CHAÅN ÑOAÙN TEÁ BAØO HOÏC BAÈNG CHOÏC HUÙT KIM NHOÛ MOÄT SOÁ U XÖÔNG<br />
Nguyeãn Vaên Thaéng*, Haø Vaên Döông**<br />
<br />
TOÙM TAÉT<br />
Töø thaùng 2 ñeán thaùng 12 naêm 2004, chuùng toâi ñaõ thöïc hieän chaån ñoaùn teá baøo hoïc baèng choïc huùt kim<br />
nhoû cho 65 tröôøng hôïp u xöông cho caùc beänh nhaân ñöôïc ñieàu trò taïi Khoa Beänh hoïc Cô Xöông Khôùp,<br />
Beänh vieän Chaán thöông chænh hình TP. Hoà Chí Minh. Keát quaû: Tuoåi beänh nhaân phaân boá töø 12 – 84 tuoåi.<br />
Giôùi nam hôi nhieàu hôn giôùi nöõ moät ít (nam/nöõ = 1,03/1). Tyû leä phuø hôïp giöõa chaån ñoaùn teá baøo hoïc vaø<br />
giaûi phaãu beänh laø 85,4% trong ñoù: sarcoâm taïo xöông 91,6%, u ñaïi baøo xöông 88,8%, ung thö di caên xöông<br />
83,3%, u tuûy töông baøo 83,3%). Ñoä nhaïy 94,3%, ñoä ñaëc hieäu 94,1%, ñoä chính xaùc 93,6%<br />
<br />
SUMMARY<br />
FINE NEEDLE ASPIRATION CYTOLOGY OF THE BONE TUMORS<br />
Nguyen Van Thang, Ha Van Duong<br />
*Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 9 * Supplement of No 1 * 2005: 151 – 154<br />
<br />
From February to December 2004, 65 cases tumor of the bone had fine needle aspiration cytology at<br />
the department of orthopedic disease and oncology, Hospital for traumatology and orthopedy in<br />
Hochiminh city. Results - The patients range from 12 - 84 years of age. Male sexual predilection (M/F =<br />
1.03/1). The cytological diagnosis were exactly 85,4% in comparison with histopathological diagnosis:<br />
Osteosarcoma 91,6%, Giant cell tumor 88,8%, Bone metastasis 83,3%, Multiple myeloma 83,3%.<br />
Sensitivity 93,3%, specificity 94,1%, positive predictive value 93,6%.<br />
<br />
ÑAËT VAÁN ÑEÀ<br />
Vai troø chaån ñoaùn teá baøo hoïc (TBH) baèng choïc<br />
huùt kim nhoû ngaøy caøng ñöôïc khaúng ñònh treân theá giôùi<br />
cuõng nhö ôû nöôùc ta. ÔÛ Vieät nam töø nhöõng thaäp nieân<br />
70 cuûa theá kyû XX chaån ñoaùn teá baøo hoïc baèng choïc huùt<br />
kim nhoû ñaõ ñöôïc nhieàu taùc giaû quan taâm nghieân cöùu,<br />
nhaát laø trong caùc lónh vöïc beänh cuûa: tuyeán vuù, tuyeán<br />
giaùp, haïch ... ñaõ coù nhieàu coâng trình coâng boá. Ñaõ ñaùp<br />
öùng ñöôïc nhieàu yeâu caàu böùc xuùc nhö: thuû thuaät ñôn<br />
giaûn, ít ñau, cho keát quaû nhanh vôùi giaù thaønh reû.<br />
Giaûm ñöôïc caùc chi phí nhö: phaãu thuaät, thuoác vaø thôøi<br />
gian naèm vieän cho ngöôøi beänh. Trong lónh vöïc u<br />
xöông treân theá giôùi ñaõ coù moät soá coâng trình nghieân<br />
cöùu. Tuy nhieân ôû nöôùc ta chöa coù coâng trình naøo<br />
nghieân cöùu khoái u xöông baèng choïc huùt kim nhoû.<br />
Chính vì vaäy ñaõ thuùc duïc chuùng toâi nghieân cöùu coâng<br />
trình naøy vôùi muïc tieâu xaùc ñònh: 1) Giaù trò cuûa chaån<br />
ñoaùn teá baøo hoïc baèng choïc huùt kim nhoû ñoái vôùi moät<br />
<br />
soá u xöông. 2) Tieâu chuaån chaån ñoaùn moät soá u<br />
thöôøng gaëp ôû xöông.<br />
<br />
ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN<br />
CÖÙU<br />
Ñoái töôïng nghieân cöùu<br />
Töø thaùng 2 ñeán thaùng 12 naêm 2004, chuùng toâi ñaõ<br />
thöïc hieän chaån ñoaùn TBH baèng choïc huùt kim nhoû<br />
cho 65 tröôøng hôïp u xöông, cuûa caùc beänh nhaân ñöôïc<br />
ñieàu trò taïi Khoa Beänh hoïc Cô Xöông Khôùp, Beänh<br />
vieän Chaán thöông chænh hình TP. Hoà Chí Minh.<br />
Phöông phaùp nghieân cöùu<br />
- Phöông phaùp nghieân cöùu laø tieàn cöùu. Loaïi<br />
nghieân cöùu: moâ taû caét ngang.<br />
Kyõ thuaät teá baøo hoïc<br />
<br />
. Duïng cuï goàm: duïng cuï gaén oáng chích (caây<br />
suùng), oáng chích 10 cc + kim 23G (hoaëc kim choïc doø<br />
<br />
* Boä moân Giaûi phaãu beänh, Ñaïi hoïc Y Döôïc TP. HCM<br />
** Beänh vieän ña khoa tænh Khaùnh hoøa<br />
<br />
151<br />
<br />
tuûy soáng), lam, lamen vaø loï ñöïng coàn 95.<br />
<br />
pheát chæ goàm hoàng caàu tô huyeát, khoâng coù teá baøo u).<br />
<br />
. Chuùng toâi tieán haønh tieán haønh choïc ôû 2 vò trí<br />
khaùc nhau cuûa khoái u vaø pheát treân 4 lam, xong ñöôïc<br />
coá ñònh ngay vaøo loï ñöïng coàn 95. Caùc tieâu baûn teá baøo<br />
hoïc ñöôïc nhuoäm Papanicolaou taïi BM Giaûi phaãu beänh<br />
Ñaïi hoïc Y Döôïc TP. HCM. Caùc tieâu baûn giaûi phaãu<br />
beänh (GPB) ñöôïc nhuoäm HE (Hematoxyclin –<br />
Eosin). Sau ñaáy khaûo saùt treân kính hieån vi quang hoïc,<br />
chaån ñoaùn vaø ñoái chieáu vôùi keát quaû GPB.<br />
<br />
- Teá baøo keát dính thaønh töøng cuïm: 24/56 tröôøng<br />
hôïp (chieám 42,8%).<br />
<br />
KEÁT QUAÛ<br />
Vò trí xöông bò beänh<br />
Baûng 1 Phaân boá beänh nhaân theo tuoåi vaø vò trí<br />
Tuoåi Chi treân Chi döôùi<br />
<br />
Xöông<br />
mình<br />
<br />
Nhieàu<br />
xöông<br />
<br />
Toång<br />
<br />
< 20<br />
<br />
4<br />
<br />
10<br />
<br />
2<br />
<br />
20 - 40<br />
<br />
3<br />
<br />
6<br />
<br />
3<br />
<br />
3<br />
<br />
15 (23,1%)<br />
<br />
41 - 60<br />
<br />
4<br />
<br />
8<br />
<br />
3<br />
<br />
3<br />
<br />
19 (29,2%)<br />
<br />
> 60<br />
<br />
3<br />
<br />
4<br />
<br />
2<br />
<br />
6<br />
<br />
15 (23,1%)<br />
<br />
Toång<br />
<br />
16 (24,6%)<br />
<br />
14<br />
28<br />
10 (15,4%) 13 (20,0%)<br />
(21,5%) (43,1%)<br />
<br />
65<br />
<br />
- Teá baøo rôøi raïc, khoâng taïo thaønh cuïm: 32/56<br />
tröôøng hôïp (chieám 57,2%).<br />
- Ñaïi baøo nhieàu nhaân: 17/56 tröôøng hôïp (chieám<br />
30,4%)<br />
Baûng 2: Phaân boá keát quaû teá baøo hoïc theo tuoåi beänh<br />
nhaân<br />
Tuoåi UT di caên BÑBX Sar. xöông Beänh khaùc<br />
< 20<br />
9<br />
5<br />
20 - 40<br />
2<br />
6<br />
2<br />
3<br />
41 - 60<br />
8<br />
2<br />
7<br />
> 60<br />
5<br />
7<br />
Toång<br />
15<br />
8<br />
11<br />
22<br />
<br />
Toång<br />
14<br />
13<br />
17<br />
12<br />
56<br />
<br />
- Taát caû böôùu ñaïi baøo xöông (BÑBX) gaëp ôû beänh<br />
nhaân >20 tuoåi vaø thöôøng nhaát ôû löùa tuoåi 20 – 40 goàm<br />
6/8 ca (75%).<br />
- Sarcoâm taïo xöông thöôøng gaëp ôû beänh nhaân<br />
20 tuoåi. Ñaëc bieät coù xuaát ñoä cao ôû beänh<br />
nhaân >40 tuoåi goàm: 13/15 tröôøng hôïp (chieám 87%).<br />
<br />
- Beänh nhaân phaân boá töø 12 ñeán 84 tuoåi, töông ñoái<br />
ñeàu ôû caùc löùa tuoåi (ít coù söï khaùc bieät veà tuoåi).<br />
<br />
Ñoái chieáu chaån ñoaùn TBH vaø chaån<br />
ñoaùn GPB<br />
<br />
- Tyû leä beänh ôû giôùi nam hôi cao hôn giôùi nöõ moät ít<br />
(Nam/Nöõ = 33/32 = 1,03)<br />
Keát quaû chaån ñoaùn teá baøo hoïc<br />
Chaát löôïng maãu pheát<br />
<br />
- Keát quaû ñaït ñöôïc ngay laàn ñaàu choïc huùt: 39/65<br />
tröôøng hôïp (ñaït 60,0%).<br />
- Keát quaû ñaït ñöôïc ôû laàn choïc huùt thöù 2: 14/26<br />
tröôøng hôïp (ñaït 53,8%)<br />
<br />
TT<br />
<br />
Loaïi u<br />
<br />
1<br />
2<br />
3<br />
4<br />
5<br />
6<br />
7<br />
8<br />
<br />
K di caên xöông<br />
BÑBX<br />
Sar. Taïo xöông<br />
BPMX<br />
U tuûy töông baøo<br />
U suïn laønh<br />
U suïn xöông<br />
Moâ taû khoâng chaån ñoaùn<br />
Toång<br />
<br />
Chaån ñoaùn<br />
TBH<br />
GPB<br />
15<br />
18<br />
8<br />
9<br />
11<br />
12<br />
6<br />
8<br />
4<br />
5<br />
3<br />
3<br />
2<br />
0<br />
7<br />
1<br />
56<br />
56<br />
<br />
Tyû leä phuø<br />
hôïp<br />
83,3%<br />
88,8%<br />
91,6%<br />
75,0%<br />
83,3%<br />
100%<br />
-<br />
<br />
- Keát quaû ñaït ñöôïc ôû laàn choïc huùt thöù 3: 4/12<br />
tröôøng hôïp (ñaït 33,3%).<br />
<br />
- Tyû leä phuø hôïp chung cho 6 loaïi u coù chaån ñoaùn<br />
TBH (1 – 6) laø 85,4%<br />
<br />
- Keát quaû maãu pheát ñaït chung sau 3 laàn: 56/64<br />
tröôøng hôïp (ñaït 87,5%).<br />
<br />
- Tyû leä phuø hôïp giöõa chaån ñoaùn TBH vaø chaån<br />
ñoaùn GPB cuûa 6 loaïi u xöông ñeàu töø 75% trôû leân. Ñaëc<br />
bieät vôùi u suïn laønh coù tyû leä phuø hôïp cao nhaát (100%)<br />
keá ñeán sarcoâm taïo xöông (91,6%)<br />
<br />
Ñaëc tính teá baøo hoïc<br />
<br />
Chuùng toâi tieán haønh choïc huùt teá baøo cho 64<br />
tröôøng hôïp u xöông. Coù 9 tröông hôïp aâm tính (maãu<br />
<br />
152<br />
<br />
- Döông tính thaät 89%, Döông tính giaû 5,76%;<br />
<br />
Chuyeân ñeà Y Học Cơ Sở<br />
<br />
AÂm tính thaät 86%, AÂm tính giaû 5,76%. Ñoä nhaïy<br />
94,3%. Ñoä ñaëc hieäu 94,1. Ñoä chính xaùc 93,6%<br />
<br />
BAØN LUAÄN<br />
Veà kyõ thuaät choïc huùt kim nhoû ñoái vôùi<br />
u xöông<br />
- Phöông phaùp chaån ñoaùn teá baøo hoïc baèng choïc<br />
huùt baèng kim nhoû chæ thöïc hieän cho nhöõng tröôøng<br />
hôïp: u ôû vuøng xöông xoáp hoaëc u ñaõ aên moøn moûng voû<br />
xöông.<br />
- Khoái u xöông coù nhieàu tröôøng hôïp ôû saâu neân<br />
khoâng theå duøng kim 23G thoâng thöôøng ñeå laáy maãu.<br />
Chuùng toâi duøng kim gaây teâ tuûy soáng (23G) coù ñoä daøi<br />
gaáp 3,4 laàn kim chích thöôøng, ñeå tieán haønh choïc huùt<br />
teá baøo. Kim gaây teâ tuûy soáng: daøi vaø coù noøng ôû giöõa<br />
neân coù öu ñieåm laáy ñöôïc moâ beänh ôû vò trí saâu vaø<br />
khoâng laáy phaûi moâ laønh khi ñi qua.<br />
- Khoái u ôû giai ñoaïn sôùm chöa sôø ñöôïc hay khoái u<br />
ôû nhöõng vò trí nhaïy caûm nhö coät soáng coå, chuùng ta<br />
neân keát hôïp vôùi sieâu aâm höôùng daãn thì ñaûm baûo an<br />
toaøn vaø keát quaû thaønh coâng cao hôn.<br />
- Neân thöïc hieän choïc huùt toái thieåu ôû 2 vò trí cuûa<br />
khoái u vaø nhö vaäy moãi beänh nhaân toái thieåu coù 4 lam<br />
pheát teá baøo ñeå khaûo saùt vaø chaån ñoaùn.<br />
Ñaëc tính teá baøo hoïc caùc khoái u xöông<br />
- Goàm 2 nhoùm teá baøo chính:<br />
. Nhoùm teá baøo nguoàn goác trung moâ: hieän dieän<br />
trong caùc u nguyeân phaùt cuûa xöông thöôøng ñöùng rôøi<br />
raïc ít taïo thaønh nhoùm treân maãu pheát. Trong coâng<br />
trình nghieân cöùu naøy ghi nhaän 32/56 tröôøng hôïp<br />
(chieám 57,2%), maãu pheát goàm caùc teá baøo ñöùng rôøi raïc<br />
ñeàu laø u nguyeân phaùt cuûa xöông. Ñaëc ñieåm naøy phuø<br />
hôïp vôùi caùc taùc giaû(1,11,12,15).<br />
. Nhoùm teá baøo coù nguoàn goác thöôïng moâ: Thöôøng<br />
gaëp trong Ung thö di caên xöông: UTDC xöông thöôøng<br />
gaëp nhaát laø loaïi carcinom tuyeán(2,3,4,5,6,9,10,14,16), caùc teá<br />
baøo thöôïng moâ to nhoû khoâng ñeàu nhaân dò daïng taêng<br />
saéc vaø thöôøng coù xu höôùng taäp trung vôùi nhau thaønh<br />
töøng ñaùm, thaønh giaûi.<br />
- Ngoaøi ra chuùng toâi ghi nhaän thaønh phaàn ñaïi baøo<br />
nhieàu nhaân goàm 17/56 tröôøng hôïp (chieám 30,4%).<br />
<br />
Gaëp trong caùc u nguyeân phaùt cuûa xöông nhö: u ñaïi<br />
baøo xöông, boïc phình maïch xöông, sarcoâm taïo<br />
xöông.<br />
. Ñeå chaån ñoaùn sarcoâm taïo xöông ñieàu kieän caàn<br />
vaø ñuû: caùc ñaïi baøo thöôøng ít nhaân, nhaân dò daïng<br />
(5 nhaân treân moät teá baøo),<br />
nhaân cuûa ñaïi baøo vaø caùc teá baøo ñôn nhaân phaûi<br />
gioáng nhau hình baàu duïc, khoâng dò daïng. Tuoåi<br />
beänh nhaân treân 20. neáu beänh nhaân döôùi 20 tuoåi<br />
caàn phaûi caân nhaéc vôùi moät boïc phình maïch xöông<br />
coù löôïng ñaïi baøo ít hôn treân maãu pheát vaø teá baøo<br />
ñôn nhaân thöôøng hình thoi. Phuø hôïp vôùi nhaän xeùt<br />
cuûa caùc taùc giaû(7,8,11,13).<br />
Ñoái chieáu keát quaû chaån ñoaùn TBH vaø<br />
GPB<br />
- Boán loaïi u xöông thöôøng gaëp nhaát: ung thö di<br />
caên, sarcoâm xöông, böôùu ñaïi baøo vaø u tuûy töông baøo,<br />
coù tyû leä phuø hôïp cao (>83%), ñaëc bieät sarcoâm taïo<br />
xöông coù tyû leä phuø hôïp 91,6% keá ñaáy UÑBX 88,8%.<br />
Tuy nhieân ñeå tyû leä döông tính cao ngoaøi kyõ thuaät laáy<br />
maãu thöû, Baùc só chaån ñoaùn teá baøo hoïc phaûi coù kieán<br />
thöùc vöõng veà beänh hoïc cuûa xöông töø ñaáy coù söï keát<br />
hôïp vôùi LS - XQ ñeå ñöa ra chaån ñoaùn. Bôûi vì ngay caû<br />
chaån ñoaùn giaûi phaãu beänh neáu khoâng keát hôïp vôùi LS,<br />
XQ thì keát quaû cuõng chæ ñuùng 75%(8,9).<br />
<br />
KEÁT LUAÄN<br />
Keát quaû TBH<br />
- Keát quaû maãu pheát ñaït: 56/65 tröôøng hôïp<br />
(chieám 86,2%).<br />
- Tyû leä phuø hôïp giöõa chaån ñoaùn TBH vaø GPB laø<br />
85,4%. Ñaëc bieät 2 loaïi u nguyeân phaùt thöôøng gaëp nhaát<br />
coù tyû leä phuø hôïp raát cao: STX (91,6%) vaø UÑBX<br />
(88,8%).<br />
- Ñoä nhaïy 94,3%, ñoä ñaëc hieäu 94,1%, ñoä chính<br />
xaùc 93,6%<br />
<br />
153<br />
<br />
Tieâu chuaån chaån ñoaùn 3 loaïi u thöôøng<br />
gaëp nhaát cuûa xöông<br />
- Ung thö di caên xöông: caùc teá baøo thöôïng moâ to<br />
nhoû khoâng ñeàu nhaân dò daïng taêng saéc vaø thöôøng hôïp<br />
vôùi nhau thaønh töøng ñaùm.<br />
- Sarcoâm taïo xöông: caùc teá baøo trung moâ taêng<br />
saéc dò daïng to nhoû khoâng ñeàu thöôøng ñöùng rieâng leû<br />
vaø hieän dieän chaát daïng xöông.<br />
- U ñaïi baøo xöông: phaûi hieän dieän ñaïi baøo vaø caùc<br />
teá baøo ñôn nhaân. Nhaân cuûa ñaïi baøo vaø teá baøo ñôn<br />
nhaân gioáng nhau, hình baàu duïc vaø khoâng dò daïng.<br />
- Chuùng ta phaûi chuù yù: chaån ñoaùn TBH caùc u<br />
xöông phaûi luoân keát hôïp vôùi LS – XQ.<br />
<br />
TAØI LIEÄU THAM KHAÛO<br />
1.<br />
<br />
2.<br />
<br />
3.<br />
4.<br />
<br />
Bommer KK., Ramzy I. (1997) Fine needle aspiration<br />
biopsy in the diagnosis and management of bone<br />
lesion, in A study of 450 cases, cancer cytopathol, pp<br />
148-156.<br />
Dahlin D.C.: Bone tumor: General aspects and data on<br />
6221 cases. Spingfield, Illinois, Charles C. thomas. 3rd<br />
ed, 1978, 99-115.<br />
Damjanov Ivan, James Linder: Anderson's pathology. Tenth<br />
edition volume 2. Mosby year book Inc 1996, 2554-2556.<br />
Dorfman H.D: Bone Tumors, Printing by Walsworth<br />
publishing Co 1998, 559-606.<br />
<br />
5.<br />
<br />
6.<br />
7.<br />
<br />
8.<br />
<br />
9.<br />
10.<br />
<br />
11.<br />
<br />
12.<br />
<br />
13.<br />
<br />
14.<br />
<br />
15.<br />
<br />
16.<br />
<br />
154<br />
<br />
Fechner RE.;Mills E.: Tumor of the bone and joints,<br />
atlas of tumor pathology. Washington D.C. 3rd Series,<br />
fascicle 8; A.F.I.P. 1993, 173-181.<br />
Jaffe H.L.: Tumor and tumorous condition of the bone and<br />
joints. Philadelphia lea and febiger 1958, 18-43.<br />
Leâ Chí Duõng:Ñieàu trò phaãu thuaät böôùu ñaïi baøo vuøng<br />
goái. Luaän aùn chuyeân khoa II, chuyeân ngaønh chaán<br />
thöông chænh hình. Tröôøng ñaïi hoïc Y Döôïc TP.HCM<br />
1994.<br />
Leâ Chí Duõng: (1993) U xöông – Laâm saøng – hình aûnh<br />
hoïc – giaûi phaãu beänh vaø ñieàu trò, nhaø xuaát baûn Y hoïc<br />
chi nhaùnh TP. HCM.<br />
Lichtenstein L.: Bone tumors. Fourth edition; C.V.Mosby<br />
company (135-165) 1972 and 5th ed 1977, 127-159.<br />
Marcove RC. M.D.: Atlas of bone pathology with clinical and<br />
radiographic crrelation. JB. Lippincott company, 1992, 338356.<br />
Nguyeãn Ñaïi Bình, Ñoaøn Höõu Nghò, Hoaøng Xuaân Khoaùng,<br />
Ñaëng Huøng Tuaán (1997) Ñaùnh giaù keát quaû söû duïng kim sinh<br />
thieát chaån ñoaùn u xöông vaø phaàn meàm qua 103 tröông hôïp taïi<br />
beänh vieän K Haø noäi töø 1/1996 ñeán 1/1997, taïp chí Y hoïc TP.<br />
HCM, soá ñaëc bieät chuyeân ñeà ung thö, tr. 68-71<br />
Nguyeãn Saøo Trung, Höùa Thò Ngoïc Haø, Aâu Nguyeät Dieäu<br />
(2001) Phöông phaùp choïc huùt kim nhoû ñeå chaån ñoaùn teá baøo<br />
hoïc (FNA). Taïp chí Y hoïc TP. HCM, tr. 14-19<br />
Nguyeãn Vaên Thaéng, Nghieân cöùu toån thöông ñaëc tính Giaûi<br />
phaãu beänh cuûa BÑBX, (ñoái chieáu vôùi Laâm saøng - X quang),<br />
Luaän aùn Tieán só Y hoïc, 2000.<br />
Schajowicz F.: Tumors and tumorlike lesions of bone and<br />
joints. Spinger - Verlag New York Heidelberg Berlin,1981,<br />
205-241.<br />
Singh HK. Kilpatrick SE. (2004) Aspiration of soft tissue and<br />
bone, in atlas of diagnostic cytopathology. Atkinson B, 2th<br />
edition, Sauders pp 627- 662.<br />
Traàn Phöông Haïnh:Töø ñieå n giaûi nghóa beänh hoïc.Tröôøng ñaïi<br />
hoïc Y Döôïc TP. HCM, 1997.<br />
<br />
Chuyeân ñeà Y Học Cơ Sở<br />
<br />
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
