CẨM NANG NHÀ BÁO

Chia sẻ: Vhnt_123 Vhnt_123 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:147

Thêm vào BST

Báo xấu

364
lượt xem 201
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

‘Khi một phóng viên giỏi lìa đời, nhiều người tỏ lòng tiếc nuối và có những người còn nhớ tiếc ông một thời gian dài’, Chủ biên ngừơi Mỹ Stanley Walker đã nhận xét như vậy vào năm 1924. Với hy vọng tiến xa hơn chút nữa, Quỹ Tưởng Niệm Báo chí Đông Dương (IMMF) được thành lập tại Thái Lan vào năm 1992 để tưởng niệm khoảng 320 phóng viên thuộc mọi phía đã bỏ mình trong các cuộc chiến tranh trên khắp vùng Đông Dương sau năm 1945. IMMF không theo cương lĩnh chính trị nào, không thiên...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: CẨM NANG NHÀ BÁO

CẨM NANG NHÀ BÁO  
Lôøi môû ñaàu ‘Khi moät phoùng vieân gioûi lìa ñôøi, nhieàu ngöôøi toû loøng tieác nuoái vaø coù nhöõng ngöôøi coøn nhôù tieác oâng moät thôøi gian daøi’, Chuû bieân ngöøôi Myõ Stanley Walker ñaõ nhaän xeùt nhö vaäy vaøo naêm 1924. Vôùi hy voïng tieán xa hôn chuùt nöõa, Quyõ Töôûng Nieäm Baùo chí Ñoâng Döông (IMMF) ñöôïc thaønh laäp taïi Thaùi Lan vaøo naêm 1992 ñeå töôûng nieäm khoaûng 320 phoùng vieân thuoäc moïi phía ñaõ boû mình trong caùc cuoäc chieán tranh treân khaép vuøng Ñoâng Döông sau naêm 1945. IMMF khoâng theo cöông lónh chính trò naøo, khoâng thieân vò toân giaùo, chuûng toäc hay cheá ñoä xaõ hoäi naøo. Quyõ hoaït ñoäng nhôø taøi trôï cuûa moät soá chính phuû, caùc toå chöùc khoâng vuï lôïi vaø caù nhaân haûo taâm, döôùi söï ñieàu haønh cuûa moät ban giaùm ñoác taïi Thaùi Lan, phaàn ñoâng goàm caùc phoùng vieân ñang laøm vieäc vaø tình nguyeän ñoùng goùp coâng söùc. Muïc tieâu cuûa IMMF chuû yeáu laø veà chuyeân moân. Goàm coù: naâng cao tieâu chuaån ngaønh baùo chí vaø baéc caàu hôïp taùc ngaønh truyeàn thoâng cuûa naêm nöôùc naèm trong moät khu vöïc ñoâi khi ñöôïc goïi laø vuøng Haï Löu Soâng Mekong- Campuchia, Laøo, Myanmar, Thaùi Lan vaø Vieät Nam. Tuy caùc nöôùc keå treân ôû caùc ñòa theá gaén lieàn vôùi nhau baèng moät trong nhöõng doøng soâng lôùn nhaát theá giôùi, song lòch söû cuûa töøng nöôùc trong nöûa sau theá kyû XX khaùc nhau raát nhieàu. Thaät vaäy, caùc nöùôc naøy ñaõ traûi qua nhöõng böôùc thaêng traàm, töø naïn dieät chuûng tôùi kinh teá suy thoaùi, töø nhöõng thaûm caûnh ñau loøng tôùi nhöõng noãi vui voâ bôø beán. Vaäy coù theå naøo trieån khai ñöôïc moät khaùi nieäm baùo chí coäng ñoàng baét nguoàn töø moät boái caûnh nhö vaäy hay khoâng? Neáu coù theå döïa vaøo kinh nghieäm cuûa IMMF ñeå laøm baèng chöùng thì caâu traû lôøi seõ laø: coù theå ñöïôc. Keå töø naêm 1994 trôû veà ñaây, treân 200 hoïc vieân töø khu vöïc ña daïng naøy ñaõ ñaët chaân leân Thaùi Lan, moät tuï ñieåm lôùn cuûa ngaønh truyeàn thoâng ñoái noäi vaø ñoái ngoaïi. Caùc hoïc vieân ñoù ñaõ traûi qua thôøi gian ñaøo taïo keùo daøi toái ña moät thaùng taïi Bangkok, Chiangmai, Songkhla vaø nhöõng nôi khaùc treân Vöông quoác Thaùi Lan. 200 ngöôøi khaùc ñaõ tham döï caùc khoùa hoïc ngaén haïn hôn ngay taïi nöôùc nhaø. Caùc khoùa ñaøo taïo cuûa IMMF ñaõ thu huùt caùc chuû bieân, phoùng vieân, vaên só, phoùng vieân truyeàn thanh, truyeàn hình vaø nhieáp aûnh, ñeà caäp ñeán caùc ñeà taøi veà moâi tröôøng, thöông nghieäp, xaõ hoäi vaø caùc vaán ñeà khaùc. Caùc khoùa hoïc naøy ñaõ trôû thaønh neàn taûng ñaøo taïo ñaàu tieân cho moät soá phoùng vii
vieân, vaø nhieàu hoïc vieân khi maõn khoùa ñaõ moâ taû thôøi gian ñaøo taïo taïi IMMF laø moät böôùc ngoaët trong ñôøi hoï. Haàu heát caùc giaûng vieân cuûa IMMF cuõng ñeàu nhaän xeùt töông töï. Maëc duø laø nhöõng tay laõo luyeän trong ngheà töø khaép moïi nôi treân theá giôùi, hoï ñaõ rôøi Ñoâng Nam AÙ vôùi moät kieán thöùc doài daøo theâm nhieàu ñeán noãi chính baûn thaân hoï cuõng khoâng töôûng töôïng ñöôïc neáu khoâng coù caùc hoïc vieân ñaõ giuùp hoï nhaän ra. IMMF phaùt trieãn maïnh meõ cuõng nhôø nhöõng kinh nghieäm töông hoã ñoù. Nhö moät nhieáp aûnh giaVieät Nam, Traàn Quang Tuaán, ñaõ phaùt bieåu: ‘trong thôøi gian huaán luyeän, chuùng toâi khoâng coøn laø nhöõng ngöôøi xuaát xöù töø naêm quoác tòch khaùc nhau nöõa, chuùng toâi ñeàu thuoäc veà moät maûnh ñaát chung, maûnh ñaát cuûa IMMF’. Cuoán soå tay höôùng daãn naøy ruùt ra nhöõng kinh nghieäm ñoäc ñaùo cuûa IMMF töø nhöõng khoaù ñaøo taïo veà baùo chí, trình baày caùc khaùi nieäm cô baûn moät caùch roõ raøng vaø tröïc tieáp. Khoâng gioáng vôùi caùc taøi lieäu ñaøo taïo khaùc, cuoán soå tay naøy ñöôïc bieân soaïn vôùi söï quan taâm ñaëc bieät ñeán caùc phoùng vieân ñang hoaït ñoäng taïi Ñoâng Nam AÙ. Muïc ñích cuûa cuoán soå tay naøy khoâng phaûi ñeå ñöa ra nhöõng quy luaät cöùng nhaéc. Chuùng toâi hy voïng ñaây laø nhöõng lôøi chæ daãn cô baûn khoâng theå thieáu ñöïôc cho caùc hoïc vieân töông lai cuûa IMMF, cuõng nhö cho baát cöù ai mong muoán trôû thaønh phoùng vieân. Qua caùc aán baûn baèng tieáng Myanmar, Campuchia, Laøo, Thaùi Lan vaø Vieät Nam, mong raèng cuoán soå tay naøy seõ trôû thaønh kyû vaät höõu ích cho caùc baïn vaø cuøng caùc baïn chia xeû, vaø coù theå, treân moät phöông dieän nhoû nhoi naøo ñoù, goùp phaàn phaùt trieån caùc moái lieân heä ngheà nghieäp laâu beàn trong moät vuøng maø ngaøy nay ñaõ gaàn nhö hoaøn toaøn ñöôïc an höôûng thaùi bình. Denis Gray vaø Dominic Faulder Ñoàng Chuû tòch IMMF Sarah Mclean Giaùm Ñoác Döï aùn IMMF Bangkok, Thaùng 12 2001. viii
Giôùi thieäu Luùc naøy ñaây chính laø thôøi gian mang laïi ñaày haêng say thích thuù cho nhöõng ngöôøi laøm baùo taïi Ñoâng Nam AÙ. Tình hình chính trò, kinh teá vaø xaõ hoäi ñang thay ñoåi nhanh choùng. Caùc nöùôc trong vuøng ñang phaùt trieån vaø cuoäc soáng ñang ngaøy caøng trôû neân phöùc taïp hôn. Ngöôøi daân caàn coù theâm caùc tin töùc chính xaùc, ñuùng luùc vaø saâu roäng ñeå hoï coù theå hieåu ñöôïc caùc thay ñoåi ñoù vaø caûi thieän ñôøi soáng cuûa chính hoï. Hoï troâng ñôïi caùc kyù giaû cung caáp cho hoï caùc tin töùc ñoù. Khoâng may laø ngaønh baùo chí chöa phaùt trieån maáy trong vuøng naøy vì caùc cuoäc xung ñoät daân söï, chieán tranh, ngheøo khoå vaø coâ laäp. Nhu caàu veà ñaøo taïo baùo chí vaø caùc taøi lieäu huaán luyeän ñaëc bieät höõu ích cho caùc phoùng vieân Ñoâng Nam AÙ hieän raát cao. Ña soá caùc taøi lieäu naøy do Hoa Kyø vaø caùc nöôùc Phöông Taây khaùc cung caáp, thích hôïp vôùi hoaøn caûnh cuûa caùc nöôùc ñoù hôn laø cho vuøng Ñoâng Nam AÙ. Caùc taøi lieäu naøy coøn vieát baèng tieáng Anh raát khoù hieåu. Ñaây laø lyù do khieán Quyõ Töôûng Nieäm Baùo chí Ñoâng Döông (IMMF), soaïn ra cuoán soå tay naøy. Chuùng toâi ñaëc bieät vieát cho caùc phoùng vieân thuoäc naêm nöùôc cuûa IMMF. Chuùng toâi duøng tieáng Anh ñôn gæan vaø roõ raøng. Chuùng toâi ñöa ra nhöõng thí duï thöïc teá ruùt ra töø caùc phöông tieän truyeàn thoâng ñòa phöông, vöøa baèng tieáng Anh, vöøa baèng tieáng ñòa phöông. Chuùng toâi chuù troïng ñeán caùc loãi maø caùc phoùng vieân ñòa phöông hay maéc phaûi, vaø chuùng toâi luoân khoâng queân löu yù tôùi caùc ñieàu kieän chính trò xaõ hoäi vaø kinh teá taïi ñòa phöông caùc phoùng vieân naøy ñang laøm vieäc. Cuoán soå tay naøy noùi veà caùc nguyeân taéc cô baûn ñeå töôøng thuaät, ñöa tin vaø vieát phoùng söï. Chuùng toâi vieát phaàn lôùn cho caùc phoùng vieân baùo vieát chuyeân vieát veà tin töùc toång quaùt. Tuy nhieân, phaàn lôùn caùc nguyeân taéc naøy cuõng coù theå aùp duïng ñöôïc cho phoùng vieân truyeàn thanh vaø truyeàn hình. Moät soá nguyeân taéc ôû ñaây khaùc vôùi nhöõng gì caùc phoùng vieân Ñoâng Nam AÙ ñaõ töøng quen thuoäc, nhöng ñaây laø nhöõng nguyeân taéc ñöôïc caùc phoùng vieân gioûi taïi khaép nôi treân theá giôùi aùp duïng. Coù theå caùc baïn khoâng aùp duïng ñöôïc ngay taát caû caùc nguyeân taéc ñoù taïi caùc cô quan truyeàn thoâng nôi caùc baïn laøm vieäc, nhöng chæ caàn baïn aùp duïng moät vaøi nguyeân taéc coù theå aùp duïng ñöôïc, baïn cuõng ñaõ trôû thaønh moät phoùng vieân khaù roài, cho duø baïn laøm vieäc taïi ñaâu ñi nöõa. Trong cuoán soå tay naøy, chuùng toâi duøng caùc ñoaïn trích töø nhieàu aán phaåm khaùc nhau trong vuøng. Chuùng toâi giöõ nguyeân ngoân töø vaø caùch vieát cuûa nguyeân baûn. Caùch vieát ñoù coù theå khoâng gioáng vôùi nhöõng theå loaïi vaø ngoân töø maø chuùng toâi ñaõ duøng ñeå vieát cuoán saùch naøy. Chuùng toâi ñeà nghò caùc phoùng vieân neân nghieân cöùu cuoán soå tay naøy ñeå chuaån bò cho caùc khoùa ñaøo taïo cuûa IMMF vaø caùc khoùa huaán luyeän khaùc. Nhieàu khoùa hoïc loaïi naøy laø veà phöông phaùp ñöa tin caùc ñeà taøi ñaëc thuø naøo ñoù, nhö thöông maïi hay moâi tröôøng. Caùc baïn seõ hoïc caùc khoùa hoïc naøy thaáu ñaùo hôn, toát hôn ix
neáu caùc baïn hoïc veà caùc nguyeân taéc cô baûn cuûa baùo chí tröôùc. Töông töï, caùc giaùo vieân coù theå duøng cuoán soå tay naøy taïi caùc tröôøng cao ñaúng vaø ñaïi hoïc. Caùc chuû bieân coù theå duøng trong caùc phoøng tin. Tuy nhieân, ñaây khoâng phaûi laø moät cuoán saùch hoïc toaøn dieän. Chuùng toâi chæ noùi ñeán nhöõng ñieàu cô baûn. Coù nhieàu caùch ñeå vieát moät baøi baùo. Coù nhieàu ñieàu khaùc vôùi caùc quy luaät toång quaùt. Chuùng toâi ñeà nghò caùc baïn duøng cuoán soå tay naøy vôùi söï höôùng daãn cuûa moät chuû bieân hay giaùo vieân, qua nhieàu cuoäc thaûo luaän vaø thöïc taäp. Chuùng toâi baét ñaàu baèng caùch moâ taû coâng vieäc cuûa moät phoùng vieân vaø ñaâu laø caùc tieâu chuaån veà chaát löôïng toát cuûa moät phoùng vieân gioûi vaø ñaâu laø caùc phaåm chaát ñoøi hoûi ôû moät phoùng vieân gioûi. Tieáp ñaáy, chuùng toâi dieãn taû cung caùch hoï tìm toøi caùc phöông phaùp, caùch hoï khai thaùc caùc yù töôûng ñeå vieát baøi vaø thu thaäp tin töùc cho caùc baøi vieát ñoù. Sau ñoù, chuùng toâi baét ñaàu böôùc vaøo tieán trình vieát baøi, laøm caùch naøo tìm ra ñieåm môû ñeà vaø saép xeáp baøi vieát. Keá ñeán laø caùc chöông ñaëc bieät cho caùc phoùng vieân trong vuøng, duøng nhöõng lôøi trích daãn, söû duïng caùc thoâng caùo baùo chí, vieát veà caùc cuoäc hoïp baùo, caùc baøi dieãn vaên vaø caùc cuoäc hoïp. Moät chöông daønh rieâng cho caùch vieát hay, giaûi thích caùch thöùc trình baày caùc döõ kieän moät caùch hieäu quaû nhaát. Sau ñoù, chuùng toâi giaûi thích söï khaùc bieät giöõa caùch vieát baùo in vaø caùch vieát cho truyeàn thanh, truyeàn hình. Tuy nhieân, laøm phoùng vieân khoâng coù nghóa chæ laø töôøng thuaät, laø ñöa tin vaø vieát laùch. Vì theá chuùng toâi theâm moät chöông quan troïng veà ñaïo ñöùc ngheà nghieäp. Sau cuøng, höôùng veà töông lai, chuùng toâi nhaän thaáy moät trong nhöõng thöû thaùch chính cho phoùng vieân cuûa vuøng naøy laø laøm sao baét kòp vôùi caùc nöôùc khaùc trong vieäc söû duïng caùc döõ kieän phong phuù voâ chöøng cuûa maïng Internet. Chuùng toâi thaønh thaät caùm ôn Trung taâm baùo chí Quoác teá (International Center for Journalists), John S and James L. Knight Foundation, cô quan baûo trôï cho Jeff Hodson, vaø Dieãn ñaøn Töï do (The Freedom Forum) ñaõ hoã trôï cho Peter Eng ñeå soaïn cuoán soå tay naøy. Chuùng toâi caùm ôn Friedrich-Ebert-Stiftung cuûa Ñöùc vaø Phoøng Dòch Vuï Thoâng tin cuûa Hoa Kyø taïi Thaùi Lan ñaõ taøi trôï cho vieäc aán loaùt cuoán soå tay naøy. Cuõng gioáng nhö caùc baïn, hai chuùng toâi ñeàu laø phoùng vieân. Ñieàu naøy coù nghóa chuùng toâi luoân luoân tin raèng coù theå laøm ñöïôc hôn nöõa nhöõng gì ñaõ laøm. Chuùng toâi mong raèng cuoán soå tay naøy seõ höõu ích toái ña cho caùc baïn. Neáu caùc baïn coù yù kieán hay lôøi pheâ bình naøo ñeå laøm cho cuoán soå tay naøy hay hôn, xin lieân laïc vôùi chuùng toâi taïi IMMF. Peter Eng Phoùng Vieân ñoäc laäp Jeff Hodson Nghieân Cöùu vieân Bangkok, thaùng 12 -2001. x
Chuù thích Goùc caïnh: Moät caùch tieáp caän ñaëc bieät naøo ñoù hoaëc moät quan ñieåm khi vieát tin. Moät soá caùc söï kieän coù theå coù nhieàu khía caïnh cuøng ñaùng löu yù nhö nhau, ngöôøi phoùng vieân coù theå choïn moät trong nhöõng khía caïnh ñoù. Nguoàn tin voâ danh: Moät ngöôøi chæ cung caáp tin neáu ngöôøi phoùng vieân khoâng neâu teân cuûa hoï trong baøi vieát. Neâu xuaát xöù: Caùch ngöôøi vieát baøi moâ taû nguoàn goác cuûa moät caâu trích daãn hay goác gaùc cuûa caâu chuyeän. Boái caûnh: Nhöõng thoâng tin cho ñoäc giaû thaáy nhöõng gì xaûy ra tröôùc ñoù coù lieân quan ñeán dieãn bieán thoâng tin. Caùc döõ kieän naøy giuùp cho ñoäc giaû hieåu caâu truyeän roõ raøng hôn. Caân ñoái vaø coâng baèng: Ñoù laø nhöõng ñaëc ñieåm quan troïng cuûa moät baøi vieát hay, ngöôøi phoùng vieân cho ñoäc giaû thaáy quan ñieåm cuûa caû hai phía trong moät vaán ñeà vaø khoâng thieân vò beân naøo. Thaân baøi: Caùc chi tieát, lôøi trích daãn, … keát caáu thaønh phaàn lôùn baûn tin. Toaøn caûnh: Nhöõng thoâng tin trong moät caâu chuyeän cho ñoäc giaû thaáy tình hình chung hieän taïi lieân quan ñeán dieãn bieán trong baøi nhö theá naøo. Caùc döõ kieän naøy giuùp cho ñoäc giaû hieåu roõ hôn veà dieãn bieán ñoù. Bình luaän: Moät baøi vieát trong ñoù ngöôøi vieát cho thaáy quan ñieåm rieâng cuûa hoï, hoaëc quan ñieåm cuûa tôø baùo, hoaëc khaúng ñònh raèng moät dieãn bieán naøo ñoù toát hay xaáu. Ñoái vôùi caùc baùo ñöùng ñaén, caùc baøi bình luaän ñöôïc taùch rieâng ra khoûi caùc baûn tin vaø ñaêng taûi treân trang goïi laø trang bình luaän. Phoùng söï: Moät caâu chuyeän mang tính caùch thoâng tin hay giuùp vui khoâng haún gaén lieàn vôùi moät dieãn bieán naøo ñoù vöøa xaûy ra vaø thöôøng ñoøi hoûi ngöôøi vieát phaûi tìm toøi nghieân cöùu saâu. Phoùng söï thöôøng chuù troïng ñeán khía caïnh “con ngöôøi”. Ñoâi khi coøn ñöôïc goïi laø “Tin nheï nhaøng”. xi
Tin thôøi söï: Tin veà caùc dieãn bieán cuûa moät söï kieän naøo ñoù vöøa xaûy ra vaø caàn phaûi cho ñoäc giaû bieát ngay. Ñoâi khi coøn goïi laø “Tin soát deûo”. Moái quan taâm cuûa con ngöôøi: Moät dieãn bieán hoaëc tình huoáng naøo ñoù gôïi tình caûm cuûa ngöôøi ñoïc. Kim Töï thaùp loän ngöôïc: Caáu truùc cuûa moät caâu truyeän trong ñoù ñieåm quan troïng nhaát ñöôïc ñaët leân ñaàu, tieáp ñeán laø caùc tin hoã trôï cho ñieåm naøy vaø roài ñeán caùc döõ kieän khaùc, keùm quan troïng hôn. Töø chuyeân moân: Nhöõng töø ñaëc thuø cuûa nhöõng ngöôøi cuøng laøm trong moät ngheà chaúng haïn nhö caùc vieân chöùc chính phuû, caùc chuyeân gia kinh teá hay phoùng vieân. Ngöôøi ngoaøi ngheà khoâng chaéc hieåu nhöõng töø naøy. Môû ñeà: Khôûi ñaàu cuûa moät baûn tin. Môû ñeà tröïc tieáp laø ñi thaúng vaøo ñieåm chính hay yù chính cuûa vaán ñeà. Haàu heát caùc tin thôøi söï ñeàu coù phaàn môû ñeà tröïc tieáp. Môû ñeà giaùn tieáp laø ñi ñeán yù chính cuûa caâu chuyeän sau khi ngöôøi vieát ñaõ ñöa ra moät thí duï hay keå laïi moät dieãn bieán naøo ñoù, hoaëc ñaõ daøn döïng ngoaïi caûnh xong. Haàu heát caùc baøi phoùng söï duøng loaïi môû ñeà giaùn tieáp. Khaùch quan: Ñaây laø chaát löôïng quan troïng cuûa moät baøi hay - ngöôøi phoùng vieân giöõ khoâng ñe åcho tình caûm hay yù kieán cuûa mình len loûi vaøo baøi vieát vaø chæ cho ñoäc giaû bieát caùc döõ kieän chính xaùc. Ñöôïc trích daãn: Moâ taû nhöõng tin töùc cuûa moät nguoàn tin ñoàng yù cho duøng thoâng tin cuûa hoï trong moät baøi vieát vaø coâng khai ghi nhaän xuaát xöù cuûa hoï. Khoâng ñöôïc trích daãn: Moâ taû nhöõng tin töùc cuûa moät nguoàn tin nhöng nguoàn tin naøy khoâng muoán ñöôïc ñaêng taûi, hoaëc chæ ñoàng yù cho ñaêng taûi neáu xuaát xöù khoâng ñöôïc neâu roõ. Kieåm chöùng: Ñoù laø böôùc maø ngöôøi phoùng vieân phaûi tuaân thuû ñeå tìm hieåu xem chaéc chaén moät tin naøo ñoù coù ñuùng hay khoâng. Coù theå ngöôøi phoùng vieân caàn phaûi quan saùt, baøn luaän vôùi nhöõng ngöôøi khaùc hoaëc nghieân cöùu caùc taøi lieäu. xii
Chöông 1: Phoùng vieân vaø tin töùc Phaàn I: NHÖÕNG ÑIEÀU CÔ BAÛN CUÛA NGAØNH BAÙO CHÍ CHÖÔNG 1: PHOÙNG VIEÂN VAØ TIN TÖÙC Vai troø cuûa ngöôøi phoùng vieân Phoùng vieân laø nhöõng ngöôøi giöõ moät trong nhöõng coâng vieäc quan troïng nhaát trong baát cöù moät xaõ hoäi naøo. Hoaøn caûnh laøm vieäc cuûa caùc phoùng vieân khaùc nhau tuøy töøng quoác gia. Taïi moät vaøi nöôùc, chính phuû hay caùc chính ñaûng laøm chuû ngaønh truyeàn thoâng. Taïi moät soá nöôùc khaùc, caùc caù nhaân hay coâng ty laøm chuû. Taïi nhieàu nöôùc, ngaønh truyeàn thoâng goàm caû hai loaïi. Nhöng cho duø hoaøn caûnh cuûa hoï ra sao ñi nöõa, thì taát caû caùc phoùng vieân gioûi ñeàu coù cuøng chung moät muïc ñích cô baûn. Hoï cung caáp cho ngöôøi ñoïc nhöõng tin töùc caàn thieát ñeå hieåu veà theá giôùi chung quanh vaø ñeå ñi ñeán caùc quyeát ñònh trong ñôøi. Ngöôøi ñoïc döïa vaøo caùc phoùng vieân ñeå bieát tin töùc veà Ngöôøi daân troâng coäng ñoàng cuûa hoï, veà chính phuû, thöông nghieäp, theå caäy vaøo chuùng ta thao, söùc khoeû v.v... Vôùi caùc tin töùc ñoù, ngöôøi ñoïc quyeát ñònh neân xem nhöõng gì treân truyeàn hình, aên uoáng nhöõng gì, mua xe gaén maùy loaïi gì, cho con caùi ñi hoïc ôû ñaâu, boû phieáu cho ai trong cuoäc tuyeån cöû saép tôùi, vaø hôn theá nöõa. Thænh thoaûng, nhöõng tin naøy mang tính chaát soáng coøn. Moät chính trò gia Thaùi Lan cho raèng cô quan döï baùo thôøi tieát ñaõ khoâng kòp thôøi thoâng baùo cho daân laøng ôû moät tænh mieàn Baéc bieát raèng saép coù baõo, khieán cho 30 ngöôøi boû maïng vì luït. Theo oâng caùc nhaø döï baùo thôøi tieát caàn ñeán caùc phöông tieän truyeàn 1
Chöông 1: Phoùng vieân vaø tin töùc thoâng ñeå loan ñi nhöõng tin töùc cuûa hoï moät caùch nhanh choùng vaø höõu hieäu cho moïi ngöôøi cuøng bieát. Vì nhieàu ngöôøi thöôøng ñoïc hay nghe caùc tin cuûa hoï cho neân caùc phoùng vieân caàn phaûi toû ra coù traùch nhieäm. Traùch nhieäm ñaàu tieân cuûa moät phoùng vieân gioûi laø traùch nhieâm ñoái vôùi ngöôøi ñoïc. Haõy xem xeùt ñeán caùc ñònh nghóa sau ñaây cuûa caùc phoùng vieân Vieät Nam, Campuchia, Thaùi Lan, Laøo vaø Myanmar taïi moät cuoäc hoäi thaûo veà tin töùc ñöôïc toå chöùc gaàn ñaây. Ñöôïc hoûi: ‘vai troø cuûa phoùng vieân laø gì?’, hoï ñaõ traû lôøi: * Töôøng thuaät söï thaät. * Baéc caàu giöõa chính phuû vaø ngöôøi daân * Thoâng baùo cho ngöôøi daân bieát veà caùc vaán ñeà môùi * Giaùo duïc, giaûi trí, giaûi thích * Baûo veä quyeàn lôïi cuûa ngöôøi daân Caùc phoùng vieân naøy ñoàng yù raèng coâng vieäc cuûa hoï laø cho ngöôøi daân bieát tin töùc chính xaùc vaø kòp thôøi. Hoï cuõng noùi hoï vieát tin cho ngöôøi ñoïc. Taàm quan troïng cuûa ñoäc giaû Raát nhieàu phoùng vieân queân maát ñoäc giaû. Thay vaøo ñoù, hoï vieát baøi ñeå laøm vöøa loøng chuû bieân hay nguoàn cung caáp tin cuûa hoï, nhöõng ngöôøi hoï döïa vaøo ñeå laáy tin vieát baøi, keå caû caùc vieân chöùc chính phuû. Nhieàu phoùng vieân coù haønh ñoäng nhö vaäy vì hoï gaëp chuû bieân vaø nhöõng ngöôøi cung caáp tin cho hoï haøng ngaøy. Hoï muoán laøm vöøa loøng nhöõng ngöôøi naøy. Nhöng khi caùc phoùng vieân vieát baøi cho chuû bieân vaø nhöõng ngöôøi cung caáp tin, hoï hay coù thoùi quen bao goàm caû nhöõng chi tieát chæ nhöõng giôùi naøy quan taâm ñeán. Nhieàu ñoäc giaû khoâng hieåu noåi baøi cuûa hoï. Hoaëc 2
Chöông 1: Phoùng vieân vaø tin töùc caùc baøi vieát cuûa caùc phoùng vieân ñoù khoâng coù nghóa lyù gì ñoái vôùi ñôøi soáng cuûa baïn ñoïc. Caùc phoùng vieân gioûi khoâng bao giôø queân raèng hoï vieát cho ai. Moät nhaät baùo coù soá phaùt haønh lôùn - chaúng haïn nhö baùo Thai Rath taïi Thaùi Lan - coù nhieàu loaïi ñoäc giaû, ñoù laø caùc vieân chöùc haøng ñaàu trong chính phuû, caùc thöông gia giaàu coù, taøi xeá taéc xi, ngöôøi baùn haøng rong. Baùo Thai Rath töôøng thuaät veà nhieàu vaán ñeà chính trò, kinh teá, xaõ hoäi khaùc nhau. Caùc phoùng vieân cuûa baùo naøy coá gaéng vieát moät caùch roõ raøng vaø ñôn giaûn ñeå taát caû ñoäc giaû ñeàu hieåu caâu chuyeän. Maët khaùc, caùc phoùng vieân cuûa nhöõng taïp chí vaên hoùa phoå thoâng vaø giaûi trí - chaúng haïn nhö tôø Tuosanavadei Pracheaprey taïi Campuchia - bieát raèng nhieàu ñoäc giaû cuûa hoï coøn treû vaø ñeå yù nhieàu ñeán thôøi trang, aâm nhaïc vaø caùc ngoâi sao maøn aûnh. Vì theá hoï chuù troïng ñeán caùc ñeà taøi naøy, vaø vieát veà caùc ñeà taøi ñoù moät caùch dí doûm. Hoï khoâng chuù troïng ñeán chính trò hay chính phuû. Caùc phoùng vieân gioûi bieát raèng hoï phaûi bieát keå chuyeän kheùo. Neáu hoï khoâng trình baày caùc tin töùc cuûa hoï moät caùch kheùo leùo thì ngöôøi ñoïc seõ khoâng ñoïc baøi cuûa hoï vaø coù theå seõ mua baùo khaùc. Phaåm chaát cuûa ngöôøi phoùng vieân gioûi Theo nhöõng ngöôøi tham gia hoäi thaûo thì moät ngöôøi phoùng vieân gioûi caàn coù nhöõng phaåm chaát sau: * Hoûi nhieàu caâu hoûi * Bieát caân ñoái vaø coâng baèng * Ñaùng tin caäy vaø coù traùch nhieäm vôùi ñoäc giaû * Laáy tin töø nhieàu nguoàn tin vaø kieåm chöùng caùc tin cuûa hoï * Chaân thaät vaø khoâng ñaùnh caép tin cuûa caùc phöông tieän truyeàn thoâng khaùc 3
Chöông 1: Phoùng vieân vaø tin töùc Taát caû ñeàu ñuùng. Caùc phoùng vieân gioûi cuõng ñeàu coù tính toø moø. Hoï luoân luoân muoán bieát söï vieäc xoay vaàn ra sao, vaø luùc naøo cuõng theo doõi tin töùc. Hoï ñeå yù quan saùt. Hoï nhaän ra nhöõng ñieåm khaùc thöøông treân ñöôøng phoá maø nhöõng ngöôøi khaùc khoâng ñeå yù. Hoï bieát laéng nghe, nhöng nghe moät caùch thaän troïng. Hoï khoâng chaáp nhaän moät ñieàu gì ñoù laø ñuùng chæ vì giôùi chöùc chính quyeàn noùi laø ñuùng. Hoï ñoäc laäp. Hoï khoâng ñeå cho nhöõng ngöôøi khaùc lôïi duïng hoï vaøo lôïi ích rieâng. Hoï tìm bieát caû hai maët cuûa vaán ñeà vaø kieåm tra laïi xem tin cuûa hoï coù thöïc söï chính xaùc hay khoâng. Caùc phoùng vieân gioûi raát coù kyû luaät: Hoï khoâng ñeå cho mình bò maát taäp trung ñeå coù theå vieát xong baøi kòp vôùi kyø haïn. Khi coù caùc chöôùng ngaïi vaät, hoï khoâng boû cuoäc. Hoï tìm caùch khaùc ñeå bieát söï thaät. Hoï chæ vieát veà söï thaät vì ñoù laø ñieàu ñoäc giaû cuûa hoï muoán bieát vaø caàn bieát; hoï khoâng ñöa yù kieán rieâng vaøo trong baøi. Nhieàu phoùng vieân gioûi cuõng raát coù loøng thöông ngöôøi. Hoï khoù chòu khi thaáy ngöôøi naøy aùp böùc ngöôøi kia. Hoï caûm nhaän nhöõng thoáng khoå cuûa nhöõng ngöôøi khaùc vaø hieåu nhöõng vaán ñeà cuûa ngöôøi khaùc. Hoï muoán vieát veà nhöõng vaán ñeà ñoù ñeå theá giôùi bieát ñeán vaø coù bieän phaùp giaûi quyeát. Theá naøo laø tin töùc? Coâng vieäc cuûa phoùng vieân laø ‘laáy tin’. Nhöng trong moät ngaøy coù bieát bao nhieâu söï kieän xaåy ra. Khoâng phaûi taát caû ñeàu ñaùng töôøng thuaät. Nhö vaäy, nhöõng gì laø tin töùc? Ñoäc giaû muoán bieát vaø caàn bieát nhöõng tin nhö theá naøo? Ñaây laø ñieàu caùc phoùng vieân phaûi quyeát ñònh haøng ngaøy. Tröôùc khi saên tin veà moät vaán ñeà naøo ñoù, hoï töï hoûi: ‘ñaây coù phaûi laø chuyeän ngöôøi ta seõ baøn taùn ñeán hay khoâng?’ vaø ‘ñaây coù phaûi laø tin hoï caàn hay khoâng?’ Tin töùc laø nhöõng döõ kieän quan troïng hay 4
Chöông 1: Phoùng vieân vaø tin töùc ñaùng ñeå yù, ñöôïc moät soá ñoâng ngöôøi quan taâm. Nhöõng tin naøy khaùc vôùi nhöõng ñieàu thoâng thöôøng xaåy ra haøng ngaøy. Tin töùc laø nhöõng gì khaùc thöôøng. Moät ñònh nghóa löøng danh veà tin töùc laø: ‘moät con choù caén ngöôøi khoâng phaûi laø tin, nhöng neáu moät ngöôøi caén choù thì ñoù laø tin’. Moät tin treân trang nhaát cuûa nhaät baùo Bangkok Post keå laïi raèng moät Moät tieâu ñeà toát loâi ngöôøi ñaøn oâng bò baét vì oâng ñaõ caén vaøo coå con choù cuoán söï chuù yù cuûa oâng ta. Ngöôøi naøy muoán chöùng toû oâng laø chuû cuûa con choù. Tin töùc cuõng laø nhöõng gì aûnh höûông ñeán nhieàu ngöôøi. Coù theå moät traän luït lôùn phaù hoaïi nhaø cöûa vaø muøa maøng. Coù theå giaù daàu moû taêng, coù nghóa laø chaïy xe gaén maùy seõ toán keùm nhieàu hôn. Thoâng thöôøng nhöõng tin lôùn nhaát laø nhöõng gì aûnh höôûng ñeán moät soá ngöôøi ñoâng ñaûo nhaát. Ñoâi khi, tin töùc chæ laø nhöõng gì nhöõng ngöôøi quan troïng, nhöõng ngöôøi noåi tieáng noùi hoaëc laøm. Caùc phoùng vieân theo saùt caùc vieân chöùc toái cao nhö thuû töôùng, toång thoáng vaø ngoaïi tröôûng. Ñaây laø caùc nhaân vaät quyeàn theá vì vaäy caùc yù kieán cuûa hoï ñöôïc töôøng thuaät roäng raõi hôn yù kieán cuûa ngöôøi daân thöôøng. Moät soá phoùng vieân ñuoåi theo caùc ngoâi sao maøn baïc vaø ca só vì hoï bieát raèng ñoäc giaû cuûa hoï chuù yù ñeán ñôøi soáng cuûa nhöõng ngöôøi giaàu coù, noåi tieáng. Tin töùc coù tính caùch nhaát thôøi. Thoâng thöôøng, tin töùc laø nhöõng gì xaåy ra hoâm nay, khoâng phaûi töø thaùng tröôùc. Ñoäc giaû muoán bieát veà nhöõng gì caäp nhaät nhaát, vaø hoï muoán bieát caøng sôùm caøng toát. Neáu coù ñaùm 5
Chöông 1: Phoùng vieân vaø tin töùc chaùy lôùn xaåy ra trong thaønh phoá, moät phoùng vieân truyeàn hình phaûi laäp töùc töôøng thuaät trong baûn tin ngaøy hoâm ñoù. Moät phoùng vieân baùo in phaûi vieát baøi cho aán baûn ra saùng hoâm sau. Tin töùc laø veà nhöõng cuoäc xung ñoät. Xung ñoät gaây xaùo troän cho cuoäc soáng haøng ngaøy. Ngöôøi ta xung ñoät vôùi nhau ñeå tranh daønh ñaát ñai. Caùc chính ñaûng ganh ñua vôùi nhau ñeå naém chính quyeàn. Caùc quoác gia xung ñoät vôùi nhau trong chieán tranh. Tin töùc cuõng laø veà caùc khía caïnh ñòa phöông. Ngöøôi ñoïc muoán bieát veà caùc dieãn bieán xaåy ra ngay taïi choã hoaëc nôi gaàn choã hoï soáng. Moät nhaät baùo taïi Vieân Chaên (Laøo) chuù troïng ñeán moät traän luït gaàn Vieân Chaên. Baùo naøy khoâng chuù yù ñeán luït ôû Baéc Kinh. Ngöôøi ñoïc cuõng muoán bieát veà caùc dieãn bieán aûnh höûông ñeán nhöõng ngöôøi gioáng hoï. Ngöôøi Laøo ñeå yù ñeán nhöõng gì xaåy ra cho nhöõng ngöôøi Laøo khaùc. Moät chieác maùy bay bò rôi ôû Trung Quoác coù theå khoâng ñöôïc baùo chí Laøo töôøng thuaät nhieàu. Nhöng neáu coù ba ngöôøi Laøo treân maùy bay thì ñoù seõ laø moät tin lôùn. Ñoâi khi tin töùc laø nhöõng gì höõu ích. Coù theå laø tin veà caùch kieám vieäc laøm môùi. Hoaëc tin veà caùch taäp theå duïc ñeå giöõ gìn söùc khoûe. Roài coøn coù caùc tin chæ ñeå giaûi trí. Caùc tin naøy goàm coù caùc maåu chuyeän veà suùc vaät, nhöõng haønh ñoäng buoàn cöôøi cuûa ngöôøi naøy hay ngöôøi kia, tieán trieån cuûa vieäc quay moät cuoán phim môùi, vaø cöù theá.v.v.. Khoâng phaûi luùc naøo cuõng ñònh nghóa ñöôïc tin töùc. Moät phoùng vieân môùi vaøo ngheà coù theå caûm thaáy luùng tuùng khi chuû bieân cuûa anh hay chò ta baûo raèng ‘haõy ra ngoøai ñeå ñem tin veà’. Nhöng vôùi kinh nghieäm, ngöôøi phoùng vieân naøy seõ coù khaû naêng nhaän bieát ngay ñaâu laø tin. 6
Chöông 2: Tìm nguoàn tin vaø yù töôûng ñeå vieát baøi CHÖÔNG 2: TÌM NGUOÀN TIN VAØ YÙ TÖÔÛNG ÑEÅ VIEÁT BAØI Thoâng thöôøng tin töùc dieãn ra ngay beân ngoaøi cöûa soå cuûa chuùng ta: moät toøa nhaø boác chaùy, caûnh saùt baét keû gian, luït loäi treân ñöôøng phoá sau nhöõng traän möa lôùn. Tuy nhieân, nhieàu tin khoâng roõ reät nhö vaäy. Baïn khoâng neân ngoài chôø cho caùc dieãn bieán xaåy ra, hay chôø chuû bieân giao cho baïn coâng vieäc. Baïn neân töï mình nghó ra caùc yù töôûng ñeå vieát baøi. Baïn coù theå tìm yù baèng caùch thöôøng xuyeân lieân laïc vôùi caùc cô quan thoâng tin cuûa chính phuû hay caùc boä ngaønh. Moät soá caùc cô quan coâng boá lòch trình hoaït ñoäng trong ngaøy. Moät soá caùc thoâng caùo baùo chí coù theå laø nguoàn goác ñeå vieát caùc tin hay. Moát soá tin do caùc toå chöùc phi chính phuû hay caùc toå chöùc quoác teá nhö Lieân Hieäp Quoác ñöa ra. Nhöõng thoâng caùo khaùc do caùc doanh nghieäp, tröôøng hoïc, v.v.. phoå bieán. Caùc chính phuû vaø toå chöùc khaùc cuõng thöôøng xuyeân phoå bieán caùc thoâng caùo, taøi lieäu vaø caùc baûn baùo caùo. Caùc phoùng vieân gioûi bieát tính tröôùc. Baïn neân tìm hieåu thaät kyõ caøng ñeå hieåu bieát veà caùc ñeà taøi hay cô caáu toå chöùc maø baïn vieát baøi. Laøm sao ñeå chaéc chaén raèng baïn bieát seõ xaåy ra söï kieän naøo keá tieáp. Haõy chuaån bò saün saøng caùc tin töùc veà boái caûnh thoâng tin döõ lieäu baïn caàn ñeán khi quoác hoäi thoâng qua moät ñaïo luaät môùi veà ñaàu tö, hay khi ngaân haøng trung öông loan baùo caét giaûm laõi xuaát moät laàn nöõa. Caùc baïn cuõng coù theå laáy yù töôûng baèng caùch ñoïc caùc baùo khaùc, nghe radio vaø xem TV. Haõy ñeå yù ñeán 7
Chöông 2: Tìm nguoàn tin vaø yù töôûng ñeå vieát baøi caùc caâu hoûi maø caùc phöông tieän truyeàn thoâng khaùc chöa giaûi ñaùp. Tìm moät khía caïnh môùi cho caâu chuyeän. Moät soá caùc phoùng vieân ñoïc caùc taïp chí ñònh kyø veà kyõ thuaät ñeå tìm hieåu veà caùc tieán trieån trong lónh vöïc hoï quan taâm ñeå vieát tin. Moät phoùng vieân vieát veà moâi tröôøng coù theå ñoïc tôø Watershed, moät taäp san chuyeân veà caùc vaán ñeà moâi tröôøng taïi Campuchia, Laøo, Myanmar, Thaùi Lan vaø Vieät Nam. Haõy töï trau doài kieán thöùc caøng nhieàu caøng toát veà caùc vaán ñeà baïn vieát. Khi baïn hoïc ñöïôc ñieàu gì môùi, baïn coù theå chia xeû vôùi ñoäc giaû cuûa baïn. Taïi Campuchia, nhieàu phoùng vieân ñoïc baûn tin haøng thaùng cuûa Quoác Vöông Norodom Sihanouk. Trong baûn tin, Quoác Vöông cho bieát yù kieán cuûa ngaøi veà nhieàu vaán ñeà, chaúng haïn nhö caùc phieân toøa xöû Khmer ñoû hay caùc vaán ñeà cuûa noâng daân ngheøo. Caùc yù kieán naøy ñoâi khi laø taøi lieäu toát ñeå vieát baøi. Baïn cuõng coù theå tìm ñöïôc yù vieát baøi baèng caùch noùi chuyeän vôùi ngöôøi khaùc-taïi nhaø, nôi chôï buùa hay tieäc tuøng. Ngöôøi ta noùi chuyeän veà nhöõng gì? Caùc yù kieán vaø nhöõng moái quan taâm cuûa hoï coù theå laø neàn taûng ñeå vieát baøi. Baïn cuõng coù theå tìm ra bieát bao nhieâu yù nhôø quan saùt. Laàn tôùi treân Toøa nhaø naøy coù theå ñöôøng ñi laøm, baïn neân ñeå yù xem coù toøa nhaø naøo laø moät caâu chuyeän môùi, troâng coù veû hay hay, ñang baét ñaàu ñöôïc xaây. hay Goïi ñieän thoïai cho cô quan caáp giaáy pheùp xaây döïng cuûa thaønh phoá ñeå hoûi theâm. Coù theå baïn seõ bieát ñöôïc ñoù laø moät vieän baûo taøng hay moät raïp xi neâ môùi laï. Ñoù laø chuyeän maø nhieàu ngöôøi trong thaønh phoá muoán ñoïc. 8
Chöông 2: Tìm nguoàn tin vaø yù töôûng ñeå vieát baøi Coù nhieàu nguoàn tin, nhöng laø nguoàn tin toát Qua nhöõng ngöôøi khaùc baïn coù theå tìm yù ñeå vieát baøi. Hoï cuõng cho baïn caùc thoâng tin baïn caàn ñeå vieát baøi. Nhöng ñieàu quan troïng laø caùc nguoàn tin ñoù phaûi toát. Baïn phaûi chaéc chaén laø baïn coù caùc nguoàn tin chính xaùc vaø khaùch quan hoaëc caùc tin trung laäp. Lieäu nhöõng tin hoï cung caáp cho baïn tröôùc ñaây coù ñuùng hay khoâng? Nhöõng ngöôøi khaùc coù tin töôûng vaøo caùc nguoàn tin ñoù hay khoâng? Lieäu hoï coù ôû vaøo ñòa vò ñeå bieát veà nhöõng ñieàu hoï noùi ñeán hay khoâng? Hoï coù lyù do gì ñeå noùi doái baïn hay khoâng? Baïn cuõng caàn phaûi coù caùc nguoàn tin chuyeân moân veà moät soá vaán ñeà naøo ñoù. Keå caû caùc chuyeân gia kinh teá. Neáu baïn vieát veà moät tin kinh teá maø khoâng hieåu caùc töø chuyeân moân, baïn coù theå ñieän thoaïi hoûi hoï. Ñeå gaây döïng caùc nguoàn tin toát, baïn caàn phaûi noùi chuyeän vôùi moïi ngöôøi thöôøng xuyeân, baèng caùch gaëp taän maët hay qua ñieän thoïai. Khi hoï ñaõ bieát baïn roài, hoï seõ tin baïn. Vaø baïn cuõng seõ bieát coù tin ñöôïc hoï hay khoâng. Moät soá phoùng vieân thöôøng laøm quen vaø giao thieäp vôùi caùc vieân chöùc caáp trung taïi caùc cô quan hoï quan taâm ñeå vieát baøi. Ñaây laø nhöõng ngöôøi thöôøng naém ñöôïc nhöõng gì ñang xaåy ra. Caùc thö kyù cuõng coù theå laø nhöõng nguoàn tin toát vì hoï bieát caùc vieân chöùc laøm gì. Hoï cuõng coù theå daøn xeáp ñeå baïn phoûng vaán caùc vieân chöùc ñoù. Anh ta coù theå laø Phoùng vieân gioûi vieát baøi döïa vaøo tin töùc do nhieàu nguoàn cung caáp nguoàn tin cung caáp. Khi moät nguoàn tin cho baïn moät khoâng chæ laø thuoác laù thoâng tin naøo ñoù, baïn haõy kieåm tra laïi vôùi nhöõng cho baïn nguoàn tin khaùc ñeå chaéc chaén raèng tin ñoù ñuùng. Hoaëc baïn neân yeâu caàu nhöõng nguoàn tin khaùc nhaän xeùt hay 9
Chöông 2: Tìm nguoàn tin vaø yù töôûng ñeå vieát baøi bình luaän ñeå baïn coù theå vieát baøi moät caùch hoaøn haûo hôn. Khoâng neân chæ trích rieâng lôøi caùc vieân chöùc chính phuû. Haõy noùi chuyeän vôùi caùc chuyeân gia, chaúng haïn nhö vôùi caùc nhaân vieân thuoäc caùc toå chöùc phi chính phuû hay caùc giaùo sö ñaïi hoïc. Haõy noùi chuyeän vôùi nhöõng ngöôøi daân thöôøng maø caùc söï kieän ñoù aûnh höôûng tôùi hoï. Thöôøng xuyeân lieân laïc vôùi caùc nguoàn tin cuûa baïn ñeå bieát xem nhöõng gì ñang xaåy ra. Döôùi ñaây laø moät soá nhöõng nguoàn tin cho caùc phoùng vieân taïi Ñoâng Nam aù: * Thoâng caùo baùo chí * Caùc cô quan chính phuû * Caûnh saùt vaø nhaø thöông * Caùc toå chöùc quoác teá * Caùc nhaø ngoïai giao * Caùc Toå chöùc phi chính phuû. * Caùc doanh nghieäp vaø hieäp hoäi nghieäp vuï * Tröôøng hoïc * Thö thoâng tin, taïp chí, nhaät baùo, Internet * Caùc baûn tin ñòa phöông vaø quoác teá treân TV vaø Radio * Ngöôøi daân choã chôï buùa. Giöõ moät danh saùch nguoàn tin Löu giöõ moät danh saùch caùc nguoàn tin ñöôïc saép xeáp goïn gaøng nôi baøn giaáy cuûa baïn ôû phoøng tin laø ñieàu heát söùc quan troïng. Luoân luoân xin danh thieáp cuûa ngöôøi cung caáp tin cho baïn. Xeáp danh thieáp naøy vaøo moät chieác hoäp treân baøn cuûa baïn. Cuøng luùc, baïn neân giöõ saün moät cuoán nieân giaùm ñieän thoaïi vaø caùc soå ghi soá ñieän thoïai cuûa chính phuû, caùc doanh nghieäp vaø caùc toå chöùc phi chính phuû. Thöôøng thöôøng baïn phaûi goïi ñieän ngay laäp töùc cho moät ngöôøi naøo ñoù. Baïn khoâng coù ñuû thì giôø ñeå ñi tìm teân ngöôøi ñoù ôû nhöõng choã khaùc. 10
Chöông 3: Caáu truùc cô baûn cuûa baøi vieát CHÖÔNG 3: CAÁU TRUÙC CÔ BAÛN CUÛA BAØI VIEÁT Tin thôøi söï vaø phoùng söï Coù hai loaïi tin cô baûn: tin thôøi söï, ñoâi khi coøn goïi laø tin soát deûo, tin ñang dieãn bieán, vaø phoùng söï, ñoâi khi coøn goïi laø tin nheï. Tin thôøi söï laø veà caùc söï kieän vöøa xaåy ra vaø caàn thoâng baùo ngay cho caùc ñoäc giaû. Coù theå ñaây laø moät ñaùm chaùy lôùn, moät lôøi loan baùo cuûa chính phuû, moät quyeát ñònh cuûa toøa aùn, moät ngöôøi noåi tieáng vöøa qua ñôøi vì beänh AIDS. Binh lính vaø tuø nhaân: Moät caâu chuyeän thôøi Phoùng söï khoâng nhaát thieát laø noùi veà caùc dieãn söï soát deûo giaù trò bieán vöøa xaåy ra. Phoùng söï khoâng nhöõng nhaèm muïc ñích thoâng tin cho ñoäc giaû bieát, maø coøn gôïi cho ñoäc giaû phaûi suy nghó nhieàu veà moät tình huoáng hay moät vaán ñeà naøo ñoù. Hoaëc phoùng söï chæ ñeå giaûi trí maø thoâi. Tin thôøi söï töôøng thuaät caùc bieán chuyeån, söï kieän, coøn phoùng söï giaûi thích roõ theâm. Haàu heát caùc phoùng söï laø veà nhöõng ñieàu gôïi söï chuù yù töï nhieân cuûa con ngöôøi. Coù theå ñoù laø veà moät traøo löu xaõ hoäi, chaúng haïn nhö söï laây lan cuûa beänh AIDS taïi Haø Noäi, hoaëc thaân theá moät ngöôøi naøo ñoù, chaúng haïn moät baùc só daãn ñaàu coâng cuoäc phoøng choáng beänh AIDS taïi Haø Noäi. Cuõng coù theå nhöõng ñieàu naøy laø veà taâm tính cuûa moät ngöôøi naøo ñoù, hay caûm nghó veà moät nôi choán. Phoùng söï ñi saâu vaøo chi tieát hôn laø caùc tin thôøi söï. Ñeå vieát moät baøi phoùng söï, phoùng vieân coù theå caàn phaûi phoûng vaán vaø nghieân cöùu trong nhieàu ngaøy. 11
Chöông 3: Caáu truùc cô baûn cuûa baøi vieát Môû ñeà vaø thaân baøi Taát caû moïi baøi vieát ñeàu coù hai phaàn chính. Phaàn ñaàu laø ñeå giôùi thieäu, ñoâi khi goïi laø môû ñeà. Phaàn coøn laïi goïi laø thaân baøi. Haàu heát caùc baøi vieát laø veà moät chuû ñeà chính. Caû phaàn môû ñeà laãn thaân baøi ñeàu neân theo saùt chuû ñeà ñoù. Trong moät baûn tin thôøi söï, ñoaïn môû ñeà thoâng thöôøng chæ coù moät caâu. Caâu naøy cho chuùng ta bieát tin ñoù laø veà nhöõng gì, vaø chöùa ñöïng nhöõng ñieåm quan troïng nhaát. Môû ñeà hay caàn haáp daãn ngay ñöôïc söï chuù yù cuûa ñoäc giaû vaø kích thích hoï ñoïc tieáp phaàn coøn laïi. Thaân baøi chöùa ñöïng caùc yeáu toá giaûi thích cho phaàn môû ñeà. Goàm coù caùc chi tieát, trích daãn vaø boái caûnh ñöa ñeán dieãn bieán ñöôïc töôøng thuaät. Tin töùc quan troïng nhaát ñi ñaàu, tieáp ñeán laø caùc tin keùm quan troïng hôn. Sau ñaây laø thí duï veà moät baûn tin thôøi söï hay. Haõy ghi nhaän ngoân ngöõ trong saùng, giaûn dò vaø caùch saép xeáp hôïp lyù cuûa caùc döõ kieän. Coâng nhaân may maëc Campuchia ñang khoán khoå PHNOM PENH, Cambodia (AP)- Tình traïng suy thoaùi kinh teá taïi Hoa Kyø laøm cho ít nhaát 12 xöôûng may taïi Campuchia phaûi taïm ñoùng cöûa trong naêm nay, Boä Tröôûng Thöông Maïi Cham Prasidh thoâng baùo nhö vaäy vaøo ngaøy hoâm qua. Coù tôùi 3000 coâng nhaân bò taïm nghæ vieäc vaø coù theå seõ coù theâm, nhieàu ngöôøi bò maát vieäc neáu tình hình khoâng ñöôïc caûi thieän, oâng noùi. Theâm vaøo ñoù, haøng ngaøn ngöôøi khaùc phaûi giaûm giôø laøm, vì nhieàu trong toång soá 200 xöôûng may phaûi caét bôùt giôø laøm theâm vaø chuyeån giôø laøm töø hai ca xuoáng coøn moät ca, ñoù laø theo lôøi oâng boä tröôûng naøy. 12
Chöông 3: Caáu truùc cô baûn cuûa baøi vieát ‘Caùc vaán ñeà kinh teá taïi Hoa Kyø khieán cho chuùng toâi raát lo ngaïi veà hoaït ñoäng cuûa caùc xöôûng may vaø vieäc laøm cuûa coâng nhaân’, oâng noùi. Coâng nghieäp may maëc taïi Campuchia söû duïng 200.000 coâng nhaân, vôùi löông boång trung bình laø 40ñoâ la Myõ moät thaùng. Treân 80% saûn phaåm ñöôïc xuaát sang Hoa Kyø ñeå baùn leû. OÂng Boä Tröôûng noùi: Nay ñaõ quaù nöûa naêm maø Campuchia môùi giao ñöôïc khoâng ñaày 40% quota haøng may xuaát khaåu cuûa naêm nay sang Hoa Kyø, trong khi ñoù naêm ngoaùi, toaøn boä quota haøng may xuaát khaåu sang Hoa Kyø ñaõ ñöôïc giao xong xuoâi vaøo cuoái thaùng saùu. Phoùng söï coù tính caùch uyeån chuyeån hôn. Coù nhieàu caùch vieát. Phoùng söï thöôøng laø nhöõng baøi khoâng caàn gaáp vì vaäy ñoäc giaû khoâng caàn phaûi bieát ngay tin quan troïng nhaát cuûa baøi vieát. Môû ñeà coù theå moâ taû veà moät ngöôøi hay moät ñòa ñieåm naøo ñoù, hoaëc veà caùc tin töùc khaùc nhaèm gôïi söï toø moø cuûa ñoäc giaû. Nhöng ñeán khoaûng ñoaïn thöù 6 cuûa baøi thì baïn phaûi cho ñoäc giaû bieát ñieåm chính cuûa caâu chuyeän laø gì. Sau ñaây laø moät thí duï veà moät baøi phoùng söï hay. Haõy ñeå yù raèng ñaàu baøi, ñoaïn giöõa vaø keát cuïc cuûa caâu chuyeän ñaõ ñöôïc ñònh tröôùc vaø keát hôïp laïi vôùi nhau. Ñoàng thôøi, baïn haõy ñeå yù veà caùch duøng lôøi trích daãn Caùi cuõ vaø caùi môùi: vaø caùch moâ taû. moät phoùng söï hay Teát ñeán caäu beù ñaùnh giaày Vieät Nam chaúng heà vui. HANOI, Vietnam (AP)- Ñinh Vaên Tuaán, naêm nay 13