Chương 3: Lý luận cơ bản về tổ chức không gian KT-XH

Chương 3<br /> <br /> LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ TỔ CHỨC KHÔNG GIAN<br /> <br /> 3.1.Phân bố sản xuất<br /> <br /> KT-XH<br /> 3.1.Phân bố sản xuất<br /> 3.2.Vùng và phân vùng kinh tế<br /> 3.3.Quy hoạch vùng<br /> <br /> 3.1.1 Một số vấn đề chung<br /> * Các yếu tố ảnh hưởng<br /> - Chiến lược phát triển kinh tế xã hội<br /> - Các đặc điểm tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên<br /> - Trình độ phát triển khoa học và công nghệ<br /> - Yếu tố lịch sử xã hội<br /> <br /> 3.1.1 Một số vấn đề chung<br /> * Khái niệm: Pbsx là những căn cứ lý luận để đề ra<br /> những chính sách, biện pháp nhằm phân bố các<br /> lực lượng sản xuất cân đối,hợp lý giữa các vùng.<br /> <br /> 3.1.2 Các nguyên tắc pbsx:<br /> <br /> Nguyên tắc 1:<br /> Gần tương ứng<br /> <br /> Nguyên tắc 2:<br /> Cân đối lãnh<br /> thổ<br /> <br /> Các nguyên tắc<br /> pbsx<br /> <br /> Nguyên tắc 3:<br /> Kết hợp theo<br /> ngành và theo<br /> vùng<br /> <br /> Nguyên tắc 5:<br /> An ninh quốc<br /> phòng.<br /> <br /> Nguyên tắc 4:<br /> Mở và hội nhập<br /> <br /> Nguyên tắc 1: Gần tương ứng<br /> <br /> Nguyên tắc 1: Gần tương ứng<br /> <br /> • Nội dung: khi pbsx phải tính đến nguồn nguyên liệu, nhiên liệu<br /> và năng lượng, lao động và thị trường tiêu thụ.<br /> <br /> Chia thành 4 nhóm nghành khi áp dụng nguyên tắc 1<br /> - Nhóm ưu tiên phân bố gần nguồn nguyên liệu: sản xuất gang<br /> thép, cơ khí nặng, xi măng, đường mía, chế biến gỗ giấy...<br /> - Nhóm ưu tiên phân bố gần nguồn nhiên liệu, năng lượng: sản<br /> xuất điện, luyện nhôm, hóa dầu, hóa than, sợi tơ hóa học,<br /> chất dẻo...<br /> - Nhóm ưu tiên phân bố gần nguồn lao động, thị trường: cơ kim<br /> khí, điện tử, dệt da, may mặc, chế biến lương thự­c thực<br /> phẩm, văn phòng phẩm, nông cụ, hóa chất khó vận chuyển,<br /> các ngành giao thông, bưu điện...<br /> - Nhóm phân bố cơ động, rộng khắp: chế biến lương thực<br /> thông thường, sản xuất vật liệu xây dựng thông thường, cơ<br /> khí sửa chữa, lắp ráp đồ gia dụng...<br /> <br /> • Áp dụng: việc lựa chọn tùy ngành và địa phương cụ thể<br /> • Lợi ích :<br /> - Giảm chi phí chồng chéo, không cần thiết.<br /> - Tiết kiệm và sử dụng hợp lý nguồn lực tự nhiên – kinh tế xã hội trong vùng,<br /> - Tăng năng suất lao động trực tiếp và năng suất lao động xã<br /> hội.<br /> • Thực tế : có ít địa phương nào hội tụ đủ các yếu tố trên.<br /> <br /> 1<br /> <br /> Nguyên tắc 2: Cân đối lãnh thổ<br /> <br /> Nguyên tắc 2: Cân đối lãnh thổ<br /> <br /> • Nội dung: pbsx phải đảm bảo sự phát triển cân đối<br /> giữa các vùng lãnh thổ,theo từng giai đoạn phát triển<br /> kinh tế.<br /> <br /> • Lợi ích: - Sử dụng được mọi nguồn lực trên mỗi<br /> vùng đất nước, đặc biệt là nguồn lực tiềm ẩn ở mỗi<br /> vùng chua phát triển ( quặng, mỏ ...)<br /> <br /> • Áp dụng: chú trọng một số khu vực địa phương kém<br /> phát triển.<br /> <br /> - giảm bớt sự chênh lệch giữa các vùng<br /> - tăng cường khối đoàn kết toàn dân<br /> • Thực tiễn: áp dụng tại các vùng Đông Bắc, Tây Bắc<br /> và Tây Nguyên,một số vùng ở miền Trung<br /> <br /> Nguyên tắc 3: Kết hợp theo ngành và<br /> theo vùng<br /> <br /> Theo các bạn tại sao chính<br /> phủ chúng ta lại chọn Dung<br /> Quất là nơi đặt nhà máy lọc<br /> dầu ?<br /> <br /> • Nội dung: khi pbsx chú trọng kết hợp :<br /> - Công nghiệp với nông nghiệp , thành thị với nông<br /> thôn<br /> - Kết hợp chuyên môn hóa và phát triển tổng hợp vùng<br /> - Kết hợp phân bố kinh tế và quốc phòng<br /> - Kết hợp tăng trưởng và bảo vệ môi trường<br /> • Áp dụng: Chuyển đổi cơ cấu KT nông thôn, cơ giới<br /> hóa, xd công nghiệp nông thôn,xây dựng kinh tế dựa<br /> trên ổn định quốc phòng.<br /> <br /> Nguyên tắc 3: Kết hợp theo ngành và theo<br /> vùng<br /> • Lợi ích : - Xóa sự chênh lệch<br /> - Có thể tiêu thụ sản phẩm của các nghành với nhau<br /> - Sử dụng được lợi thế của từng vùng để mở rộng<br /> chuyên môn hóa sản xuất,đồng thời có thể sử dụng các<br /> nguồn lực nhỏ bị phân tán trong vùng và tổng hợp lại thành<br /> các nghành nghề sản xuất<br /> • Thực tiễn: ở Việt Nam đã vận dụng vào thực tế phân bố như<br /> mở rộng vành đai nông nghiệp ở các thành phố như Hà<br /> Nội,Hải Phòng,Thành Phố Hồ Chí Minh.<br /> <br /> Nguyên tắc 4: Mở và hội nhập<br /> • Nội dung: khi pbsx có xem xét đến hợp tác,mở rộng<br /> quan hệ với các vùng,các nước và hội nhập vào tổng<br /> thể kinh tế thế giới<br /> • Áp dụng: - Mở rộng quan hệ hợp tác và tăng cường<br /> hội nhập.<br /> - Lựa chon đối tác để trao đổi,mua bán sao<br /> cho có lợi nhất<br /> - Phải thận trọng,khách quan,khoa học để có<br /> những mối quan hệ tốt đẹp<br /> <br /> 2<br /> <br /> Nguyên tắc 4: Mở và hội nhập<br /> <br /> Nguyên tắc 5: An ninh quốc phòng.<br /> <br /> • Lợi ích : kết hợp được nguồn nội sinh và ngoại tụ để<br /> tăng trưởng kinh tế,thu hút đầu tư nước ngoài, mở<br /> rộng thị trường, thúc đẩy tiến trình hội nhập,mở rộng<br /> được GNP.<br /> <br /> • Nội dung: khi pbsx chú trọng “củng cố quốc<br /> phòng và bảo vệ chủ quyền, toàn vẹn lãnh<br /> thổ”<br /> <br /> • Thực tiễn: quan hệ ngoại giao với hơn 180 quốc gia<br /> và vùng lãnh thổ…<br /> <br /> Kết Luận<br /> • Các nguyên tắc trên có mối liên quan chặt chẽ với nhau, vì<br /> vậy khi vận dụng chúng thì phải vận dụng đồng bộ có kết<br /> hợp với điều kiện và đặc điểm của từng vùng.<br /> • Tùy theo từng nước, từng vùng, từng giai đoạn phát triển<br /> kinh tế khác nhau mà có thể nguyên tắc này, hoặc nguyên<br /> tắc kia được nhấn mạnh hơn hoặc loại bỏ đi, nhưng nguyên<br /> tắc số 1 vẫn là nguyên tắc quan trọng hơn cả và thích ứng<br /> với mọi nước, mọi vùng, mọi thành phần kinh tế, mọi giai<br /> đoạn phát triển vì đó là nguyên tắc đem lại nhiều hiệu quả<br /> kinh tế nhất.<br /> <br /> • Áp dụng: kết hợp kinh tế với quốc phòng.<br /> • Ý nghĩa: đảm bảo an ninh trong nước và khu<br /> vực.<br /> <br /> 3.1.3. Xác định vùng thị trường cho các<br /> cơ sở sản xuất<br /> a. Vùng thị trường<br /> K/n: Là giới hạn hợp lý của việc vận chuyển<br /> và tiêu thụ sản phẩm sao cho có lợi nhất<br /> cho nhà sản xuất cũng như cho người<br /> tiêu dùng.<br /> <br /> a. Vùng thị trường<br /> a. Vùng thị trường<br /> Ý nghĩa:<br /> -<br /> <br /> Giúp cho các nhà doanh nghiệp có thể lựa chọn qui mô<br /> và địa điểm phân bố thích hợp.<br /> <br /> -<br /> <br /> Khoanh vùng tiêu thụ các sản phẩm chuyên môn hóa<br /> lớn<br /> <br /> -<br /> <br /> Xác định những giới hạn tiết kiệm chi phí sản xuất,<br /> vận tải<br /> <br /> -<br /> <br /> Áp dụng: đối với các doanh nghiệp lớn có cơ sở<br /> sản xuất ở nhiều vùng khác nhau với khối<br /> lượng sản phẩm lớn, vận chuyển nhiều và<br /> thường xuyên trên những khoảng cách xa,<br /> bằng các phương tiện khác nhau.<br /> <br /> Tính toán cân đối giữa sản xuất và tiêu thụ sản phẩm<br /> <br /> 3<br /> <br /> 3.1.3. Xác định vùng thị trường cho các cơ sở<br /> sản xuất<br /> b.Tính bán kính tiêu thụ<br /> BKTT là giới hạn hợp lý của việc vận chuyển<br /> một loại sản phẩm chuyên môn hóa từ nơi sản<br /> xuất đến nơi tiêu thụ bằng một phương tiện<br /> vận tải nhất định, theo một hướng nhất định.<br /> <br /> Tính bán kính tiêu thụ<br /> PB – PA + TB * r<br /> R(A-B) =<br /> TA + TB<br /> PA – PB + TA * r<br /> R(B-A) =<br /> <br /> = r – R(A-B)<br /> TA + TB<br /> <br /> Bài tập 1:<br /> Tính bán kính tiêu thụ<br /> Trong đó:<br /> R: là bán kính tiêu thụ cần tính giữa 2 cơ sở A và B<br /> Pa và Pb: là chi phí sản xuất/ 1 đơn vị sản phẩm tại cơ sở A<br /> và B<br /> Ta: là cước phí lưu thông/ đơn vị sản phẩm/ km hướng từ A<br /> B<br /> Tb: là cước phí lưu thông/ đơn vị sản phẩm/ km hướng từ B<br /> A<br /> <br /> Bài tập 2:<br /> Một hãng nước ngọt có 2 cơ sở sản xuất ở Hà<br /> Nội với chi phí sản xuất là 500.000 đồng/ tấn,<br /> ở TP HCM với chi phí sản xuất là 600.000<br /> đồng/tấn. Khoảng cách giữa Hà Nội và TP<br /> HCM là 1720 km. Chi phí vận chuyển dọc<br /> quốc lộ 1 theo cả 2 chiều là 500 đồng/tấn/km.<br /> <br /> Chi phí sản xuất cho 1 tấn xi măng ở vùng I là<br /> 40 USD, ở vùng II là 50 USD, khoảng cách<br /> giữa 2 vùng là 1.000 km, chi phí vận tải 1 tấn/<br /> km xi măng theo hướng từ vùng I về vùng II<br /> là 1 USD, còn theo hướng ngược lại là 0,5<br /> USD.<br /> Tính bán kính tiêu thụ xi măng tương quan giữa<br /> cơ sở I và cơ sở II.<br /> <br /> 3.2.Vùng và phân vùng kinh tế<br /> 3.2.1. Vùng kinh tế<br /> 3.2.2. Phân vùng kinh tế<br /> 3.2.3.Quy hoach vùng<br /> <br /> Tính các bán kính tiêu thụ giữa các cơ sở?<br /> <br /> 4<br /> <br /> 3.2.1. Vùng kinh tế<br /> Khái niệm:<br /> Các vùng kinh tế là những bộ phận lãnh thổ của<br /> nền kinh tế quốc dân của đất nước đã được tổ chức<br /> chuyên môn hóa sản xuất theo lãnh thổ ở mức độ<br /> nhất định, có những quan hệ qua lại với nhau bởi<br /> khối lượng hàng hóa thường xuyên sản xuất ra ở đó<br /> và bởi những quan hệ kinh tế - xã hội khác.<br /> <br /> 3.2.1.1Các đặc trưng cơ bản của các vùng kinh<br /> tế<br /> - Tính hệ thống<br /> - Tính cấp bậc<br /> - Tính đặc thù<br /> - Tính tổng hợp<br /> - Tính tổ chức<br /> <br /> 3.2.1.2.Các loại vùng kinh tế<br /> <br /> Lợi ích của việc phân vùng<br /> <br /> - Theo cấp bậc: vùng kinh tế lớn, các vùng kinh tế<br /> cấp 2 và vùng kinh tế cấp 3.<br /> - Theo ngành chuyên môn hóa: vùng nông nghiệp,<br /> công nghiệp, vùng kinh tế trọng điểm, khu du lịch, …<br /> - Theo đơn vị hành chính: tỉnh, thành phố lớn, quận,<br /> huyện, xã, …<br />  Dù chia như thế nào thì mỗi vùng kinh tế đều có 2<br /> nội dung chính: chuyên môn hóa và phát triển tổng<br /> hợp vùng<br /> <br /> - Giúp nhận thức vùng rõ hơn từ đó định được hướng<br /> đầu tư phát triển đúng đắn cho từng vùng.<br /> - Phát huy được lợi thế riêng của từng vùng,đề xuất<br /> được những chính sách,hướng đi kinh tế vùng thích<br /> hợp.<br /> - Định hướng quy hoạch,thiết kế vùng,thu hút các dự<br /> án đầu tư,lựa chọn vùng đầu tư và địa điểm phân<br /> bố các xí nghiệp,doanh nghiệp.<br /> <br /> 3.2.2. Phân vùng kinh tế<br /> <br /> • K/n:<br /> PVKT là dựa trên các cơ sở khoa học để phân chia<br /> lãnh thổ quốc gia thành hệ thống các loại vùng và<br /> cấp vùng kinh tế khác nhau, nhằm xác định đúng<br /> đắn phương hướng phát triển kt-xh của vùng.<br /> Các nhân tố tạo vùng gồm: nhân tố kinh tế, tự nhiên,<br /> khoa học – kỹ thuật, dân cư – xã hội<br /> <br /> 3.2.2.1. Nội dung của việc phân vùng kinh tế<br /> • Vạch ra (hoặc điều chỉnh) ranh giới hợp lý của toàn<br /> bộ hệ thống vùng, hoặc từng bộ phận của vùng.<br /> • Định hướng chuyên môn hóa và xác định cơ cấu<br /> kinh tế vùng.<br /> • Xác định các mối liên hệ nội vùng và liên vùng, điều<br /> tiết sự phân bố các lực lượng sản xuất trong vùng.<br /> • Lập ra các kế hoạch hàng đầu dành cho các dự án<br /> đầu tư ưu tiên.<br /> • Đề xuất các chính sách kinh tế vùng thích hợp.<br /> <br /> 5<br /> <br />