Cạm bẫy tâm lý - vượt qua hay gục ngã - thách thức khó vượt của các nhà đầu tư chứng khoán Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:3

Thêm vào BST

Báo xấu

15
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết Cạm bẫy tâm lý - vượt qua hay gục ngã - thách thức khó vượt của các nhà đầu tư chứng khoán Việt Nam được nghiên cứu với mục đích giúp cho các nhà đầu tư có thể nhận biết ra được các loại bẫy tâm lý thường gặp do chính các nhà đầu tư tạo ra cho mình. Đồng thời đề xuất biện pháp giúp các nhà đầu tư có thể kiểm soát được hành vi của mình để có thể hạn chế ảnh hưởng của loại hình bẫy tâm lý này.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Cạm bẫy tâm lý - vượt qua hay gục ngã - thách thức khó vượt của các nhà đầu tư chứng khoán Việt Nam

Tuyển tập Hội nghị Khoa học thường niên năm 2017. ISBN: 978-604-82-2274-1 CẠM BẪY TÂM LÝ - VƯỢT QUA HAY GỤC NGÃ - THÁCH THỨC KHÓ VƯỢT CỦA CÁC NHÀ ĐẦU TƯ CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM Trần Quốc Hưng Trường Đại học Thủy lợi, email: hungtq@tlu.edu.vn 1. GIỚI THIỆU CHUNG 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Đầu tư chứng khoán được coi là hoạt - Phương pháp tổng hợp, phân tích, thống động đầu tư thú vị nhất và cũng chưa ẩn kê, so sánh; trong mình nhiều rủi ro nhất. Theo các nhà - Phương pháp nghiên cứu tổng quan từ nghiên cứu thị trường thì tại thị trường Việt các nghiên cứu thế giới và trong nước. Nam tỷ trọng giữa người thắng và người thua trong đầu tư chứng khoán là 20:80. Để 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU chiến thắng trên thị trường bắt buộc các nhà 3.1. Tổng quan nghiên cứu về bẫy tâm đầu tư phải trang bị và tích lũy cho mình rất lý của các tác giả ngoài nước nhiều kiến thức và kinh nghiệm về đầu tư chứng khoán như: kiến thức về phân tích kỹ Bẫy tâm lý cũng có thể được hiểu như sự thuật, kiến thức về quản lý rủi ro, kiến thức lệch lạc và thiên vị trong cách tư duy của nhà về tâm lý đầu tư. Trong các kiến thức trên đầu tư khi đưa ra quyết định. Sự lệch lạc và các nhà đầu tư thường coi nhẹ vấn đề kiểm thiên vị ấy đến từ việc nhà đầu tư chỉ dựa vào soát tâm lý đầu tư. Nhưng thực tế cho thấy trải nghiệm cá nhân và thiếu đi đánh giá rằng chính tâm lý đầu tư lại ảnh hưởng lớn khách quan và chính xác về thị trường, khiến nhất tới việc đưa ra quyết định đầu tư của bản thân đưa ra quyết định sai lầm và dễ bị nhà đầu tư. Ngoài ra thị trường cũng lập ra tung hỏa mù bởi các nhà tạo lập thị trường. vô số các cạm bẫy về tâm lý để thanh lọc các (Nguồn: John S. Hammond, Ralph L. Keeney nhà đầu tư. Muốn vượt qua các cạm bẫy này, và Howard Raiffa. “Những bẫy tâm lý tiềm không có con đường nào khác, bắt buộc nhà ẩn trong quá trình đưa ra quyết định”). Tác đầu tư phải hoàn thiện mình về kiến thức, phẩm “Nghiên cứu tài chính cho thấy cổ tích lũy kinh nghiệm nâng cao bản lĩnh đầu phiếu có thể phản ánh các giá trị của nhà đầu tư. Bài báo này đề cập tới một khía cạnh tư mà không làm giảm hiệu năng” của Wells, trong các loại bẫy tâm lý trong đầu tư chứng Angela -1.7.2004) đã liệt kê ra một số các khoán - Đó là loại bẫy tâm lý do chính các một số bẫy tâm lý ảnh hưởng đến hành vi của nhà đầu tư tạo ra cho mình để cản trở mình nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán và đi đến với chiến thắng. Mục đích của bài báo dẫn đến những quyết định không hợp lý trong này giúp cho các nhà đầu tư có thể nhận biết khi giao dịch và đầu tư. ra được các loại bẫy tâm lý thường gặp do Một số những thiên lệch tâm lý: chính các nhà đầu tư tạo ra cho mình. Đồng a) Hành xử theo kinh nghiệm: là một quá thời đề xuất biện pháp giúp các nhà đầu tư trình mà người ta xây dựng những nguyên tắc có thể kiểm soát được hành vi của mình để để đưa ra quyết định đầu tư thông qua những có thể hạn chế ảnh hưởng của loại hình bẫy thử nghiệm và sai sót hoặc kinh nghiệm cá tâm lý này. nhân. Thay vì nghiên cứu dữ liệu đầu tư, các 356
Tuyển tập Hội nghị Khoa học thường niên năm 2017. ISBN: 978-604-82-2274-1 cá nhân hình thành các quy tắc đầu tư và thực anh ta không đầu tư bởi anh ta không ý thức hiện bằng cách sử dụng thông tin nổi bật nhất được phương hướng hành động và do anh ta trong giới truyền thông hoặc những thông tin ngại sự không chắc chắn. sẵn có nhất. b) Khung phụ thuộc: nghĩa là các cá nhân Một số các nguyên tắc hành xử theo đưa ra quyết định và hành động trong khuôn kinh nghiệm: khổ những thông tin tiếp nhận được hoặc  Nguyên tắc đại diện: Trong loại thiên hoàn cảnh cá nhân tại thời điểm đó. lệch này, các nhà đầu tư đưa ra dự báo dựa  Sợ thua lỗ: Đề cập đến việc một cá nhân trên kinh nghiệm trong quá khứ bằng cách áp không sẵn sàng chấp nhận thua lỗ. Một cổ dụng các khuôn mẫu. phiếu có thể giảm đáng kể so với giá mua của Ví dụ nhà đầu tư có thể cảm thấy rằng tất nó, nhưng được nhà đầu tư giữ lại, với hy cả các công ty nhận thức được về vấn đề môi vọng nó sẽ phục hồi. trường đều là các công ty tốt. Một ví dụ khác Bạn có thể liên hệ điều này với một con bạc là phân tích tất cả các khoản thu nhập như là liên tục tung xúc xắc, với hy vọng sẽ hòa vốn. một yếu tố tiên đoán hiệu suất đầu tư trong  Tự kiểm soát: Tự kiểm soát là kiểm soát tương lai. Trong loại thiên lệch này, nhà đầu cảm xúc của một người có liên quan đến tư áp dụng lối suy nghĩ “nếu như vậy thì hành khung phụ thuộc. xử theo kinh nghiệm (heuristic)”, nghĩa là Ví dụ, xem xét giai đoạn của cuộc đời và nếu điều này xảy ra thì điều khác sẽ xảy ra. cổ tức. Một nhà đầu tư trẻ tuổi, giàu có thể Tuy nhiên thiên kiến này dựa trên phương tránh xa cổ phiếu phổ thông giá cao do những pháp đánh giá thô sơ nên nó có thể cho kết hệ quả liên quan đến thuế và sự ảnh hưởng quả đầu tư thất bại. lên danh mục đầu tư, do đó điều này có thể  Sự tự tin quá mức: Sự tự tin quá mức là tạo ra tâm lý thành kiến lâu dài. khi các cá nhân quá tự tin về khả năng dự  Tối thiểu hóa sự hối tiếc: Hối tiếc là cảm đoán của họ. Sự tự tin quá mức có thể dẫn giác liên quan đến việc đưa ra một quyết định đến việc tăng cường giao dịch và đa dạng hóa tồi tệ. Nhà đầu tư bắt đầu suy nghĩ, “giá như danh mục đầu tư. Những kết quả bất ngờ có tôi đã …” thể xảy đến khi nhà đầu tư liên tục đánh giá Ví dụ như việc bán cổ phiếu có lãi và khi thấp phạm vi lợi nhuận có thể có. thấy giá cổ phiếu tăng giá cao hơn, nhà đầu tư  Neo tham chiếu và hiệu chỉnh: Neo tham bắt đầu suy nghĩ, “giá như tôi giữ nó lâu hơn chiếu đề cập đến việc không có khả năng kết một chút nữa.” Và ngược lại, cũng nhà đầu tư hợp đầy đủ tác động của các thông tin mới này khi nắm giữ cổ phiếu và nhận thấy nó rớt vào việc dự báo. giá, có thể sẽ nói, “Giá như tôi bán cổ phiếu Ví dụ, một nhà phân tích đã đưa ra dự báo này vào tuần trước”. Tối thiểu hóa sự hối tiếc trước về hiệu suất của cổ phiếu, trong khi đó có thể dẫn đến hai tình huống phổ biến. Thứ có những thông tin mới sẽ được công ty công nhất là để tránh tâm lý hối tiếc, các nhà đầu tư bố mới có ảnh hưởng quan trọng đến giá cổ có xu hướng gắn liền với những khoản đầu tư phiếu. Các nhà phân tích sử dụng neo tham an toàn như trái phiếu và cổ phiếu phòng thủ; chiếu này dựa trên dự đoán trước của họ sẽ và thứ hai là giữ những khoản đầu tư vừa phải có xu hướng không phản ánh đầy đủ giá trị trong một khoản thời gian rất dài. của những thông tin mới trong sự biến động c) Ảo giác tiền tệ giá của chứng khoán. Là cách cá nhân phản ứng với lạm phát và  Lệch lạc tâm lý ác cảm mơ hồ hay tâm lý tác động của nó tới lợi nhuận đầu tư. Người ta ngại sự không chắc chắn: Sự ác cảm mơ hồ thường quan tâm đến những điều khoản hữu có thể được định nghĩa là “sợ không biết rõ”. danh vô thực mà không quan tâm tâm đến lạm Ví dụ: Một nhà đầu tư biết rằng thị trường phát và những ảnh hưởng của nó, điều này có đang trên đà phát triển, anh ta nhìn ra khả thể dẫn đến những phân tích sai lệch. Do đó, năng một cổ phiếu cụ thể sẽ tăng lên hơn các bẫy tâm lý có thể dẫn đến những thành 50%, nhưng khi thị trường dao động đi ngang, kiến khi đưa ra quyết định đầu tư. Vì vậy, các 357
Tuyển tập Hội nghị Khoa học thường niên năm 2017. ISBN: 978-604-82-2274-1 nhà đầu tư phải đưa ra các quyết định đầu tư thì họ lại cố gắng giữ lệnh hoặc đẩy thêm và kinh doanh của mình dựa trên những phân lệnh ngược với chiều hướng hiện tại để bình tích đúng đắn về sự cân bằng giữa rủi ro và tỷ quân giá với mong muốn thị trường sẽ vận suất sinh lợi thay vì dựa trên các quy tắc về động đúng như ý họ. Thắng thua là chuyện kinh nghiệm, thử nghiệm và sai sót vì điều hiển nhiên, và việc của chúng ta không phải này có thể dẫn đến tổn thất về lâu dài. là biến lệnh thua thành lệnh thắng mà là làm sao để giảm thấp nhất số tiền mất trên những 3.2. Tổng quan về các bẫy tâm lý lệnh thua đó. thường gặp trên thị trường chứng khoán d) Thiếu tính kỷ luật Việt Nam Đây là một cạm bẫy phổ biến và nguy Ở Việt Nam với bề dày 17 năm tồn tại của hiểm nhất nhưng lại ít khi được bàn luận. thị trường chứng khoán cơ sở, các nhà nghiên Một người giao dịch thiếu kỷ luật sẽ không cứu và các nhà đầu tư cũng đã đúc kết được bao giờ có thể thành công trên thị trường này, một số các bẫy tâm lý cơ bản mà các nhà đầu và hành vi thiếu tính kỷ luật có thể theo nhiều tư Việt Nam hay tự lập ra cho mình: cách khác nhau. a) Tham vọng làm giàu nhanh chóng 4. KẾT LUẬN VÀ MỘT SỐ GỢI Ý GIÚP Khi bước vào đầu tư, nhiều người mang CÁC NHÀ ĐẦU TƯ VƯỢT QUA CÁC suy nghĩ sẽ kiếm được những khoản lợi CẠM BẪY TÂM LÝ nhuận khổng lồ từ thị trường một cách nhanh chóng, tuy nhiên đa phần không nghĩ ngược a) Giao dịch một số tiền nhỏ với một đòn lại là rủi ro cũng sẽ rất cao nếu chúng ta bẩy thấp: Điều này làm giảm thiểu rủi ro không đủ kinh nghiệm hoặc có tính cách thua lỗ của bạn xuống mức thấp nhất. Giả sử không phù hợp. Chính vì vậy các nhà đầu tư bạn có 1 tỷ đồng để đầu tư chứng khoán, hãy thường nóng vội, đốt cháy giai đoạn trong nên dùng 10% trên tổng tài sản của bạn cho đầu tư chứng khoán và hậu quả là họ thường lần vào lệnh với tỷ lệ dùng đòn bẩy ở mức chịu các tổn thất nặng nề. thấp, để đảm bảo rằng nếu lệnh mua/bán đó b) Sợ hãi với việc mất tiền khi đầu tư của bạn bị sai và thua lỗ, nó cũng không ảnh hưởng quá nhiều đến tài khoản của bạn. Nhìn chung mọi người quan niệm thành công có nghĩa là có thật nhiều tiền. Như vậy b) Kiểm soát rủi ro: Bài học cắt lỗ là bài ngược lại - mất tiền, có nghĩa là chúng ta học vỡ lòng của dân đầu tư/ đầu cơ trên thị đang thất bại. Điều này dẫn đến việc mọi trường, hãy mạnh dạn nhận thấy sai lầm và người sợ mất tiền. Tuy nhiên, có một vấn đề cắt lỗ để đảm bảo bạn không bị cháy tài là bất cứ công việc nào đều cũng có phát sinh khoản nếu giá rớt mạnh. Bảo toàn vốn là điều chi phí trước khi kiếm được lợi nhuận và quan trọng, còn tiền là còn cơ hội. trong đầu tư cũng vậy. Việc thua lỗ hay mất c) Có phương pháp giao dịch và phải tiền là điều hiển nhiên và đó là chi phí mọi tuân thủ kỷ luật: Có rất nhiều phương pháp người phải bỏ ra khi giao dịch, vấn đề của giao dịch mang lại lợi nhuận cao với rủi ro chúng ta là tối thiểu hóa chi phí. Ngoài ra thấp được các nhà đầu tư/ đầu cơ huyền thoại việc mất mát với một chi phí đủ để chấp nhận trên thế giới sử dụng. Bạn hãy tìm kiếm được để đổi lấy những kinh nghiệm hay bài phương pháp phù hợp với tính cách và kiến học nhất định, do vậy chúng ta không nên sợ thức của mình và tuân thủ những nguyên tắc hãi khi mất tiền trong đầu tư. giao dịch được đề ra. c) Không chấp nhận mình thua 5. TÀI LIỆU THAM KHẢO Những nhà đầu tư mới hoặc kể cả một số những nhà đầu tư lâu năm nhưng khi vướng [1] Những bẫy tâm lý tiềm ẩn trong quá trình đưa ra quyết định - John S. Hammond, phải những vụ giao dịch thua lỗ đủ lớn, họ Ralph L. Keeney và Howard Raiffa. không chấp nhận mình đã sai do chưa đủ [2] Làm thế nào để đầu tư và chiến thắng trên kinh nghiệm hoặc do tiếc nuối về mức mất thị trường chứng khoán - TS. Alecxand mát hiện tại. Thay vì cắt lỗ để bảo toàn vốn Elder, 2001. 358