Có phải nước Mỹ đang sa sút?

Cã ph¶i n−íc mü ®ang sa sót?<br /> <br /> Gideon Rachman(*). Think Again: American Decline. Foreign<br /> Policy, 2011, January/February, 6 p.<br /> http://www.foreignpolicy.com/articles/2011/01/02/think_again_a<br /> merican_decline?page=0,0<br /> Xu©n Tïng<br /> dÞch<br /> <br /> “Tõ tr−íc chóng ta ®· nghe nãi r»ng n−íc Mü cuèi cïng th× cËu bÐ ®· nãi ®óng. Con<br /> ®ang trªn ®µ ®i xuèng” sãi ®· ®Õn thËt – vµ Trung Quèc chÝnh<br /> lµ con sãi ®ã.<br /> Nh−ng lÇn nµy l¹i kh¸c. §óng lµ<br /> §èi víi n−íc Mü, th¸ch thøc mang<br /> n−íc Mü ®· tr¶i qua nh÷ng chu kú tråi<br /> tªn Trung Quèc cã tÝnh nghiªm träng<br /> sôt trong qu¸ khø. Khi vËn ®éng tranh<br /> h¬n do c¶ nguyªn nh©n kinh tÕ lÉn<br /> cö tæng thèng n¨m 1960, John F.<br /> nguyªn nh©n vÒ mÆt nh©n khÈu häc.<br /> Kennedy tõng lªn tiÕng phµn nµn: “Søc<br /> Liªn X« sôp ®æ bëi hÖ thèng kinh tÕ cña<br /> m¹nh Mü trong mèi t−¬ng quan víi søc<br /> nã thùc sù kÐm hiÖu qu¶, ®iÓm yÕu chÕt<br /> m¹nh cña Liªn X« ®ang nghiªng ng¶ vµ<br /> ng−êi ®· bÞ che ®Ëy trong suèt mét thêi<br /> chñ nghÜa céng s¶n ®ang v÷ng b−íc tiÕn<br /> gian dµi v× Liªn X« ch−a bao giê nç lùc<br /> lªn ë kh¾p n¬i trªn thÕ giíi”. Cuèn s¸ch<br /> c¹nh tranh trªn thÞ tr−êng thÕ giíi.<br /> “NhËt B¶n lµ sè 1” (Japan as Number<br /> Ng−îc l¹i, Trung Quèc ®· chøng tá n¨ng<br /> One) cña t¸c gi¶ Ezra Vogel xuÊt b¶n<br /> lùc kinh tÕ v−ît tréi trªn ph¹m vi toµn<br /> n¨m 1979 ®· b¸o hiÖu mét thËp kû ngµy<br /> cÇu. NÒn kinh tÕ cña n−íc nµy t¨ng<br /> cµng hoang t−ëng vÒ nh÷ng chÝnh s¸ch<br /> tr−ëng b×nh qu©n 9-10% mçi n¨m trong<br /> th−¬ng m¹i vµ nh÷ng kü thuËt s¶n xuÊt<br /> suèt ba thËp kû qua. ∗Giê ®©y, Trung<br /> chÕ t¹o cña NhËt B¶n.<br /> Quèc lµ nhµ xuÊt khÈu hµng ®Çu vµ lµ<br /> DÜ nhiªn, mèi ®e däa cña Liªn X« vµ nhµ s¶n xuÊt lín nhÊt thÕ giíi víi tæng<br /> NhËt B¶n ®èi víi ®Þa vÞ siªu c−êng cña dù tr÷ ngo¹i hèi lªn ®Õn h¬n 2.500 tû<br /> Mü rèt cuéc chØ lµ t−ëng t−îng. Bëi vËy, USD. Hµng hãa Trung Quèc cã tÝnh<br /> ng−êi Mü cã thÓ ®−îc tha thø nÕu nh−<br /> hä b¾t ®Çu bµn tíi mét th¸ch thøc míi (∗)<br /> B×nh luËn chÝnh chuyªn môc quan hÖ quèc tÕ<br /> næi lªn tõ phÝa Trung Quèc, gièng nh− cña thêi b¸o The Financial Times (Mü); t¸c gi¶<br /> c©u chuyÖn ngô ng«n vÒ cËu bÐ ch¨n cuèn s¸ch “T−¬ng lai cña trß ch¬i cã tæng b»ng<br /> kh«ng: QuyÒn lùc cña n−íc Mü trong mét kû<br /> cõu h« ®uæi sãi. Nh−ng cã mét thùc tÕ nguyªn hoang mang” (Zero-Sum Future:<br /> hay bÞ bá qua trong c©u chuyÖn nµy: American Power in an Age of Anxiety).<br /> Cã ph¶i n−íc Mü... 45<br /> <br /> c¹nh tranh trªn toµn thÕ giíi. §©y xÕp h¹ng vÒ kinh tÕ. Nh÷ng c−êng quèc<br /> kh«ng ph¶i “phÕ nh©n” kinh tÕ theo míi ®ang thùc sù v−¬n lªn gåm cã Ên<br /> kiÓu Liªn X«. §é, Brazil vµ Thæ NhÜ Kú. C¸c quèc gia<br /> trong sè nµy ®Òu cã nh÷ng −u tiªn riªng<br /> NhËt B¶n hiÓn nhiªn còng tr¶i qua<br /> vÒ chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i, nh−ng tÊt c¶<br /> nhiÒu n¨m liÒn t¨ng tr−ëng kinh tÕ<br /> ®Òu h−íng ®Õn môc ®Ých k×m chÕ kh¶<br /> nhanh chãng vµ hiÖn vÉn lµ mét thÕ lùc<br /> n¨ng cña Mü trong viÖc ®Þnh h×nh vµ<br /> xuÊt khÈu cña thÕ giíi. Song, NhËt B¶n<br /> kiÕn t¹o thÕ giíi. H·y nghÜ vÒ c¸ch mµ<br /> ch−a bao giê lµ øng cö viªn s¸ng gi¸ cho<br /> Ên §é vµ Brazil ®· cïng s¸t c¸nh bªn<br /> ng«i vÞ sè 1. D©n sè NhËt B¶n ch−a<br /> Trung Quèc trong c¸c cuéc ®µm ph¸n<br /> b»ng mét nöa d©n sè Mü, tøc lµ ng−êi<br /> toµn cÇu vÒ biÕn ®æi khÝ hËu. Hay<br /> NhËt trung b×nh sÏ ph¶i giµu gÊp ®«i<br /> nh÷ng l¸ phiÕu chèng Mü cña Thæ NhÜ<br /> ng−êi Mü trung b×nh tr−íc khi nÒn kinh<br /> Kú vµ Brazil t¹i Liªn Hîp Quèc tr−íc<br /> tÕ NhËt B¶n cã thÓ v−ît qua nÒn kinh tÕ<br /> nh÷ng biÖn ph¸p trõng ph¹t ®èi víi<br /> Mü. Nh−ng ®iÒu ®ã kh«ng bao giê x¶y<br /> Iran. §ã chØ lµ mét thø “h−¬ng vÞ” míi<br /> ra. Tr¸i l¹i, d©n sè Trung Quèc ®«ng<br /> võa xuÊt hiÖn mµ th«i.<br /> gÊp 4 lÇn d©n sè Mü. Tr−íc khi x¶y ra<br /> khñng ho¶ng kinh tÕ toµn cÇu n¨m “Sím hay muén th× Trung Quèc sÏ næ tung”<br /> 2008, Ng©n hµng Goldman Sachs ®·<br /> §õng tin ®iÒu ®ã. Cã mét ®iÒu ch¾c<br /> ®−a ra dù b¸o næi tiÕng r»ng nÒn kinh<br /> ch¾n lµ ng−êi Mü ®ang lo ng¹i vÒ sù sa<br /> tÕ Trung Quèc sÏ cã quy m« lín h¬n nÒn<br /> sót cña quèc gia, hä th−êng cã xu h−íng<br /> kinh tÕ Mü vµo n¨m 2027. Víi tèc ®é<br /> bá qua nh÷ng ®iÓm yÕu cña mét ®èi thñ<br /> t¨ng tr−ëng nh− hiÖn t¹i, Trung Quèc<br /> cã bÒ ngoµi xem chõng rÊt ®¸ng sî.<br /> cã thÓ sÏ giµnh ng«i qu¸n qu©n tr−íc c¶<br /> Nh×n l¹i qu¸ khø, cã thÓ thÊy r»ng<br /> thêi ®iÓm nµy.<br /> nh÷ng khuyÕt tËt bªn trong hÖ thèng X«<br /> N¨ng lùc kinh tÕ v−ît tréi cña ViÕt vµ NhËt B¶n ®· trë nªn râ rµng.<br /> Trung Quèc ®ang cho phÐp B¾c Kinh Nh÷ng ng−êi tin r»ng quyÒn b¸ chñ ®éc<br /> th¸ch thøc ¶nh h−ëng cña Mü trªn toµn t«n cña Mü sÏ tiÕp tôc më réng c¶ trong<br /> thÕ giíi. Trung Quèc hiÖn lµ ®èi t¸c −u t−¬ng lai ®Òu chØ ra nh÷ng nguy c¬ tiÒm<br /> tiªn cña chÝnh quyÒn nhiÒu n−íc ch©u Èn mµ Trung Quèc cã thÓ m¾c ph¶i.<br /> Phi vµ lµ ®èi t¸c th−¬ng m¹i lín nhÊt Trong mét cuéc pháng vÊn míi ®©y víi<br /> cña c¸c c−êng quèc míi næi kh¸c nh− thêi b¸o Times cña London, cùu Tæng<br /> Brazil vµ Nam Phi. Trung Quèc còng thèng Mü George W. Bush kh¼ng ®Þnh<br /> ®ang tiÕn hµnh mua cæ phiÕu cña nh÷ng r»ng nh÷ng vÊn ®Ò néi bé cña Trung<br /> thµnh viªn cã tiÒm lùc tµi chÝnh suy yÕu Quèc cho thÊy nÒn kinh tÕ cña n−íc nµy<br /> trong khu vùc ®ång tiÒn chung ch©u ¢u sÏ kh«ng thÓ lµ ®èi thñ cña nÒn kinh tÕ<br /> nh− Hy L¹p vµ Bå §µo Nha. Mü trong mét t−¬ng lai gÇn. ¤ng ®Æt<br /> c©u hái: “Ph¶i ch¨ng t«i vÉn nghÜ r»ng<br /> Vµ Trung Quèc míi chØ lµ phÇn lín<br /> Mü sÏ vÉn lµ siªu c−êng duy nhÊt?”. Vµ<br /> nhÊt cña mét c©u chuyÖn lín h¬n vÒ sù<br /> «ng tr¶ lêi ngay: “§óng vËy!”.<br /> trçi dËy cña nh÷ng tay ch¬i míi trªn vò<br /> ®µi kinh tÕ vµ chÝnh trÞ thÕ giíi. Nh÷ng Song, nh÷ng dù b¸o vÒ sù biÕn mÊt<br /> ®ång minh truyÒn thèng cña Mü ë ch©u s¾p x¶y ®Õn cña ®iÒu thÇn kú Trung<br /> ¢u – nh− Anh, Ph¸p, Italia vµ thËm chÝ Hoa vèn lu«n lµ ®Æc tr−ng th−êng thÊy<br /> c¶ §øc – ®ang tr−ît dµi trªn c¸c b¶ng trong sù ph©n tÝch cña ph−¬ng T©y kÓ<br /> 46 Th«ng tin Khoa häc x· héi x· héi, sè 5.2011<br /> <br /> tõ cuèi nh÷ng n¨m 1970. N¨m 1989, ®Ó lËt ®æ hä khái lé tr×nh ®ã. §iÓm<br /> §¶ng Céng s¶n Trung Quèc d−êng nh− t−¬ng ®ång víi sù trçi dËy cña n−íc §øc<br /> ®· “lo¹ng cho¹ng” sau vô th¶m s¸t trªn tõ gi÷a thÕ kû XIX trë ®i lµ mét bµi häc<br /> qu¶ng tr−êng Thiªn An M«n. Trong kinh nghiÖm ®¸ng tham kh¶o. N−íc<br /> thËp niªn 1990, c¸c nhµ quan s¸t kinh §øc ®· v−ît qua hai thÊt b¹i qu©n sù<br /> tÕ th−êng chØ ra t×nh tr¹ng bÊp bªnh th¶m khèc, v−ît qua t×nh tr¹ng siªu<br /> cña c¸c ng©n hµng vµ c¸c doanh nghiÖp l¹m ph¸t, ®¹i suy tho¸i, sù sôp ®æ cña<br /> nhµ n−íc cña Trung Quèc. Tuy vËy, nÒn nÒn d©n chñ còng nh− sù ph¸ ho¹i c¬ së<br /> kinh tÕ Trung Quèc vÉn tiÕp tôc ph¸t h¹ tÇng vµ c¸c thµnh phè lín do nh÷ng<br /> triÓn, thËm chÝ cßn t¨ng tr−ëng 2 con sè vô oanh t¹c cña c¸c n−íc ®ång minh. Vµ<br /> theo chu kú 7 n¨m. ®Õn cuèi thËp niªn 1950, n−íc §øc mét<br /> lÇn n÷a l¹i trë thµnh mét trong nh÷ng<br /> DÜ nhiªn, sÏ lµ v« lý khi gi¶ vê r»ng<br /> Trung Quèc kh«ng ph¶i ®èi mÆt víi nÒn kinh tÕ hµng ®Çu thÕ giíi, mÆc dï<br /> bÞ t−íc ®o¹t hÕt nh÷ng tham väng ®Õ<br /> nh÷ng th¸ch thøc lín. XÐt vÒ ng¾n h¹n,<br /> quèc cña m×nh.<br /> cã rÊt nhiÒu b»ng chøng cho thÊy bong<br /> bãng bÊt ®éng s¶n ®ang h×nh thµnh ë Trong kû nguyªn h¹t nh©n, Trung<br /> c¸c thµnh phè lín nh− Th−îng H¶i vµ Quèc kh«ng thÓ bÞ cuèn hót vµo mét<br /> l¹m ph¸t ®ang t¨ng lªn. XÐt vÒ dµi h¹n, cuéc chiÕn tranh thÕ giíi, do ®ã n−íc<br /> Trung Quèc ®ang tr¶i qua nh÷ng nµy sÏ ph¶i ®èi mÆt víi sù hçn lo¹n vµ<br /> chuyÓn ®æi kinh tÕ vµ chÝnh trÞ ®¸ng b¸o t×nh tr¹ng mÊt trËt tù kû c−¬ng víi quy<br /> ®éng. §¶ng Céng s¶n Trung Quèc xem m« nhá h¬n nhiÒu so víi nh÷ng g× n−íc<br /> ra kh«ng thÓ duy tr× m·i m·i thÕ ®éc §øc tõng gÆp ph¶i trong thÕ kû XX. Vµ<br /> quyÒn cña m×nh vÒ quyÒn lùc chÝnh trÞ. bÊt kÓ nh÷ng khã kh¨n vÒ kinh tÕ vµ<br /> Vµ sù lÖ thuéc l©u ®êi cña n−íc nµy vµo chÝnh trÞ, kinh nghiÖm thùc tÕ sÏ lµ<br /> xuÊt khÈu còng nh− ®ång nh©n d©n tÖ kh«ng ®ñ ®Ó ng¨n chÆn sù v−¬n lªn cña<br /> bÞ ®Þnh gi¸ thÊp ®ang ngµy cµng bÞ chØ n−íc nµy nh»m ®¹t tíi ®Þa vÞ siªu c−êng<br /> trÝch tõ phÝa Mü vµ nh÷ng chñ thÓ quèc thÕ giíi. Quy m« lín vµ n¨ng lùc kinh tÕ<br /> tÕ kh¸c – vèn lu«n ®ßi hái “t¸i lËp sù v−ît tréi cho thÊy søc m¹nh v« song cña<br /> c©n b»ng” cho nÒn kinh tÕ theo ®Þnh Trung Quèc sÏ tiÕp tôc th¼ng tiÕn, bÊt<br /> h−íng xuÊt khÈu cña Trung Quèc. chÊp nh÷ng trë ng¹i cã thÓ vÊp ph¶i<br /> Trung Quèc còng ®ang ®èi mÆt víi trªn ®−êng ®i.<br /> nh÷ng th¸ch thøc lín vÒ d©n sè vµ m«i<br /> tr−êng: D©n sè ®ang giµ hãa nhanh “Mü vÉn tiÕp tôc dÉn ®Çu thÕ giíi”<br /> chãng do hÖ qu¶ cña chÝnh s¸ch mét con<br /> TÝnh ®Õn thêi ®iÓm hiÖn nay th× lµ<br /> vµ Trung Quèc ®ang bÞ ®e däa bëi n¹n «<br /> vËy. HiÖn t¹i, Mü cã nÒn kinh tÕ lín<br /> nhiÔm vµ khan hiÕm n−íc s¹ch.<br /> nhÊt thÕ giíi, cã nh÷ng tr−êng ®¹i häc<br /> Tuy vËy, ngay c¶ khi tÝnh ®Õn c¶ sù hµng ®Çu thÕ giíi vµ cã nhiÒu c«ng ty<br /> hçn lo¹n lín vÒ kinh tÕ vµ chÝnh trÞ cã khæng lå nhÊt thÕ giíi. Søc m¹nh qu©n<br /> thÓ x¶y ra trong t−¬ng lai, ®ã vÉn sÏ lµ sù cña Mü còng kh«ng cã ®èi thñ. Chi<br /> mét sai lÇm lín khi kh¼ng ®Þnh r»ng tiªu cña Mü cho ho¹t ®éng qu©n sù gÇn<br /> th¸ch thøc cña Trung Quèc ®èi víi søc b»ng tæng chi tiªu cña tÊt c¶ c¸c n−íc<br /> m¹nh Mü sÏ biÕn mÊt mét c¸ch gi¶n kh¸c gép l¹i. Còng cÇn bæ sung thªm c¶<br /> ®¬n. Khi c¸c n−íc ®ang v÷ng b−íc trªn nh÷ng tµi s¶n v« h×nh cña n−íc Mü. Sù<br /> con ®−êng t¨ng tr−ëng kinh tÕ, thËt khã kÕt hîp gi÷a tÝnh nh¹y bÐn cña doanh<br /> Cã ph¶i n−íc Mü... 47<br /> <br /> nghiÖp víi n¨ng lùc c«ng nghÖ v−ît tréi giíi vÉn cã mét hè s©u chÊt chøa t×nh<br /> cña Mü cho phÐp n−íc nµy ®i ®Çu trong c¶m chèng Mü mµ al Qaeda vµ nh÷ng<br /> cuéc c¸ch m¹ng c«ng nghÖ cña thÕ giíi. lùc l−îng kh¸c ®· khai th¸c mét c¸ch<br /> Nh÷ng ng−êi nhËp c− tµi n¨ng vÉn lò tinh vi, dï cã Obama hay kh«ng.<br /> l−ît kÐo tíi bê biÓn n−íc Mü. Vµ giê ®©y,<br /> Barack Obama ®ang lµ chñ nh©n cña Riªng ®èi víi lùc l−îng qu©n sù Mü,<br /> Nhµ Tr¾ng, quyÒn lùc mÒm cña Mü ®· bµi häc tõ cuéc chiÕn Iraq vµ<br /> cã thªm danh tiÕng lín. BÊt kÓ nh÷ng Afghanistan lµ ë chç, n¨ng lùc chiÕn<br /> r¾c rèi cña m×nh, nh÷ng hßm phiÕu ®Êu cña qu©n ®éi Mü kh«ng cã t¸c dông<br /> th¨m dß d− luËn cho thÊy Obama vÉn lµ nhiÒu h¬n nh÷ng g× mµ cùu Bé tr−ëng<br /> nhµ l·nh ®¹o cã søc l«i cuèn nhÊt thÕ Quèc phßng Mü Donald Rumsfeld vµ<br /> giíi; Hå CÈm §µo thËm chÝ cßn kÐm xa. nh÷ng ng−êi kh¸c tõng h×nh dung. Binh<br /> N−íc Mü còng tù hµo bëi søc hÊp dÉn lÝnh, m¸y bay vµ tªn löa cña Mü cã thÓ<br /> toµn cÇu cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp gi¶i lËt ®æ mét chÝnh phñ ë bªn kia b¸n cÇu<br /> trÝ (nh− kinh ®« ®iÖn ¶nh Hollywood vµ chØ trong vµi tuÇn lÔ, nh−ng viÖc thiÕt<br /> nh÷ng thø ®¹i lo¹i nh− vËy), bëi nh÷ng lËp hßa b×nh vµ b×nh æn mét ®Êt n−íc bÞ<br /> gi¸ trÞ cña nã, bëi tÝnh phæ biÕn toµn x©m chiÕm l¹i lµ chuyÖn kh¸c. NhiÒu<br /> cÇu ngµy cµng t¨ng cña tiÕng Anh vµ n¨m sau th¾ng lîi bÒ ngoµi, Mü vÉn bÞ<br /> bëi søc quyÕn rò cña “GiÊc m¬ Mü”. sa lÇy bëi lµn sãng næi dËy d−êng nh−<br /> kh«ng ngõng nghØ ë Afghanistan.<br /> TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu nãi trªn ®Òu<br /> ®óng, nh−ng tÊt c¶ l¹i dÔ bÞ tæn th−¬ng Ng−êi Mü kh«ng chØ mÊt ®i ham<br /> h¬n nh÷ng g× b¹n t−ëng. C¸c tr−êng ®¹i muèn ®èi víi nh÷ng cuéc phiªu l−u ë<br /> häc Mü vÉn lµ mét thø tµi s¶n ®¸ng gi¸. n−íc ngoµi, mµ ng©n s¸ch qu©n sù Mü<br /> Song, nÕu nÒn kinh tÕ Mü kh«ng t¹o ra râ rµng còng ph¶i g¸nh chÞu ¸p lùc<br /> c«ng ¨n viÖc lµm th× rÊt nhiÒu sinh viªn trong kû nguyªn khèn khã nµy. Sù tª<br /> ch©u ¸ −u tó tõng lÊp ®Çy chç trèng cho liÖt hiÖn nay t¹i Washington chØ mang<br /> c¸c khoa chÕ t¹o vµ khoa häc m¸y tÝnh l¹i chót Ýt hy väng r»ng n−íc Mü sÏ gi¶i<br /> t¹i §¹i häc Stanford vµ Häc viÖn C«ng quyÕt ®−îc nh÷ng khã kh¨n vÒ ng©n<br /> nghÖ Massachusetts (MIT) danh tiÕng s¸ch mét c¸ch nhanh chãng hoÆc hiÖu<br /> thÕ giíi sÏ sím trë vÒ quª h−¬ng. N−íc qu¶. Nh− ®Ò nghÞ “nhá nhoi” cña Ngo¹i<br /> Mü chØ cã 2 c«ng ty n»m trong top 10 tr−ëng Mü Hilary Clinton khi yªu cÇu<br /> trªn b¶ng xÕp h¹ng c¸c c«ng ty lín nhÊt Trung Quèc duy tr× viÖc mua tr¸i phiÕu<br /> thÕ giíi do t¹p chÝ Fortune tiÕn hµnh, ®ã ChÝnh phñ Mü cho thÊy, sù lÖ thuéc liªn<br /> lµ Walmart gi÷ vÞ trÝ sè 1 vµ tôc cña chÝnh phñ Mü vµo viÖc ®i vay<br /> ExxonMobil ë vÞ trÝ thø 3. Trong khi ®ã, n−íc ngoµi khiÕn cho n−íc Mü trë nªn<br /> Trung Quèc cã tíi 3 ®¹i diÖn trong top dÔ bÞ tæn th−¬ng h¬n. Mü ®ang chi tiÒn<br /> 10: Sinopec, C«ng ty §iÖn lùc quèc gia ®Ó duy tr× vÞ thÕ qu©n sù siªu viÖt cña<br /> vµ TËp ®oµn DÇu khÝ quèc gia Trung m×nh th«ng qua viÖc chi tiªu th©m hôt,<br /> Quèc. Søc hÊp dÉn cña Mü còng cã thÓ cã nghÜa lµ cuéc chiÕn ë Afghanistan<br /> gi¶m ®¸ng kÓ nÕu nh− n−íc nµy kh«ng ®ang ®−îc chi tr¶ b»ng tÊm thÎ tÝn dông<br /> cßn g¾n liÒn víi h×nh ¶nh cña c¬ héi, cña cña Trung Quèc. Kh«ng mÊy ng¹c nhiªn<br /> sù thÞnh v−îng vµ thµnh c«ng. Vµ mÆc khi ®« ®èc Mike Mullen, Chñ tÞch Héi<br /> dï nhiÒu ng−êi n−íc ngoµi bÞ thu hót ®ång tham m−u liªn qu©n, ®· x¸c ®Þnh<br /> m¹nh mÏ bëi “GiÊc m¬ Mü”, trªn thÕ kho¶n nî quèc gia ®ang t¨ng nhanh cña<br /> 48 Th«ng tin Khoa häc x· héi x· héi, sè 5.2011<br /> <br /> Mü chÝnh lµ mèi ®e däa lín nhÊt ®èi víi Häc gi¶ Fareed Zakaria ®óng lµ nhµ<br /> an ninh quèc gia cña n−íc nµy. tiªn tri khi «ng viÕt r»ng “sù trçi dËy cña<br /> thÕ giíi cßn l¹i” (nghÜa lµ c¸c siªu c−êng<br /> Trong khi ®ã, chi tiªu cña Trung<br /> kh«ng ph¶i Mü) sÏ lµ mét trong nh÷ng<br /> Quèc cho ho¹t ®éng qu©n sù vÉn tiÕp<br /> ®Æc tr−ng lín cña “thÕ giíi hËu Mü”.<br /> tôc t¨ng nhanh. Trung Quèc s¾p tíi sÏ<br /> Nh−ng thËm chÝ Zakaria còng kh¼ng<br /> th«ng b¸o viÖc x©y dùng hµng kh«ng<br /> ®Þnh r»ng xu h−íng nµy vÒ c¬ b¶n lµ cã<br /> mÉu h¹m ®Çu tiªn cña n−íc nµy vµ<br /> lîi cho Mü: “Sù th¨ng trÇm quyÒn lùc...<br /> ®ang lªn kÕ ho¹ch x©y dùng tæng sè 5-6<br /> lµ tèt ®èi víi Mü, nÕu ®−îc tiÕp cËn mét<br /> hµng kh«ng mÉu h¹m. Cã lÏ, nghiªm<br /> c¸ch phï hîp. ThÕ giíi ®ang vËn hµnh<br /> träng h¬n, viÖc Trung Quèc ph¸t triÓn<br /> theo c¸ch cña Mü. C¸c n−íc ®ang trë nªn<br /> c«ng nghÖ tªn löa vµ chèng tªn löa míi<br /> cã tÝnh më h¬n, th©n thiÖn víi thÞ tr−êng<br /> ®ang ®e däa quyÒn kiÓm so¸t vïng biÓn<br /> h¬n vµ d©n chñ h¬n”.<br /> vµ vïng trêi mµ nhê ®ã Mü cã ®−îc uy<br /> quyÒn tèi cao ë Th¸i B×nh D−¬ng. Theo C¶ George W. Bush vµ Clinton ®Òu<br /> quan ®iÓm chung cña Trung Quèc, Mü cã quan ®iÓm gièng nhau r»ng toµn cÇu<br /> rèt cuéc sÏ nhËn thÊy r»ng m×nh kh«ng hãa vµ th−¬ng m¹i tù do sÏ lµ mét<br /> cßn cã thÓ duy tr× ®−îc vÞ thÕ qu©n sù ë ph−¬ng tiÖn ®Ó xuÊt khÈu nh÷ng gi¸ trÞ<br /> Th¸i B×nh D−¬ng n÷a. C¸c ®ång minh Mü. N¨m 1999, hai n¨m tr−íc khi<br /> cña Mü trong khu vùc nh− NhËt B¶n, Trung Quèc gia nhËp Tæ chøc Th−¬ng<br /> Hµn Quèc vµ Ên §é cã thÓ cã quan hÖ m¹i thÕ giíi (WTO), Bush kh¼ng ®Þnh:<br /> ®èi t¸c nhiÒu h¬n víi Washington víi nç “Tù do kinh tÕ t¹o ra nh÷ng thãi quen<br /> lùc lµm ®èi träng tr−íc søc m¹nh ngµy cña tù do. Vµ nh÷ng thãi quen cña tù do<br /> cµng t¨ng cña Trung Quèc. Song, nÕu t¹o ra nh÷ng kú väng vÒ d©n chñ... H·y<br /> Mü buéc ph¶i gi¶m dÇn sù hiÖn diÖn cña bu«n b¸n tù do víi Trung Quèc vµ thêi<br /> m×nh ë Th¸i B×nh D−¬ng v× nh÷ng lý do gian ®ang ñng hé chóng ta”.<br /> ng©n s¸ch th× c¸c n−íc ®ång minh nµy<br /> sÏ b¾t ®Çu t×m c¸ch tù thÝch nghi tr−íc Cã hai ngé nhËn quan träng bÞ ch«n<br /> mét Trung Quèc ®ang lªn. ¶nh h−ëng vïi trong viÖc h×nh thµnh häc thuyÕt<br /> cña B¾c Kinh sÏ më réng vµ khu vùc nµy. Thø nhÊt, t¨ng tr−ëng kinh tÕ tÊt<br /> ch©u ¸ – Th¸i B×nh D−¬ng (trung t©m yÕu vµ nhanh chãng sÏ dÉn tíi d©n chñ<br /> ®ang lªn cña nÒn kinh tÕ toµn cÇu) sÏ hãa. Thø hai, nh÷ng nÒn d©n chñ míi<br /> trë thµnh s©n sau cña Trung Quèc. tÊt yÕu sÏ trë nªn th©n thiÖn h¬n vµ cã<br /> Ých h¬n ®èi víi Mü. Kh«ng cã nhËn ®Þnh<br /> “Toµn cÇu hãa ®ang h−íng thÕ giíi ®i theo c¸ch nµo trong sè nµy trë thµnh hiÖn thùc.<br /> cña ph−¬ng T©y”<br /> Sau vô Thiªn An M«n n¨m 1989,<br /> Kh«ng h¼n vËy. Mét lý do khiÕn Mü mét sè nhµ ph©n tÝch ph−¬ng T©y lÏ ra<br /> tõng c¶m thÊy b×nh an tr−íc sù trçi dËy ph¶i tin r»ng 20 n¨m sau, Trung Quèc<br /> cña Trung Quèc trong nhiÒu n¨m sau vÉn sÏ lµ mét nhµ n−íc ®éc ®¶ng vµ<br /> khi ChiÕn tranh L¹nh kÕt thóc lµ bëi v× r»ng nÒn kinh tÕ Trung Quèc còng sÏ<br /> niÒm tin ¨n s©u bÐn rÔ cho r»ng toµn t¨ng tr−ëng víi tèc ®é ®¸ng kinh ng¹c.<br /> cÇu hãa ®ang truyÒn b¸ nh÷ng gi¸ trÞ Gi¶ ®Þnh chung (vµ cã tÝnh xoa dÞu) cña<br /> cña ph−¬ng T©y. Mét sè ng−êi thËm chÝ ph−¬ng T©y lµ, Trung Quèc sÏ ph¶i lùa<br /> cßn nghÜ r»ng toµn cÇu hãa vµ Mü hãa chän gi÷a tù do hãa chÝnh trÞ vµ thÊt b¹i<br /> thùc sù ®ång nghÜa víi nhau. kinh tÕ. Cã ch¾c r»ng mét nhµ n−íc ®éc<br /> Cã ph¶i n−íc Mü... 49<br /> <br /> ®¶ng bÞ kiÓm so¸t chÆt chÏ kh«ng thÓ Trung Quèc ®−îc xem lµ mét chØ dÉn<br /> thµnh c«ng trong kû nguyªn cña ®iÖn nµo ®ã ®¸ng tin cËy th× mét Trung Quèc<br /> tho¹i di ®éng vµ m¹ng toµn cÇu d©n chñ h¬n còng cã thÓ lµ mét Trung<br /> (Internet) hay kh«ng? Nh− Clinton ®· Quèc dÔ næi giËn h¬n.<br /> chØ ra trong chuyÕn c«ng du tíi Trung<br /> “Toµn cÇu hãa kh«ng ph¶i lµ trß ch¬i cã tæng<br /> Quèc n¨m 1998: “Trong kû nguyªn b»ng kh«ng”<br /> th«ng tin toµn cÇu nµy, khi thµnh c«ng<br /> vÒ kinh tÕ ®−îc x©y dùng dùa trªn §õng qu¸ ch¾c ch¾n nh− vËy. C¸c<br /> nh÷ng ý t−ëng, th× tù do c¸ nh©n lµ… tæng thèng Mü kÕ tiÕp nhau tõ Bush cha<br /> yÕu tè thiÕt yÕu ®èi víi sù vÜ ®¹i cña bÊt tíi Obama ®Òu c«ng khai ca ngîi sù trçi<br /> kú quèc gia hiÖn ®¹i nµo”. dËy cña Trung Quèc. Ngay tr−íc chuyÕn<br /> c«ng du ®Çu tiªn tíi Trung Quèc, Obama<br /> Trªn thùc tÕ, Trung Quèc ®· thµnh ®· tæng kÕt c¸ch tiÕp cËn truyÒn thèng<br /> c«ng trong viÖc kÕt hîp chÕ ®é kiÓm nµy khi nãi: “QuyÒn lùc kh«ng cÇn thiÕt<br /> duyÖt vµ sù l·nh ®¹o cña mét ®¶ng víi ph¶i lµ mét trß ch¬i cã tæng b»ng kh«ng<br /> sù thµnh c«ng liªn tôc vÒ kinh tÕ trong vµ c¸c quèc gia kh«ng cÇn ph¶i sî thµnh<br /> thËp kû tíi. Sù ®èi ®Çu gi÷a chÝnh phñ c«ng cña mét quèc gia kh¸c… Chóng t«i<br /> Trung Quèc vµ Google n¨m 2010 lµ mét hoan nghªnh nh÷ng nç lùc cña Trung<br /> bµi häc ®¾t gi¸. Google - biÓu t−îng cña Quèc nh»m ®ãng mét vai trß lín h¬n<br /> kû nguyªn sè - ®· ®e däa rót khái Trung trªn chÝnh tr−êng quèc tÕ”.<br /> Quèc nh»m ph¶n ®èi chÕ ®é kiÓm duyÖt,<br /> Song bÊt kÓ hä nãi g× trong nh÷ng<br /> nh−ng rèt cuéc ®· khuÊt phôc ®Ó ®æi lÊy<br /> bµi diÔn v¨n chÝnh thøc, c¸c nhµ l·nh<br /> nh÷ng nh−îng bé kh«ng ®¸ng kÓ. Giê<br /> ®¹o Mü râ rµng ®ang b¾t ®Çu cã nh÷ng<br /> ®©y, ng−êi ta hoµn toµn nhËn thøc ®−îc<br /> nghi ngê vµ ®óng lµ nh− vËy. Theo<br /> r»ng khi Trung Quèc trë thµnh nÒn kinh<br /> nguyªn lý träng t©m cña kinh tÕ häc<br /> tÕ lín nhÊt thÕ giíi – ch¼ng h¹n vµo n¨m<br /> hiÖn ®¹i, th−¬ng m¹i lµ ho¹t ®éng lµm<br /> 2027 – th× n−íc nµy vÉn sÏ lµ mét quèc<br /> lîi cho nhau ®èi víi c¶ hai bªn ®èi t¸c,<br /> gia do §¶ng Céng s¶n ®iÒu hµnh.<br /> mét trß ch¬i mµ c¶ hai bªn cïng th¾ng<br /> Vµ ngay c¶ khi Trung Quèc kh«ng thay v× lµ trß ch¬i cã tæng b»ng kh«ng.<br /> tiÕn hµnh d©n chñ hãa, ch¾c ch¾n kh«ng Song, ®iÒu ®ã còng ¸m chØ r»ng c¸c quy<br /> cã g× ®¶m b¶o r»ng ®iÒu nµy sÏ gióp Mü t¾c cña trß ch¬i lµ kh«ng gian lËn. Ph¸t<br /> “dÔ thë” h¬n, chø ch−a nãi ®Õn viÖc kÐo biÓu tr−íc DiÔn ®µn Kinh tÕ thÕ giíi<br /> dµi quyÒn b¸ chñ toµn cÇu cña Mü. ý n¨m 2010, Larry Summers (khi ®ã lµ cè<br /> t−ëng cho r»ng c¸c nÒn d©n chñ cã kh¶ vÊn kinh tÕ tr−ëng cña Obama) ®· l−u ý<br /> n¨ng nhÊt trÝ víi nhau vÒ nhiÒu vÊn ®Ò r»ng c¸c quy t¾c th«ng th−êng vÒ lîi Ých<br /> lín cã ý nghÜa toµn cÇu giê ®©y l¹i t−¬ng hç cña th−¬ng m¹i kh«ng nhÊt<br /> th−êng xuyªn bÞ hñy ho¹i. Ên §é kh«ng thiÕt lµ ®óng khi mét bªn ®èi t¸c th−¬ng<br /> t¸n thµnh víi Mü vÒ ph−¬ng thøc ®èi m¹i ®ang thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch träng<br /> phã víi Venezuela hay Iran. Mét Thæ th−¬ng hoÆc b¶o hé. ChÝnh phñ Mü râ<br /> NhÜ Kú d©n chñ h¬n hiÖn còng lµ mét rµng nghÜ r»ng viÖc Trung Quèc ®Þnh<br /> Thæ NhÜ Kú Håi gi¸o h¬n, ®ang tõ chèi gi¸ thÊp ®ång Nh©n d©n tÖ lµ mét h×nh<br /> ®øng vÒ phÝa Mü trong vÊn ®Ò Israel thøc cña chñ nghÜa b¶o hé mµ hÖ qu¶ lµ<br /> hoÆc Iran. T−¬ng tù nh− vËy, nÕu tÝnh dÉn tíi nh÷ng mÊt c©n ®èi kinh tÕ toµn<br /> ®¹i chóng cña nh÷ng cuèn s¸ch bµn vÒ cÇu vµ t×nh tr¹ng mÊt viÖc lµm ë Mü.<br /> chñ nghÜa d©n téc vµ m¹ng Internet ë C¸c nhµ kinh tÕ häc hµng ®Çu nh− Paul<br /> 50 Th«ng tin Khoa häc x· héi x· héi, sè 5.2011<br /> <br /> Krugman (nhµ b¸o phô tr¸ch chuyªn t¨ng cña Trung Quèc râ rµng ®ang ®Æt<br /> môc cña thêi b¸o New York Times) vµ C. ra mèi ®e däa l©u dµi ®èi víi quyÒn b¸<br /> Fred Bergsten (ViÖn nghiªn cøu chñ cña Mü ë Th¸i B×nh D−¬ng. Trung<br /> Peterson) ®Òu cã quan ®iÓm gièng nhau Quèc ®· miÔn c−ìng nhÊt trÝ víi gãi<br /> khi kh¼ng ®Þnh r»ng hµng rµo thuÕ trõng ph¹t míi cña Liªn Hîp Quèc ®èi<br /> quan vµ c¸c biÖn ph¸p tr¶ ®òa kh¸c sÏ víi Iran, nh−ng chi phÝ cho viÖc b¶o<br /> lµ mét ph¶n øng hîp ph¸p. Nh− vËy lµ ®¶m tháa thuËn cña Trung Quèc chØ lµ<br /> qu¸ ®ñ cho c¶ thÕ giíi cïng th¾ng. mét giao dÞch yÕu ít, kh«ng thÓ ng¨n<br /> Vµ khi nh×n vµo bøc tranh ®Þa chÝnh chÆn ch−¬ng tr×nh h¹t nh©n cña Iran.<br /> trÞ réng lín h¬n, thÕ giíi t−¬ng lai xem C¶ hai ®Òu tham gia vµo c¸c cuéc ®µm<br /> ra cßn gièng víi trß ch¬i cã tæng b»ng ph¸n víi CHDCND TriÒu Tiªn, nh−ng<br /> kh«ng h¬n, bÊt kÓ luËn ®iÖu mÒm máng sù thï ®Þch gÇn nh− hoµn toµn ®· ng¨n<br /> cña toµn cÇu hãa tõng gãp phÇn xoa dÞu ngõa quan hÖ hîp t¸c thùc sù h÷u hiÖu<br /> thÕ hÖ c¸c chÝnh trÞ gia tr−íc ®©y cña Trung – Mü. Trung Quèc kh«ng −a chÕ<br /> Mü. Bëi lÏ n−íc Mü ®ang hµnh xö nh− ®é cña Kim Jong Il, nh−ng l¹i tá ra thËn<br /> thÓ nh÷ng lîi Ých t−¬ng hç do toµn cÇu träng tr−íc mét TriÒu Tiªn thèng nhÊt,<br /> hãa t¹o ra ®· xãa bá mét trong nh÷ng ®Æc biÖt nÕu nh− n−íc TriÒu Tiªn thèng<br /> luËt lÖ l©u ®êi nhÊt cña chÝnh trÞ quèc tÕ: nhÊt vÉn sÏ lµ c¨n cø qu©n sù cho binh<br /> ®ã lµ quan niÖm cho r»ng c¸c c−êng quèc lÝnh Mü. Trung Quèc còng c¹nh tranh<br /> ®ang lªn rèt cuéc sÏ xung ®ét víi nh÷ng khèc liÖt ®Ó giµnh quyÒn tiÕp cËn c¸c<br /> c−êng quèc ®· cã vÞ thÕ v÷ng ch¾c. nguån tµi nguyªn, ®Æc biÖt lµ dÇu löa –<br /> nguån n¨ng l−îng vèn ®ang chi phèi gi¸<br /> Trªn thùc tÕ, sù thï ®Þch gi÷a mét c¶ toµn cÇu.<br /> Trung Quèc ®ang næi lªn vµ mét n−íc<br /> Mü suy yÕu giê ®©y ®· hiÓn hiÖn râ rµng C¸c nhµ l·nh ®¹o Mü ®· ®óng khi<br /> th«ng qua mét lo¹t nh÷ng vÊn ®Ò, tõ c«ng khai tõ bá trß ch¬i cã tæng b»ng<br /> nh÷ng tranh chÊp l·nh thæ ë ch©u ¸ cho kh«ng. Lµm bÊt cø ®iÒu g× còng lµ ®èi<br /> tíi c¸c quyÒn con ng−êi. RÊt may lµ ®Çu Trung Quèc mét c¸ch kh«ng cÇn<br /> kh«ng thÓ cã chuyÖn Mü vµ Trung Quèc thiÕt. Nh−ng ®iÒu ®ã sÏ kh«ng xãa mê<br /> sÏ g©y chiÕn víi nhau, nh−ng ®ã lµ bëi mét thùc tÕ kh«ng thÓ tr¸nh khái: Khi<br /> v× c¶ hai bªn ®Òu së h÷u vò khÝ h¹t quyÒn lùc kinh tÕ vµ chÝnh trÞ dÞch<br /> nh©n, chø kh«ng ph¶i v× toµn cÇu hãa chuyÓn tõ T©y sang §«ng, c¸c ®èi thñ<br /> ®· xãa nhßa mét c¸ch thÇn kú nh÷ng quèc tÕ míi tÊt yÕu ®ang xuÊt hiÖn.<br /> kh¸c biÖt gi÷a hai n−íc. N−íc Mü vÉn cã nh÷ng søc m¹nh<br /> T¹i Héi nghÞ th−îng ®Ønh G-20 ®¸ng kÓ. NÒn kinh tÕ Mü cuèi cïng sÏ<br /> th¸ng 11/2010, nç lùc cña Mü nh»m gi¶i phôc håi. Qu©n ®éi Mü cã sù hiÖn diÖn<br /> quyÕt “nh÷ng mÊt c©n ®èi kinh tÕ toµn toµn cÇu vµ cã −u thÕ v−ît tréi vÒ c«ng<br /> cÇu” vÒ c¬ b¶n ®· bÞ c¶n trë bëi viÖc nghÖ mµ kh«ng n−íc nµo cã thÓ s¸nh<br /> Trung Quèc ra søc tõ chèi thay ®æi ®−îc. Song n−íc Mü sÏ kh«ng bao giê<br /> chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña m×nh. C¸c cuéc giµnh l¹i ®−îc quyÒn thèng trÞ toµn cÇu<br /> ®µm ph¸n vÒ biÕn ®æi khÝ hËu n¨m 2009 nh− nã ®· tõng cã trong giai ®o¹n 17<br /> t¹i Copenhagen (§an M¹ch) ®· kÕt thóc n¨m liÒn tõ khi Liªn X« sôp ®æ n¨m<br /> trong t×nh tr¹ng lén xén sau mét v¸n 1991 cho tíi khi cuéc khñng ho¶ng tµi<br /> hßa kh¸c gi÷a Mü vµ Trung Quèc. Søc chÝnh toµn cÇu bïng næ n¨m 2008.<br /> m¹nh kinh tÕ vµ qu©n sù kh«ng ngõng Nh÷ng ngµy ®ã thùc sù ®· qua råi!<br />