Đặc điểm di truyền học phân tử của bệnh bạch cầu cấp tiền tủy bào

Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 6 * 2019<br /> <br /> <br /> ĐẶC ĐIỂM DI TRUYỀN HỌC PHÂN TỬ<br /> CỦA BỆNH BẠCH CẦU CẤP TIỀN TỦY BÀO<br /> Nguyễn Quốc Dũng*, Huỳnh Hữu Thân**, Lê Nguyễn Kim Dung*, Phan Cao Thanh Thảo*,<br /> Phan Thị Xinh**, Nguyễn Tấn Bỉnh***<br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Khảo sát đặc điểm di truyền học phân tử của bệnh bạch cầu cấp tiền tủy bào (APL: Acute<br /> Promyelocytic Leukemia), tạo cơ sở theo dõi bệnh tồn lưu tế bào ác tính (MRD: Minimal residual disease) bằng<br /> phương pháp PCR định lượng tại bệnh viện Truyền máu Huyết học TP. Hồ Chí Minh.<br /> Phương pháp: Ứng dụng kỹ thuật FISH để khảo sát chuyển vị t(15;17) và kỹ thuật PCR phiên mã ngược<br /> (RT-PCR) để khảo sát tổ hợp gen PML/RARA trên 130 bệnh nhân (BN) được chẩn đoán APL từ tháng 02/2012<br /> đến tháng 02/2018.<br /> Kết quả: Trong 130 BN được khảo sát, 106/111 BN (95,50%) có chuyển vị t(15;17) bằng kỹ thuật FISH,<br /> 119/122 BN (97,54%) có biểu hiện tổ hợp gen PML/RARA bằng kỹ thuật RT-PCR và 98/103 BN (95,15%) biểu<br /> hiện đồng thời chuyển vị t(15;17) và tổ hợp gen PML/RARA bằng 2 kỹ thuật. Trong đó, đặc biệt có 2 trường hợp<br /> có biểu hiện tổ hợp gen PML/RARA kiểu bcr3 bằng kỹ thuật RT-PCR nhưng không phát hiện chuyển vị t(15;17)<br /> bằng kỹ thuật FISH; 1 trường hợp có chuyển vị t(15;17) bằng kỹ thuật FISH nhưng không phát hiện tổ hợp gen<br /> PML/RARA bằng kỹ thuật RT-PCR; và 2 trường hợp phát hiện có bất thường NST 17 bằng kỹ thuật FISH<br /> nhưng kết quả RT-PCR âm tính.<br /> Kết luận: Sự kết hợp 2 kỹ thuật FISH và RT-PCR giúp khảo sát chính xác hơn các bất thường NST 15 và<br /> 17, tránh bỏ sót các trường hợp chuyển vị t(15;17) và các kiểu tổ hợp gen PML/RARA không chuẩn hiếm gặp.<br /> Từ đó, giúp bác sĩ đưa ra các quyết định điều trị chính xác và kịp thời, góp phần giảm tỷ lệ tử vong do đông máu<br /> nội mạch lan tỏa (DIC) và tạo sơ sở theo dõi MRD hiệu quả, nâng cao tỷ lệ lui bệnh hoàn toàn cho BN.<br /> Từ khóa: bạch cầu cấp dòng tủy tiền tủy bào, FISH, RT-PCR, t(15;17), PML/RARA<br /> ABSTRACT<br /> CYTOGENETIC AND MOLECULAR CHARACTERISTICS OF ACUTE PROMYELOCYTIC LEUKEMIA<br /> Nguyen Quoc Dung, Huynh Huu Than, Le Nguyen Kim Dung, Phan Cao Thanh Thao, Phan Thi Xinh,<br /> Nguyen Tan Binh<br /> * Ho Chi Minh City Journal of Medicine * Supplement of Vol. 23 – No. 6 - 2019: 310 – 316<br /> Purpose: To evaluate cytogenetics and molecular characteristics in acute promyelocytic leukemia<br /> (APL), for monitoring minimal residual disease (MRD) by quantitative PCR method at Blood Transfusion<br /> Hematology hospital.<br /> Methods: Using fluorescence in situ hybridization (FISH) for detecting translocation t(15;17) and reverse<br /> transcription polymerase chain reaction (RT-PCR) for investigating PML/RARA fusion gene in 130 APL<br /> patients diagnosed during period of time from February 2012 to February 2018.<br /> Results: In total samples examined, FISH analysis revealed the translocation t(15;17) in 106 of 111 patients<br /> (95.5%) and RT-PCR analysis showed PML/RARA fusion gene in 119 of 122 patients (97.54%). In addition, the<br /> results of a simultaneous application of FISH and RT-PCR analysis in 103 APL cases reported 98 positive cases<br /> *Bệnh viện Truyền máu - Huyết học **Đại học Y dược TP. Hồ Chí Minh<br /> ***Sở Y tế TP. Hồ Chí Minh<br /> Tác giả liên lạc: PGS.TS.BS. Phan Thị Xinh ĐT: 0932728115 Email: phanthixinh@gmail.com<br /> <br /> <br /> 310 Hội Nghị Khoa Học BV. Truyền máu Huyết học<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 6* 2019 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> in both techniques (95%). Unexpectedly, two cases had expression of bcr-3 iso-form PML/RARA fusion gene by<br /> RT-PCR but the translocation t(15;17) could not be identified in FISH result. In contrast, one case found the<br /> translocation t(15;17) by the FISH analysis but RT-PCR did not demonstrate the PML/RARA fusion gene and<br /> two another cases having variant translocation t(v;17), detected by FISH technique, were negative RT-PCR for<br /> PML/RARA.<br /> Conclusions: Both RT-PCR and FISH techniques play a key role in diagnosing of APL cases. The combined<br /> use of the FISH and RT-PCR allows detect variant translocations or abnormal fusion genes being discovered in<br /> small subsets of APL. Futhermore, both of them are reliable tools for the monitoring of MRD and of its<br /> significance with respect to improving the outcome of the disease.<br /> Keywords: acute promyelocytic leukemia, FISH, RT-PCR, t(15;17), PML/RARA<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ nhanh tổ hợp gen PML/RARA bằng kỹ thuật<br /> PCR phiên mã ngược (RT-PCR: Reverse<br /> Bạch cầu cấp tiền tủy bào (APL: Acute<br /> transcription polymerase chain reaction) hoặc<br /> Promyelocytic Leukemia) là một dạng của bạch<br /> phát hiện chuyển vị t(15;17) bằng kỹ thuật lai tại<br /> cầu cấp dòng tủy (AML: Acute Myeloid<br /> chỗ phát huỳnh quang (FISH: Fluorescence in<br /> Leukemia). Theo hệ thống phân loại FAB, AML<br /> situ hybridiztion), là những dấu ấn đặc hiệu chỉ<br /> được chia thành 8 nhóm từ M0-M7, trong đó<br /> gặp trong AML-M3, giúp quyết định điều trị kịp<br /> APL thuộc phân nhóm AML-M3(1).<br /> thời, tránh các biến chứng gây tử vong sớm cho<br /> APL đặc trưng bởi sự chuyển đoạn liên quan bệnh nhân (BN)(2).<br /> đến gen PML của nhiễm sắc thể (NST) 15 và gen<br /> Trong nghiên cứu này, chúng tôi ứng dụng<br /> RARA của NST 17 tạo ra tổ hợp gen PML/RARA.<br /> cả 2 kỹ thuật là FISH và RT-PCR để khảo sát đặc<br /> Các điểm gãy trên NST 17 nằm trong intron 2<br /> điểm di truyền của chuyển vị t(15;17)(q24;q21)<br /> của gen RARA. Trong khi đó, gen PML của NST<br /> và tổ hợp gen PML/RARA trên BN được chẩn<br /> 15 có 3 vùng điểm gãy: Vùng thứ nhất là vùng<br /> đoán AML-M3 dựa vào kết quả tủy đồ tại Bệnh<br /> bcr1 nằm tại intron 6 của gen PML chiếm tỉ lệ<br /> viện Truyền máu Huyết học TP. Hồ Chí Minh<br /> khoảng 45%-55%, vùng thứ hai là vùng bcr2 tại<br /> (BV.TMHH TP. HCM) nhằm góp thêm dữ liệu<br /> exon 6 chiếm khoảng 8%-10% và vùng thứ ba<br /> trong việc chẩn đoán và điều trị cho BN.<br /> vùng bcr3 tại intron 3 chiếm khoảng 37%-45%.<br /> Do vị trí gãy tại các vùng bcr1, bcr2 và bcr3 khác ĐỐITƯỢNG- PHƯƠNG PHÁPNGHIÊNCỨU<br /> nhau nên tạo ra các bản sao của tổ hợp gen Đối tượng nghiên cứu<br /> PML/RARA có độ dài khác nhau tương ứng với Các BN được chẩn đoán bệnh AML-M3<br /> dạng dài, dạng biến thể và dạng ngắn(2,7). bằng tủy đồ tại BV. TMHH TP. HCM từ tháng<br /> APL chiếm tỷ lệ khoảng 5%-10% trong AML. 02/2012 đến 02/2018 có gởi mẫu máu hoặc tủy<br /> Bệnh cảnh thường gặp là rối loạn quá trình đông xương để khảo sát chuyển vị t(15;17) bằng kỹ<br /> máu gây ra tình trạng xuất huyết đe dọa tính thuật FISH và/hoặc tổ hợp gen PML/RARA bằng<br /> mạng(7). Hiện nay, nhờ áp dụng phác đồ có all- kỹ thuật RT-PCR.<br /> trans-retinoic acid (ATRA) hoặc arsenic trioxide Phương pháp nghiên cứu<br /> (ATO) kết hợp với hóa trị liệu cổ điển đã làm<br /> Thiết kế nghiên cứu<br /> giảm tỷ lệ tử vong và tăng tỉ lệ thời gian sống<br /> Mô tả hàng loạt ca.<br /> kéo dài lên đến 90%(8). Trước đây, chẩn đoán<br /> AML-M3 thường dựa vào hình thái tế bào trên Phương pháp tiến hành<br /> tủy đồ với dấu hiệu rối loạn đông máu trên lâm Kỹ thuật FISH và/hoặc RT-PCR.<br /> sàng. Ngày nay, với sự phát triển của các kỹ Kỹ thuật FISH<br /> thuật sinh học phân tử cho phép chẩn đoán Thu hoạch trực tiếp 2 ml mẫu máu ngoại vi<br /> <br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học BV. Truyền máu Huyết học 311<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 6 * 2019<br /> <br /> hoặc tủy xương của BN AML-M3 trong chống thường nhiễm sắc thể trên 200 tế bào dưới<br /> đông heparin để thu nhận tế bào bạch cầu và kính hiển vi huỳnh quang BX51 (Olympus)<br /> cố định tế bào trên tiêu bản. Tiến hành biến (Hình 1).<br /> tính và lai hóa tiêu bản ở 75oC trong 5 phút với Đoạn dò tại vùng 15q24.1 gồm một đoạn dài<br /> đoạn dò đặc hiệu PML/RARA Translocation, 151kb hướng từ tâm tới gen PML và một đoạn<br /> Dual Fusion Probe (Cytocell). Tiếp tục ủ qua dài 174 kb hướng từ đầu tận tới gen PML; được<br /> đêm ở 37oC trong 18 đến 20 giờ. Sau khi ủ, rửa gắn chất phát huỳnh quang màu đỏ (A). Đoạn<br /> tiêu bản để loại bỏ những mẫu dò không bắt dò tại vùng 17q21.1-q21.2 gồm một đoạn dài<br /> cặp đặc hiệu bằng dung dịch 0,4 x SSC/0,3% 167kb hướng từ tâm tới gen RARA, phủ cả gen<br /> NP-40 ở 73oC trong 2 phút, và dung dịch 2 x CASC3 và một đoạn dài 164kb phủ vùng đầu<br /> SSC/0,1% NP-40 ở nhiệt độ phòng trong 1 tận gen RARA, 2 gen TOP2A và IGFBP4; được<br /> phút. Để khô tiêu bản và phủ 15µl dung dịch gắn chất phát huỳnh quang màu xanh lá (B).<br /> DAPI counterstain. Phân tích xác định bất<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 1. Cấu trúc đoạn dò PML/RARA<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 2. Cấu trúc tổ hợp gen PML/RARA tương ứng với 3 vùng điểm gãy trên gen PML nối với exon 3 của gen<br /> RARA (A). Kết quả RT-PCR phát hiện tổ hợp gen PML/RARA với các kích thước băng tương ứng (B)<br /> Kỹ thuật RT-PCR kít Invitrap Spin Universal RNA Mini kit<br /> Thu nhận các tế bào có nhân từ 18 mL máu (Stratec) từ 1x107 tế bào. Sử dụng<br /> ngoại vi hoặc 2 mL tủy xương trong chống PrimeScript™ RT Master Mix (Takara, Nhật)<br /> đông EDTA bằng dung dịch Red blood cell chuyển RNA thành cDNA và kiểm tra chất<br /> lysis buffer 1X. Sau đó, ly trích RNA bằng bộ lượng cDNA sử dụng gen ABL. Phản ứng PCR<br /> <br /> <br /> 312 Hội Nghị Khoa Học BV. Truyền máu Huyết học<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 6* 2019 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> phát hiện tổ hợp gen PML/RARA sử dụng 0,5 Bảng 1: Kết quả xác định chuyển vị t(15;17) và biểu<br /> UI Gotaq Polymera (Promega). Chương trình hiện tổ hợp gen PML/RARA bằng kỹ thuật FISH và<br /> luân nhiệt thực hiện trên máy 2720 thermal RT-PCR của 130 BN được chẩn đoán AML-M3<br /> cycler (ABI). Sau đó, sản phẩm được điện di BN có BN không có<br /> trên gel agarose và quan sát kết quả bằng hệ Kỹ thuật xác định<br /> t(15;17)- t(15;17)- Tổng số BN<br /> PML/RARA PML/RARA (%)<br /> thống Gel Doc EQ (Biorad). Kết quả dương (%) (%)<br /> tính tổ hợp gen PML/RARA với kiểu bcr1 và FISH 106 (95.50%) 5 (4.50%) 111 (100%)<br /> bcr3 có kích thước băng tương ứng là 688 bp RT-PCR 119 (97.54%) 3 (2.46%) 122 (100%)<br /> FISH và RT-PCR 98 (95.15%) 5 (4.85%)* 103 (100%)<br /> và 289 bp. Điểm gãy trên exon 6 thay đổi nên<br /> *: Trong 5 BN trên, có 2 BN dương tính PML/RARA kiểu<br /> kiểu bcr2 có kích thước băng thay đổi giữa<br /> bcr3 khi khảo sát bằng kỹ thuật RT-PCR nhưng kỹ thuật<br /> băng bcr1 và bcr3 (Hình 2). FISH không phát hiện chuyển vị t(15;17); 1 BN có chuyển<br /> KẾT QUẢ vị t(15;17) bằng kỹ thuật FISH nhưng RT-PCR không<br /> Từ tháng 02/2012 đến tháng 02/2018 có 130 phát hiện tổ hợp gen PML/RARA và 2 BN cho kết quả âm<br /> tính với PML/RARA bằng RT-PCR nhưng FISH phát<br /> BN chẩn đoán AML-M3, được đề nghị xét<br /> hiện có bất thường trên NST 17<br /> nghiệm tìm chuyển vị t(15;17) và/hoặc tổ hợp<br /> gen PML/RARA. Trong 130 BN, có 8 BN chỉ Trong 106 BN có chuyển vị t(15;17) thì 86 BN<br /> (81,13%) có chuyển vị chuẩn với kiểu tín hiệu<br /> được khảo sát bằng kỹ thuật FISH, 19 BN chỉ<br /> quan sát được gồm 1 tín hiệu NST 15, 1 tín hiệu<br /> được khảo sát bằng kỹ thuật RT-PCR và 103 BN<br /> được khảo sát đồng thời bằng 2 kỹ thuật FISH NST 17 và 2 tín hiệu tổ hợp; và 20 BN (18,87%)<br /> có chuyển vị không chuẩn, gồm các kiểu tín hiệu<br /> và RT-PCR.<br /> bất thường được mô tả (Hình 4). Các kiểu bất<br /> Kết quả trong 111 BN có làm kỹ thuật FISH<br /> thường này đa dạng với nhiều hơn 1 tín hiệu<br /> ghi nhận 106 BN xuất hiện chuyển vị t(15;17),<br /> hoặc thiếu các tín hiệu NST 15, 17 hoặc tổ hợp<br /> chiếm 95,50%. Phân tích tổ hợp gen PML/RARA giữa NST 15 và NST 17.<br /> bằng kỹ thuật RT-PCR ghi nhận 119/122 BN có<br /> Trong 20 BN có tín hiệu FISH dương không<br /> biểu hiện PML/RARA, chiếm 97,54%. Trong 103<br /> chuẩn, kiểu tín hiệu 2 quần thể (QT): 1Đ-1X-2V<br /> BN được khảo sát bất thường NST 15 và 17 đồng và 1Đ-1X-3V chiếm tỉ lệ cao nhất (25%); các kiểu<br /> thời bằng cả 2 kỹ thuật FISH và RT-PCR, kết quả tín hiệu 1Đ-1X-3V, 2Đ-1X-1V, 2Đ-2X-1V và 1Đ-<br /> ghi nhận 98 BN có đồng thời chuyển vị t(15;17) 2X-1V chiếm tỉ lệ thấp hơn, lần lượt là 20%, 15%,<br /> và biểu hiện tổ hợp gen PML/RARA, chiếm tỷ lệ 15% và 10%; tỉ lệ của kiểu tín hiệu 2QT: 2Đ-2X-<br /> 95,15%. Trong khi đó, 2 BN có biểu hiện 1V và 2Đ-5X-1V, 2QT: 1Đ-1X-2V và 2Đ-2X-4V,<br /> PML/RARA kiểu bcr3 bằng kỹ thuật RT-PCR 2Đ-3X-1V thấp nhất, cùng chiếm 5%.<br /> nhưng không phát hiện chuyển vị t(15;17) bằng Tổ hợp gen PML/RARA được nhận diện<br /> kỹ thuật FISH; 1 BN được xác định có chuyển vị bằng điện di sản phẩm RT-PCR và so sánh với<br /> t(15;17) bằng kỹ thuật FISH nhưng bằng RT-PCR chứng dương (Hình 5). Kiểu bcr1 có sản phẩm<br /> không phát hiện tổ hợp gen PML/RARA và 2 BN điện di kích thước là 688 bp, bcr3 có kích thước<br /> phát hiện bất thường trên NST 17 bằng kỹ thuật là 289 bp, và bcr2 có kích thước thay đổi nằm<br /> FISH nhưng RT-PCR cho kết quả âm tính tổ hợp giữa bcr1 và bcr3.<br /> gen PML/RARA (Bảng 1). Trong 122 BN được khảo sát bằng kỹ thuật<br /> Kết quả bất thường NST 15 và 17 được nhận RT-PCR, 119 BN biểu hiện tổ hợp gen<br /> diện dựa vào các tín hiệu trên mỗi tế bào: màu PML/RARA có kết quả như Hình 6. Trong đó, 17<br /> đỏ của NST 15q24, màu xanh của NST 17q21 và BN biểu hiện kiểu bcr2 (14%), 41 BN biểu hiện<br /> màu vàng cho thấy có sự tổ hợp giữa NST 15 và kiểu bcr3 (34%), 53 BN biểu hiện kiểu bcr1 và<br /> 17 (Hình 3). bcr2 (45%), 1 BN biểu hiện kiểu bcr1 và bcr3<br /> <br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học BV. Truyền máu Huyết học 313<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 6 * 2019<br /> <br /> (1%), 3 BN biểu hiện kiểu bcr2 và bcr3 (3%) và 4 BN biểu hiện cả 3 kiểu bcr1, bcr2 và bcr3 (3%).<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 3. Kết quả khảo sát chuyển vị t(15;17) bằng kỹ thuật FISH của 2 BN AML-M3. (A) BN APL-002 không có chuyển vị<br /> t(15;17) với kết quả cho các tín hiệu bình thường gồm 2 tín hiệu màu đỏ của NST 15q24 và 2 tín hiệu màu xanh của NST<br /> 17q21. (B) BN APL-008 có chuyển vị t(15;17) với 2 dòng tế bào bất thường; một dòng tế bào có chuyển vị t(15;17) chuẩn với<br /> 1 tín hiệu màu đỏ của NST 15q24, 1 tín hiệu màu xanh của NST 17q21 và 2 tín hiệu màu vàng của tổ hợp NST 15 và NST<br /> 17; một dòng tế bào có chuyển vị t(15;17) không chuẩn với 1 tín hiệu màu đỏ của NST 15q24, 1 tín hiệu màu xanh của NST<br /> 17q21 và 3 tín hiệu màu vàng của tổ hợp NST 15 và NST 17<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 4. Tỉ lệ các kiểu tín hiệu dương không chuẩn của chuyển vị t(15;17) bằng kỹ thuật FISH. Đỏ: tín hiệu NST<br /> 15q22, Xanh: tín hiệu NST 17q21.1, Vafng: tín hiệu tổ hợp t(15;17), QT: quần thể<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 5. Tổ hợp gen PML/RARA được phát hiện bằng kỹ thuật RT-PCR. 1: Bệnh nhân khảo sát gen ABL, 2: Bệnh<br /> nhân khảo sát PML/RARA (P: Chứng dương, N: Chứng âm, M: Thang chuẩn 100bp). A: Không phát hiện tổ hợp gen<br /> PML/RARA. B: Phát hiện tổ hợp gen PML/RARA kiểu bcr1 và bcr2. C: Phát hiện tổ hợp gen PML/RARA kiểu bcr3<br /> <br /> <br /> 314 Hội Nghị Khoa Học BV. Truyền máu Huyết học<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 6* 2019 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> t(15;17)(3). Để kiểm chứng lại kết quả FISH,<br /> chúng tôi đã tiến hành lai hóa lại mẫu của 2<br /> BN trên bằng đoạn dò có kích thước nhỏ hơn<br /> và đã phát hiện có chuyển vị t(15;17) không<br /> chuẩn dạng hiếm gặp. Dựa trên kết quả đó,<br /> chúng tôi cho rằng đây có thể là trường hợp<br /> âm tính giả do lai hóa với đoạn dò có kích<br /> thước lớn. Ở những trường hợp này, một đoạn<br /> nhỏ của gen RARA chèn vào gen PML trên một<br /> NST 15, tạo ra tổ hợp gen PML/RARA. Nhưng<br /> vì chỉ chuyển một đoạn nhỏ gen RARA nên tín<br /> hiệu dương của gen RARA bị lấn át bởi tín<br /> hiệu dương của gen PML khi sử dụng đoạn dò<br /> Hình 6. Kết quả RT-PCR của 119 BN biểu hiện tổ<br /> có kích thước lớn, khoảng 180 kb và 335 kb ở<br /> hợp gen PML/RARA<br /> hai bên của gen PML trên NST 15 và khoảng<br /> BÀN LUẬN 700 kb trên NST 17 phủ tất cả các điểm gãy của<br /> Kết quả khảo sát từ tháng 02/2012 đến tháng gen RARA. Trong khi đó, đoạn dò mới được<br /> 02/2018 cho thấy tỷ lệ phát hiện chuyển vị thiết kế gồm có các đoạn dò có kích thước 151<br /> t(15;17) bằng kỹ thuật FISH là 95,50%, gần tương kb và 174 kb trải dài ở hai bên của gen PML và<br /> đương với tỷ lệ phát hiện tổ hợp gen PML/RARA các đoạn dò có kích thước 167 kb và 164 kb ở 2<br /> bằng kỹ thuật RT-PCR là 97,54%. bên của gen RARA. Do đó, khi phân tích kết<br /> Trong 130 BN được khảo sát bằng kỹ thuật quả FISH phát hiện thấy có một tín hiệu rất<br /> FISH và/hoặc RT-PCR có 128 BN được phát hiện nhỏ của gen RARA nằm tại vị trí của tín hiệu<br /> t(15;17) và/hoặc PML/RARA (chiếm 98,46%) cho gen PML.<br /> thấy chuyển vị t(15;17) hoặc tổ hợp gen Ngược lại, một BN khác cho kết quả FISH<br /> PML/RARA là dấu ấn đặc trưng giúp chẩn đoán thấy có chuyển vị t(15;17)(q24;q21) nhưng lại âm<br /> AML-M3. Tỉ lệ này cũng phù hợp với các báo tính tổ hợp gen PML/RARA khi kiểm tra bằng kỹ<br /> cáo trên thế giới(5,7). thuật RT-PCR. Có thể kết quả RT-PCR là âm tính<br /> Trong 119 BN phát hiện có tổ hợp gen giả do vị trí điểm gãy trên gen PML là một vị trí<br /> PML/RARA, kiểu bcr1 chiếm tỉ lệ cao và luôn khác, không phải là 3 vị trí thường gặp bcr1, bcr2<br /> xuất hiện kèm theo các kiểu tổ hợp khác; còn và bcr3 được khảo sát. Một số điểm gãy khác<br /> kiểu bcr3 và bcr2 thì vừa có thể xuất hiện đơn hiếm gặp đã được ghi nhận như loại bỏ exon 5<br /> độc hoặc đi kèm với các kiểu tổ hợp khác. Sự hay chèn thêm đoạn exon 7a(5).<br /> xuất hiện của các kiểu tổ hợp gen PML/RARA Hai BN được khảo sát cho thấy âm tính với<br /> khác nhau là phù hợp với tính đa dòng trong tổ hợp gen PML/RARA và không phát hiện<br /> ung thư nói chung và bệnh bạch cầu cấp dòng chuyển vị t(15;17)(q24;q21) nhưng lại có 3 tín<br /> tủy nói riêng(6,9). hiệu nhiễm sắc thể 17q21, có thể là trisomy NST<br /> Trong 130 BN được khảo sát, 2 BN có kết 17 hoặc chuyển vị của NST 17 với một NST khác.<br /> quả FISH âm tính nhưng kỹ thuật RT-PCR Các tổ hợp gen khác của RARA đã được ghi<br /> phát hiện tổ hợp gen PML/RARA và cả 2 BN nhận chiếm khoảng 2% như: ZBTB16-RARA với<br /> đều dương tính kiểu bcr3. Trường hợp FISH chuyển vị t(11;17)(q23;q21), NPM1-RARA với<br /> âm và RT-PCR dương đã được báo trong một chuyển vị t(5;17)(q35;q21) hay như STAT5B-<br /> nghiên cứu trước đó và khi thay bằng đoạn dò RARA với chuyển vị t(17;17)(q21;2q21.2) với<br /> có kích thước nhỏ đã phát hiện chuyển vị bệnh cảnh lâm sàng cũng như tế bào học phù<br /> <br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học BV. Truyền máu Huyết học 315<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 6 * 2019<br /> <br /> hợp với BN AML-M3(9). Ở những trường hợp 3. Campbell LJ, Oei P, et al (2013). FISH Detection of PML-RARA<br /> Fusion in ins(15;17) Acute Promyelocytic Leukaemia Depends<br /> này, cả FISH và RT-PCR khảo sát bất thường on Probe Size. Biomed Res Int, 2013: 164501.<br /> giữa NST 15 và 17 đều sẽ âm tính, và ghi nhận 3 4. Cull EH, Altman JK (2014). Contemporary treatment of APL.<br /> Curr Hematol Malig Rep, 9(2):193-201.<br /> tín hiệu xanh của NST 17.<br /> 5. De Braekeleer E, Douet-Guilbert N, De Braekeleer M (2014).<br /> KẾT LUẬN RARA fusion genes in acute promyelocytic leukemia: a review.<br /> Expert Rev Hematol, 7(3):347-57.<br /> Kết quả nghiên cứu cho thấy các kiểu tổ hợp 6. Douer D, Santillana S, Ramezani L, et al (2003). Acute<br /> gen PML/RARA khác nhau có tần suất xuất hiện promyelocytic leukaemia in patients originating in Latin<br /> America is associated with an increased frequency of the bcr1<br /> khác nhau và sự kết hợp 2 kỹ thuật FISH và RT- subtype of the PML/RARα fusion gene. British Journal of<br /> PCR giúp khảo sát chính xác hơn các bất thường Haematology, 122:563–57.<br /> NST 15 và 17, tránh bỏ sót các trường hợp 7. Grignani F, Fagioli M, Alcalay M, et al (1994). Acute<br /> promyelocytic leukemia: from genetics to treatment. Blood,<br /> chuyển vị t(15;17) không chuẩn hiếm gặp. Từ đó, 83(1):10-25.<br /> giúp bác sĩ đưa ra các quyết định điều trị chính 8. Lo-Coco F, et al (2016). Current management of newly<br /> diagnosed acute promyelocytic leukemia. Annals of Oncology,<br /> xác và kịp thời, góp phần giảm tỷ lệ tử vong do<br /> 27(8): 1474-1481.<br /> đông máu nội mạch lan tỏa (DIC) và tạo cơ sở 9. Van Dongen JJ, Macintyre EA, Gabert JA, et al (1999).<br /> theo dõi MRD hiệu quả, nâng cao tỷ lệ lui bệnh Standardized RT-PCR analysis of fusion gene transcripts from<br /> chromosome aberrations in acute leukemia for detection of<br /> hoàn toàn cho BN. minimal residual disease. Report of the BIOMED-1 Concerted<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO Action: investigation of minimal residual disease in acute<br /> leukemia. Leukemia, 13(12):1901-28.<br /> 1. Bennett JM, Catovsky D, Daniel MT, et al (1976). Proposals for 10. Zelent A, Guidez F, Melnick A, et al (2001). Translocations of<br /> the classification of the acute leukaemias. French-American- the RARα gene in acute promyelocytic leukemia. Oncogene,<br /> British (FAB) co-operative group. Br J Haematol, 33(4):451-8. 20:7186–203.<br /> 2. Borrow J, Goddard AD, Gibbons B, et al (1992). Diagnosis of<br /> acute promyelocytic leukaemia by RT-PCR: detection of PML-<br /> RARA and RARA-PML fusion transcripts. Br J Haematol, Ngày nhận bài báo: 02/08/2019<br /> 82(3):529-40.<br /> Ngày phản biện nhận xét bài báo: 06/09/2019<br /> Ngày bài báo được đăng: 15/10/2019<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 316 Hội Nghị Khoa Học BV. Truyền máu Huyết học<br />