn th−¬ng t¹i chç, tuy nhiªn da lμ mét bé phËn cña c¬ thÓ, cã quan hÖ mËt thiÕt víi c¸c t¹ng phñ khÝ huyÕt, cho nªn chóng ta kh«ng bá qua c¸c triÖu chøng toμn th©n, kh¸m l©m sμng tæng thÓ ®Ó chÈn ®o¸n, ph©n biÖt tr¸nh nhÇm lÉn, bá sãt. 84
- 2. TriÖu chøng l©m sμng 2.1. Nh÷ng triÖu chøng th−êng gÆp cña bÖnh ngoμi da 2.1.1. TriÖu chøng c¬ n¨ng Lμ nh÷ng triÖu chøng mμ bÖnh nh©n tù c¶m nhËn thÊy, gåm cã: a) TriÖu chøng t¹i chç - Ngøa: Lμ triÖu chøng hay gÆp nhÊt trong c¸c bÖnh da liÔu. Ngøa lμ do c¸c tμ khÝ phong, thÊp, nhiÖt, trïng g©y nªn, do khÝ huyÕt kh«ng ®iÒu hßa mμ t¹o thμnh. Do nguyªn nh©n ngøa kh¸c nhau nªn tÝnh chÊt ngøa còng kh¸c nhau: + Ngøa do phong: TÝnh chÊt di chuyÓn, dÔ thay ®æi nh− ngøa do bÖnh mμy ®ay, v× phong h−íng lªn trªn nªn ngøa nhiÒu phÇn trªn ®Çu mÆt, g·i dÔ næi mÈn nh− diÖn du phong (viªm da t¨ng tiÕt b· nhên), b¹ch ®iÕn phong (b¹ch biÕn). + Ngøa do thÊp: Th−êng næi môn pháng n−íc (thñy bμo), ch¶y n−íc vμng cã khi thμnh ®¸m nh− thÊp chÈn, v× thÊp h−íng xuèng d−íi nªn th−êng hay gÆp tæn th−¬ng ë phÇn d−íi c¬ thÓ. + Ngøa do nhiÖt: Da ®á, nãng, sÈn ®á thμnh m¶ng, ngøa t¨ng lªn khi gÆp nãng, g·i dÔ ch¶y m¸u. VÝ dô chøng huyÕt phong sang (dÞ øng). + Ngøa do trïng thó c¾n: Ngøa rÊt khã chÞu nh− trïng bß trong da, dÔ l©y lan nh− bÖnh ghÎ. + Ngøa do h− d−ìng: Ngøa kÌm theo da kh« nøt, bong trãc, ngøa nhiÒu vÒ ®ªm, g·i kh«ng hÕt ngøa do khÝ huyÕt h− mμ thμnh. 85
CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD
-
Bệnh học da liễu part 1
43 p | 234 | 81
-
Chủ đề Y Học: BỆNH DA LIỄU
421 p | 206 | 73
-
CÁC BỆNH NGOẠI KHOA THÔNG THƯỜNG VÀ CÁCH PHÒNG CHỐNG
63 p | 140 | 32
-
Cách điều trị và phòng tránh thoát vị đĩa đệm
5 p | 230 | 29
-
Những bài thuốc chữa bệnh hiệu quả từ chuối hột
4 p | 135 | 22
-
BỆNH VIÊM XOANG - VIÊM MŨI KHÔNG CÒN LÀ NỖI LO CỦA MỌI NGƯỜI
5 p | 146 | 22
-
Triệu chứng tê tay và cách chữa trị
5 p | 308 | 14
-
BỆNH THỦY ĐẬU ( Chickenpox ) (Kỳ 2)
5 p | 125 | 14
-
Điều trị bệnh nổi mày đay
4 p | 172 | 8
-
Bài 4: Bệnh ngoại cảm lục dâm
40 p | 68 | 5
-
Viêm tai giữa có nguy hiểm, không được chủ quan
3 p | 94 | 5
-
Cách chữa trị bệnh ngoại khoa bằng y học cổ truyền: Phần 1
67 p | 36 | 4
-
Bệnh ở da, tóc, lông, bệnh lây qua đường tình dục và một số bệnh khác (Phần 2)
13 p | 83 | 4
-
Tìm hiểu và xử lý một số bệnh ngoài da ở trẻ
7 p | 88 | 3
-
Đu đủ dùng chữa bệnh nội, ngoại khoa và bồi dưỡng cơ thể
3 p | 86 | 3
-
Để lành bệnh tự nhiên - Chương 16
23 p | 64 | 2
-
Chị em văn phòng khổ sở vì bệnh trĩ
3 p | 67 | 1
Chịu trách nhiệm nội dung:
Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA
LIÊN HỆ
Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM
Hotline: 093 303 0098
Email: support@tailieu.vn