Công trình đường sắt tập 1 part 5

Chia sẻ: Dasjhd Akdjka | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:23

Thêm vào BST

Báo xấu

238
lượt xem 77
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo tài liệu 'công trình đường sắt tập 1 part 5', kỹ thuật - công nghệ, kiến trúc - xây dựng phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Công trình đường sắt tập 1 part 5

h H1 H2 i vt 0 i vt 0 0 0 i vt i vt Hình 3-6. Tr c d c tuy n khó khăn. a. V ch tuy n khó khăn không phát tri n ñư ng: có hai trư ng h p: - Khi ivt ≈ ithtb - Khi ivt < itntb không nhi u thì cũng có th không tri n tuy n b ng cách ñào m t lư ng ∆h ñ nh ho c ñ p m t lư ng ∆h chân ho c là ñào m t ít trên và ñ p m t ít dư i. H2 i vt h=H 2H 1 - i tntb h = h ®¾p h - i vtlo = H1 lo H2 H2 i tntb h = H 2- H 1 i vt h = H 2- H 1 i tntb h = h ® o h - i vtlo = i vt H1 H1 lo lo Hình 3-7. V ch tuy n khó khăn không tri n tuy n b. V ch tuy n khó khăn có phát tri n ñư ng. Khi ivt
H2 i tntb h = h - ivt lo h i vt H1 lo l Hình 3-8. V ch tuy n khó khăn có phát tri n ñư ng ñây: l - chi u dài ño n tuy n có phát tri n ñư ng l0 - chi u dài ñư ng chim bay (chi u dài ño n tuy n theo ñư ng th ng) H 2 − H1 h = l= (3-2) ivt ivt h − ivt .l 0 ∆h h ∆l = − l0 = = (3-3) ivt ivt ivt ð gi m b t lư ng tri n tuy n ∆l thì ñ nh ñèo ph i ñào thêm, chân ñèo ph i ñ p thêm. ( H 2 − hdao ) − ( H 1 + hdap ) ∆l = - l0 (3-4) ivt N u chi u dài ño n tuy n khó khăn có nhi u khu gian thì chi u dài tuy n t i thi u: ( H 2 − hdao ) − ( H 1 + hdap ) + ∆lpg = l + ∆lpg lmin = (3-5) ivt ñây ∆lpg - lư ng tri n tuy n do phân b ga. + N u các ga ñ t trên ñư ng th ng thì ∆lpg = n.lsga Trong ñó: n - s ga lsga - chi u dài sân ga + N u các ga ñ t trên d c thì ∆lpg s nh hơn và n u ño n khó khăn là ño n r t dài nên xác ñ nh chính xác s ga r t ph c t p thì ∆lpg = αpgl 93
ñây αpg - h s ph thu c vào tiêu chu n phân b ñi m phân gi i, vào d c h n ch ip, vào chi u dài sân ga lsga ; α = 0,08 ÷ 0,10 - ñư ng c p 1,2; α = 0,06 ÷ 0,10 - ñư ng c p 3. (α l y giá tr l n v i tuy n có lsga l n và ip nh ). 2. Phương pháp v ch tuy n khó khăn. Là sơ b ñ t ñư ng kh i lư ng không, t c là ñư ng mà cao ñ thi t k trùng v i cao ñ m t ñ t. B n ch t c a phương pháp v ch tuy n khó khăn là ch : - Bi t hi u s c a hai ñư ng ñ ng m c là ∆hñm, ta có th ñ t gi a hai ñư ng ñ ng m c m t ño n ñư ng di v i ñ d c cho trư c ivt: ∆hdm di = (3-6) ivt - Dùng compa ñ t nh ng ño n di liên ti p nhau t ñư ng ñ ng m c này sang ñư ng ñ ng m c khác. N i li n các ño n di ta có ñư ng gãy khúc, ñó là ñư ng kh i lư ng không tương ng v i ñ d c cho trư c. - Tuy n chúng ta ph i v ch bám vào ñư ng kh i lư ng không như v y s ñ m b o chi u dài và kh i lư ng công trình h p lý. d1 d1 d2 d1 d2 d1 d3 d2 i 1 i2 i3 d3 d2 d1 d3 d2 d3 d3 Hình 3-9. ðư ng kh i lư ng không b. Yêu c u ch y u khi ñ t tuy n khó khăn. ð t tuy n ph i ñ m b o ñư c chi u dài lý thuy t ñã tính trư c, không tri n tuy n m t cách vô ích, mu n v y nên v ch tuy n t cao xu ng th p ñ không t n th t cao ñ , ph i t n lư ng ñi h t d c v ch tuy n. V ch tuy n ph i d a vào tr c d c lý thuy t, ph i ch n cao ñ m t ñ t th nào cho phù h p v i tr c d c lý thuy t. 94
Ph i ch n v trí và tr s góc quay th nào ñ ñ m b o ñư c chi u dài tuy n hay ño n tri n tuy n ñã tính trư c. Vi c ñ t ga trên ño n b ng hay trên d c ph i l a ch n phù h p v i chi u ñi c a tuy n và itntb ≈ iga. C l B h A i i i
a. Tuy n lư n sông nhánh ho c khe su i: Trư ng h p này tuy n ñi men sông và quay l i ch ng 1800, nhi u khi g p ñ a hình quá khó khăn ph i ñ p cao ho c làm c u c n, ñào sâu ho c ph i làm h m... Tuy n lư n sông nhánh ho c khe su i khác, tuy n ch góc quay r t l n, ñ t t i 1800 ho c l n hơn. bao su i ngang Hình 3-12. Tuy n hình phích nư c b. Tuy n hình lư n bóng ñèn: cũng c n ñi m t góc kho ng 1800 ñ lư n theo ñ a hình. Tuy n có th lư n m t l n t o ra m t bóng ñèn ho c lư n nhi u l n t o ra nhi u bóng ñèn. 96
Hình 3-13. Tuy n hình bóng ñèn a. m t bóng b. ba bóng c. Tuy n lư n hình xo n c: Tuy n quay ñi m t góc ñ n 3600 hay hơn n a, có khi m t ñi m nào ñó trên bình ñ tuy n l i c t ngang b n thân mình nhưng không ñ ng m c v i vi c s d ng h m hay c u c n. d. Tuy n lư n theo hình dích d c (ch chi): trư ng h p dùng ñư ng cong tròn góc quay quá l n không l i thì có th dùng ki u ch chi, tuy nhiên nó có như c ñi m làm cho v n t c khu ño n và kh năng thông qua gi m. Hình 3-14. Tuy n hình xo n c a. m t giao c t b. ba giao c t c. chi ti t ño n có ba giao c t 97
Hình 3-15. Tuy n hình ch chi 3.4. ð C ðI M V CH TUY N THEO NH NG ðI U KI N ð A HÌNH, ð A TH VÀ ð A CH T KHÁC NHAU. 3.4.1. V ch tuy n men sông. Lưu v c sông thư ng ñư c ñ ý ngay c khi ch có th l i d ng ñư c t ng ph n c a lưu v c vì lưu v c sông có ưu ñi m sau: a. Có th ñ t tuy n theo nh ng ñ d c tho i. b. Tuy n ch vư t nh ng cao ñ nh . c. N u c n thi t có th tri n tuy n theo các sông nhánh m t cách d dàng. d. Cung c p nư c cho ga ti n l i. e. Có ñi u ki n thu n l i ñ kh o sát, thi công và khai thác ñư ng s t do có th chuyên ch máy móc, v t li u nh c ng sông. Lưu v c sông có ba lo i: a. Lưu v c sông vùng ñ ng b ng và ñ i tho i, sông ñây r ng, ít khúc khu u. D c m t ñ t c a lưu v c này r t nh . b. Lưu v c vùng ñoòi cao th p thư ng h p và u n khúc, d c thiên nhiên ñã khá l n, nhi u khi ñ a hình có nh ng khe v c. c. Lưu v c sông vùng núi r t h p, nhi u khi g p nh ng núi c t ngang và g p nh ng vách ñá sát b sông. Nh ng khuy t ñi m c a tuy n men sông là: a. Dòng sông hay u n lư n nên tuy n ph i vòng vèo nhi u khi tr ch kh i hư ng tuy n ng n nh t. b. Tuy n ph i c t các sông nhánh nên công trình nhân t o nhi u. c. Do ñ d c d c thiên nhiên khác nhau thư ng lưu và h lưu do ñó khó v ch tuy n b ng ñ d c h n ch duy nh t. d. Nhi u khi g p vùng ñ a ch t x u như ñ m l y, h nên n n ñư ng b ñe do . N u tuy n men sông g p ño n sông ngo n nghèo ñi tránh nó b t bu c ph i tri n tuy n l n thì bên c nh phương án ñi tránh (a) c n xét ñ n phương án kéo th ng b ng cách ñi qua hai c u (b) ho c là phương án c i dòng sông (c). (ðo n tuy n ñư ng s t men sông H ng Yên Bái - Lào Cai). 98
c b a Hình 3-16. C i sông 3.4.2. V ch tuy n ven theo ñư ng phân thu . Vi c v ch tuy n này ph thu c nhi u vào tính ch t c a ñư ng phân thu . ðư ng phân thu có th b ng ph ng và r ng, cũng có th h p u n lư n và l i lõm như ñư ng vi n ñ nh núi. N u g p ñư ng phân thu r ng, b ng ph ng thì tuy n ñi theo ñư ng phân thu có nh ng ưu ñi m: a. Bình ñ tuy n ñơn gi n. b. Kh i lư ng công tác ñ t nh . c. Ít có c u c ng, n u có thì kh u ñ nh và n u ñ t tuy n gi a ñư ng phân thu thì hoàn toàn không có c u c ng. d. Nói chung ñ a ch t t t. N u ñư ng phân thu h p u n lư n và l i lõm thì các ưu ñi m trên m t d n và xu t hi n m t lo t khuy t ñi m so v i tuy n men sông: a. ð a hình khó khăn hơn so v i trư ng h p tuy n men sông trên cùng ño n ñó. b. Ph i vư t nhi u cao ñ vì ñư ng phân thu khi lên khi xu ng. c. G p khó khăn và t n kém khi c p nư c cho ga. N u g p ñư ng phân thu ph c t p thì ñi tr ch xu ng phía sư n, khi y tuy n men sư n núi. 3.4.3. V ch tuy n men sư n núi. Thư ng ñ a hình sư n núi tương ñ i n ñ nh (d c theo m t chi u), có khi g p khe v c và sư n d c l n. Ưu ñi m c a tuy n men sư n núi là: a. D l a chon d c h n ch vì sư n có ñ d c nghiêng nên d l a ch n cao ñ m t ñ t theo ñ d c v ch tuy n ivt. b. Ít có d c ngư c nh ng ño n dài nên tuy n ít ph i lên xu ng. Khuy t ñi m c a tuy n men sư n núi là: 99
a. V ñ a hình n u sư n núi có nhi u khe v c thì vì tránh nó ph i cho tuy n lư n do ñó bình ñ vòng vèo, có th ph i dùng bán kính nh , có khi kh i lư ng ñ t ñá l n. b. S công trình nhân t o s nhi u hơn so v i tuy n men sông vì trên sư n núi có nhi u su i, sông con. Thư ng tuy n càng ñi trên cao thì càng nhi u c ng (vì trên cao nhi u su i). c. ð t ga trên sư n núi khó khăn và kh i lư ng công tác l n, nhi u khi ph i ñ t trên ñư ng cong. d. Tuỳ theo ñ a hình sư n núi có th ph i xây kè, tư ng ch n, ñ phòng ñá rơi. Nhi u khi sư n núi còn xu t hi n nh ng ngu n nư c ng m hay là hang ñ ng. Xét v quan ñi m này thì phương án men sư n núi b c l rõ như c ñi m so v i tuy n men sông và men ñư ng phân thu . B i p = 10 (% ) A i p = 8 (% ) i p = 6 (% ) Hình 3-17. Tuy n men sư n núi Tuy n ñư ng s t t Ga Ph Tráng (B c Giang) ñi L ng Sơn là tuy n men theo sư n núi. 3.4.4. V ch tuy n c t ñư ng phân thu . ðây là trư ng h p ph c t p và khó khăn vì ph i vư t qua các chư ng ng i cao th p, nó có khuy t ñi m sau: a. Chi u dài ño n v ch tuy n khó khăn l n, lư ng tri n tuy n l n. b. Ph i vư t ñ cao l n. c. Kh i lư ng ñ t ñá l n, ñ c bi t là nơi giao gi a ñư ng phân thu và thung lũng. d. Nhi u khi ph i làm h m trên ñ nh ñèo và c u c n dư i chân ñèo (Tuy n ñư ng s t vư t qua ðèo H i Vân). 3.4.5. V ch tuy n theo ñi u ki n ñ a ch t ph c t p. 100
Trong trư ng h p ñ a ch t khó khăn thì y u t nh hư ng nhi u ñ n tuy n không ph i là ñ a hình mà là ñ a ch t và ñ a ch t thu văn. Vì v y vi c v ch tuy n ph i ti n hành song song v i vi c ñi u tra ñ a ch t và ñ a ch t thu văn nơi tuy n ñi qua (chi u ngang 1 ÷ 5 km, có khi l n hơn). 1. ð t trư t. T t nh t là tránh vùng ñ t trư t, n u ñi qua vùng ñ t trư t kh c ph c b ng cách: a. Tuy n ñi phía trên cao và bên ngoài m t trư t b ng n n ñào nông (Vì trên ñó cư ng ñ trư t y u hơn, không ñi b ng n n ñ p vì s t o thêm tr ng lư ng trư t). b. H m ñi dư i m t trư t. c. C u c n có móng dư i m t trư t. nÒn ® o cÇu c¹n mÆt tr−ît hÇm Hình 3-18. Tuy n ñi qua ñ a ch t ph c t p 2. V ch tuy n qua vùng có hang ñ ng (qua vùng castơ). Hang ñ ng d gây s t n n ñư ng t t nh t là nên tránh qua nó. N u th y tránh mà không l i v kinh t thì gi i quy t b ng n n ñ p nông và dùng m t s bi n pháp ch ng l i hi n tư ng Castơ như thoát nư c m t t t cho n n ñư ng, ñánh s p hang ho c là phun v a bê tông l p ñ y hang (ðo n tuy n ñư ng s t D c Xây - Ninh Bình). 3. V ch tuy n qua vùng ñ m l y. Ph i thăm dò ñ ñánh giá chi u sâu và tính ch t c a l p bùn, ph i xét ñ n nguyên nhân phát sinh bùn l y, ngu n nư c cung c p ñ ñ ra bi n pháp khai thông và làm khô vùng ñó. Vi c ch n phương án ñi vòng hay là ñi qua ñ m l y là theo quan ñi m kinh t . N u ñi qua vùng ñ m l y thì: a. Tuy n ph i ñi qua vùng bùn l y h p nh t và nơi m t ñáy không có d c ngang. b. Nên lái tuy n ñi g n nơi có ñ t t t có th dùng ñ ñ p n n ñư ng. (ðo n tuy n ñư ng s t ñ u c u Hàm R ng phía b c qua ñ m l y). 3.5. V CH TUY N QUA SÔNG. 101
Ch n v trí c u ph i phù h p v i hư ng tuy n, không nên làm xa hư ng tuy n nhi u quá. a. C u l n thì ñư ng theo c u. b. C u nh và c u trung thì c u theo ñư ng. V m t thu văn và ñ a hình ñ a m o. a. Lòng sông ph i n ñ nh, th ng ñ u (n u không s b xói mòn) b. Sông ph i h p, bãi nh , lòng sông c n, không có nhánh, không có bãi n i và bùn l y. c. C u ph i vuông góc v i sông (t c là nên ch n nơi nào thung lũng sông và dòng ch song song v i nhau). N u khó khăn c u có th làm vuông góc v i dòng ch và l ch v i thung lũng sông 5 ÷ 100 ñ i v i sông có thông thuy n hay ngư c l i vuông góc v i thung lũng sông và l ch v i dòng ch 5 ÷ 100 n u sông không có thông thuy n. d. Không nên ñ t góc quay bãi sông, n u b t bu c ph i ñ t góc quay thì ph i phù h p v i hư ng nư c ch y (vì ñ t ngư c s t o ra xoáy làm h ng m tr ). e. T n lư ng ñ t v trí c u cách xa bãi b i. V m t ñ a ch t c g ng ch n nơi có t ng ñá cơ b n g n ñáy sông, ñ a ch t b sông n ñ nh, không s t l , không có castơ. Tuy n Hà N i - L ng Sơn qua Sông H ng, Sông ðu ng, Sông C u, Sông Thương; Tuy n Hà N i - H i Phòng qua Sông Thái Bình H i Dương; tuy n ñư ng s t Hà N i - Thanh Hoá qua Sông ðáy Ph Lý, Ninh Bình. §−êng giíi h¹n n−íc lªn khi lò kh«ng ®¹t ®¹t Hình 3-19. V ch tuy n qua sông 3.6. ðÁNH GIÁ VI C V CH TUY N. 102
L a ch n ñúng tuy n s ñem l i hi u qu kinh t l n, còn ch n tuy n không ñúng s kéo theo tăng m t cách vô ích chi phí xây d ng công trình cũng như chi phí khai thác sau này. ð ñánh giá vi c v ch tuy n ngư i ta dùng các ch tiêu tuy n sau: a. Chi u dài tuy n L: bao g m chi u dài các ño n th ng và chi u dài các ñư ng cong. b. Chi u dài tri n tuy n thêm ∆L = L - L0 (km) L0 - chi u dài ñư ng chim bay ño tr c ti p trên b n ñ ho c tính toán thông qua to ñ các ñi m ñ u, ñi m cu i và ñi m kinh t n u có. L c. H s tri n tuy n λ = ; trong trư ng h p tương ñ i thu n l i λ = 1,05 ÷ L0 1,15 d. Chi u dài và t l % ño n v ch tuy n t do, v ch tuy n khó khăn cho phép ñánh giá xem vi c ch n d c h n ch ip và hư ng tuy n h p lý hay chưa (Ví d n u h s tri n tuy n l n λ > 1,25 và ño n ñi v i v ch tuy n khó khăn chi m > 50% thì ñ gi m chi u dài tuy n c n xem xét phương án ñi d c h n ch ip l n hơn. Ngư c l i n u h s tri n tuy n nh và ño n v ch tuy n khó khăn cũng chi m t l nh thì ñ tăng chi u dài ño n v ch tuy n khó khăn có th dùng d c h n ch ip nh hơn, trong trư ng h p này d c h n ch ip nh không ñư c kéo theo lư ng tri n tuy n l n mà ch làm tăng không ñáng k kh i lư ng công tác ñ t ñá). 3.7. QUY ð NH B N V BÌNH ð VÀ TR C D C TUY N, CÁC S ðO BÌNH ð VÀ TR C D C. 1. Quy ñ nh chung. B n v ñư c th c hi n trên gi y có kh 297 mm ho c khi c n thi t 594 mm và chi u dài là b i s c a 210 mm. 2. Bình ñ tuy n. Bình ñ tuy n ñư ng thư ng là 1/10.000 ho c 1/25.000 (giai ño n kh thi); 1/2000 ho c là 1/5000, 1/1000 (thi t k k thu t). Trên bình ñ khi c n thi t có sơ ho ñ a hình, có ñ nh góc quay, có các y u t ñư ng cong, có ñi m ñ u và ñi m cu i ñư ng cong (tính c ñư ng cong hoà hoãn), có lý trình, có nhà c a và công trình, có ga, có ñư ng ngang ... Trên bình ñ ch ra c ph m vi chi m ñ t ñ xây d ng ñư ng. Khi thi t k chi ti t bình ñ ñ thu n ti n cho vi c ñ nh v và b o dư ng ñư ng cong nên ch n chi u dài ñư ng cong ch n ñ n 10 m ho c 5m, ñi u nàycó th th c hi n ñư c b ng cách thay ñ i không ñáng k góc quay. 103
3. Tr c d c tuy n. Tr c d c thư ng ñư c v theo t l 1/10000 - chi u dài; 1/1000 - chi u cao (ho c là t l c a chi u dài theo t l c a bình ñ ). Trên tr c d c ñưa ra ñư ng cao ñ m t ñ t thiên nhiên (ñư ng màu ñen), ñư ng cao ñ vai ñư ng thi t k (ñư ng màu ñ ), cao ñ m c nư c (màu xanh). Phía trên c a ñư ng thi t k ñánh ký hi u các ga và lý trình ga, ñư ng ngang. lo i và kh u ñ các công trình thoát nư c, các thi t b trên m t ñ t và ngang m t ñ t, ghi chi u cao ñ p nh ng ñi m ñ p cao nh t. Phía dư i ñư ng thi t k ghi chi u cao ñào nh ng ñi m ñào sâu nh t, ñánh ký hi u các công trình thoát nư c. 104
CHƯƠNG 4. SO SÁNH KINH T K THU T CÁC PHƯƠNG ÁN. 4.1. NH NG NGUYÊN T C CƠ B N KHI SO SÁNH PHƯƠNG ÁN. 4.1.1. Khái ni m. Trong vi c ñ u tư xây d ng, nhi m v cơ b n nh t là nâng cao hi u qu v n ñ u tư, gi m giá thành xây d ng. ð th c hi n ñư c gi i pháp ñó c n ph i so sánh m t cách chi ti t và c n th n v kinh t k thu t các phương án thi t k ñưa ra. "Phương án là m t trong nh ng cách gi i quy t nhi m v thi t k , nó ph i tho mãn yêu c u nhi m v thi t k , có th ñem so sánh v i các cách gi i quy t khác cùng m t nhi m v ñó". L a ch n ñư c phương án h p lý khi: a. Phương án ñư c ñ xu t càng ñ y ñ thì càng có cơ s ñ ch n ra phương án t t nh t. b. Không nên ñ xu t quá nhi u s phương án, n u không s làm r i lo n s so sánh. c. giai ño n thi t k tuy n l p d án kh thi ph i ñ xu t t i thi u hai phương án tuy n. d. M c ñ so sánh phương án ph i chi ti t và chính xác như nhau. 4.1.2. Các ch tiêu so sánh phương án. ð ñánh giá các phương án có th dùng các ch tiêu sau: 1. Các ch tiêu tho mãn nh ng yêu c u cơ b n c a n n kinh t qu c dân, xét ñ n c hai m t ch t lư ng và s lư ng có nh hư ng ñ n: a. M c phát tri n c a n n kinh t qu c dân trong vùng thi t k (phát tri n l c lư ng s n xu t, s d ng tài nguyên thiên nhiên, phát tri n công nông nghi p, b o v môi trư ng thiên nhiên). b. Kh năng ñ m b o nhu c u v n t i c a tuy n, c i thi n m ng lư i ñư ng cũ, k t h p ñư ng s t và ñư ng giao thông khác. c. Kh năng d tr con ñư ng thi t k (kh năng thông qua, kh năng chuyên ch , ñi u ki n tăng cư ng năng l c qua t ng giai ño n). 2. Các ch tiêu k thu t: ðó là các s ño bình ñ , tr c d c và tuy n khu gian và ñi m phân gi i. 3. Các ch tiêu v kh i lư ng xây d ng. ðó là kh i lư ng công trình, ñi u ki n cơ gi i hoá xây d ng; th i gian xây d ng công trình và th i gian n p ñư ng vào khai thác t m th i và khai thác vĩnh c u; yêu 105
c u v máy móc thi t b và v t li u xây d ng. b trí các cơ s công nghi p, cơ s s n xu t, kho tàng v t li u xây d ng ... 4. Các ch tiêu khai thác. ðó là th i gian tàu ch y, lư ng tiêu hao nhiên li u; tiêu chu n tr ng lư ng và vi c th ng nh t hoá tiêu chu n này nh ng ga ñ u m i; ch tiêu v quay vòng ñ u máy toa xe, nhu c u v ñ u máy toa xe; s lư ng ño n ph i dùng ñ u máy gia cư ng và nhu c u c a nó; ñ nh biên cán b cho công tác khai thác. e. Các ch tiêu kinh t t ng h p (ch tiêu giá ti n). ðó là v n ñ u tư ban ñ u và v n ñ u tư cho các giai ño n sau ñ tăng cư ng năng l c cho ñư ng; chi phí mua s m ñ u máy toa xe giai ño n khai thác ban ñ u và v sau; chi phí khai thác hàng năm; giá thành chuyên ch và kh năng h d n trong tương lai. 4.2. SO SÁNH PHƯƠNG ÁN THEO CH TIÊU GIÁ TI N. 4.2.1. Ý nghĩa c a vi c so sánh theo ch tiêu giá ti n. Tuỳ theo ý nghĩa c a ñ i tư ng, giai ño n thi t k mà m c tiêu so sánh các ch tiêu v giá ti n có th xác ñ nh m c ñ chi ti t và chính xác khác nhau. Thông thư ng các s li u xu t phát ñ xác ñ nh hi u qu kinh t là ch tiêu giá ti n ñ c trưng cho v n ñ u tư toàn b và chi phí khai thác hàng năm. V n ñ u tư ñư c phân ra: a. V n ñ u tư ban ñ u là v n ñ u tư c n thi t th c hi n t t c các công tác trư c khi chuy n giao ñư ng vào khai thác. b. V n ñ u tư b xung là v n ñ u tư c n thi t th c hi n trong quá trình khai thác ñ tăng cư ng năng l c cho ñư ng theo t ng giai ño n công tác riêng l c a nó. Trong th c t thi t k ngư i ta thư ng ñưa ra hai trư ng h p ñ c trưng nh t: a. So sánh phương án theo v n ñ u tư m t giai ño n. b. So sánh phương án theo v n ñ u tư nhi u giai ño n. 4.2.2. So sánh phương án khi ñ u tư m t giai ño n. G i A1 và A2 là v n ñ u tư m t giai ño n c a phương án 1 và 2. E1 và E2 là chi phí khai thác hàng năm c a phương án 1 và 2. A1 > A2  Nu  phương án 2 ưu vi t hơn, các phương án như th g i là phương E1 > E 2  án không c nh tranh. Nhưng trong th c t thư ng x y ra: 106
A1 > A2   các phương án này g i là các phương án c nh tranh. E1 < E 2  1. So sánh phương án khi ñ u tư m t giai ño n theo th i gian hoàn b i thb. N u vi c xây d ng theo phương án có v n ñ u tư l n hơn ñư c th c hi n thì v n b thêm c a phương án 1 so v i phương án 2 là A1 - A2 và tương ng v i nó chi phí khai thác hàng năm c a phương án 1 ti t ki m ñư c so v i phương án 2 là E2 - E1, có th hoàn b i v n ñ u tư b thêm v i chi phí ti t ki m này v i th i gian hoàn b i là: A1 − A2 thb = (4-1) E 2 − E1 Th i gian hoàn v n tiêu chu n thbtc thư ng do B K ho ch ñ u tư quy ñ nh: + thbtc = 10 năm v i các công trình xây d ng có ý nghĩa qu c gia như tuy n ñư ng s t m i. + thbtc = 8 năm v i các công trình c n ñ m b o hi u qu v n ñ u tư l n hơn. + thbtc = 12 năm v i các công trình vùng có ñi u ki n ñ a hình khó khăn và thiên nhiên kh c nghi t. thb ≤ thbtc ch n phương án 1 (phương án có v n ñ u tư ban ñ u l n Nu hơn). thb > thbtc ch n phương án 2 (phương án có v n ñ u tư ban ñ u nh hơn). 2.So sánh phương án khi ñ u tư m t giai ño n theo h s hi u qu v n ñ u tư c. Khi chi phí khai thác ti t ki m ñư c c ñ nh, t c là E2 - E1 không ñ i theo giá tr trong m t th i gian, ph n c a v n ñ u tư b thêm A1 - A2 s ñư c hoàn b i hàng năm. T s gi a chi phí khai thác ti t ki m ñư c hàng năm trên v n ñ u tư b thêm ñư c g i là h s hi u qu c a v n ñ u tư. E 2 − E1 1 1 = >< c= = ctc (4-2) A1 − A2 t hb t hbtc 1 N uc≥ = ctc - ch n phương án 1 t hbtc 1 N uc< = ctc - ch n phương án 2 t hbtc ñây ctc - h s hi u qu v n ñ u tư tiêu chu n. ctc = 0,08 khi thbtc = 12 năm ctc = 0,10 khi thbtc = 10 năm 107
chbtc = 0,12 khi thbtc = 8 năm 3. So sánh phương án khi ñ u tư m t giai ño n theo chi phí quy ñ i (chi phí d n xu t). Bi n ñ i b t ñ ng th c (4-2) và thay c = ctc ta có A1ctc + E1 > < A2ctc + E2 - chi phí quy ñ i t A sang E (4-3) E2 E1 hay là: A1 + > < A2 + (4-4) ctc c tc Kdx1 > < Kdx2 - t ng chi phí quy ñ i Phương án có hi u qu kinh t nh t là phương án có chi phí quy ñ i ho c t ng chi phí quy ñ i là nh nh t. Nh n xét chung: a. Khi so sánh hai phương án thì áp d ng công th c (4-1) ho c là công th c (4- 2). b. Khi so sánh nhi u phương án thì áp d ng công th c (4-3) ho c là công th c (4-4). c. Các công th c (4-1) (4-2) (4-3) (4-4) ch áp d ng khi chi phí khai thác không thay ñ i theo th i gian. 4. So sánh phương án khi ñ u tư m t giai ño n có chi phí khai thác thay ñ i hàng năm. a. Xác ñ nh h s quy ñ i chi phí v năm tính toán. Gi s ngư i ta ñ u tư m t s ti n là K0 vào m t lĩnh v c s n xu t nào ñó thì sau m i năm s ti n ñó s mang l i l i nhu n. th i ñi m ban ñ u v n ñ u tư là K0. Thì sau m t năm v n ñ u tư là K1 = K0 + ctcK0 = K0(1 + ctc) sau hai năm v n ñ u tư là K2 = K1 + ctcK1 = K0(1 + ctc)2 sau ba năm v n ñ u tư là K3 = K2 + ctcK2 = K0(1 + ctc)3 . . . . . . . . . t sau t năm v n ñ u tư là Kt = K t - 1 + ctcK t - 1 = K0(1 + ctc) (4-5) T công th c (4-5) nh n th y r ng ñ ng ti n theo th i gian tăng theo quy lu t % ph c t p. Chúng ta ñ t bài toán ngư c l i: c n th c hi n v n ñ u tư ban ñ u K0 nào ñ sau t năm nó là Kt. T công th c (4-5) có: Kt = Kt.ηt K0 = (4-6) (1 + ctc ) t 1 Trong ñó ηt = - h s quy ñ i chi phí v năm ban ñ u. (1 + ctc ) t 108
Như v y giá tr c a chi phí trong tương lai khi ñưa v năm ban ñ u b gi m ñi, ñ tìm ñư c nó c n nhân v i h s quy ñ i tương ng. b. So sánh phương án khi v n ñ u tư m t giai ño n có chi phí khai thác thay ñ i hàng năm. T ng chi phí quy ñ i c a m i phương án v năm ban ñ u "năm 0) là: T ∑Eη Kdx = A + (4-7) t t t =1 ñây T - th i gian xem xét. N u chi phí khai thác không ñ i theo th i gian thì T Kdx = A + E ∑η t (4-8) t =1 N u bi t s ph thu c c a chi phí khai thác theo th i gian c = c(t) thì công th c (4-8) có th ñư c th hi n như sau: T ∫ E (t ).η dt Kdx = A + (4-9) t 0 ∞ ∞ T ∫ E (t ).ηt dt = ∫ E (t ).ηt dt - ∫ E (t ).η dt ð tS= t 0 0 T công th c trên v ph i có tích phân th hai nh hơn r t nhi u tích phân th nh t nên ngư i ta có th b qua, như v y ∞ ∫ E (t ).η dt S= t 0 N u E(t) = E thì ∞ 1 dt Kdx = A + E ∫ =A+E ln(1 + ctc ) 0 (1 + c tc ) t Sau khi khai tri n ln(1 + ctc) theo chu i Mac lơ ranh ta l y g n ñúng 1 ln(1 + ctc) = và ctc E Kdx = A + (4-10) ctc Công th c này như công th c (4-4). Như v y khi chi phí khai thác không ñ i theo th i gian thì tính chi phí d n xu t theo (4-4) cũng gi ng như theo (4-8). 4.2.3. So sánh phương án khi ñ u tư nhi u giai ño n. 109
Trong th c t thi t k ñư ng s t m i cũng như tăng cư ng ñư ng ñang khai thác thư ng so sánh phương án khi phân kỳ v n ñ u tư hay nói cách khác v n ñ u tư ñư c ñư c th c hi n các giai ño n làm vi c khác nhau c a ñư ng. Trong trư ng h p này ngư i ta dùng h s quy ñ i không ch v i chi phí khai thác mà v i c chi phí ñ u tư xây d ng trong t ng th i kỳ nh t ñ nh và t ng chi phí quy ñ i ñư c tính như sau: m −1 Aij Ei (t ) m tc ∑ (1 + c +∑ ∑ (1 + c Kdx = A0 + (4-11) tij t tc ) ) 1 1 td tc Trong ñó: A0 - v n ñ u tư xây d ng ban ñ u m - s giai ño n làm vi c c a ñư ng m - 1 - s l n chuy n t m t giai ño n sang giai ño n ti p theo tij - năm thay ñ i giai ño n làm vi c c a ñư ng (năm th c hi n v n ñ u tư b xung Aij) t ñ - năm b t ñ u khai thác ñư ng giai ño n xác ñ nh. t c - năm k t thúc khai thác ñư ng giai ño n xác ñ nh. G (10 3tÊn) G ct4 (t) G yc(t) G ct3 (t) G ct2 (t) G ct1 (t) 2 5 10 T(n¨m) Hình 4.1. Bi u ñ so sánh phương án ñ u tư nhi u giai ño n 4.2.4. Phương pháp ch n ñ d c h n ch ip theo kinh phí quy ñ i. Trong thi t k ñư ng s t ta ph i ch n ñ d c h n ch ip h p lý nh t ñ có l i v m t kinh t khi xây d ng cũng như khi khai thác sau này nhưng v n ph i ñ m b o ñư c kh i lư ng v n chuy n yêu c u. Như v y mu n ch n ñư c phương án t t nh t 110
ta ph i xây d ng ñư c m i quan h Kdx = f(ip) và ip nào cho Kdx nh nh t là ip ñư c ch n. ð ñơn gi n ta có th dùng ñ th ñ xây d ng m i quan h trên b ng cách ñưa ra vài tr s d c h n ch và v i m i d c h n ch xác ñ nh ñư c chi phí d n xu t E Kdx = A + . ctc Có th g p 3 trư ng h p sau: Kdx Kdx Kdx = f(i p ) Kdx = f(i ) p K dxmin ip hîp lý i 3 i p (% ) i1 i2 i p max i p (% ) LÊy i p maxtheo quy ph¹m thiÕt kÕ Kdx = f(i p ) K dx i p min i p (% ) LÊy i p min theo ®iÒu kiÖn khëi ®éng hoÆc theo quy ph¹m thiÕt kÕ Hình 4-2. Bi u ñ ch n ipmin theo Kdx 4.3. TÍNH KH I LƯ NG CÔNG TRÌNH VÀ GIÁ THÀNH XÂY D NG CÁC PHƯƠNG ÁN. 4.3.1. Khái ni m. V i m c ñích so sánh các phương án ta không c n ph i tính toán t m và công phu kh i lư ng công vi c và giá thành vì không c n thi t (ch c n tính chính xác khi làm ñ án b n v thi công và làm d toán). Khi so sánh phương án ta ch c n tính nh ng kh i lư ng và giá thành c a các ñ i tư ng và lo i công vi c nào ñó các phương án khác nhau rõ r t. M c ñ t m và phương pháp tính toán th nào là do tính ch t c a các phương án c n ñư c so sánh và do giai ño n thi t k quy t ñ nh. Khi so sánh phương án c n xét ñ n nh ng lo i công tác sau: a. Kinh phí v kh i lư ng ñào ñ p n n ñư ng và công trình ph thu c. b. Kinh phí v công trình c u h m, c ng, tư ng ch n. 111