intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE

Chính sách “Xoay trục về châu Á” của Mỹ thời kì Tổng thống Barack Obama (2009 – 2016) dưới góc độ kinh tế

Chia sẻ: ViVatican2711 ViVatican2711 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:10

83
lượt xem
4
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đầu thế kỉ XXI, sự trỗi dậy mạnh mẽ của châu Á – Thái Bình Dương và các cường quốc như Ấn Độ, Trung Quốc đã làm suy giảm vai trò của Mỹ ở đây. Vì thế, Tổng thống Barack Obama thực hiện chính sách “Xoay trục về châu Á” để tăng cường vai trò của Mỹ ở khu vực này.

Chủ đề:
Lưu

Nội dung Text: Chính sách “Xoay trục về châu Á” của Mỹ thời kì Tổng thống Barack Obama (2009 – 2016) dưới góc độ kinh tế

TAÏP CHÍ KHOA HOÏC ÑAÏI HOÏC SAØI GOØN Soá 30 (55) - Thaùng 7/2017<br /> <br /> <br /> <br /> Chính sách “Xoay trục về châu Á”<br /> của Mỹ thời kì Tổng thống Barack Obama<br /> (2009 – 2016) dưới góc độ kinh tế<br /> The US “Pivot to Asia” Policy in the President Barack Obama Period (2009 – 2016)<br /> from an Economic Perspective<br /> <br /> TS. Lê Tùng Lâm,<br /> Trường Đại học Sài Gòn<br /> <br /> Le Tung Lam, Ph.D.,<br /> Saigon University<br /> <br /> Tóm tắt<br /> Đầu thế kỉ XXI, sự trỗi dậy mạnh mẽ của châu Á – Thái Bình Dương và các cường quốc như Ấn Độ,<br /> Trung Quốc đã làm suy giảm vai trò của Mỹ ở đây. Vì thế, Tổng thống Barack Obama thực hiện chính<br /> sách “Xoay trục về châu Á” để tăng cường vai trò của Mỹ ở khu vực này. Trong lĩnh vực kinh tế, Tổng<br /> thống Obama đẩy mạnh hợp tác với các nước trong khu vực thông qua Hiệp định đối tác xuyên Thái<br /> Bình Dương (TPP). Khi Tổng thống Obama rời khỏi Nhà trắng, Mỹ đã thành công trong việc thúc đẩy<br /> TPP và đẩy mạnh quan hệ kinh tế với các nước châu Á – Thái Bình Dương. Đây là thắng lợi bước đầu<br /> trong chính sách xoay trục của Mỹ thời kì Tổng thống Barack Obama.<br /> Từ khóa: Barack Obama, chính sách “Xoay trục về châu Á”, Mỹ, Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình<br /> Dương (TPP).<br /> Abstract<br /> In the early 21st century, the quick rising of the Asia-Pacific and the powers such as India and China has<br /> degraded the US’s roles in this region. Therefore, President Barack Obama implemented the “Pivot to<br /> Asia” policy to strengthen the US’s roles there. In the economic field, President Obama promoted<br /> cooperation with countries in this region through the Trans-Pacific Partnership Agreement (TPP). When<br /> President Obama left the White House, the US had succeeded in promoting TPP and economic relations<br /> with Asia-Pacific countries. This was an initial victory of the US “Pivot to Asia” policy in the President<br /> Barack Obama period.<br /> Keywords: Barack Obama, the “Pivot to Asia” policy, US, Trans-Pacific Partnership Agreement<br /> (TPP).<br /> <br /> <br /> Từ sau Chiến tranh thế giới thứ hai là chủ yếu. Trong đó, Mỹ tìm cách để hạn<br /> đến nay, Mỹ luôn là cường quốc số một thế chế sức mạnh của Liên Xô và các nước xã<br /> giới về kinh tế, quân sự. Chính sách đối hội chủ nghĩa. Sau Chiến tranh lạnh, Trật<br /> ngoại truyền thống của Mỹ vẫn tập trung tự hai cực Yalta tan rã, Liên Xô cũng giải<br /> chủ lực vào cuộc “chạy đua Đông - Tây”, thể. Để tiếp tục thực hiện âm mưu xây<br /> cạnh tranh sức mạnh với các nước châu Âu dựng thế giới “đơn cực”, Mỹ tập trung chủ<br /> <br /> 25<br /> CHÍNH SÁCH “XOAY TRỤC VỀ CHÂU Á” CỦA MỸ THỜI KÌ TỔNG THỐNG BARACK OBAMA…<br /> <br /> <br /> lực vào phát triển quan hệ với các nước địa là 44 triệu km2 (chiếm 29,4% diện tích<br /> châu Âu. Có thể nói, một thời gian khá dài của thế giới) và số dân hơn 3 tỷ người. Đây<br /> (từ thập niên 70 của thế kỉ XX đến đầu thế là khu vực rộng lớn và đông dân nhất trên<br /> kỉ XXI), Washington đã “bỏ quên” khu vực thế giới. Kinh tế khu vực châu Á - Thái<br /> châu Á - Thái Bình Dương. Tuy nhiên, đầu Bình Dương gần 20 năm nay đã tăng<br /> thế kỉ XXI, chính quyền của Tổng thống trưởng khá lớn, tốc độ tăng trưởng bình<br /> Barack Obama đã triển khai thực hiện một quân gấp 3 lần so với châu Âu. Tổng giá trị<br /> chiến lược ngoại giao mới - chính sách sản phẩm quốc dân toàn khu vực châu Á<br /> Xoay trục về châu Á - Thái Bình Dương. năm 1965 chiếm tỷ trọng chưa đến 9%<br /> 1. Sự ra đời Chính sách “Xoay trục trong tổng sản phẩm quốc dân thế giới, đến<br /> về châu Á” của Mỹ thời kì sau thập niên 80 tăng vọt lên trên<br /> “Xoay trục về châu Á” (Pivot to Asia) 20%. Đến cuối thế kỉ XX, các nước châu Á<br /> là một thuật ngữ dùng chỉ sự chuyển hướng chiếm khoảng 35% tổng giá trị sản phẩm<br /> trọng tâm chiến lược từ châu Âu về khu thế giới, sẽ dần bỏ xa Tây Âu (chỉ chiếm<br /> vực châu Á - Thái Bình Dương của Mỹ 24,6%) và Bắc Mĩ chiếm 18%” [3, tr.254].<br /> trong thời kì cầm quyền của Tổng thống Chính vì vậy, từ sau Chiến tranh lạnh, khu<br /> Barack Obama. Chiến lược này được đề ra vực này đang ngày càng trở nên quan trọng<br /> từ năm 2009 khi Ngoại trưởng Haillary trong các chiến lược, chính sách đối ngoại<br /> Clinton tuyên bố tại cuộc họp báo ở Thái của Mỹ.<br /> Lan về vấn đề an ninh của khối các quốc Về mặt vị trí, châu Á - Thái Bình<br /> gia ASEAN rằng “Mỹ đã trở lại châu Á”. Dương có vị trí đặc biệt quan trọng về mặt<br /> Năm 2010, Ngoại trưởng H.Clinton một kinh tế lẫn chính trị vì tiếp giáp các đại<br /> lần nữa khẳng định “Tương lai của Mỹ gắn dương, kết nối các châu lục và là cửa ngõ<br /> chặt với tương lai châu Á - Thái Bình nối liền một số nước lớn như Mỹ, Trung<br /> Dương và tương lai của khu vực này phụ Quốc, Nga,… với thế giới. Đây cũng là<br /> thuộc vào Mỹ” [13, tr.37]. Có thể nói, các khu vực có trữ lượng dầu mỏ, khí đốt rất<br /> tuyên bố của Ngoại trưởng H.Clinton đã lớn, đồng thời cũng là nơi diễn ra sự trỗi<br /> mở đầu một chiến lược ngoại giao mới của dậy kinh tế của nhiều nước. Chính vì vậy,<br /> Mỹ ở châu Á - Thái Bình Dương. châu Á cũng là nơi tập trung nhiều mâu<br /> Năm 2009, Barack Obama đắc cử và thuẫn về lợi ích và cạnh tranh vai trò, ảnh<br /> trở thành Tổng thống thứ 44 của Hợp hưởng của các nước lớn.<br /> Chủng quốc Hoa Kì trong bối cảnh thế giới Châu Á còn là khu vực phát triển năng<br /> và khu vực châu Á - Thái Bình Dương có động nhất trong mấy thập kỉ gần đây, đặc<br /> rất nhiều biến động. Ở châu Âu, Mỹ phần biệt là sau Chiến tranh lạnh. “Nếu tính<br /> nào “thắng lợi” trong cuộc chiến chống chủ chung cả khu vực, thì từ năm 2002 đến<br /> nghĩa xã hội khi Liên Xô tan rã. Tuy nhiên, năm 2008, châu Á đạt mức tăng trưởng<br /> khu vực châu Á - Thái Bình Dương đang kinh tế bình quân hằng năm là 5,0% (tính<br /> ngày càng trở nên quan trọng với tất cả các theo giá trị tuyệt đối USD theo thời giá) và<br /> cường quốc trên thế giới. 6,1% (tính theo PPP - giá trên cơ sở sức<br /> Châu Á - Thái Bình Dương là một khu mua)” [5, tr.68]. Rõ ràng, sự năng động của<br /> vực gồm các nước châu Á và các nước bao khu vực châu Á - Thái Bình Dương có<br /> quanh Thái Bình Dương, với diện tích lục phần trái ngược với sự phát triển “chậm<br /> <br /> 26<br /> LÊ TÙNG LÂM<br /> <br /> <br /> chạm” và thiếu ổn định của châu Âu trong đối với chính quyền B.Obama.<br /> thập niên đầu thế kỉ XXI. Sức mạnh tài Ngược lại, Barack Obama lên cầm<br /> chính của châu Á sau hai thập niên phát quyền trong lúc nước Mỹ đang phải đối<br /> triển gần đây đang vượt qua khả năng tài mặt với rất nhiều khó khăn. Theo thống kê<br /> chính của Mỹ và châu Âu, vốn đang chìm do Bộ Tài chính, đến tháng 6-2012, Ngân<br /> trong khủng hoảng. Chính điều này đã góp sách Mỹ đang thâm hụt nghiêm trọng và<br /> phần nâng cao ảnh hưởng chính trị cho các khoản nợ nước ngoài cũng đang tăng<br /> châu Á trên trường quốc tế. Điều này đã gấp đôi chỉ trong vòng vài năm. Lượng trái<br /> thu hút sự quan tâm của các cường quốc phiếu kho bạc Mỹ do các chủ nợ nước<br /> đối với khu vực này. ngoài nắm giữ đã lên tới 5,3 nghìn tỷ USD,<br /> Mặt khác, vai trò của Trung Quốc trong đó Trung Quốc nắm giữ 1.164,3 tỷ<br /> trong khu vực cũng đang ngày càng được USD và Nhật Bản nắm giữ 1.119,3 tỷ USD<br /> mở rộng và nâng cao hơn. Trung Quốc [17]. Đến tháng 7-2013, Trung Quốc và<br /> đang dần nổi lên như một “thế lực mới” ở Nhật Bản trở thành “chủ nợ” nước ngoài<br /> phương Đông. Năm 2003, Trung Quốc trở lớn nhất của Mỹ khi nắm giữ tổng cộng<br /> thành nước thu hút đầu tư nhiều nhất trên gần 2.500 tỷ USD trái phiếu Chính phủ [9].<br /> thế giới với 57,24 tỷ USD” [4, tr.19]. Đồng Chính những nhân tố này làm cho vị thế<br /> thời, Trung Quốc đã vượt Nhật Bản trở của Mỹ trên trường quốc tế bị suy giảm và<br /> thành nước tiêu thụ dầu thô lớn thứ hai thế vai trò của Mỹ tại châu Á - Thái Bình<br /> giới sau Mỹ. Theo đánh giá của cơ quan Dương bị ảnh hưởng nghiêm trọng.<br /> năng lượng quốc tế (IEA), “đến năm 2020, Trong bối cảnh đó, chính quyền<br /> 80% nhu cầu dầu của Trung Quốc sẽ phải Obama phải có những chính sách cụ thể,<br /> dựa vào nhập khẩu” [4, tr.24]. Do đó, cần thiết để có thể gia tăng ảnh hưởng và<br /> Trung Quốc đang tìm cách đa dạng hóa củng cố vai trò của Mỹ ở khu vực đầy năng<br /> nguồn cung cấp nhiên liệu. Ngoài khu vực động này. Từ ngày 12-1 đến ngày 20-1-<br /> Trung Đông, Trung Quốc cũng hi vọng vào 2010, Ngoại trưởng Hoa Kì - Hillary<br /> nguồn dầu mỏ của Nga và các quốc gia Rodham Clinton tiến hành chuyến công du<br /> trong khu vực Đông Nam Á. Nếu không có đến một số nước châu Á nhằm tranh thủ sự<br /> sự điều chỉnh cơ cấu phù hợp đảm bảo an ủng hộ của các nước trong khu vực. Trong<br /> ninh năng lượng và nguồn cung đầu vào thông điệp đầu tiên tại Honolulu (Hawaii),<br /> nói chung sẽ rất khó bảo đảm được xu Ngoại trưởng H.Clinton nhấn mạnh rằng<br /> hướng phát triển cao ổn định. Vì vậy, “người Mỹ đã quay trở lại khu vực này” và<br /> Trung Quốc đang ngày càng tăng cường khu vực châu Á - Thái Bình Dương là ưu<br /> ảnh hưởng của mình trong khu vực Đông tiên hàng đầu của Mỹ, “tương lai của Mỹ<br /> Nam Á. Đặc biệt, Trung Quốc đã phát triển gắn chặt với tương lai khu vực châu Á -<br /> rất nhanh và trở thành “chủ nợ” lớn nhất Thái Bình Dương, tương lai khu vực này<br /> của Mỹ. Trung Quốc đang có nhiều hành phụ thuộc vào Mỹ” [13, tr.37]. Phát biểu<br /> động để tăng cường vị thế của họ tại khu của Ngoại trưởng H.Clinton đã thể hiện rõ<br /> vực. Vì thế, Mỹ rất quan ngại và cho rằng quan điểm trong chiến lược ngoại giao của<br /> “Trung Quốc là mối thách thức lớn nhất Mỹ là gia tăng vai trò ở khu vực châu Á -<br /> đối với những lợi ích an ninh của Hoa Kì ở Thái Bình Dương. Vì thế, giới cầm quyền<br /> châu Á” [1]. Đây là một thách thức thực sự Mỹ bắt đầu đề ra và thực hiện chính sách<br /> <br /> 27<br /> CHÍNH SÁCH “XOAY TRỤC VỀ CHÂU Á” CỦA MỸ THỜI KÌ TỔNG THỐNG BARACK OBAMA…<br /> <br /> <br /> “Xoay trục về châu Á”. Mỹ là Trung Quốc. Tổng thống Obama rất<br /> Chính sách “Xoay trục về châu Á” quan tâm đến an ninh chính trị và sự phát<br /> (Pivot to Asia) hoặc chính sách “Tái cân triển kinh tế của khu vực này. Từ ngày 23-<br /> bằng” (Rebalancing) là một thuật ngữ được 4 đến ngày 29-4-2014, Tổng thống<br /> các nhà khoa học và các nhà hoạch định B.Obama đã đến các nước Đông Bắc Á<br /> chính sách của Mỹ dùng để chỉ quá trình như Nhật Bản, Hàn Quốc để tái khẳng định<br /> chính phủ đẩy mạnh can dự và sự hiện diện chiến lược “ái cân bằng” của Washington<br /> ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương để tại khu vực châu Á - Thái Bình Dương.<br /> củng cố và tăng cường các lợi ích của Mỹ Trong chuyến công du này, Tổng thống<br /> trên các lĩnh vực kinh tế, chính trị và quân Obama hội đàm với Thủ tướng Nhật Bản -<br /> sự. Theo đó, chính sách xoay trục gồm bốn Shinzo Abe và Tổng thống Hàn Quốc -<br /> trụ cột chính là: “thắt chặt quan hệ với các Park Geun-hye, nhằm thảo luận về các biện<br /> đồng minh truyền thống, phát triển quan hệ pháp tăng cường quan hệ đồng minh, cũng<br /> đối tác với các trung tâm quyền lực đang như các vấn đề khu vực mà các bên quan<br /> nổi lên, hình thành mối quan hệ mang tính tâm, như tranh chấp Hoa Đông và nguy cơ<br /> xây dựng với Trung Quốc, và tích cực hạt nhân Triều Tiên. Tổng thống Obama và<br /> tham gia các cơ chế đa phương” [8]. Sự những người đứng đầu Nhật Bản, Hàn<br /> quan tâm hàng đầu của Tổng thống Obama Quốc chú trọng đến tiến trình đàm phán<br /> là thắt chặt hơn nữa các mối quan hệ với của Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình<br /> đồng minh lâu đời của Mỹ ở châu Á như Dương (TPP) mà Mỹ và các nước đang<br /> Nhật Bản, Hàn Quốc, một số nước Đông thực hiện. Trong đó, các bên đều chú trọng<br /> Nam Á… Đồng thời, Mỹ phải mở rộng các đến quá trình hình thành một thị trường<br /> quan hệ với những nước đang phát triển chung cho các nước. Hoa Kì chú trọng đến<br /> mạnh như Trung Quốc, Ấn Độ, Australia... lợi ích cơ bản của họ trên các lĩnh vực như:<br /> Trong đó, nội dung trọng tâm là phát triển sự ổn định chính trị, tự do thương mại, thúc<br /> các mối quan hệ kinh tế với các nước. đẩy dân chủ - nhân quyền để gia tăng vị thế<br /> 2. “Xoay trục về kinh tế” đối với của Mỹ ở đây.<br /> châu Á - Thái Bình Dương của chính quyền Đối với Trung Quốc<br /> Brack Obama Sự “trỗi dậy hòa bình” của Trung<br /> Sự trỗi dậy mạnh mẽ về kinh tế của Quốc trong thập niên đầu thế kỉ XXI mang<br /> một số cường quốc trong khu vực châu Á - đến sự quan ngại của các nước trong khu<br /> Thái Bình Dương như Trung Quốc, Ấn Độ, vực và cả trên thế giới. Các cường quốc<br /> Australia đã ảnh hưởng không nhỏ đến châu Âu cùng Mỹ, Ấn Độ đều lo lắng trước<br /> chính sách đối ngoại của Mỹ. Vì thế, chính sự bành trướng mạnh mẽ của Bắc Kinh<br /> quyền Obama đã có nhiều hoạt động đẩy không chỉ ở châu Á mà còn ở châu Phi, Mĩ<br /> mạnh quan hệ hợp tác về kinh tế với các Latin. Đối với Trung Quốc, chính quyền<br /> nước trong khu vực, kể cả đối với Trung của Tổng thống Obama có hai tiếp cận: 1-<br /> Quốc. tái khẳng định và củng cố quan hệ hợp tác;<br /> Đối với khu vực Đông Bắc Á 2- thiết lập một sự hiện diện mạnh mẽ và<br /> Đông Bắc Á gồm những nước là đáng tin cậy của Mỹ ở châu Á để khuyến<br /> “đồng minh tin cậy” của Mỹ như Nhật khích hành vi mang tính xây dựng của<br /> Bản, Hàn Quốc và một thách thức mới của Trung Quốc cũng như cung cấp sự tự tin<br /> <br /> 28<br /> LÊ TÙNG LÂM<br /> <br /> <br /> cho các nhà lãnh đạo khu vực của Trung thống Obama đã cử Bộ trưởng Tài chính<br /> Quốc [7, tr.54-55]. Tuy nhiên, trong bối cùng với Chủ tịch Hội đồng Tham mưu<br /> cảnh “trở lại châu Á”, Mỹ đã chú trọng trưởng liên quân và Cố vấn An ninh Quốc<br /> hướng thứ hai hơn. gia đến Trung Quốc để đẩy mạnh quá trình<br /> Trong cuộc gặp gỡ tại Nhà Trắng hồi hợp tác toàn diện giữa hai quốc gia. Bắc<br /> tháng 2-2012 với Chủ tịch Trung Quốc Tập Kinh đã rất hoan nghênh và cùng hợp tác<br /> Cận Bình, Tổng thống Barack Obama đã phát triển sáng kiến này của Mỹ. Những<br /> khéo léo cân bằng giữa hai hướng để tránh chính sách tích cực của Tổng thống Obama<br /> xung đột với “gã khổng lồ” châu Á. Tổng với Trung Quốc đã làm cho mối quan hệ<br /> thống Obama đưa ra khẳng định để Mỹ giữa Mỹ và Trung Quốc giảm bớt sự căng<br /> tăng cường các mối quan hệ trong khu vực, thẳng trong cuộc chạy đua chiến lược giành<br /> thúc đẩy thượng mại và trở thành “một đối vị trí hàng đầu thế giới.<br /> tác mạnh mẽ và hiệu quả với khu vực châu Đối với Ấn Độ<br /> Á - Thái Bình Dương”… quan trọng là có Sự trỗi dậy mạnh mẽ của Ấn Độ trong<br /> một mối quan hệ mạnh mẽ và hiệu quả đối thập niên đầu thế kỉ XXI càng làm cho vị<br /> với Trung Quốc” [7, tr.55]. Rõ ràng, Tổng thế Ấn Độ trên trường quốc tế nâng cao<br /> thống Obama hiểu được vị trí và vai trò của hơn. Ấn Độ và Mỹ đều cùng “lo lắng”<br /> Trung Quốc ở khu vực châu Á - Thái Bình trước sự trỗi dậy của Trung Quốc. Vì thế,<br /> Dương. Mặt khác, trong xu thế toàn cầu Mỹ cũng tích cực đẩy mạnh quan hệ hợp<br /> hóa, sự khác biệt về hệ thống chính trị tác với Ấn Độ. Quan hệ thương mại Ấn Độ<br /> không còn giữ vai trò quyết định, Tổng - Mỹ có những chuyển biến tích cực. Ấn<br /> thống Obama tìm cách để tăng cường vị Độ ngày càng trở thành thị trường quan<br /> thế kinh tế của Mỹ trên thế giới. Do đó, trọng của Mỹ. Theo một nghiên cứu của<br /> Tổng thống Obama đã nhấn mạnh “Hoa Kì Liên Hiệp Quốc về xu hướng dân số toàn<br /> luôn luôn hoang nghênh sự trỗi dậy hòa cầu dự báo, đến năm 2030, Ấn Độ sẽ có<br /> bình của Trung Quốc, tin rằng một Trung dân số lớn nhất thế giới và là nền kinh tế<br /> Quốc mạnh mẽ và thịnh vượng có thể giúp lớn thứ ba. Đây là một thị trường khổng lồ<br /> mang lại sự ổn định và thịnh vượng cho đầy tiềm năng cho các doanh nghiệp Mỹ.<br /> khu vực và thế giới” [7, tr.55]. Washington Vì vậy, Mỹ nhận thấy cần phải đẩy mạnh<br /> nhận thấy sự phát triển của Bắc Kinh trong hơn nữa sự hợp tác với Ấn Độ. Tổng<br /> hòa bình là một điều kiện cần thiết cho sự thống Obama từng đánh giá cao sự phát<br /> ổn định và phát triển của khu vực, điều đó triển của Ấn Độ và cho rằng “từ Chính<br /> có lợi hơn cho sự “trở lại châu Á” của Mỹ. sách Hướng Đông cho đến những đóng góp<br /> Đồng thời, Trung Quốc là một thị trường cho an ninh hàng hải của Ấn Độ lẫn việc<br /> rộng lớn bậc nhất thế giới với hơn 1,3 tỷ họ tham gia nhiều hơn vào các tổ chức khu<br /> dân. Do đó, quan hệ hợp tác với Trung vực, Ấn Độ có thể làm được nhiều điều<br /> Quốc sẽ có nhiều cơ hội cho các nhà đầu tư cho châu Á và thế giới” [12]. Đồng thời,<br /> Mỹ vào đây. Tổng thống Obama cũng cho rằng “trong<br /> Trước khi bắt đầu nhiệm kì Tổng thập kỷ qua, Ấn Độ và Hoa Kì đã phát triển<br /> thống thứ hai, Obama đã tích cực tiếp xúc, một quan hệ đối tác toàn cầu quý giá…, hai<br /> giao lưu với Bắc Kinh để xây dựng mối quốc gia chúng ta đã thực hiện một quan hệ<br /> quan hệ hữu nghị giữa hai nước. Tổng đối tác mới về năng lượng sạch, huy động<br /> <br /> 29<br /> CHÍNH SÁCH “XOAY TRỤC VỀ CHÂU Á” CỦA MỸ THỜI KÌ TỔNG THỐNG BARACK OBAMA…<br /> <br /> <br /> hàng tỷ đôla đầu tư công và tư vào các dự lôi kéo Ấn Độ vào trục ảnh hưởng để đối<br /> án năng lượng mặt trời, gió, và năng lượng trọng với mối quan hệ Nga - Trung ngày<br /> thay thế ở Ấn Độ. Chúng ta mong tăng càng chặt chẽ và những thay đổi cục diện<br /> cường trên trên nhiều lĩnh vực trong mối địa chính trị ở châu Á.<br /> quan hệ của chúng ta” [12]. Rõ ràng, tuyên Đối với khu vực Đông Nam Á<br /> bố trên đã chứng minh cho vai trò ngày “Cuộc chạy đua” vào khu vực Đông<br /> càng quan trọng của Ấn Độ trong chính Nam Á giữa Mỹ và Trung Quốc cũng diễn<br /> sách của Mỹ ở châu Á. Mỹ cần ở Ấn Độ vì ra mạnh mẽ. Đông Nam Á là khu vực có<br /> đây là một thị trường rộng lớn với hơn 1,3 nhiều nguồn tài nguyên phong phú, vị trí<br /> tỷ dân (gấp gần 4 lần Mỹ), trình độ phát chiến lược quan trọng, là cửa ngõ nối liền<br /> triển khoa học công nghệ thuộc tốp đầu châu Âu với châu Á. Do đó, Trung Quốc<br /> trên thế giới. Quan trọng hơn, Ấn Độ lại rất đã đẩy mạnh vai trò đối với khu vực này.<br /> hiệu quả trong chính sách “Hành động Trung Quốc đã phát huy vai trò trong các<br /> phương Đông” để đưa nền kinh tế tăng cơ chế hợp tác ở Đông Nam Á như<br /> trưởng liên tục trong những năm đầu thế kỉ ASEAN 3, Diễn đàn An ninh khu vực<br /> XXI. ASEAN. Các nhà lãnh đạo cao cấp của<br /> Ngược lại, Thủ tướng Ấn Độ cũng Trung Quốc như Hồ Cẩm Đào, n ia Bảo<br /> quyết tâm giữ một vai trò lớn hơn trong liên tục thực hiện các chuyến viếng thăm<br /> việc giải quyết các vấn đề tại châu Á với các nước như Brunei, Indonesia,<br /> chính sách mang tên “hành động Phương Campuchia… Trung Quốc liên tiếp gây ra<br /> Đông”. Chính sách “hành động Phương những chiêu thức “cương nhu” khác nhau<br /> Đông” của Ấn Độ cũng gần giống với để nhằm tỏ r sức mạnh ở Biển Đông, gây<br /> chính sách xoay trục sang châu Á của Mỹ. ra tình trạng bất ổn khu vực để buộc các<br /> Mục đích chung của hai nước nhằm kiềm nước liên quan phải thừa nhận sức mạnh<br /> chế sự trỗi dậy về mọi mặt Trung Quốc của Trung Quốc và chấp nhận đàm phán<br /> trong khu vực châu Á. Nhận định về những song phương. Tiến sĩ Alan ichard<br /> động thái này, tờ South China Morning Sweeten cho rằng “trên khắp thế giới,<br /> Post cho rằng “chuyến thăm và sự hiện Trung Quốc sử dụng quyền lực mềm dưới<br /> diện của Tổng thống Hoa Kì Barack dạng các cầu nối bạn b , viện trợ nước<br /> Obama với tư cách khách mời danh dự tại ngoài và các học viện Khổng Tử để tăng<br /> lễ diễu hành nhân Ngày Cộng hòa của Ấn cường phạm vi quốc tế của mình”<br /> Độ hôm 26-1 (2015) đã làm nổi bật mối [2, tr.513]. Sự trỗi dậy của Trung Quốc<br /> quan hệ đang ngày càng khăng khít hơn buộc Chính phủ Mỹ phải có những bước<br /> giữa hai nước, đồng thời gửi đi thông điệp thay đổi cần thiết trong chính sách đối với<br /> rằng nếu cần thiết, Ấn Độ và Mỹ có thể sẽ khu vực này.<br /> bắt tay để cùng chống lại Trung Quốc” [6]. Sau khi tái đắc cử nhiệm kì thứ hai<br /> Nhiều nhà nghiên cứu cho rằng giữa Hoa (ngày 6-11-2012), Tổng thống Obama đã<br /> Kì và Ấn Độ sẽ ký kết nhiều thỏa thuận tiến hành chuyến công du đến vùng Đông<br /> thương mại và hợp tác nhằm tạo động lực Nam Á. Từ ngày 18-11 đến ngày 20-11-<br /> thúc đẩy mạnh mẽ quan hệ song phương 2012, Tổng thống Obama đã đến 3 nước<br /> trên nhiều lĩnh vực. Tuy nhiên, mục đích Thái Lan, Myanmar và Campuchi. Tại<br /> lớn hơn của Tổng thống Obama là tìm cách Thái Lan, Tổng thống Obama gặp Thủ<br /> <br /> 30<br /> LÊ TÙNG LÂM<br /> <br /> <br /> tướng Yingluck Shinawatra để tái khẳng ngược với lực lượng lao động đang ngày<br /> định sức mạnh của liên minh giữa hai càng già đi ở khu vực Bắc Á.<br /> nước. Tại Myanmar, Tổng thống Obama có Có thể nói, Tổng thống Obama đã<br /> cuộc gặp với Tổng thống Thein Sein và dành một sự quan tâm đặc biệt đến khu vực<br /> Thủ lĩnh đảng Liên đoàn quốc gia vì dân châu Á – Thái Bình Dương trong thời gian<br /> chủ đối lập Aung San Suu Kyi. Tại cầm quyền của mình. Trong chính sách<br /> Campuchia, Tổng thống Obama tham dự “Xoay trục về châu Á” của Tổng thống<br /> Hội nghị thượng đỉnh Đông Á và tổ chức Obama có nhiều vấn đề quan tâm như:<br /> các cuộc gặp song phương với giới lãnh chính trị, an ninh quân sự, văn hóa xã<br /> đạo các nước thành viên thuộc Hiệp hội hội… nhưng có lẽ vấn đề quan trọng nhất<br /> các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN). Mục của Obama là thúc đẩy phát triển kinh tế<br /> đích chuyến công du của Tổng thống với các nước trong khu vực. Trong đó, TPP<br /> Obama là “triển vọng tăng trưởng kinh tế là một điển hình về sự nỗ lực của Mỹ thời<br /> và tạo việc làm thông qua thúc đẩy quan hệ Tổng thống B.Obama.<br /> đối tác và thương mại, hợp tác an ninh và 3. Hiệp định đối tác xuyên<br /> năng lượng cũng như các giá trị chung” Thái Bình Dương (TPP): Chiến lược tăng<br /> [14] với các nước ASEAN. Theo giới cường vai trò kinh tế của Hoa Kì ở châu Á<br /> nghiên cứu, việc Obama thực hiện chuyến Đầu thế kỉ XXI, trong bối cảnh toàn<br /> công du đầu tiên của mình sau khi tái đắc cầu hóa, để tăng cường tính cạnh tranh và<br /> cử để gặp các nhà lãnh đạo của các nước hợp tác cùng có lợi, ngày 3-6-2005, bốn<br /> ASEAN và Đông Á chứng minh châu Á nước Singapore, Chile, New Zealand,<br /> vẫn là ưu tiên hàng đầu trong chính sách Brunei đã tiến hành ký kết Hiệp định hợp<br /> đối ngoại của Mỹ. tác Kinh tế chiến lược Xuyên Thái Bình<br /> Bằng những nỗ lực của mình, Tổng Dương (Trans-Pacific Strategic Economic<br /> thống B.Obama đã cải thiện quan hệ với Partnership Agreement - còn gọi là P4)<br /> các nước ASEAN, ký Hiệp ước Thân thiện nhằm thúc đẩy sự hợp tác giữa các nước<br /> và Hợp tác, nhấn mạnh nguyên tắc không thành viên. Sự kiện này đã nhanh chóng<br /> can thiệp và cam kết thường xuyên tham thu hút sự quan tâm của Mỹ.<br /> dự Diễn đàn Khu vực ASEAN [10, tr.109] Tháng 9-2008, Mỹ quyết định tham<br /> - điều mà chính quyền G.W.Bush không gia đàm phán P4 mở rộng và chính thức<br /> làm được trước đó. Có thể nói, những hành tham gia một số cuộc thảo luận về mở cửa<br /> động mang tính “thân thiện” của Mỹ đã tác thị trường dịch vụ tài chính với các nước<br /> động đến tình hình khu vực Đông Nam Á. P4. Sự tham gia của một thị trường lớn<br /> Mỹ rất cần gia tăng sự hiện diện ở Đông nhất thế giới vào P4 đã tạo ra một cơ hội<br /> Nam Á vì ASEAN là thị trường năng động rất lớn cho những nước này xuất khẩu sang<br /> với hơn 600 triệu dân, sức mạnh gộp lại thị trường Mỹ. Từ thời điểm này, đàm phán<br /> của 10 quốc gia ASEAN hiện là 2.500 tỷ mở rộng P4 được đặt tên lại là đàm phán<br /> USD, đứng thứ 3 châu Á (chỉ sau Trung Hiệp định Đối tác Xuyên Thái Bình Dương<br /> Quốc và Nhật Bản). ASEAN đã trở thành (TPP). Tháng 9-2010, Malaysia đã được<br /> nền kinh tế lớn thứ 7 thế giới. Tiềm năng đồng ý tham gia TPP. Đến tháng 10-2010,<br /> phát triển của ASEAN trong tương lai là Việt Nam cũng tham gia hiệp định TPP.<br /> rất triển vọng với cơ cấu dân số trẻ, trái Tháng 10-2012, Canada cũng tuyên bố<br /> <br /> 31<br /> CHÍNH SÁCH “XOAY TRỤC VỀ CHÂU Á” CỦA MỸ THỜI KÌ TỔNG THỐNG BARACK OBAMA…<br /> <br /> <br /> tham gia TPP, sau đó Nhật Bản, Malaysia, hàng rào kỹ thuật, mà còn ở các vấn đề<br /> Mexico cũng tuyên bố tham gia đàm phán minh bạch hóa đầu tư công, luật sở hữu trí<br /> TPP, nâng thành viên tham gia lên 12 tuệ, bảo vệ môi trường, quy hoạch nguồn<br /> nước. TTP là hiệp định thương mại tự do lao động… Từ ngày 19 đến 24-10-2014,<br /> nhiều bên, một hiệp định thương mại tự do Hội nghị Bộ trưởng và Trưởng các đoàn<br /> thế hệ thứ 2 với mục tiêu thiết lập một mặt đàm phán của các nước TPP đã nhóm họp<br /> bằng tự do chung cho các nước khu vực tại Sydney (Australia) và ra Thông báo<br /> châu Á - Thái Bình Dương. chung kết luận rằng đã tiến hành “đàm<br /> Ngày 12-11-2011, Lãnh đạo các nước phán về tiếp cận thị trường và đàm phán về<br /> tham gia TPP đã ra bản Tuyên bố chung và các quy tắc trong thương mại và đầu tư”<br /> xác định “mục tiêu cuối cùng là hướng tới [15]. Những bước tiến này sẽ góp phần<br /> tự do thương mại tại khu vực Thái Bình định hình và thống nhất khu vực TPP khi<br /> Dương” [11]. Cũng trong ngày 12-11, các Hiệp định chính thức có hiệu lực. Các quốc<br /> Bộ trưởng Thương mại cũng ra một báo gia TPP đang nỗ lực để TPP chính thức có<br /> cáo và xác định tương lai của 9 nước TPP hiệu lực.<br /> là “theo đuổi một hiệp định toàn diện và Sau hơn 5 năm đàm phán với hơn 30<br /> tham vọng trên tất cả các lĩnh vực, trong đó phiên làm việc ở cấp kỹ thuật và hơn 10<br /> xóa bỏ thuế quan và các hàng rào khác đối cuộc đàm phán ở cấp Bộ trưởng, Bộ trưởng<br /> với thương mại và đầu tư. Chín thành viên phụ trách Thương mại của 12 quốc gia đàm<br /> đều cho rằng thành công của Hiệp định có phán TPP đã chính thức ký kết Hiệp định<br /> thể thúc đẩy tốt nhất thương mại và đầu tư vào ngày 5-10-2015 tại Hội nghị Bộ trưởng<br /> giữa các quốc gia TPP, tạo ra và duy trì diễn ra ở Atlanta (Mỹ). Ngày 4-2-2016, Bộ<br /> việc làm thông qua hoạt động thương mại. trưởng phụ trách Thương mại của 12 nước<br /> Đồng thời, mục tiêu chung là “xây dựng tham gia Hiệp định Đối tác xuyên Thái<br /> một hiệp định khu vực toàn diện nhằm tạo Bình Dương (TPP) đã tham dự Lễ ký kết<br /> điều kiện thuận lợi cho thương mại và phát để xác thực lời văn Hiệp định TPP tại<br /> triển chuỗi sản xuất và cung ứng giữa các Auckland, Newzealand. Hiện tại, các nước<br /> thành viên TPP, hỗ trợ mục tiêu tạo việc thành viên đang tiến hành các thủ tục nội<br /> làm và nâng cao mức sống và cải thiện bộ để thông qua Hiệp định. Dự kiến TPP sẽ<br /> phúc lợi tại các nước thành viên” [11]. TPP có hiệu lực từ năm 2018. Có thể nói, TPP<br /> hiện nay nhận được sự quan tâm của các là nỗ lực quan trọng nhất của Tổng thống<br /> quốc gia trong khu vực Thái Bình Dương. B.Obama trong hai nhiệm kì cầm quyền.<br /> Với vị thế nền kinh tế dẫn đầu thế giới, Tổng thống Obama muốn thống thông qua<br /> Mỹ cũng đang tham gia vào quá tình đàm TPP để can thiệp sâu vào tình hình kinh tế<br /> phán xây dựng và hướng đến lãnh đạo khu vực châu Á - Thái Bình Dương. TPP là<br /> trong Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình một trong những thỏa ước thương mại rộng<br /> Dương (TPP). TPP là một cấu trúc hợp tác lớn nhất thế giới. Nếu TPP chính thức có<br /> kinh tế hoàn toàn mở, mà bất kỳ một quốc hiệu lực, nền kinh tế Mỹ sẽ được cộng<br /> gia nào đáp ứng được những yêu cầu của thêm nhiều tỉ USD. Quan trọng hơn, Mỹ sẽ<br /> nó đều có thể gia nhập. Hiệp định này tăng cường các cam kết chính trị, tài chính,<br /> hướng đến xóa bỏ những rào cản thương và quân sự đối với khu vực Thái Bình<br /> mại và đầu tư, không chỉ về thuế quan và Dương trong nhiều thập kỷ tới. Vì thế,<br /> <br /> 32<br /> LÊ TÙNG LÂM<br /> <br /> <br /> chính quyền Obama rất tích cực thúc đẩy đang có sự trỗi dậy mạnh mẽ. Châu Á -<br /> TPP được thông qua. Thái Bình Dương trở thành khu vực quan<br /> Theo báo cáo ngày 18-5-2016 của Ủy trọng và năng động nhất thế giới. Trong<br /> ban Thương mại quốc tế Hoa Kì (USITC), khi Trung Quốc, Ấn Độ đang ra sức nâng<br /> TPP có thể đem lại tác động tích cực, mặc cao ảnh hưởng, vị thế trong lĩnh vực kinh<br /> dù những tác động tích cực này có thể tế thì Mỹ lại đối mặt với nhiều khó khăn<br /> tương đối nhỏ so với tổng thể kinh tế Mỹ. trong nước. Vì vậy, yêu cầu cấp thiết đối<br /> Vào năm thứ 15 của TPP (năm 2032), tổng với chính quyền Barack Obama phải<br /> thu nhập hàng năm của Mỹ có thể ở mức “Xoay trục về châu Á”. Tổng thống Obama<br /> 57.3 tỷ USD, cao hơn khoảng 0.23% so với chú trọng ưu tiên vào những thỏa thuận<br /> mức tham chiếu; GDP thực tế có thể ở thương mại với các nước. Để tăng cường<br /> ngưỡng 42.7 tỷ USD (cao hơn 0.15%) và sự can dự và vai trò ở khu vực châu Á -<br /> tỷ lệ việc làm có thể tăng 0.07%. Xuất, Thái Bình Dương, Mỹ đã thúc đẩy quan hệ<br /> nhập khẩu của Hoa Kì có thể đạt mức 27.2 hữu nghị với tất cả các nước ở Đông Bắc<br /> tỷ USD và 48.9 tỷ USD, cao hơn mức tham Á, Đông Nam Á. Trong đó, TPP là minh<br /> chiếu lần lượt là 1% và 1.1%. Xuất khẩu từ chứng rõ nét cho vai trò của Mỹ về kinh tế<br /> Mỹ sang các quốc gia tham gia TPP được đối với khu vực châu Á - Thái Bình<br /> dự đoán tăng 34.6 tỷ USD (tương đương Dương.<br /> 18.7%) và nhập khẩu từ các quốc gia đó Ở Đông Bắc Á, Mỹ cũng cố quan hệ<br /> cũng có thể tăng 23.4 tỷ USD (tương với các nước đồng minh truyền thống như<br /> đương 10.4%)[16]. Như vậy, theo báo cáo, Nhật Bản, Hàn Quốc, và quan hệ mềm dẽo<br /> lợi ích nhiều nhất của Mỹ trong TPP là tạo với Trung Quốc. Nhật Bản và Hàn Quốc<br /> ra giá trị thặng dư trong cán cân xuất - không còn công khai bày tỏ hoài nghi về<br /> nhập khẩu. Thị trường được mở rộng là lợi những cam kết đảm bảo an ninh của Mỹ<br /> thế lớn cho các mặt hàng xuất khẩu của đối với họ. Đặc biệt, Nhật Bản là thành<br /> Mỹ. Đồng thời, TPP là tiền đề cho hội viên của TPP cũng là một nhân tố quan<br /> nhập kinh tế của Mỹ với khu vực châu Á- trọng để củng cố thêm nữa vai trò của Mỹ<br /> Thái Bình Dương. Quan trọng hơn, Mỹ có với đồng minh truyền thống này.<br /> thể dùng TPP là một “đối trọng” trong việc Ở Đông Nam Á, Tổng thống Obama<br /> đối phó với sự trỗi dậy của Trung Quốc. Vì cũng tìm cách gia tăng sự ảnh hưởng đối<br /> vậy, TPP là nỗ lực rất quan trọng trong các nước Đông Nam Á. Các nước Đông<br /> việc “Xoay trục về châu Á” của chính Nam Á cũng cần có một “chỗ dựa” tin cập<br /> quyền Barack Obama. Nỗ lực này có kết để đối phó với những “hành động leo<br /> quả bước đầu là TPP bắt đầu hình thành và thang” của Trung Quốc ở Biển Đông. Tuy<br /> chuẩn bị đi vào hoạt động. Tuy nhiên, sự nhiên, Tổng thống Obama thực hiện đường<br /> thắng lợi của Donal Trump trong cuộc bầu lối thiên về hướng một nhà kiến tạo hòa<br /> cử tổng thống tháng 11-2016 cùng tuyên bình hơn là đồng minh thực thụ với<br /> bố rút khỏi TPP của Tổng thống D.Trump ASEAN. Mỹ và ASEAN dường như chưa<br /> đã làm cho TPP đang gặp nhiều khó khăn. tìm thấy sự thật tâm của nhau. Nhưng dù<br /> 4. Kết luận sao, việc các nước Việt Nam, Brunei,<br /> Đầu thế kỉ XXI, các quốc gia châu Á - Malaysia tham gia TPP và Thái Lan cũng<br /> Thái Bình Dương, đặc biệt là Trung Quốc đang muốn gia nhập vào TPP cũng sẽ làm<br /> <br /> 33<br /> CHÍNH SÁCH “XOAY TRỤC VỀ CHÂU Á” CỦA MỸ THỜI KÌ TỔNG THỐNG BARACK OBAMA…<br /> <br /> <br /> cho vai trò của Mỹ ở đây tăng lên. Đó cũng Change”, Security Challenges, Vol. 6, No. 1<br /> có thể xem là một thành công trong chính (Autumn 2010).<br /> sách “Xoay trục về châu Á” của tổng thống 11. Mô t các lĩnh vực đ m phán chính của Hiệp<br /> định Đối tác xuyên Thái Bình Dương,, Nguồn:<br /> Barack Obama. http://trungtamwto.vn/tpp/ket-qua-dat-duoc-<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO ve-hiep-dinh-doi-tac-xuyen-thai-binh-duong-<br /> tpp-tai-hoi-nghi-cap-cao-apec-19. Truy cập<br /> 1. Asia in U.S. Foreign and National Security ngày 8-3-2015.<br /> Policy in the Next Millennium, Address by 12. Susan E. ice (2013), “America’s Future in<br /> U.S. Representative Doug Bereuter, 02/02/2000. Asia”, Remarks As Prepared for Delivery by<br /> 2. Đỗ Thanh Bình, Văn Ngọc Thành (đồng cb, National Security Advisor at Georgetown<br /> 2012), uan hệ uốc t th i hiện đ i – nh ng University, Gaston Hall, Washington, D.C.<br /> v n đề m i đ t ra, Nxb Chính trị Quốc gia, Wednesday November 20, 2013.<br /> Hà Nội. http://www.whitehouse.gov/the-press-<br /> 3. Lý Thực Cốc (1996), Mỹ thay đổi l n chi n office/2013/11/21/remarks-prepared-delivery-<br /> lược toàn cầu, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội. national-security-advisor-susan-e-rice.<br /> 4. Vũ Văn Hà (2008), Cục diện Châu Á Thái 13. Lê Khương Thùy, “Sự điều chỉnh chính sách<br /> Bính Dương, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội. Đông Nam Á của chính quyền B. Obama”,<br /> 5. Vũ Lê Thái Hoàng (2012), “Sức mạnh thông T p chí Châu Mỹ ngày nay, số 12 (2010).<br /> minh, thế kỷ Thái bình dương và học thuyết 14. Tổng thống Obama công du 3 nư c Đông<br /> Obama”, Tạp chí nghiên cứu quốc tê, số 1 Nam Á, Nguồn:<br /> (88), 3/2012. http://baoninhthuan.com.vn/diendan/36642p2<br /> 6. Vũ Hoàng (2015), Mỹ - Ấn tăng hợp tác, 6c50/tong-thong-obama-cong-du-3-nuoc-<br /> Trung Quốc thêm lo âu, nguồn: dong-nam-a.htm.<br /> http://vnexpress.net/tin-tuc/the-gioi/phan- 15. Tuyên bố chung của Bộ trưởng v Trưởng các<br /> tich/my-an-tang-hop-tac-trung-quoc-them-lo- đo n đ m phán TPP sau Hội nghị Bộ trưởng<br /> au-3139955.html. t i Sydney tháng 10-2014, Nguồn:<br /> 7. Hoàng Minh Hằng (2015), An ninh Đông Bắc http://trungtamwto.vn/tpp/tuyen-bo-chung-<br /> Á trư c sự trỗi dậy của Trung Quốc và sự gia cua-bo-truong-va-truong-cac-doan-dam-phan-<br /> tăng can dự châu Á của Hoa Kỳ, Nxb Khoa tpp-sau-hoi-nghi-bo-truong-tai-sydney. Truy<br /> học xã hội, Hà Nội. cập ngày 8-3-2015.<br /> 8. Bùi Quốc Khánh (2-8-2013), Mỹ trở l i Thái 16. Ủy ban Thương m i quốc t Hoa Kỳ (USITC)<br /> Bình Dương: Một chính sách, hai cách gọi, công bố Báo cáo nhằm dự đoán tác động của<br /> Nguồn: Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương<br /> http://vietnamnet.vn/vn/tuanvietnam/133618/ (TPP), nguồn<br /> my-tro-lai-thai-binh-duong--mot-chinh-sach-- http://www.trungtamwto.vn/tpp/uy-ban-<br /> hai-cach-goi.html. thuong-mai-quoc-te-hoa-ky-usitc-cong-bo-<br /> 9. Thùy Linh (14-10-2013), To n c nh nợ công bao-cao-nham-du-doan-tac-dong-cua-hiep-<br /> Mỹ. Nguồn: dinh-doi-t.<br /> http://kinhdoanh.vnexpress.net/tin-tuc. 17. Vnexpress (18-8-2012), ợ nư c ngo i của<br /> 10. Mayang A. ahawestri (2010), “Obama’s Mỹ cao k lục. Nguồn<br /> Foreign Policy in Asia: More Continuity than http://kinhdoanh.vnexpress.net.<br /> <br /> <br /> Ngày nhận bài: 26/6/2017 Biên tập xong: 15/7/2017 Duyệt đăng: 20/7/2017<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 34<br />
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2