Đa dạng sinh học

Chia sẻ: Nguyễn Thị Giỏi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:26

Thêm vào BST

Báo xấu

932
lượt xem 403
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trình bày được các khái niệm về đa dạng sinh học và các giá trị đa dạng sinh học. - Giải thích được sự suy thái và các nguyên nhân chính gây ra suy thoái đa dạng sinh học..

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đa dạng sinh học

Bảo tồn Đa dạng sinh học
Ch−¬ng 1 Tæng quan vÒ ®a d¹ng sinh häc Môc ®Ých: Ch−¬ng nμy nh¾m cung cÊp cho sinh viªn nh÷ng kiÕn thøc tæng quan vÒ §a d¹ng sinh häc (§DSH) Môc tiªu: - Tr×nh bμy ®−îc c¸c kh¸i niÖm vÒ ®a d¹ng sinh häc vμ c¸c gi¸ trÞ cña ®a d¹ng sinh häc - Gi¶i thÝch ®−¬c sù suy tho¸i vμ c¸c nguyªn nh©n chÝnh g©y ra suy tho¸i ®a d¹ng sinh häc.
Bμi 1. Kh¸i niÖm vÒ §a d¹ng sinh häc 1.1. Kh¸i niÖm vÒ §DSH NhiÒu kh¸i niÖm §DSH kh¸c nhau trªn thÕ giíi ThuËt ng÷ §DSH ®−îc dïng ®Çu tiªn vμo n¨m 1988 (Eilson, 1988) Kh¸i niÖm th−êng ®−îc dïng: C«ng −íc §DSH (1992) “§DSH lμ sù ®a d¹ng vμ phong phó cña giíi sinh vËt tõ mäi nguån trªn tr¸i ®Êt, bao gåm ®a d¹ng trong loμi (gen), gi÷a loμi, vμ ®a d¹ng hÖ sinh th¸i” Kh¸i niÖm vÒ §DSH cña Bé Khoa häc vμ C«ng nghÖ M«i tr−êng (Nhμ XB,KH&KT. 2001): “ §DSH lμ thuËt ng÷ dïng ®Ó m« t¶ sù phong phó vμ §D cña giíi tù nhiªn. §DSH lμ sù phong phó cña mäi c¬ thÓ sèng tõ mäi nguån, trong c¸c HST trªn ®Êt liÒn vμ c¸c HST d−íi n−íc kh¸c vμ mäi tæ hîp sinh th¸i mμ chóng t¹o nªn”.
§DSH ®−îc thÓ hiÖn ë 3 cÊp ®é (3 ph¹m trï) - §a d¹ng trong loμi (§a d¹ng di truyÒn/gen) - §a d¹ng gi÷a c¸c loμi (§a d¹ng loμi) - §a d¹ng hÖ sinh th¸i ( §a d¹ng hÖ sinh thaÝ) §a d¹ng sinh häc kh¸c tμi nguyªn sinh vËt/häc - §a d¹ng sinh häc nh− ®· ®−îc tr×nh bμy ë trªn (M« t¶ sù phong phó cña tÊt c¶ c¸c giíi sinh vËt trong tù nhiªn) - Tμi nguyªn sinh vËt gåm c¸c nguån lîi sinh vËt cã trong tù nhiªn nh»m phôc vô lîi Ých cho con ng−êivμ ®−îc con ng−êi chó ý tíi.
1.1.1. §a d¹ng gen/di truyÒn 1.1.1.1 Kh¸i niÖm: Lμ ph¹m trï chØ møc ®é ®a d¹ng cña biÕn dÞ di truyÒn, §ã chÝnh lμ sù kh¸cbiÖt vÒ di truyÒn gi÷a c¸c xuÊt sø, quÇn thÓ vμ gi÷a c¸c c¸ thÓ trong cïng mét loμi hay mét quÇn thÓ d−íi t¸c dông cña ®ét biÕn, ®a béi ho¸ vμ t¸i tæ hîp. Tæng sè gen: kh¸c nhau gi÷a c¸c loμi, tõ 1000 gen ë c¬ thÓ ®¬n bμo ®Õn h¬n 400 000 gen ë TV cã hoa vμ §V C¬ së vËt chÊt di truyÒn lμ c¸c axit nucleic, gåm 2 lo¹i ®ã lμ: ADN vμ ARN Vai trß cña ®a d¹ng gen: gióp loμi thÝch nghi víi nh÷ng thay ®æi cña m«i tr−êng
1.1.1.2 Nh©n tè tè ¶nh h−ëng ®a d¹ng di truyÒn YÕu tè lμm t¨ng ®a d¹ng gen: + §ét biÕn gen: nh÷ng biÕn ®æi x¶y ra trong c¸c gen, nguån t¹o ra gen míi, c¬ së cña biÕn dÞ di truyÒn, lμm t¨ng l−îng biÕn dÞ do ®ã t¨ng ®a d¹ng di truyÒn + Sù x©m nhËp, di tró cã thÓ lμm thay ®æi tÇn sè gen trong quÇn thÓ t¹i chç
1.1.1.2 .Nh©n tè ¶nh h−ëng ®a d¹ng di truyÒn (tiÕp) YÕu tè lμm gi¶m ®a d¹ng gen: + Phiªu b¹t gen/L¹c dßng gen (genetic drift): x¶y ra trong c¸c quÇn thÓ nhá g©y nªn biÕn ®æi vÒ tÇn sè gen + Chän läc tù nhiªn vμ nh©n t¹o - Chän läc tù nhiªn: lμm gi¶m l−îng biÕn dÞ - Chän läc nh©n t¹o: xãi mßn di truyÒn, lμm gi¶m l−îng biÕn dÞ
1.1.2 §a d¹ng loμi 1.1.2.1 Kh¸i niÖm loμi: Lμ nhãm c¸ thÓ kh¸c biÖt víi nhãm kh¸c vÒ mÆt sinh häc vμ sinh th¸i. c¸c c¸ thÓ trong loμi cã vËt chÊt di truyÒn gièng nhau, cã kh¶ n¨ng trao ®æi th«ng tin di truyÒn (giao phèi, thô phÊn) vμ sinh s¶n h÷u thô §a d¹ng loμi: lμ ph¹m trï chØ møc ®é phong phó vÒ sè l−îng loμi, ph©n loμi (loμi phô) trªn tr¸i ®Êt trong 1 vïng ®Þa lÝ, trong 1 Quèc Gia hay trong mét sinh c¶nh nhÊt ®Þnh. Sù ®a d¹ng vÒ loμi ®−îc thÓ hiÖn b»ng tæng sè loμi. Theo dù ®o¸n cña c¸c nhμ ph©n lo¹i häc cã thÓ cã tõ 5 – 30 triÖu loμi sinh vËt trªn tr¸i ®Êt mμ trong ®ã phÇn lín lμ vi sinh vËt vμ c«n trïng. Thùc tÕ cã kho¶ng 1,75 triÖu loμi ®−îc m« t¶
Sè loμi sinh vËt ®· ®−îc m« t¶ trªn ThÕ giíi Nhãm Sè loμi Nhãm Sè loμi Virut §V ®¬n bμo 1.000 30.800 TV ®¬n bμo C«n trïng 4.760 751.000 NÊm §VKXS kh¸c 70.000 238.761 T¶o §VKXS bËc 26.900 1.273 thÊp §Þa y 18.000 19.056 C¸ Rªu 22.000 4.184 Õch nh¸i D−¬ng xØ 12.000 6.300 Bß s¸t H¹t trÇn 750 9.040 Chim H¹t kÝn 250.000 4.629 Thó 405.410 1.065.043
Sè l−îng c¸ thÓ cña loμi, qui m« §DSH gåm 3 møc ®é (®a d¹ng alpha, beta, gama) *§a d¹ng alpha Sè l−îng loμi trong 376spp mét sinh c¶nh Cã bao nhiªu loμi trong mét khu vùc nhÊt ®Þnh? C¸c «/mμu ®¹i diÖn cho c¸c sinh c¶nh kh¸c nhau
* §a d¹ng beta TÝnh ®a d¹ng tån t¹i trong c¸c vïng gi¸p danh gi÷a c¸c sinh c¶nh Sù gièng nhau vÒ ®éng thùc vËt gi÷a c¸c sinh c¶nh trong cïng mét khu vùc ®Õn møc nμo? NÕu Ýt gièng nhau/Ýt loμi chung cã nghÜa lμ ®a 721spp d¹ng beta cao
*§a d¹ng gama TÝnh ®a d¹ng tån t¹i trong mét quy m« ®Þa lÝ C¸c « mμu xanh ®en cã cïng tæ thμnh loμi ë c¸c vÞ trÝ? do vËy ®a d¹ng mÇu ®á so víi c¸c mÇu kh¸c ? TÊt c¶ c¸c mÇu trong c¸c « ?
- Nghiªn cøu quy m« §DSH theo hÖ thèng trªn cã nghÜa quan träng ®èi víi viÖc xem xÐt quy m« thiÕt lËp c¸c −u tiªn trong c«ng t¸c b¶o tån. - Sù ®a d¹ng vÒ c¸c loμi ®· t¹o cho quÇn x· SV kh¶ n¨ng thÝch øng vμ thÝch nghi tèt h¬n víi nh÷ng thay ®æi cña ®iÒu kiÖn ngo¹i c¶nh. Mét vÝ dô: Sù cã mÆt cña c¸c loμi t¨ng thªm tÝnh ®a d¹ng cña QXSV, c¸c loμi SV cã quan hÖ chÆt chÏ víi nhau. TV lμ nguån thøc ¨n cho §V, t¹o nªn m«i tr−êng sèng cho c¸c loμi §V, §V gióp TV ph¸t t¸n… 1.2.2.2 Nh÷ng nh©n tè ¶nh h−ëng tíi ®a d¹ng loμi YÕu tè lμm t¨ng ®a d¹ng loμi
- H×nh thμnh loμi míi chñ yÕu qua 2 qu¸ tr×nh ®ã lμ: + Qu¸ tr×nh ®a béi ho¸ - §a béi ho¸: béi ho¸ sè l−îng thÓ nhiÔm s¾c trong loμi ban ®Çu hoÆc trong c¸c c¸ thÓ lai cña hai loμi (N.H.NghÜa, 1999) - §a béi ho¸ lμ yÕu tè tiÕn ho¸ quan träng - §a béi ho¸ cã ý nghÜa to lín víi thùc vËt, cho phÐp loμi x©m lÊn lai h÷u thô víi loμi b¶n ®Þa ®Ó sinh ra loμi míi
+ H×nh thμnh loμi ®Þa lÝ Lý thuyÕt tiÕn ho¸ hiÖn ®¹i cho thÊy hÇu hÕt c¸c loμi SV h×nh thμnh loμi míi th«ng qua c¸ch ly ®Þa lý, c¸ch ly sinh s¶n vμ qu¸ tr×nh nμy ®−îc gäi lμ sù h×nh thμnh loμi kh¸c vïng ph©n bè (Allopatric speciaton) VÝ dô: H¹t cña 1 loμi ®−îc ph¸t t¸n tíi ®¶o nhê §V, giã… QuÇn thÓ loμi c©y ®ã ®−îc t¹o thμnh qua nhiÒu n¨m, nhiÒu thÕ hÖ cã thÓ cã nh÷ng sai kh¸c so víi quần thÓ gốc mμ chóng ®· ph¸t t¸n tíi. H×nh thμnh loμi ®Þa lÝ cïng vïng ph©n bè: qu¸ tr×nh nμy phæ biÕn víi c¸c nßi c«n trïng sèng trªn c¸c c©y chñ kh¸c nhau, hay nh÷ng quÇn thÓ §V ph¸t triÓn nh÷ng kh«ng gian kh¸c nhau do vËy c¸ch ly vÒ mặt sinh s¶n (mïa giao phèi, §KS).
YÕu tè lμm gi¶m ®a dang loμi? Lμ sù tuyÖt chñng mμ nguyªn nh©n lμ do hiÓm ho¹ tù nhiªn vμ con ng−êi
1.1.3. §a d¹ng quÇn x· sinh vËt hÖ sinh th¸i Kh¸i niÖm vÒ hÖ sinh th¸i (HST): Lμ mét ®¬n vÞ cÊu tróc vμ chøc n¨ng cña sinh quyÓn, bao gåm quÇn x· sinh vËt, ®Êt ®ai, khÝ hËu (v« c¬ vμ h÷u c¬) §a d¹ng HST: Lμ pham trï chØ sù phong phó cña m«i tr−êng trªn c¹n vμ d−íi n−íc trªn qu¶ ®Êt. §−îc ph¶n ¶nh bëi sù ®a d¹ng vÒ sinh c¶nh qua mèi quan hÖ gi÷a c¸c quÇn x· SV vμ c¸c qu¸ tr×nh sinh thaÝ trong sinh quyÓn(Chñ tr×nh vËt chÊt, QH gi÷a c¸c SV…) QuÇn x· sinh vËt: sinh vËt trong mét sinh c¶nh nhÊt ®Þnh - ViÖc x¸c ®Þnh hÖ sinh th¸i hay sinh c¶nh trªn thùc tÕ rÊt khã, v× gianh giíi cña chóng kh«ng râ rμng - Sinh c¶nh lμ n¬i c¸c ®iÒu kiÖn sèng cña c¸c loμi thùc v©t t−¬ng ®èi ®ång nhÊt: Rõng trªn nói ®Êt, rõng trªn nói ®¸ v«i, mét khu rõng trång…
- ChØnh thÓ: Trªn thÕ giíi cã nhiªu chØnh thÓ SV. Sù ph©n chia ®ã tuú thuéc vμo ®iÒu kiÖn khÝ hËu, vμ c¸c sinh vËt sèng trªn ®ã, 1 chØnh thÓ gåm nhiªu hÖ sinh th¸i kh¸c nhau 1. Rõng m−a nhiÖt ®íi 8. §Çm rªu (tundra) vμ sa m¹c 2. R. m−a nhiÖt ®íi- ¸ nhiÖt ®íi 9. Sa m¹c, b¸n sa m¹c l¹nh 3. R. L¸ kim «n ®íi 10. Tr¶ng cá vμ ®ång cá nhiÖt ®íi 4. R. Kh« nhiÖt ®íi 11. §ång cá «n ®íi 5. R. L¸ réng «n ®íi 12. Th¶m thùc vËt vïng nói 6. Th¶m TV ®Þa Trung H¶i 13. Th¶m thùc vËt vïng ®¶o 7. Sa m¹c vμ b¸n sa mac Èm 14. Th¶m thùc vËt vïng hå
1.1.3.2.Nh÷ng yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn ®a d¹ng HST M«i tr−êng vËt lÝ ¶nh h−ëng ®Õn QXSV: trªn c¹n (tèc ®é giã, ®é Èm, nhiÖt ®é), d−íi n−íc (®é trong, ®é ®ôc, ®é n«ng s©u, ®é muèi,..) QuÇn x· sinh vËt ¶nh h−ëng ®Õn m«i tr−êng vËt lÝ: t¶o, san h«, ®éng vËt,... Loμi −u thÕ: cã vai trß quyÕt ®Þnh ®Õn kh¶ n¨ng tån t¹i, ph¸t triÓn cña nhiÒu loμi kh¸c æ sinh th¸i loμi. Mçi loμi cÇn vμ t¹o cho m×nh mét tËp hîp nhÊt ®Þnh c¸c loμi sinh vËt kh¸c quanh cã, trong mét quÇn x· sinh vËt.