Chuyên đề 6: Chính sách tiền tệ và chính sách tài khóa

CHUYÊN ĐỀ 6: CHÍNH SÁCH TIỀN TỆ VÀ CHÍNH SÁCH TÀI KHÓA<br /> I/Các lý thuyết cầu tiền tệ và cung tiền tệ<br /> Cung ứng tiền tệ, gọi tắt là cung tiền, chỉ lượng cung cấp tiền tệ trong nền kinh tế nhằm đáp ứng<br /> nhu cầu mua hàng hóa, dịch vụ, tài sản, v.v... của các cá nhân (hộ gia đình) và doanh nghiệp (không kể<br /> các tổ chức tín dụng).<br /> Cầu tiền tệ biểu thị lượng tiền mà các chủ thể kinh tế mong muốn nắm giữ<br /> Chính sách lưu thông tiền tệ hay chính sách tiền tệ (monetary policy) là quá trình quản<br /> lý cung tiền (money supply) của cơ quan quản lý tiền tệ (có thể là ngân hàng trung ương), thường là<br /> hướng tới một lãi suất mong muốn (targeting interest rate) để đạt được những mục đích ổn định và tăng<br /> trưởng kinh tế - như kiềm chế lạm phát, duy trì ổn định tỷ giá hối đoái, đạt được toàn dụng lao<br /> động hay tăng trưởng kinh tế.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 1<br /> II - CHÍNH SÁCH TIỀN TỆ<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Gồm có 6 công cụ sau:<br />  Công cụ tái cấp vốn: là hình thức cấp tín dụng của Ngân hàng Trung ương đối với các Ngân hàng<br /> thương mại. Khi cấp 1 khoản tín dụng cho Ngân hàng thương mại, Ngân hàng Trung ương đã tăng lượng<br /> tiền cung ứng đồng thời tạo cơ sở cho Ngân hàng thương mại tạo bút tệ và khai thông khả năng thanh toán<br /> của họ.<br />  Công cụ tỷ lệ dự trữ bắt buộc: là tỷ lệ giữa số lượng phương tiện cần vô hiệu hóa trên tổng số tiền<br /> gửi huy động, nhằm điều chỉnh khả năng thanh toán (cho vay) của các Ngân hàng thương mại.<br /> <br /> 2<br />  Công cụ nghiệp vụ thị trường mở: là hoạt động Ngân hàng Trung ương mua bán giấy tờ có giá<br /> ngắn hạn trên thị trường tiền tệ, điều hòa cung cầu về giấy tờ có giá, gây ảnh hưởng đến khối lượng dự trữ<br /> của các Ngân hàng thương mại, từ đó tác động đến khả năng cung ứng tín dụng của các Ngân hàng thương<br /> mại dẫn đến làm tăng hay giảm khối lượng tiền tệ.<br />  Công cụ lãi suất tín dụng: đây được xem là công cụ gián tiếp trong thực hiện chính sách tiền tệ<br /> bởi vì sự thay đổi lãi suất không trực tiếp làm tăng thêm hay giảm bớt lượng tiền trong lưu thông, mà có<br /> thể làm kích thích hay kìm hãm sản xuất. Nó là 1 công cụ rất lợi hại. Cơ chế điều hành lãi suất được hiểu<br /> là tổng thể những chủ trương chính sách và giải pháp cụ thể của Ngân hàng Trung ương nhằm điều tiết lãi<br /> suất trên thị trường tiền tệ, tín dụng trong từng thời kỳ nhất định.<br />  Công cụ hạn mức tín dụng: là 1 công cụ can thiệp trực tiếp mang tính hành chính của Ngân hàng<br /> Trung ương để khống chế mức tăng khối lượng tín dụng của các tổ chức tín dụng. Hạn mức tín dụng là<br /> mức dư nợ tối đa mà Ngân hàng Trung ương buộc các Ngân hàng thương mại phải chấp hành khi cấp tín<br /> dụng cho nền kinh tế.<br />  Tỷ giá hối đoái: Tỷ giá hối đoái là tương quan sức mua giữa đồng nội tệ và đồng ngoại tệ. Nó vừa<br /> phản ánh sức mua của đồng nội tệ, vừa là biểu hiên quan hệ cung cầu ngoại hối. Tỷ giá hối đoái là công<br /> cụ, là đòn bẩy điều tiết cung cầu ngoại tệ, tác động mạnh đến xuất nhập khẩu và hoạt động sản xuất kinh<br /> doanh trong nước. Chính sách tỷ giá tác động một cách nhạy bén đến tình hình sản xuất, xuất nhập khẩu<br /> hàng hóa, tình trạng tài chính, tiện tệ, cán cân thanh toán quốc tế, thu hút vốn đầu tư, dự trữ của đất nước.<br /> Về thực chất tỷ giá không phải là công cụ của chính sách tiền tệ vì tỷ giá không làm thay đổi lượng tiền tệ<br /> trong lưu thông. Tuy nhiên ở nhiều nước, đặc biệt là các nước có nền kinh tế đang chuyển đổi coi tỷ giá là<br /> công cụ hỗ trợ quan trọng cho chính sách tiền tệ<br /> Cơ chế truyền dẫn của chính sách tiền tệ<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Các kênh truyền dẫn tác động của chính sách tiền tệ<br /> <br /> 1/ Kênh lãi suất<br /> <br /> 3<br />  Kênh lãi suất được Keynes mô tả như sau: khi chính sách tiền tệ mở rộng (thắt chặt) -> lãi suất thực sẽ<br /> giảm (tăng), làm giảm (tăng) chi phí vốn, kéo theo nhu cầu đầu tư tăng (giảm), dẫn đến tổng cầu và sản<br /> lượng tăng (giảm)<br /> 2/ Kênh giá tài sản khác<br /> Theo F.Miskin phân ra ba loại giá cả tài sản bên cạnh giá cả công cụ nợ được xem là những kênh truyền<br /> dẫn quan trọng, thông qua đó chính sách tiền tệ tác động tới nền kinh tế đó là: giá cả chứng khoán, giá cả<br /> bất động sản và tỷ giá hối đoái. CSTT mở rộng hay thu hẹp thông qua các kênh truyền dẫn này tác động<br /> đến tình trạng lạm phát và đầu tư trong nền kinh tế.<br /> <br /> <br /> Giá cả<br /> chứng<br /> Cầu Lạm<br /> khoán<br /> trong phát<br /> nước<br /> Giá cả Tổng<br /> Lãi suất bất động cầu<br /> chính thức sản Cầu bên Tăng<br /> ngoài trưởng<br /> Tỷ giá hối kinh tế<br /> đoái<br /> <br /> <br /> 2.a/ Tỷ giá hối đoái tác động xuất khẩu thuần<br /> Khi nền kinh tế mở cửa thì cơ chế truyền dẫn tiền tệ qua kênh này tác động đến cán cân vãng lai và<br /> tổng cầu càng lớn. Chính sách tiền tệ mở rộng (M) dẫn đến lãi suất đồng nội tệ giảm, kéo theo giá trị đồng<br /> nội tệ giảm giá so với ngoại tệ (tỷ giá hối đoái tăng, E↑). Sự giảm gá đồng nội tệ làm cho hàng hóa trong<br /> nước rẻ hơn hàng hóa nước ngoài, xuất khẩu ròng gia tăng (NX E↑), và vì thế gia tăng sản lượng (E ↑).<br /> Nghĩa là: M↑  E↑  NX↑  Y↑.<br /> 2.b/ Học thuyết q của Tobin<br /> Học thuyết q của Tobin đưa ra một cơ chế sử dụng các công cụ chính sách tiền tệ tác động tới nền<br /> kinh tế thông qua tác động lên giá trị của vốn cổ phần.<br /> Tobin định nghĩa q là giá thị trường của doanh nghiệp chia cho chi phí thay thế vốn.<br /> Mô hình q – Tobin (1969) thiết lập mối quan hệ giữa giá chứng khoán và chi đầu tư. Q của Tobin là được<br /> xác định như là giá trị thị trường của công ty chia cho chi phí thay thế vốn (chi phí mua sắm các công cụ,<br /> tài sản…). Nếu q cao, thì giá cả thị trường của công ty cao so với chi phí thay thế vốn. Khi đó công ty phát<br /> hành chứng khoán và nhận một mức giá cao hơn so với giá cả các loại tài sản vốn mà họ mua. Vì vậy, chi<br /> tiêu vốn đầu tư gia tăng, bởi vì các công ty có thể mua nhiều tài sản vốn chỉ với một lượng nhỏ chứng<br /> khoán phát hành. Chính sách tiền tệ mở rộng (M↑) sẽ làm hạ thấp lãi suất thị trường, khi đó trái phiếu ít<br /> hấp dẫn so với cổ phiếu. Kết quả là, nhu cầu và giá cả cổ phiếu tăng cao. Giá cả cổ phiếu càng cao (Ps↑)<br /> khiến cho mỗi cổ phiếu phát hành huy động được càng nhiều vốn hơn (q↑), theo đó chi phí thay thế vốn<br /> giảm (c↓), dẫn đến kích thích đầu tư tăng cao (I↑) và làm cho tổng cầu tăng (Y↑). Tóm tắt như sau: M↑ <br /> Ps↑  q↑  c↓  I↑  Y↑<br /> 2.c/ Tác động đến Tài sản<br /> - Mô hình chu kỳ cuộc sống của Franco Modigliani (1963) thiết lập lý thuyết tiêu dùng được quyết<br /> định bởi nguồn lực suốt đời của người tiêu dùng. Một hợp phần quan trọng của nguồn lực suốt đời của<br /> người tiêu dùng là Tài sản tài chính của họ, trong đó chứng khoán là hợp phần chủ yếu. Chính sách tiền tệ<br /> mở rộng sẽ làm gia tăng giá cả chứng khoán, gia tăng giá trị Tài sản tài chính của các hộ gia đình (W↑),<br /> <br /> <br /> 4<br /> kéo theo làm gia tăng nguồn lực suốt đời của người tiêu dùng, dẫn đến tổng tiêu dùng tăng lên (C↑). Điều<br /> này tạo ra cơ chế truyền dẫn như sau: M↑  Ps↑  W↑  C↑  Y↑.<br /> 3/ Kênh tín dụng<br /> 3.a/ Kênh tín dụng ngân hàng<br /> Kênh tín dụng ngân hàng dựa trên quan điểm ngân hàng đóng vai trò đặc biệt trong hệ thống tài<br /> chính bởi vì các ngân hàng có đủ các điều kiện tốt để giải quyết các vấn đề thông tin bất cân xứng trong<br /> thị trường tín dụng.<br /> Kênh truyền dẫn tiền tệ thông qua hình thức cho vay ngân hàng hoạt động như sau: Chính sách tiền<br /> tệ nới lỏng làm tăng dự trữ ngân hàng và tiền gửi ngân hàng, làm tăng số lượng các khoản vay ngân hàng,<br /> sẽ dẫn đến đầu tư tăng -> sản lượng tăng.<br /> Hàm ý quan trọng của quan điểm về kênh tín dụng là chính sách tiền tệ có ảnh hưởng lớn tới sự<br /> tiêu dùng của các công ty nhỏ phụ thuộc nhiều vào các khoản vay ngân hàng hơn là các công ty lớn có khả<br /> năng huy động vốn trực tiếp từ thị trường bằng cách phát hành cổ phiếu và trái phiếu.<br /> 3.b/ Bảng cân đối tài sản<br /> Giá trị ròng của các công ty càng thấp đi thì các vấn đề lựa chọn đối nghịch và rủi ro đạo đức khi<br /> tiến hành cho các công ty này vay càng trầm trọng hơn. Giá trị ròng thấp hơn nghĩa là người cho vay có ít<br /> tài sản thế chấp cho các khoản vay của họ, và vì vậy thua lỗ từ sự lựa chọn đối nghịch sẽ cao hơn. Giá trị<br /> ròng thấp của các công ty kinh doanh cũng làm tăng vấn đề rủi ro đạo đức, bởi vì điều này có nghĩa là<br /> những người chủ sở hữu có tiền đóng góp cổ phần thấp trong công ty của họ, khiến cho họ có nhiều động<br /> lực tham gia vào các dự án đầu tư rủi ro. Do thực hiện các dự án đầu tư rủi ro hơn có thể dẫn đến việc<br /> không trả được nợ, làm giảm giá trị ròng của các công ty sẽ dẫn đến giảm cho vay và vì thế giảm chi đầu<br /> tư.<br /> Chính sách tiền tệ có thể ảnh hưởng tới bảng cân đối tài sản của các công ty theo một số cách như<br /> CSTT nới lỏng dẫn đến giá cổ phần tăng như đã trước mô tả ở phần trước, làm tăng giá trị ròng của công<br /> ty và vì vậy dẫn đến chi đầu tư cao hơn và tăng tổng cầu, nhờ giảm lựa chọn đối nghịch và rủi ro đạo đức.<br /> Hoặc CSTT nới lỏng làm giảm lãi suất, tạo nên một sự tăng trưởng trong bảng cân đối tài sản của<br /> công ty bởi vì dòng tiền tăng, do đó, giảm lựa chọn đối nghịch và rủi ro đạo đức<br /> 3.c/ Kênh lưu chuyển tiền tệ<br /> Khi chính sách tiền tệ nới lỏng, làm lãi suất danh nghĩa giảm, làm cho dòng tiền của doanh nghiệp<br /> tăng, từ đó làm gia tăng tính thanh khoản và giúp cho người cho vay hiểu rõ khả năng trả nợ của doanh<br /> nghiệp. Kết quả là vấn đề lựa chọn nghịch và rủi ro đạo đức giảm, làm tăng các khoản cho vay và các hoạt<br /> động kinh tế, từ đó làm tổng cầu gia tăng.<br /> 3.d/ Kênh Mức giá chung thay đổi đột ngột<br /> Khi mức giá chung tăng lên đột ngột thì nó sẽ làm giảm giá trị các khoản nợ của các doanh nghiệp<br /> nhưng nó không làm giảm giá trị thực tài sản của Doanh nghiệp. Khi chính sách tiền tệ nới lỏng, lạm phát<br /> tăng, làm cho mức giá chung tăng, giá trị ròng thực của doanh nghiệp tăng, làm giảm rủi ro đạo đức và lựa<br /> chọn nghịch, từ đó làm tăng các hoạt động cho vay, đầu tư tăng, từ đó tổng cầu tăng.<br /> 3.e/ Ảnh hưởng tính thanh khoản của các hộ Gia đình<br /> Mặc dù hầu hết tài liệu nghiên cứu về kênh tín dụng tập trung vào chi tiêu của các công ty kinh<br /> doanh, nhưng cũng nên quan tâm đến chi tiêu của người tiêu dùng, đặc biệt là chi tiêu hàng lâu bền và nhà<br /> ở. Sự thắt chặt tiền tệ khiến các ngân hàng từ chối cho vay nên gây ra sự suy giảm trong hoạt động chi tiêu<br /> hàng lâu bền và nhà ở bởi người tiêu dùng không tiếp cận được các nguồn vốn tín dụng. Tương tự như<br /> vậy, việc tăng lãi suất khiến bảng cân đối tài sản của hộ gia đình xấu đi bởi vì dòng tiền của hộ gia đình bị<br /> tác động tiêu cực.<br /> Khi thực hiện chính sách tiền tệ nới lỏng, làm cho lãi suất thực giảm, giá cổ phiếu sẽ tăng, và giá trị<br /> các tài sản tài chính của hộ gia đình sẽ tăng, giảm nguy cơ khủng hoảng tài chính, chi tiêu cho các hàng<br /> hóa gia đình và nhà ở tăng lên, từ đó tăng tổng cầu.<br /> Đánh giá chung về các kênh truyền dẫn tác động của chính sách tiền tệ<br /> <br /> 5<br />  Mặc dù có thể kênh lãi suất truyền thống không quá quan trọng, chúng ta thấy rằng việc truyền dẫn<br /> tác động của chính sách tiền tệ qua kênh tín dụng đưa ra một kênh khác làm cho việc thay đổi lãi suất có<br /> ảnh hưởng quan trọng đến tổng cầu. Từ khi tín dụng và cho vay không còn là những nhân tố độc lập trong<br /> việc thúc đẩy nền kinh tế mà như là những phản ứng của chính sách tiền tệ, sự tồn tại của kênh tín dụng<br /> không còn hàm ý rõ ràng, sắc nét về mối quan hệ về thời gian giữa tổng tín dụng và những biến số thực.<br /> Do đó, những kiểm tra theo chuỗi thời gian về của khả năng dự báo tương đối của tổng tín dụng, như<br /> Ramey (1993) và Meltzer (1995) đề cập, không còn ủng hộ cho sự hiệu quả của kênh tín dụng.<br /> Có ba lý do để tin rằng các kênh tín dụng là một phần quan trọng của cơ chế truyền dẫn chính sách<br /> tiền tệ.<br /> Đầu tiên,có rất nhiều bằng chứng để chứng minh cho quan điểm rằng những khuyết tật của thị trường tín<br /> dụng thực sự có ảnh hưởng đến các quyết định việc làm và chi tiêu của các doanh nghiệp.<br /> Thứ hai, có những bằng chứng, như trong Gertler và Gilchrist (1994), chỉ ra rằng những doanh nghiệp<br /> nhỏ, tín dụng bị giới hạn thì bị ảnh hưởng bởi chính sách tiền tệ thắt chặt nhiều hơn doanh nghiệp lớn, tín<br /> dụng ít bị giới hạn.<br /> Thứ ba, và có lẽ là điều thuyết phục nhất, quan niệm bất đối xứng thông tin của thị trường tín dụng không<br /> hoàn hảo là cốt lõi của phân tích kênh tín dụng và là một lý luận đã được chứng minh là rất hữu ích trong<br /> việc giải thích nhiều hiện tượng quan trọng khác. Ví dụ, quan niệm bất đối xứng thông tin của thị trường<br /> tín dụng không hoàn hảo giải thích tại sao có sự tồn tại của rất nhiều các thể chế tài chính và tại sao hệ<br /> thống tài chính lại có cấu trúc như hiện nay. Bên cạnh đó, phân tích kênh tín dụng ở đây cung cấp sự giải<br /> thích rõ ràng cho các sự kiện xảy ra nối tiếp nhau trong cuộc khủng hoảng tài chính và giải thích tại sao<br /> khủng hoảng tài chính lại ảnh hưởng xấu đến nền kinh tế.<br /> Một tính chất quan trọng của các kênh tín dụng đó là sự nhấn mạnh các cách mà chính sách tiền tệ ảnh<br /> hưởng đến nền kinh tế thông qua giá tài sản và lãi suất. Thêm vào đó, bàn bạc về các kênh khác như chính<br /> sách tỷ giá, hệ số q của Tobin, sự giàu có và giá nhà, đất cung cấp thêm những lý do tại sao giá tài sản lại<br /> có vai trò quan trọng trong cơ chế truyền dẫn chính sách tiền tệ.<br /> Những bài học cho chính sách tiền tệ<br /> Từ những phân tích và đánh giá về các kênh truyền dẫn chính sách tiền tệ có thể rút ra những hàm<br /> ý chính sách nào cho ngân hàng trung ương trong việc thực thi chính sách tiền tệ? Có 4 bài học có thể rút<br /> ra từ những hiểu biết về cơ chế truyền dẫn chính sách tiền tệ.<br /> - Sẽ rất nguy hiểm nếu luôn kết hợp chính sách tiền tệ nới lỏng (hay thắt chặt) với sự giảm (hoặc tăng) của<br /> lãi suất danh nghĩa ngắn hạn.<br /> Bởi vì hầu hết các Ngân hàng Trung Ương sử dụng lãi suất danh nghĩa ngắn hạn, mà điển hình là lãi suất<br /> liên ngân hàng, như một công cụ chính để điều hành chính sách tiền tệ, sẽ rất nguy hiểm nếu Ngân hàng<br /> Trung Ương và người dân tập trung quá nhiều vào lãi suất danh nghĩa ngắn hạn như một chỉ thị về quan<br /> điểm của chính sách tiền tệ. Quả thực, cũng khá là bình thường khi thấy những lời khẳng định kết hợp<br /> chính sách tiền tệ thắt chặt với sự tăng lên của lãi suất liên ngân hàng còn tiền tệ nới lỏng với sự giảm lãi<br /> suất. Cách nhìn nhận này hàm chứa nhiều vấn đề không ổn vì những thay đổi của lãi suất danh nghĩa<br /> không luôn luôn đi cùng với thay đổi của lãi suất thực và do đó, như chúng ta thấy rằng lãi suất thực mới<br /> là một kênh truyền dẫn của chính sách tiền tệ chứ không phải lãi suất danh nghĩa. Ví dụ, như Minskin<br /> (1981) đã chỉ ra trong những năm cuối của thập niên 70 ở Mỹ, lãi suất danh nghĩa ngắn hạn rất cao nhưng<br /> lãi suất thực lại rất thấp, thậm chí là âm. Tương tự, trong giai đoạn khủng hoảng của cuộc Đại suy thoái ở<br /> Mỹ, lãi suất ngắn hạn giảm xuống gần bằng 0, do đó, nó không phải là dấu hiệu của chính sách tiền tệ nới<br /> lỏng nếu nền kinh tế đang trong giai đoạn thiểu phát, điều này cũng đúng trong giai đoạn suy giảm kinh tế<br /> của cuộc Đại suy thoái. Quả thực, như Friedman và Schawartz (1963) chỉ ra, giai đoạn lãi suất gần bằng 0<br /> trong suốt giai đoạn suy giảm của cuộc Đại suy thoái là một trong những giai đoạn chính sách tiền tệ rất<br /> thắt chặt chứ không phải nới lỏng.<br /> - Các giá tài sản khác ngoài các công cụ nợ ngắn hạn phản ánh thông tin quan trọng về quan điểm của<br /> chính sách tiền tệ bởi đó là các kênh truyền dẫn quan trọng của chính sách tiền tệ.<br /> <br /> 6<br /> - Chính sách tiền tệ có thể rất hiệu quả trong việc khôi phục một nền kinh tế yếu kém ngay cả khi lãi suất<br /> ngắn hạn gần bằng 0. Một cách nhìn nhận phổ biến là khi Ngân hàng Trung Ương giảm lãi suất ngắn hạn<br /> xuống gần 0 thì đó rõ ràng là một chính sách để thúc đẩy nền kinh tế. Chính sách tiền tệ nới lỏng để tăng<br /> tính thanh khoản cho nền kinh tế có thể được thực hiện thông qua mua bán trên thị trường mở, chứ không<br /> phải chỉ thông qua mua bán các chứng khoán ngắn hạn của Chính phủ. Tính thanh khoản tăng giúp phục<br /> hồi nền kinh tế bằng cách tăng kỳ vọng vào mức giá chung và phục hồi giá cả các tài sản khác, sau đó sẽ<br /> khuyến khích tăng tổng cầu thông quan các kênh truyền dẫn được phác thảo ở đây. Vì vậy, có thể nói<br /> chính sách tiền tệ là một công cụ có hiệu lực để phục hồi nền kinh tế đang suy thoái và có lãi suất ngắn<br /> hạn gần bằng 0. Quả vậy, do tính trễ cố hữu trong chính sách tài khóa và yếu tố chính trị trong việc sử<br /> dụng chính sách tài khóa, chính sách tiền tệ nới lỏng là chính sách chính được yêu cầu trong quá trình<br /> khôi phục nền kinh tế thiểu phát.<br /> - Tránh những dao động không dự tính trong mức giá là mục tiêu quan trọng của chính sách tiền tệ, cung<br /> cấp yếu tố cơ bản cho ổn định giá như là mục tiêu chính trong dài hạn của chính sách tiền tệ.<br /> Trong những năm gần đây, các Ngân hàng Trung Ương tập trung vào ổn định giá như là mục tiêu chính<br /> trong dài hạn của chính sách tiền tệ. Nhiều lập luận đã được thừa nhận cho mục tiêu này, bao gồm những<br /> tác động không mong muốn của các yếu tố không chắc chắn lên mức giá trong tương lai đến các quyết<br /> định kinh doanh và năng suất, sự không chính xác liên quan tới sự ảnh hưởng lẫn nhau của các hợp đồng<br /> danh nghĩa và hệ thống thuế với lạm phát, và những xung đột xã hội tăng lên bắt nguồn từ lạm phát.<br /> Không chỉ những cuộc khảo sát dư luận cho thấy công chúng rất bất mãn với tình trạng lạm phát mà ngay<br /> cả những bằng chứng đang được hình thành cũng chỉ ra rằng lạm phát dẫn đến sự phát triển kinh tế thấp.<br /> Cuộc thảo luận về cơ cấu truyền dẫn tiền tệ đã cung cấp thêm một lý do cho tầm quan trọng của việc ổn<br /> định giá cả. Như chúng ta đã biết, những thay đổi không đoán trước được của giá cả gây nên những dao<br /> động không dự tính được trong sản lượng, đó là hậu quả không mong đợi. Điều đặc biệt quan trọng trong<br /> quan điểm này là giảm phát có thể là nhân tố quan trọng dẫn đến khủng hoảng tài chính kéo dài, như đã<br /> xảy ra trong suốt Đại suy thoái kinh tế. Thấu hiểu cơ cấu truyền dẫn tiền tệ cho thấy nên theo đuổi mục<br /> tiêu ổn định giá cả bởi nó làm giảm sự bất ổn trong mức giá tương lai. Do đó, mục đích ổn định giá nghĩa<br /> là đảm bảo lạm phát âm cũng như lạm phát quá cao xảy ra ít nhất.<br /> III - CHÍNH SÁCH TÀI KHÓA VÀ CHU KỲ KINH TẾ<br /> Chính sách tài khóa:<br /> Chính sách tài khóa là hệ thống các chính sách của Chính phủ liên quan đến việc chi tiêu ngân sách<br /> và thuế khóa.<br /> Chính sách tài khoá: Khi nền kinh tế đang ở tình trạng suy thoái, nhà nước có thể giảm thuế, tăng<br /> chi tiêu (đầu tư công cộng) để chống lại. Chính sách tài chính như thế gọi là chính sách tài khóa nới<br /> lỏng.<br /> Ngược lại, khi nền kinh tế ở tình trạng lạm phát và có hiện tượng nóng, thì nhà nước có thể tăng<br /> thuế và giảm chi tiêu của mình để ngăn cho nền kinh tế khỏi rơi vào tình trạng quá nóng dẫn tới đổ vỡ.<br /> Chính sách tài khóa như thế này gọi là chính sách tài khóa thắt chặt.<br /> Mục tiêu:<br /> Chính sách tài khóa tác động đến nền kinh tế trong cả ngắn hạn và dài hạn:<br /> - Trong ngắn hạn: Chính sách tài khóa tác động đến sản lượng thực tế, khả năng kiềm chế lạm phát và<br /> tình trạng thất nghiệp nhằm ổn định nền kinh tế.<br /> - Trong dài hạn: Chính sách tài khóa đảm bảo các nguồn lực tài chính, điều chỉnh cơ cấu kinh tế, tạo môi<br /> trường và điều kiện để phát triển kinh tế - xã hội vì mục tiêu tăng trưởng.<br /> 1.1. Phân loại:<br /> 1.1.1. Chính sách bình ổn tự động (tự ổn định)<br /> Đây là loại chính sách thuế và chi tiêu dựa trên sự biến động của chu kỳ kinh tế tự động phát sinh,<br /> không cần sự tác động của Chính phủ, được thực hiện bởi sự hoạt động của cơ chế thị trường nhờ các<br /> <br /> <br /> 7<br /> công cụ bình ổn tự động. Các công cụ này tự tác động và làm giảm bớt sự nhạy cảm của nền kinh tế trước<br /> các cú sốc.<br /> Các công cụ bình ổn tự động quan trọng trong nền kinh tế là thuế thu nhập, trợ cấp thất nghiệp và các loại<br /> trợ cấp xã hội khác.<br /> 1.1.2. Chính sách tài khóa chủ động (discretionary fiscal policy)<br /> Là các chính sách tài khóa trong đó Chính phủ sẽ chủ động hành động nhằm thay đổi chính sách thuế và<br /> chi tiêu để đạt các mục tiêu cho trước, cụ thể như xây dựng các công trình công cộng, thực hiện các dự án<br /> công cộng, thay đổi thuế suất, thay đổi chi phí phúc lợi.<br /> 1.1.2.1. Chính sách tài khóa mở rộng (nới lỏng)<br /> Hay còn gọi là chính sách tài khóa bội chi, là chính sách làm tăng tổng cầu thông qua tăng chi tiêu<br /> Chính phủ, hoặc giảm bớt nguồn thu từ thuế, hoặc kết hợp cả hai. Nếu thực hiện đồng thời cả hai, chính<br /> sách này sẽ dẫn đến thâm hụt ngân sách nặng hơn hoặc thặng dư ngân sách ít hơn, hoặc thâm hụt ngân<br /> sách nếu trước đó ngân sách cân bằng. Tuy nhiên tình trạng này có thể giảm dần và trở lại trạng thái cân<br /> bằng nếu sản lượng quốc gia tăng lên.<br /> Ngoài ra khi nền kinh tế đối mặt với sự suy thoái, Chính phủ có thể thực hiện biện pháp tăng các<br /> khoản chuyển nhượng (các khoản chuyển giao thu nhập), là những khoản chi tiêu không đòi hỏi bất cứ<br /> lượng hàng hóa hay dịch vụ nào đối lưu trở lại, bao gồm: trả lương hưu, trợ cấp cho người tàn tật, người<br /> nghèo, trợ cấp học bổng, bù lỗ cho các doanh nghiệp quốc doanh.<br /> Chính sách tài khóa mở rộng có tác dụng kích thích tăng trưởng kinh tế và tạo thêm nhiều việc làm,<br /> tuy nhiên chính sách này thường dẫn đến việc Chính phủ phải vay nợ để bù đắp thâm hụt.<br /> 1.1.2.2. Chính sách tài khóa thu hẹp (thắt chặt)<br /> Hay còn gọi là chính sách tài khóa kết dư, là chính sách làm giảm tổng cầu thông qua thu hẹp tài<br /> khóa bằng cách giảm chi tiêu, hoặc tăng thuế, hoặc kết hợp cả hai. Nếu thực hiện đồng thời cả hai, chính<br /> sách này sẽ dẫn đến thâm hụt ngân sách ít đi hoặc thặng dư ngân sách tăng lên, hoặc thặng dư nếu trước<br /> đó ngân sách cân bằng. Ngoài ra, Chính phủ có thể thực hiện biện pháp giảm các khoản chuyển nhượng.<br /> Chính sách tài khóa thu hẹp có tác dụng khi nền kinh tế có dấu hiệu tăng trưởng nhanh và thiếu bền<br /> vững hoặc khi nền kinh tế lâm vào tình trạng lạm phát cao, chính sách này sẽ giúp ổn định giá cả, đưa nền<br /> kinh tế lại gần với mức sản lượng tiềm năng.<br /> 1.1.2.3. Chính sách tài khóa trung lập (cân bằng)<br /> Hay còn gọi là chính sách cân bằng ngân sách, là chính sách tài khóa mà trong đó chi tiêu của<br /> Chính phủ hoàn toàn được cung cấp đủ từ các nguồn thu thuế, phí, lệ phí và các nguồn thu khác mà không<br /> phải vay nợ. Chính sách tài khóa này có ảnh hưởng trung tính mức độ hoạt động kinh tế, không sinh ra<br /> hiệu ứng mở rộng hay thu hẹp.<br /> 1.2. Các công cụ của chính sách tài khóa<br /> Để thực hiện chính sách tài khóa, Chính phủ thường sử dụng hai công cụ là thu và chi ngân sách.<br /> 1.2.1. Thu ngân sách (thuế)<br /> Là các khoản thu do công dân đóng góp để hình thành quỹ tiền tệ cho Nhà nước, trong đó, thuế là<br /> nguồn thu chủ yếu, lớn và ổn định nhất.<br /> Thuế là một khoản đóng góp bắt buộc cho Nhà nước do luật pháp quy định đối với các pháp nhân<br /> và thể nhân nhằm đáp ứng nhu cầu chi tiêu của Nhà nước. Thuế phản ánh các quá trình phân phối lại thu<br /> nhập trong xã hội, thể hiện các mối quan hệ tài chính giữa Nhà nước với các pháp nhân và thể nhân trong<br /> phân phối các nguồn tài chính và là công cụ cơ bản thực hiện phân phối tài chính.<br /> Có hai loại thuế:<br /> - Thuế trực thu: là thuế mà người, hoạt động, đồ vật chịu thuế và nộp thuế là một. Ví dụ một người nhập<br /> hàng hóa từ nước ngoài về và tiêu dùng luôn, hay như thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế thu nhập cá<br /> nhân...Thuế này đánh lên thu nhập hoặc tài sản với kỳ vọng rằng người bị thu thuế sẽ thực sự là người bị<br /> mất sức mua.<br /> <br /> <br /> 8<br /> - Thuế gián thu: là thuế mà người chịu thuế và người nộp thuế không cùng là một. Ví dụ: thuế VAT, thuế<br /> xuất nhập khẩu, thuế tiêu thụ đặc biệt...được thu từ nhà sản xuất, người bán hàng với kỳ vọng chúng sẽ<br /> được chuyển sang cho người tiêu dùng. Thuế này chuyển sức mua khỏi người tiêu dùng cuối cùng bằng<br /> cách tạo khoảng chênh lệch giữa số tiền chi trả cho nhà sản xuất và giá bán<br /> Ngoài ra còn có các khoản thu khác như phí, lệ phí; các khoản thu từ hoạt động kinh tế của nhà<br /> nước; các khoản đóng góp của các tổ chức và cá nhân; các khoản viện trợ và các khoản thu khác theo quy<br /> định của pháp luật.<br /> 1.2.2. Chi ngân sách<br /> Là quá trình phân phối và sử dụng các nguồn tài chính đã được tập trung vào ngân sách Nhà nước<br /> nhằm thực hiện các nhiệm vụ của Chính phủ.<br /> Theo mục đích nội dung, chi ngân sách nhà nước gồm:<br /> - Chi tích lũy: những khoản chi làm tăng cơ sở vật chất và tiềm lực cho nền kinh tế, tăng trưởng kinh tế;<br /> những khoản chi đầu tư phát triển và các khoản tích lũy khác.<br /> - Chi tiêu dùng: các khoản chi không tạo ra sản phẩm vật chất để tiêu dùng trong tương lai; bao gồm chi<br /> cho hoạt động sự nghiệp, quản lý hành chính, quốc phòng, an ninh...<br /> Còn theo yếu tố thời hạn và phương thức quản lý thì gồm:<br /> - Nhóm chi thường xuyên: bao gồm các khoản chi nhằm duy trì hoạt động thường xuyên của nhà nước.<br /> - Nhóm chi đầu tư phát triển: các khoản chi dài hạn nhằm làm tăng cơ sở vật chất của đất nước và thúc<br /> đẩy tăng trưởng kinh tế.<br /> - Nhóm chi trả nợ và viện trợ: các khoản chi để nhà nước thực hiện nghĩa vụ trả nợ các khoản đã vay<br /> trong nước, vay nước ngoài khi đến hạn và các khoản chi làm nghĩa vụ quốc tế.<br /> - Nhóm chi dự trữ: là những khoản chi ngân sách nhà nước để bổ sung quỹ dự trữ nhà nước và quỹ dự trữ<br /> tài chính.<br /> 1.3. Ứng dụng các công cụ của chính sách tài khóa<br /> 1.3.1. Khi nền kinh tế không ổn định (Y ≠ Yp):<br /> Việc thực thi chính sách tài khóa mở rộng hay thắt chặt sẽ có tác động đến tổng cầu thông qua việc<br /> áp dụng số nhân tổng cầu, từ đó tính ra mức thay đổi tổng cầu để sản lượng thực thay đổi như mong muốn<br /> Mục tiêu: ∆Y = Yp – Y<br /> Với K = 1/(1-ADm)<br /> - Nếu chỉ sử dụng công cụ chi tiêu công: ∆G = ∆Y/K<br /> - Nếu chỉ sử dụng công cụ thuế: ∆T = ∆Y/(-Cm.K)<br /> Nếu áp dụng cả 2 công cụ thì cần phải điều chỉnh cả thuế và chi tiêu chính phủ sao cho: ∆G - Cm∆T = ∆<br /> AD<br /> 1.3.2. Khi nền kinh tế đã đạt mức sản lượng tiềm năng (Y = Yp):<br /> Khi nền kinh tế đã đạt mức sản lượng tiềm năng, chính phủ muốn tăng chi ngân sách mà không gây lạm<br /> phát cao, thì phải sử dụng 2 công cụ thuế và chi tiêu chính phủ sao cho: ∆T = ∆G/Cm<br /> 2. Chu kỳ kinh tế<br /> Chu kỳ kinh tế, hay còn gọi là chu kỳ kinh doanh, là sự biến động của GDP thực tế theo trình tự ba<br /> pha lần lượt là suy thoái, phục hồi và hưng thịnh (bùng nổ). Có quan điểm coi pha phục hồi là thứ yếu nên<br /> chu kỳ kinh doanh chỉ gồm hai pha chính là suy thoái và hưng thịnh (hay mở rộng).<br /> - Suy thoái là pha trong đó GDP thực tế giảm đi. Ở Mỹ và Nhật Bản, người ta quy định rằng, khi tốc<br /> độ tăng trưởng GDP thực tế mang giá trị âm suốt hai quý liên tiếp mới gọi là suy thoái.<br /> - Phục hồi là pha trong đó GDP thực tế tăng trở lại bằng mức ngay trước suy thoái. Điểm ngoặt giữa<br /> hai pha này là đáy của chu kỳ kinh tế<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 9<br />  Khi GDP thực tế tiếp tục tăng và bắt đầu lớn hơn mức ngay trước lúc suy thoái, nền kinh tế đang ở<br /> pha hưng thịnh (hay còn gọi là pha bùng nổ). Kết thúc pha hưng thịnh lại bắt đầu pha suy thoái mới. Điểm<br /> ngoặt từ pha hưng thịnh sang pha suy thoái mới gọi là đỉnh của chu kỳ kinh tế.<br /> Thông thường, người ta chỉ nhận ra hai điểm đáy và đỉnh của chu kỳ kinh tế khi nền kinh tế đã sang<br /> pha tiếp sau điểm ngoặt với dấu hiệu là tốc độ tăng trưởng GDP thực tế đổi chiều giữa mức âm và mức<br /> dương.<br /> Trong thực tế, các nhà kinh tế học luôn cố tìm cách nhận biết các dấu hiệu của suy thoái vì nó tác<br /> động tiêu cực đến mọi mặt kinh tế, xã hội. Một số đặc điểm thường gặp của suy thoái là:<br /> - Tiêu dùng giảm mạnh, hàng tồn kho của các loại hàng hóa lâu bền trong các doanh nghiệp tăng lên<br /> ngoài dự kiến, nhà sản xuất buộc phải cắt giảm sản lượng kéo theo đầu tư vào trang thiết bị, nhà xưởng<br /> cũng giảm và kết quả là GDP thực tế giảm sút.<br /> - Cầu về lao động giảm, đầu tiên là số ngày làm việc của người lao động giảm xuống, tiếp theo là<br /> hiện tượng cắt giảm nhân công và tỷ lệ thất nghiệp tăng cao.<br /> - Khi sản lượng giảm, lúc này cầu giảm làm giá đầu vào của sản xuất giảm, lạm phát sẽ chậm lại.<br /> Giá cả dịch vụ khó giảm nhưng cũng không tăng nhanh trong giai đoạn kinh tế suy thoái.<br /> - Lợi nhuận của các doanh nghiệp giảm mạnh và giá chứng khoán thường giảm theo khi các nhà đầu<br /> tư cảm nhận được pha đi xuống của chu kỳ kinh doanh. Cầu về vốn cũng giảm đi làm cho lãi suất giảm<br /> xuống trong thời kỳ suy thoái.<br /> - Còn khi nền kinh tế hưng thịnh thì các dấu hiệu trên biến thiên theo chiều ngược lại.<br /> 3. Chính sách tài khóa thuận chu kỳ<br /> Khi các nước tiến hành chính sách tài khóa mở rộng lúc có lạm phát và chính sách tài khóa thu hẹp<br /> lúc suy thoái thì các chính sách tài khóa đó được gọi là thuận chu kỳ (procyclical).<br /> Thuận chu kỳ<br /> “Good time” “Bad time”<br /> (Y cao) (Y thấp)<br /> Tăng G Giảm G<br /> Giảm T Tăng T<br /> (Mở rộng) (Thu hẹp)<br /> Chính sách tài khóa ở các nước đang phát triển thường có xu hướng chi tiêu nhiều hơn cho các<br /> khoản đầu tư và công ích xã hội vào giai đoạn ‘good time’ và cắt giảm chi tiêu lúc ‘bad time’ chứ rất khó<br /> 10<br /> cắt giảm các nhu cầu chi tiêu cho y tế, giáo dục và cơ sở hạ tầng những lúc kinh tế phát triển. Nguyên<br /> nhân là do:<br /> - Các nước đang phát triển thường không có các công cụ bình ổn tự động: Bảo hiểm thất nghiệp còn<br /> hiếm; các khoản chuyển nhượng chỉ chiếm một phần nhỏ trong ngân sách; chi tiêu chính phủ và tiền<br /> lương chiếm phần lớn chi tiêu quốc gia; thuế thường là thuế gián thu thay vì thuế trực thu.<br /> - Đầu tư nước ngoài: trong thời kỳ kinh tế phát triển, dòng vốn lớn đổ vào, tỷ giá tăng lên, thúc đẩy<br /> xuất khẩu, làm tăng doanh thu thuế cho Chính phủ, Chính phủ liền tăng đầu tư công, mở các dự án nhà<br /> nước.<br /> - Trong giai đoạn ‘good time’, giá nhiên liệu tăng, gây áp lực cho mức giá chung, thuế thu được<br /> cũng tăng theo.<br /> - Áp lực chính trị cũng tạo động cơ cho Chính phủ tăng chi tiêu vào thời kỳ kinh tế phát triển tốt.<br /> Sau khi tăng chi tiêu như vậy, đến khi nền kinh tế suy yếu, dòng vốn chảy ngược ra, dẫn đến hiện<br /> tượng ‘cú dừng đột ngột’ (sudden stop), Chính phủ đối diện với sự sụt giảm lượng vốn đầu tư và bắt buộc<br /> phải cắt giảm chi tiêu. Đôi khi cắt giảm đầu tư là cần thiết, nhưng ở các nước đang phát triển Chính phủ<br /> lại cắt giảm các khoản chi tiêu có thể thúc đẩy tăng trưởng trong tương lai. Cần phân biệt loại đầu tư có<br /> thể sản sinh doanh thu trong tương lai, loại đầu tư có thể tăng thuế để thúc đẩy tăng trưởng, và loại đầu tư<br /> không có cả hai tác dụng đó.<br /> 4. Chính sách tài khóa ngược chu kỳ<br /> Ở các nước phát triển, là cần thiết để thoát khỏi tình trạng suy thoái thường hoạt động chống lại các<br /> khuynh hướng mang tính chu kỳ trong nền kinh tế. Tức là: chính sách ngược chu kỳ sẽ kìm hãm nền kinh<br /> tế khi nó đang trong xu hướng đi lên, và kích thích nền kinh tế khi nó đang trong thời kỳ suy thoái. Khi<br /> các nước tiến hành chính sách tài khóa thắt chặt lúc nền kinh tế có lạm phát và chính sách tài khóa mở<br /> rộng lúc nền kinh tế suy thoái thì người ta gọi chính sách tài khóa đó là ngược chu kỳ (countercyclical).<br /> Như đã trình bày ở mục trên, chính sách tài khóa thuận chu kỳ làm trầm trọng thêm sự suy giảm<br /> của nền kinh tế, do đó chính sách tài khóa nghịch chu kỳ là cần thiết để thoát khỏi tình trạng suy thoái<br /> hoặc lạm phát.<br /> Ngược chu kỳ<br /> <br /> “Good time” (Y cao) “Bad time” (Y thấp)<br /> <br /> <br /> Giảm G Tăng G<br /> Tăng T Giảm T<br /> (Thu hẹp) (Mở rộng)<br /> <br /> Có thể điều chỉnh chi tiêu Chính phủ một cách nghịch chu kỳ, tuy nhiên sự thay đổi tùy nghi trong<br /> chi tiêu công khó có thể sử dụng một cách hữu hiệu do liên quan đến vấn đề độ trễ đáng kể trong quá trình<br /> phê duyệt và thực hiện.<br /> Các nước phát triển chủ yếu thực hiện được chính sách tài khóa ngược chu kỳ là nhờ có các công<br /> cụ bình ổn tự động. Khi suy thoái, thất nghiệp tăng, khiến bảo hiểm thất nghiệp và chuyển nhượng xã hội<br /> tăng theo, Chính phủ hỗ trợ người dân bằng các khoản trợ cấp và bảo hiểm. Như vậy, chi tiêu Chính phủ<br /> tăng trong thời kỳ suy thoái, kích thích nền kinh tế. Đồng thời suy thoái làm thu nhập cá nhân giảm, khiến<br /> doanh thu từ thuế của Chính phủ cũng giảm theo, tức là chính sách thuế cũng có thể ngược chu kỳ.<br /> 5. Chuyển đổi chính sách tài khóa từ thuận chu kỳ sang ngược chu kỳ<br /> Một trong các nguyên tắc tài khóa có thể giúp các nước đang phát triển làm cho chính sách tài khóa<br /> của mình bớt theo chu kỳ hơn là cân bằng ngân sách: giữ thu và chi của Chính phủ luôn cân bằng. Trong<br /> nghiên cứu “Lội ngược dòng” của Easterly, Irwin và Serven năm 2008, các tác giả đã phân tích rằng chính<br /> <br /> 11<br /> sách tài khóa thường có xu hướng lội ngược dòng, có nghĩa là cố gắng cân bằng ngân sách mà không tăng<br /> thuế.<br /> Ngoài ra, nên dùng doanh thu từ thuế để tài trợ cho các khoản chi tiêu thường xuyên của Chính phủ<br /> và chỉ vay mượn (dưới dạng phát hành trái phiếu) để tài trợ cho các khoản đầu tư công, có nghĩa là chỉ vay<br /> những gì có thể tự trả nợ trong tương lai. Tuy nhiên cách này khó thực hiện và cần định nghĩa rõ ràng để<br /> tránh sự nhập nhằng giữa ‘chi tiêu’ và ‘đầu tư’.<br /> Bên cạnh đó, các quỹ bình ổn cũng là một cách có thể thực hiện được. Ý tưởng cơ bản<br /> của các quỹ này là gửi doanh thu từ một sản phẩm, dịch vụ thu được lợi nhuận lớn của quốc gia vào tài<br /> khoản tiết kiệm trong ngân hàng, hoặc đầu tư vào trái phiếu quốc tế để tạo ra nguồn thu dài hạn, sau đó có<br /> thể sử dụng trong giai đoạn kinh tế khó khăn.<br /> Chính phủ cũng có thể học hỏi từ nguyên tắc 1% của Chile. Từ năm 2001, Chile đều đặn theo chu<br /> kỳ điều chỉnh thặng dư ngân sách của mình phải ở mức tối thiểu là 1% GDP để phá vỡ tính thuận chu kỳ<br /> do chi tiêu của Chile phụ thuộc nhiều vào giá nguyên liệu đồng.<br /> Việc sử dụng nguyên tắc nào, phát huy tác dụng được bao nhiêu là phụ thuộc vào các thể chế tài<br /> khóa có minh bạch, hiệu quả, độc lập và đáng tin cậy hay không. Điều này lại phụ thuộc vào các nhà phân<br /> tích, tư vấn, hoạch định chính sách và nhất là các nhà chính trị thực thi chính sách.<br /> 6. Một số trở ngại và tác động tiêu cực khi thực hiện chính sách tài khóa<br /> Một số trở ngại có thể gặp phải khi thực hiện các chính sách tài khóa:<br /> - Về chuyên môn: Chính phủ không biết chắc giá trị của những thông số chủ chốt như tiêu dùng biên,<br /> đầu tư biên, nhập khẩu biên; nên khó xác định chính xác số nhân (k), có thể dẫn đến hậu quả sai lầm về<br /> mức độ thay đổi chính sách tài khóa cần thiết.<br /> - Về chính trị: Ở nhiều nước, Chính phủ muốn tiến hành đầu tư thường phải xin quốc hội phê duyệt<br /> và có khả năng bị bác bỏ. Do đó, không phải cứ muốn thực hiện chính sách tài khóa nới lỏng thông qua<br /> tăng chi tiêu công là luôn có thể làm được. Mặt khác khi đã chi và tiến hành đầu tư rồi mà lại muốn thực<br /> hiện chính sách tài khóa thắt chặt cũng khó khăn vì không thể bỏ dở các công trình đầu tư đang triển khai.<br /> Ngoài ra, thực hiện chính sách tài khóa mở rộng thông qua giảm thuế thì dễ, nhưng khi muốn thực hiện<br /> chính sách tài khóa thắt chặt thông qua tăng thuế lại rất dễ bị người dân phản đối.<br /> - Độ trễ của chính sách tài khóa: ‘Độ trễ trong’ là khoảng thời gian từ khi một cú sốc kinh tế xảy ra<br /> cho đến khi một chính sách được tiến hành để đối phó với cú sốc đó, ‘độ trễ ngoài’ là khoảng thời gian từ<br /> khi một chính sách được tiến hành cho đến khi chính sách đó tác động được lên nền kinh tế. Chính sách<br /> tài khóa thường có độ trễ trong lớn vì phải mất một thời gian Chính phủ mới có thể thông qua một chính<br /> sách về thuế hay chi tiêu.<br /> Bên cạnh đó, sử dụng chính sách tài khóa có thể dẫn đến một số tác động tiêu cực như:<br /> - Ảnh hưởng đến ngân sách quốc gia: Chính sách tài khóa mở rộng tiến hành thông qua tăng chi tiêu<br /> và giảm nguồn thu thuế, do đó nó làm giảm nguồn ngân sách của Chính phủ. Chính phủ buộc phải khắc<br /> phục bằng cách giảm đầu tư và gia tăng vay nợ, điều này thu hẹp khả năng thu lợi trong tương lai đồng<br /> thời đặt gánh nặng nợ nần lên sự phát triển của nền kinh tế.<br /> - Ảnh hưởng đến xã hội: nếu Chính phủ tăng thuế để tăng thu nhập (sau khi thâm hụt ngân sách hoặc<br /> tiến hành chính sách tài khóa thu hẹp), nó sẽ làm giảm thu nhập thực tế của người dân, gây ra phản ứng<br /> tiêu cực trong xã hội và cản trở quá trình tiến hành chính sách tài khóa.<br /> Ngoài ra, nếu tác động lấn át (hay hiệu ứng chèn lấn - crowding out effect) - tác động sụt giảm tiêu dùng<br /> hoặc đầu tư tư nhân xảy ra khi có sự gia tăng trong chi tiêu của Chính phủ - được xác định không chính<br /> xác có thể khiến cho chính sách tài khóa mất đi tác dụng. Bên cạnh đó nếu nền kinh tế đang ở mức toàn<br /> dụng, thất nghiệp cao do người lao động không chấp nhận mức lương hiện tại thì việc mở rộng chính sách<br /> tài khóa cũng không phát huy được tác dụng của nó.<br /> IV - Các tranh luận về hiệu quả của chính sách tài khoá<br /> 1. Hiệu quả của CSTK qua phân tích IS-LM<br /> <br /> <br /> 12<br />  Các trường phái kinh tế học Keynes cho rằng chính sách tài khóa có hiệu quả to lớn trong<br /> chống chu kỳ kinh tế. Họ sử dụng phân tích IS-LM để cho thấy chính sách tài khóa phát huy tác dụng<br /> thông qua sự dịch chuyển của đường IS thế nào. Bản thân John Maynard Keynes đề cao chính sách tài<br /> khóa thông qua công cụ chi tiêu chính phủ.<br /> Tuy nhiên, dựa vào phân tích IS-LM có thể thấy chính sách tài khóa phát huy tác dụng hoàn toàn<br /> khi đường IS dốc xuống phía phải cắt đường LM ở đoạn nằm ngang, và phát huy tác dụng không hoàn<br /> toàn khi đường IS cắt đường LM ở đoạn dốc lên phía phải. Còn khi đường IS cắt đường LM ở đoạn thẳng<br /> đứng, chính sách tài chính không hề có tác dụng. Giả dụ nhà nước thực hiện chính sách tài khóa nới lỏng,<br /> đường IS sẽ dịch song song sang phía phải. Phân tích IS-LM cho thấy lãi suất thực tế sẽ tăng lên, gây khó<br /> khăn cho các hãng đi vay để đầu tư mở rộng sản xuất. Hiện tượng chính sách tài khóa không phát huy<br /> hiệu quả hay phát huy không đầy đủ như thế này gọi là hiện tượng hất ra.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 1. Hiệu quả trong nền kinh tế mở<br /> Trong nền kinh tế mở, hiệu quả của chính sách tài khóa phụ thuộc vào chế độ tỷ giá hối đoái. Nếu là<br /> chế độ tỷ giá hối đoái cố định, chính sách tài chính sẽ phát huy hiệu quả. Còn nếu là chế độ tỷ giá hối đoái<br /> thả nổi, chính sách tài chính(chính sách tài khóa) sẽ không có hiệu lực do những thay đổi tỷ giá gây ra bởi<br /> chính sách tài chính sẽ triệt tiêu hiệu quả của chính sách.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 13<br />  2. Thuyết cân bằng Barro-Ricardo<br /> Nhà nước thực hiện chính sách tài chính nới lỏng bằng cách tăng chi tiêu chính phủ. Nhưng để có<br /> nguồn tài chính cho các khoản chi tiêu đó, nhà nước lại phát hành công trái và trái phiếu. Robert<br /> Barro khẳng định: người ta, với kỳ vọng hợp lý (rational expectations), sẽ hiểu rằng hôm nay nhà nước<br /> đi vay thì tương lai nhà nước sẽ tăng thuế để có tiền trả nợ, nên sẽ giảm tiêu dùng và tăng tiết kiệm<br /> hôm nay để tương lai có tiền nộp thuế. Như thế, tuy nhà nước tăng tiêu dùng của mình, nhưng lại làm<br /> giảm tiêu dùng cá nhân, nên hiệu quả của chính sách tài khóa sẽ không cao như nhà nước mong đợi.<br /> 3. Những trở ngại về chính trị<br /> Ở nhiều nước, chính phủ muốn tiến hành đầu tư (chi tiêu chính phủ) thường phải xin quốc hội phê<br /> duyệt. Khả năng bị quốc hội bác bỏ không phải là không có. Vì thế, không phải cứ muốn thực hiện<br /> chính sách tài chính nới lỏng thông qua tăng chi tiêu chính phủ là luôn có thể làm được. Mặt khác khi<br /> đã chi và tiến hành đầu tư rồi, mà lại muốn thực hiện chính sách tài chính thắt chặt lại cũng khó khăn<br /> vì không thể bỏ dở các công trình đầu tư đang triển khai được.<br /> Thực hiện chính sách tài chính nới lỏng thông qua giảm thuế thì dễ. Nhưng khi muốn thực hiện chính<br /> sách tài khóa thắt chặt thông qua tăng thuế lại rất dễ bị người dân phản đối.<br /> 4. Độ trễ trong phát huy hiệu quả của chính sách tài chính<br /> Chính phủ muốn thực hiện chính sách tài chính nới lỏng bằng cách tăng chi tiêu chính phủ. Giả sử<br /> được quốc hội thông qua thì cũng đã mất thời gian chờ đợi quốc hội xem xét thảo luận. Sau đó, để<br /> triển khai còn phải tiến hành các hoạt động như lập kế hoạch dự án, khảo sát-thiết kế để triển khai đầu<br /> tư. Những việc này cũng mất không ít thời gian. Chính vì vậy, có một độ trễ để chính sách tài chính<br /> nới lỏng bắt đầu phát huy tác dụng.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> *Thảo luận trên lớp<br /> 14<br /> 1.Độ trễ của chính sách tài khóa<br /> Ví dụ khi mà ban hành 1 chính sách về thuế khi mà quốc hội đang họp để giảm chính sách về 50% thì phải<br /> nhóm họp khoản 6 tháng tới 1 năm để ban hành chính sách đó thì khi mà chính sách ban hành ra thì doanh<br /> nghiệp đã … thì lúc đó rất là khó khăn khi mà gặp độ trễ trong chính sách tài khóa.<br /> 2. Suy kiệt tín dụng<br /> Còn về suy kiệt tín dụng và bẫy thanh khoản, nói về bẫy thanh khoản ở đây khi mà ngân hàng trung<br /> ương sử dụng chính sách tiền tệ mở rộng thì theo quan điểm truyền thống của Keynes khi mà lãi suất rất<br /> thấp gần như bằng 0 thì chính sách tiền tệ không có hiệu quả, còn theo quan điểm hiện đại thì chính sách<br /> tiền tệ vẫn còn tác dụng khi mà lãi suất gần bằng 0. Còn về suy kiệt tín dụng khi mà ngân hàng thương<br /> mại không muốn cho vay hoặc lãi suất cho vay rất cao, thì để kích thích cho thị trường ngân hàng TW<br /> thực hiện chính sách tiền tệ mở rộng, làm giảm lãi suất, kích thích để cho ngân hàng thương mại cho vay<br /> nhiều hơn.<br /> 3. Tại sao chính sách tiền tệ nới lỏng thì đồng đô la lại tăng giá?<br /> Đây là thực trạng của Mỹ trước khi thực hiện chính sách tiền tệ nới lỏng là do cuộc khủng hoảng tài<br /> chính cuối năm 2007 đầu năm 2008 thì làm cho các trung gian tài chính sụp đỗ và tính thanh khoản của<br /> các ngân hàng bị suy giảm là nguy cơ suy đỗ của toàn bộ hệ thống tài chính, chính vì vậy mà các quốc gia<br /> khác trước tình hình đã tiến hành mua đồng USD để dữ trự vì đồng USD có giá trị vì vậy mà họ đổ xô<br /> mua đồng USD chính vì thế mà làm đồng USD tăng giá và việc đồng USD tăng giá khiến cho việc xuất<br /> khẩu của Mỹ giảm nghiêm trọng chính vì vậy mà việc thực hiện chính sách nới lỏng tiện tệ cũng làm giảm<br /> lãi suất, giảm tỷ giá cũng như là giảm giá đồng USD xuống để kích thích xuất khẩu.<br /> 4. Tại sao thực hiện chính sách tiền tệ nới lỏng thì dẫn đến lãi suất giảm, lạm phát tăng lên?<br /> Đó là vì cơ chế truyền dẫn của chính sách tiền tệ thông qua sự tác động của mức giá chung thay đổi<br /> đột ngột khi mà lãi suất giảm xuống qua nhiều nguyên nhân thì nó mới dẫn đến tình trạng lạm phát, tức là<br /> khi lãi suất giảm xuống ngân hàng tw cung tiền vào trong thị trường và để kích thước đầu tư và đối với<br /> việc cung tiền vào trong thị trường sẽ làm cho lãi suất giảm xuống và việc cung tiền nhiều sẽ dẫn tới tình<br /> trạng lạm phát vì vậy mà khi thực hiện chính sách nới lỏng tiền tệ thì cần có sự linh hoạt và phối hợp với<br /> mục tiêu chung của nền kinh tế.<br /> Khi mà nhà nước thực hiện chính sách tiền tệ nới lỏng thì cung tiền ra ngoài thì để thực hiện chính<br /> sách đó thì đã sử dụng công cụ giảm lãi suất, khi giảm lãi suất thì người dân và doanh nghiệp sẽ cơ hội để<br /> tiếp cận vốn hơn thì họ sẽ đến đi vay, đến đi vay thì dòng tiền ở trong ngân hàng sẽ đi ra ngoài thì khi<br /> dòng tiền ra ngoài nhiều thì sẽ dẫn đến tình trạng lạm phát.<br /> 5. Toàn cầu hóa tác động thế nào?<br /> Quá trình toàn cầu hóa tác động sẽ thúc đẩy nền kinh tế phát triển mà tăng nhu cầu phát triển thì đòi<br /> hỏi nền kinh tế đó phải cải cách và thay đổi thì khi mà áp dụng chính sách tài khóa đòi hỏi chính phủ phải<br /> tăng chi tiêu của mình lên để cải cách nền kinh tế của mình. Thứ 2 là nếu toàn cầu hóa thì phải áp dụng<br /> chính sách thông lệ quốc tế thì những quy định chuẩn mực chung do đó nguồn thu của chính phủ là thuế,<br /> khi về thuế muốn cạnh tranh toàn cầu hóa thì phải áp dụng cạnh tranh với các nước trong khu vực thì thuế<br /> phải giảm xuống thì ảnh hưởng đến nguồn thu của chính phủ thì tác động đến chính sách tài khóa.<br /> Trong nền kinh tế mở, giá của nước lớn quyết định giá thế giới, giá thế giới quyết định giá nước nhỏ,<br /> nước lớn nước nhỏ ở đây ko phải là dân số mà là tỷ trọng trong nền kinh tế toàn cầu. Việt Nam ta là nước<br /> nhỏ xét trong tỷ trọng nền kinh tế toàn cầu thế thì tại sao Mỹ sử dụng công cụ lãi suất để diều hành kinh tế<br /> vĩ mô thì hiệu quả đến thế trong khi VN thì lại ko thì trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu mức độ mở càng<br /> kinh khủng thì chắc chắn lãi suất nước lớn sẽ quyết định lãi suất thế giới lãi suất thế giới quyết định lãi<br /> suất nước nhỏ thì mình hình như ko đc theo như ý muốn. Có thể thấy tại sao những nước nhỏ việc điều<br /> hành chính sách vĩ mô gặp khó khăn trong bối cảnh toàn cầu hóa Trong toàn cầu hóa cũng có nhiều mảng<br /> song song trong đó có tự do hóa tài chính tự do di chuyến các nguồn vốn từ phần còn lại thế giới vào trong<br /> nước và ngược lại thì cái đó sẽ ảnh hưởng đến vấn đề điều hành vĩ mô của 1 quốc gia.<br /> Cái này sẽ liên quan đến chủ đề tự do hóa tài chính, cái vấn đề tự do hóa tài chính là chuyên đề người<br /> <br /> 15<br /> ta đang thảo luận ở bậc đại học. Kaminsky vaø Schmukler đưa ra trình tự tự do hóa tài chính và đề nghị<br /> trình tự tự do hóa tài chính thế nào để hạn chế những mặt tiêu cực và phát huy mặt tích cực.<br /> Mặt tích cực của tự do hóa tài chính:<br /> - Töï do hoùa laõi suaát daãn ñeán phaân phoái nguoàn löïc saûn xuaát coù hieäu quaû hôn.<br /> - Töï do hoùa taøi khoaûn voán, thò tröôøng voán laøm cho tyû leä ñaàu tö trong nöôùc nhaïy caûm<br /> vôùi doøng chaûy voán beân ngoaøi.<br /> - Tö do hoùa taøi chính goùp phaàn caûi thieän quaûn lyù coâng ty.<br /> - Giaûm chi phí giao dòch voán.<br /> - Taêng cöôøng quy moâ vaø caûi thieän söï phaân boå nguoàn löïc taøi chính.<br /> - Taïo ñieàu cho caùc coâng ty trong nöôùc tieáp caän thò tröôøng taøi chính toaøn caàu.<br /> - Caûi thieän heä thoáng quaûn lyù coâng ty, taêng cöôøng naêng löïc caïnh tranh (aùp duïng chuaån möïc quaûn lyù<br /> chaát löôïng, chuaån möïc keá toaùn, taêng cöôøng tính traùch nhieäm vaø minh baïch.<br /> - Naâng cao naêng löïc caïnh tranh cuûa heä thoáng taøi chính trong nöôùc (giaûm chi phí, tieáp caän nhieàu<br /> coâng cuï taøi chính môùi, aùp duïng coâng ngheä thoâng tin).<br /> Mặt tiêu cực:<br /> - Khi caùc coâng ty trong nöôùc nieâm yeát CK treân thò nöôùc ngoaøi seõ ngaên chaën söï phaùt trieån thò tröôøng<br /> trong nöôùc, tính loûng giaûm.<br /> - Ñoä saâu thò tröôøng taøi chính trong nöôùc (The depth of domestic financial market) trôû neân toài teä<br /> hôn.<br /> - Tính hieäu quaû phaân boå nguoàn löïc seõ khoâng xaûy neáu nhö chæ ñôn thuaàn chæ loïai boû nhöõng boùp meùo<br /> (distortions) do kieàm cheá taøi chính gaây ra trong khi nhieàu yeáu toá khaùc vaãn coøn giöõ nguyeân<br /> (intact). Chaúng haïn, tröôøng hôïp töï do hoùa taøi khoaûn voán nhöng haøng raøo thueá quan vaãn giöõ cao,<br /> phuùc lôïi giaûm ñi ( haøng coâng ngheä nhaäp khaåu).<br /> - Trong moâi tröôøng thoâng tin baát caân xöùng (asymmetric), ít coù theå töï do hoùa taøi chính<br /> daãn ñeán caûi thieän phuùc lôïi ( caùc nöôùc khaùc nhau veà vaên hoùa, ñòa lyù …). Coøn xa môùi khaéc phuïc tình<br /> traïng thoâng tin baát caân xöùng.<br /> - Söï chuyeån tieàn ra – vaøo caùc nöôùc dieãn ra vôùi taàn suaát quaù lôùn chæ taïo ra söï phá hoaïi.<br /> - Caùc nöôùc nhoû, töï do hoùa taøi chính chaúng khaùc naøo laø ñaåy chieác thuyeàn nhoû tham gia vaøo cuoäc<br /> haønh trình treån soùng döõ.<br /> 6. Chính sách ổn định tự động tác động thế nào khi nền kinh tế suy thoái và phát triển?<br /> Chính sách ổn định tự động là những chính sách được thiết kế để tự nó điều chỉnh làm cho chính sách<br /> tài khóa mở rộng trong thời kỳ suy thoái và thu hẹp trong thời kỳ tăng trưởng như vậy chính sách được<br /> thiết kế là do nhà nhà nước thiết kế chứ không phải là kệ nó để bàn tay vô hình không có sự can thiệt của<br /> nhà nước.<br /> Các công cụ trong chính sách ổn định tự động là bảo hiểm thất nghiệp và thuế thu nhập cá nhân, thì<br /> khi nền kinh tế suy thoái tỉ lệ thất nghiệp tăng lên thì khiến cho bảo hiểm thất nghiệp và các khoản trợ cấp<br /> xã hội tăng lên khi đó để giúp đỡ người dân thì chính phủ sẽ tăng chi tiêu để có thể hỡ trợ cho những<br /> người nghèo, còn đối với chính sách thuế thu nhập cá nhân thì khi nền kinh tế suy thoái thì làm giảm các<br /> khoản thuế thu nhập cá nhân mà người dân phải đóng nên thu ngân sách của chính phủ sẽ giảm đi. Khi<br /> nền kinh tế tăng trưởng thì sẽ tác động ngược lại là tỉ lệ thất nghiệp giảm thì các khoản bảo hiểm thất<br /> nghiệp, trợ cấp xã hội sẽ giảm đi chính phủ sẽ có thể cắt giảm một phần nào đó chi tiêu cho các mảng này<br /> thì khi tăng trưởng thì thu nhập của người dân cũng tăng lên cho nên các khoản thuế đóng cho nhà nước<br /> cũng tăng lên, các khoản thu nhập cá nhân tăng lên cho nên thu ngân sách cũng sẽ tăng lên.<br /> Cái tự ổn định thể hiện ở đâu?(Cô giải thích) Khi cá nhân có thu nhập nhiều thì nhà nước thu được<br /> thuế nhiều, mà cá nhân có thu nhập nhiều thường nền kinh tế tăng trưởng nên ta thấy rằng tăng trưởng nên<br /> 16<br /> thu thuế nhiều tang thuế cho nên nó phù hợp, việc tăng thuế có thể giảm bớt đc độ nóng của nền kinh tế<br /> bản thân cái đó có tác động tự ổn định rõ rãng người ta phải thiết kế chính sách phù hợp như vậy chính<br /> sách đc thiết kế để khi vận hành thì nó tự ổn định. Ngược lại khi mà nền kinh tế suy thoái thu nhập của<br /> người dân sẽ thấp và như vậy nhà nước cũng sẽ thu thuế thấp và nhu vậy có thế thấy là phản chu kỳ khi<br /> suy thoái thì giảm thuế tang chi tiêu khi kinh tế tăng trưởng quá nóng thì tăng thuế cắt giảm chi tiêu thấy<br /> rằng bản thân những chính sách này tự động làm điều đó đừng nói nhà nước ko cần can thiệp mà bản thân<br /> nhà nước xây dựng ra những cái thuế này và chính sách trợ cấp v.v… như thế nào đó để nó có thể đạt đc<br /> mục tiêu bản thân nó sẽ tự ổn định nếu xây dựng chính sách thuế TNCN ko phù hợp thì chưa chắc đạt<br /> được cái tự ổn định đó.<br /> Bài đọc có liên quan:<br /> 1. Chính sách tiền tệ<br /> 1.1. Các dạng của chính sách tiền tệ và ưu, nhược điểm<br /> Trong thực tế, việc điều hành chính sách tiền tệ thường được thực hiện dưới những dạng sau:<br /> 1.1.1 Chiến lược tổng cung tiền<br /> Nội dung của chiến lược này là Ngân hàng trung ương sẽ thông báo về mức tăng trưởng cung<br /> tiền cụ thể và cố gắng đạt được mục tiêu này thông qua các công cụ của chính sách tiền tệ như đã<br /> đề cập phầ