Đặc điểm dịch tễ các vụ ngộ độc thực phẩm tại các tỉnh thành phía nam năm 2010-2018

Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 5 * 2019<br /> <br /> <br /> ĐẶC ĐIỂM DỊCH TỄ CÁC VỤ NGỘ ĐỘC THỰC PHẨM<br /> TẠI CÁC TỈNH THÀNH PHÍA NAM NĂM 2010-2018<br /> Lê Thị Ngọc Ánh*, Đặng Văn Chính*<br /> TÓM TẮT<br /> Đặt vấn đề: Tình hình ngộ độc thực phẩm (NĐTP) tại Việt Nam trong những năm qua có nhiều diễn biến<br /> phức tạp. Trong đó khu vực phía Nam là khu vực trọng điểm có nhiều khu công nghiệp nhất trên cả nước nên có<br /> nhiều nguy cơ xảy ra các vụ NĐTP với quy mô lớn.<br /> Mục tiêu: Mô tả đặc điểm dịch tễ các vụ NĐTP tại 20 tỉnh thành phía Nam năm 2010-2018.<br /> Phương pháp nghiên cứu: nghiên cứu cắt ngang mô tả, hồi cứu tất cả các báo cáo về các vụ ngộ độc<br /> thực phẩm đã xảy ra tại 20 tỉnh thành phía Nam báo cáo về Viện Y tế Công Cộng TP. Hồ Chí Minh từ năm<br /> 2010-2018.<br /> Kết quả: Trong 9 năm (từ 2010-2018) đã xảy ra 454 vụ NĐTP với 18.300 người mắc và 62 người tử vong<br /> tại 20 tỉnh, thành khu vực phía Nam. Trong đó có 35,7% các vụ NĐTP đã xảy ra với quy mô ≥ 30 người mắc<br /> hoặc có trường hợp tử vong. Năm 2010 có số vụ NĐTP cao nhất với 82 vụ, 2.839 người mắc và 12 người tử<br /> vong, trong khi năm 2018 chỉ có 30 vụ với 705 người mắc và 2 người tử vong. Có 36,3% các vụ NĐTP với<br /> 69,0% số người mắc đã xảy ra tại các bếp ăn tập thể (BATT) của các các công ty, xí nghiệp, 30,0% các vụ NĐTP<br /> với 4,1% số người mắc và 82,3% số người tử vong xảy ra tại bữa ăn của gia đình. Các nguyên nhân gây NĐTP<br /> gồm vi sinh vật chiếm 47,6%, độc tố tự nhiên 19,2%, hóa chất 4,2% và không rõ nguyên nhân 29,1%. Nguyên<br /> nhân gây tử vong thường gặp nhất là độc tố tự nhiên (do ăn cá nóc, con Sam biển, con cóc, nấm độc) chiếm<br /> 59,7% và do hóa chất (rượu giả có chưa methanol) chiếm 30,6%.<br /> Kết luận: Các vụ NĐTP phần lớn xảy ra tại các BATT của các công ty xí nghiệp, do đó cần đẩy mạnh công<br /> tác tập huấn kiến thức đảm bảo an toàn thực phẩm cho người chế biến tại các BATT của các công ty, xí nghiệp.<br /> Bên cạnh đó nguyên nhân gây hầu hết các trường hợp tử vong là do độc tố tự nhiên và hóa chất nên việc<br /> tăng cường truyền thông kiến thức về nhận biết các thực phẩm có độc tố tự nhiên đến các gia đình là rất cần<br /> thiết. Ngoài ra, cần kiểm soát việc buôn bán rượu giả (rượu có chứa methanol) trên thị trường và truyền thông<br /> kiến thức giúp người dân không sử dụng rượu không rõ nguồn gốc.<br /> Từ khóa: Ngộ độc thực phẩm, các tỉnh thành phía Nam<br /> ABSTRACT<br /> EPIDEMIOLOGICAL CHARACTERISTICS OF FOODBORNE OUTBREAKS<br /> IN SOUTHERN VIETNAM FROM 2010 – 2018<br /> Le Thi Ngoc Anh, Dang Van Chinh<br /> * Ho Chi Minh City Journal of Medicine * Supplement of Vol. 23 – No. 5 - 2019: 540 - 545<br /> Background: Foodborne outbreak (FBO) in Vietnam in recent years has been very complicated. The<br /> Southern Vietnam is densely populated with many industrial areas so there is a high risk of large-scale<br /> foodborne outbreaks.<br /> Objective: To describe epidemiological characteristics of FBOs at 20 Southern provinces and cities from<br /> 2010 to 2018.<br /> Methods: Descriptive cross-sectional studies were conducted by retrospective review of all FBO reports<br /> <br /> *Viện Y tế Cộng Cộng TP. Hồ Chí Minh<br /> Tác giả liên lạc: ThS. Lê Thị Ngọc Ánh ĐT: 0976119309 Email: lengocanh309@yahoo.com<br /> <br /> 540 Chuyên Đề Y Tế Công Cộng<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 5 * 2019 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> submitted from 20 Southern provinces and cities of Vietnam to Institute of Public Health Ho Chi Minh city<br /> during the period 2010-2018.<br /> Results: There were 454 FBOs with 18,300 cases and 62 deaths reported in all 20 Southern provinces and<br /> cities within 9 years (2010-2018). Among those, 35.7% of the total FBOs had more than or equal to 30 cases<br /> or at least one death. The highest number of FBOs was recorded in 2010 with 82 FBOs, 2,839 cases and 12<br /> deaths, while only 30 outbreaks, 705 cases and 2 deaths were reported in 2018. More than one-third (36.3%)<br /> of outbreaks with 69.0% cases occurred in work-place kitchens of companies and factories. About one-third<br /> (30.0%) of outbreaks affecting 4.1% cases and 82.3% deaths associated with family’s meals. Causes of FBOs<br /> included: microorganisms accounting for 47.6%, natural toxins for 19.2%, chemicals for 4.2% and<br /> unknown causes for 29.1%. The most frequent causes of FBOs related to deaths were natural toxins<br /> (Tetraodontidae, Carcinoscorpius rotundicauda, Toad and poisonous mushrooms) with 59.7% and chemicals<br /> (methanol-containing alcohol) with 30.6%.<br /> Conclusions: FBOs occurring in the work-place kitchens highlights the need for strengthening food safety<br /> awareness and practices for persons directly cooking meals at workplaces. Besides, natural toxins and chemicals<br /> were the main factors caused most of deaths in FBOs, so families should pay more attention to identification of<br /> food with natural toxins. In addition, it is necessary to control the sale of counterfeit alcohol (methanol-containing<br /> alcohol) and communicate knowledge to help people not using alcohol of unknown origin.<br /> Keywords: foodborne outbreak, southern provinces and cities<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ nghiệp, trong đó khu vực phía Nam là khu vực<br /> trọng điểm có nhiều khu công nghiệp nhất trên<br /> Ngộ độc thực phẩm (NĐTP) là mối quan<br /> cả nước với 80 khu công nghiệp nằm tại 14/20<br /> tâm của mỗi người dân và chính quyền các cấp.<br /> tỉnh thành. Do đó, công tác quản lý về an toàn<br /> Để nâng cao sức khỏe của cộng đồng, cải thiện<br /> thực phẩm tại các bếp ăn tập thể của các khu vực<br /> chất lượng cuộc sống thì đảm bảo an toàn thực<br /> phía Nam tương đối phước tạp và luôn tiềm ẩn<br /> phẩm, phòng chống ngộ độc thực phẩm và các<br /> nguy cơ các vụ NĐTP xảy ra với quy mô lớn.<br /> bệnh lây truyền qua thực phẩm là nhiệm vụ<br /> quan trọng không chỉ của ngành y mà còn của Nghiên cứu này được thực hiện nhằm cung<br /> các cấp chính quyền và mỗi người dân. cấp thông tin về tình hình chuyển biến của các<br /> vụ ngộ độc thực phẩm, các nguyên nhân, địa<br /> Tình hình NĐTP tại Việt Nam trong những<br /> điểm thường xảy ra các vụ NĐTP của 20 tỉnh<br /> năm qua có nhiều diễn biến phức tạp. Các vụ<br /> thành phía Nam Việt Nam trong thời gian qua<br /> ngộ độc thực phẩm có chiều hướng gia tăng cả<br /> (2010-2018), giúp các nhà quản lý xây dựng kế<br /> về số vụ, quy mô mắc. Theo thống kê của Cục<br /> hoạch và đề ra giải pháp phòng ngừa hiệu quả<br /> An toàn thực phẩm trong 10 năm từ 2006-2015<br /> hơn tình hình NĐTP trong thời gian tới.<br /> cả nước trung bình mỗi năm có 180 vụ NĐTP,<br /> 5.913 người mắc và 42 người tử vong(1). Nguyên Mục tiêu nghiên cứu<br /> nhân gây NĐTP chủ yếu do vi sinh vật (chiếm Mô tả các đặc điểm dịch tễ các vụ NĐTP tại<br /> 40,2%), kế đến là do độc tố tự nhiên 27,9%, do 20 tỉnh thành phía Nam năm 2010-2018.<br /> hoá chất 4,3% và 26,6% các vụ không xác định ĐỐITƯỢNG- PHƯƠNG PHÁPNGHIÊNCỨU<br /> được nguyên nhân gây ngộ độc. Số vụ NĐTP Đối tượng nghiên cứu<br /> xảy ra tại các bếp ăn gia đình chiếm tỉ lệ cao nhất<br /> Các vụ NĐTP tại 20 tỉnh thành phía Nam<br /> (51,97%), kế đến là bếp ăn tập thể 18,56%. Tuy<br /> năm 2010-2018 gồm các tỉnh Bà Rịa -Vũng Tàu,<br /> nhiên, số người mắc tại các bếp ăn tập thể là<br /> Bình Dương, Bình Phước, Đồng Nai, Tây Ninh,<br /> nhiều nhất (chiếm 47,99% số người mắc)(2).<br /> TP. Hồ Chí Minh, Lâm Đồng, An Giang, Bạc<br /> Tại Việt Nam hiện nay có 109 khu công Liêu, Bến Tre, Cà Mau, Cần Thơ, Đồng Tháp,<br /> <br /> <br /> Chuyên Đề Y Tế Công Cộng 541<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 5 * 2019<br /> <br /> Hậu Giang, Kiên Giang, Long An, Sóc Trăng, xảy ra NĐTP, căn nguyên, tình hình lấy mẫu<br /> Tiền Giang, Trà Vinh và Vĩnh Long. thực phẩm và bệnh phẩm.<br /> Phương pháp nghiên cứu Phương pháp phân tích và xử lý số liệu<br /> Thiết kế nghiên cứu Số liệu được nhập liệu bằng phần mềm Excel<br /> Cắt ngang mô tả. và phân tích bằng Sata 13.0.<br /> <br /> Cỡ mẫu và phương pháp chọn mẫu Thống kê mô tả sử dụng trong nghiên cứu là<br /> tần số (n), tỉ lệ (%).<br /> Toàn bộ 454 vụ NĐTP tại 20 tỉnh thành phía<br /> Nam được báo cáo về Viện Y tế Công Cộng TP. KẾT QUẢ<br /> Hồ Chí Minh từ năm 2010-2018. Các đặc điểm chung của các vụ NĐTP tại khu<br /> Phương pháp thu thập số liệu vực Phía Nam từ năm 2010-2018<br /> Hồi cứu tất cả các báo cáo về các vụ ngộ độc Số liệu thống kê 9 năm (2010-2018) tại khu<br /> thực phẩm đã xảy ra tại 20 tỉnh thành phía Nam vực phía Nam cho thấy: tổng cộng có 454 vụ<br /> báo cáo về Viện Y tế Công Cộng TP. Hồ Chí NĐTP với 18300 người mắc và 62 người tử vong.<br /> Minh từ năm 2010-2018. Các biến số nghiên cứu Trung bình mỗi năm khu vực Phía Nam có 50,4<br /> gồm số vụ, số mắc, số tử vong, quy mô mắc, nơi vụ NĐTP với 2033,3 người mắc và 6.9 người tử<br /> vong (Bảng 1).<br /> Bảng 1: Các đặc điểm chung của các vụ NĐTP khu vực phía Nam từ 2010-2018<br /> Năm 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 Tổng (%) Trung bình/năm<br /> Số vụ NĐTP 82 51 55 48 42 52 55 39 30 454 50,4<br /> Số mắc 2839 1720 2299 2077 1924 2834 2177 1725 705 18300 2033,3<br /> Số chết 12 15 13 4 7 2 5 2 2 62 6,9<br /> Quy mô mắc 0 0,0<br /> ≥ 30 người /có tử vong 21 13 22 13 20 26 22 15 10 162 (35,7) 18,0<br /> < 30 người (0 tử vong) 61 38 33 35 22 26 33 24 20 292 (64,3) 32,4<br /> Năm 2010 là năm có số vụ và số mắc nhiều Số vụ, số mắc, số chết theo nơi xảy ra ngộ độc<br /> nhất với 82 vụ và 2839 người mắc, 2 người tử thực phẩm<br /> vong. Trong khi năm 2018 là năm có số vụ và số Số liệu thống kê 9 năm cho thấy các vụ<br /> mắc ít nhất trong 9 năm qua với 30 vụ và 705 NĐTP xảy ra tại bếp ăn tập thể (BATT) chiếm<br /> người mắc. Số vụ, số mắc và số tử vong có vẻ phần lớn 36,3% (165/454 vụ) và tại gia đình<br /> giảm trong 2 năm gần đây từ 2017-2018. chiếm 30% (136/454 vụ), phần còn lại xảy ra tại<br /> Về quy mô mắc, trung bình mỗi năm khu các đám tiệc, nhà hàng, bếp ăn trường học hoặc<br /> vực phía Nam có 18 vụ ngộ độc với quy mô ≥ 30 nhà trẻ, thức ăn đường phố và các quán ăn nhỏ<br /> người mắc hoặc có trường hợp tử vong. (Bảng 2).<br /> Bảng 2: Số vụ, số mắc, số chết theo nơi xảy ra NĐTP tại khu vực phía Nam (2010-2018)<br /> Năm 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 Tổng (%)<br /> Số vụ theo nơi xảy ra NĐTP<br /> Bếp ăn tập thể 27 13 18 21 16 29 20 9 12 165 (36,3)<br /> Gia đình 26 20 18 15 15 12 16 8 6 136 (30,0)<br /> Đám tiệc (cưới/giỗ/sinh nhật) 13 12 2 3 1 3 2 2 5 43 (9,5)<br /> Nhà hàng 0 1 1 1 1 0 1 5 2 12 (2,6)<br /> Bếp ăn nhà trẻ, trường học 0 0 2 0 0 2 2 4 3 13 (2,9)<br /> Thức ăn đường phố 7 4 4 8 4 5 4 0 0 36 (7,9)<br /> Khác (Quán ăn nhỏ, suất ăn chế biến sẵn) 9 1 10 0 5 1 10 11 2 49(10,8)<br /> Số mắc theo nơi xảy ra NĐTP<br /> Bếp ăn tập thể 1968 672 1789 1630 1460 2493 1453 816 351 12632 (69,0)<br /> <br /> <br /> <br /> 542 Chuyên Đề Y Tế Công Cộng<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 5 * 2019 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Năm 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 Tổng (%)<br /> Gia đình 193 92 101 64 73 52 98 53 29 755 (4,1)<br /> Đám tiệc (cưới/giỗ/sinh nhật) 448 421 103 57 25 101 63 34 138 1390 (7,6)<br /> Nhà hàng 0 439 21 39 27 0 16 161 88 791 (4,3)<br /> Bếp ăn nhà trẻ, trường học 0 0 42 0 0 76 96 264 65 543 (3,0)<br /> Thức ăn đường phố 74 69 163 287 41 101 123 0 0 858 (4,7)<br /> Khác (Quán ăn nhỏ, suất ăn chế biến sẵn) 156 27 80 0 298 11 328 397 34 1331 (7,3)<br /> Số chết theo nơi xảy ra NĐTP<br /> Bếp ăn tập thể 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0<br /> Gia đình 12 11 7 4 7 2 4 2 2 51 (82,3)<br /> Đám tiệc (cưới/giỗ/sinh nhật) 0 1 0 0 0 0 0 0 0 1 (1,6)<br /> Nhà hàng 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0<br /> Bếp ăn nhà trẻ, trường học 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0<br /> Thức ăn đường phố 0 0 0 0 0 0 0 0 0<br /> Khác (Quán ăn nhỏ, suất ăn chế biến sẵn) 0 3 6 0 0 0 1 0 0 10 (16,1)<br /> Về số người mắc NĐTP đa số xảy ra tại (Bảng 3).<br /> BATT chiếm 69% (12632/18300 người). Mặc dù Bên cạnh đó, các độc tố tự nhiên (cá nóc, con<br /> số người mắc xảy ra tại gia đình chỉ chiếm 4,1% sam biểm, con so biển, con cóc) là nguyên nhân gây<br /> (755/18300 người) nhưng tỉ lệ tử vong xảy ra tại ra 18,2% (78/454 vụ) các vụ ngộ độc thực phẩm.<br /> gia đình chiếm hầu hết trong số các trường hợp Tuy độc tố tự nhiên chỉ chiếm 3,3% (608/18300<br /> tử vong do NĐTP trong 9 năm qua 82,3% (51/62 người) số người mắc NĐTP nhưng đã gây ra<br /> trường hợp tử vong). 59,7% (37/62) các trường hợp tử vong trong số<br /> Số vụ, số mắc, số chết theo theo nguyên nhân các trường hợp tử vong do NĐTP.<br /> mắc Ngoài ra, hóa chất (ngộ độc rượu chứa<br /> Trong số các nguyên nhân gây ngộ độc thực methanol) cũng là nguyên nhân gây ra 4,2%<br /> phẩm tại khu vực phía Nam trong thời gian từ (19/454 vụ) vụ NĐTP và 2,6% (476/18300) số<br /> 2010-2018 thì nguyên nhân do vi sinh vật chiếm người mắc NĐTP, dẫn đến 30,6% (19/62) các<br /> 47,6% (216/454 vụ) các vụ NĐTP đã xảy ra và trường hợp tử vong trong số các trường hợp tử<br /> 68,2% (12484/18300 người) số người mắc do vong do NĐTP. Có đến 29,1% (132/454 vụ) vụ<br /> NĐTP. Tuy nhiên vi sinh vật chỉ chiếm 1,6% ngộ độc thực phẩm không xác định được<br /> (1/62) trong số các trường hợp tử vong do NĐTP nguyên nhân.<br /> Bảng 3: Số vụ, số mắc, số chết theo nơi xảy ra NĐTP theo nguyên nhân mắc tại khu vực phía Nam (2010-2018)<br /> Năm 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 Tổng (%)<br /> Số vụ theo nguyên nhân mắc<br /> Vi sinh 36 22 18 20 27 31 30 13 19 216 (47,6)<br /> Hóa chất 5 4 6 0 0 1 0 1 2 19 (4,2)<br /> Độc tố tự nhiên 10 11 11 12 11 11 12 4 5 87 (19,2)<br /> Không rõ nguyên nhân 31 14 20 16 4 9 13 21 4 132 (29,1)<br /> Số mắc NĐTP theo nguyên nhân<br /> Vi sinh 1485 1218 776 1651 1742 2550 1396 1060 606 12484 (68,2)<br /> Hóa chất 228 85 33 0 0 3 0 97 30 476 (2,6)<br /> Độc tố tự nhiên 29 49 32 77 109 163 62 60 27 608 (3,3)<br /> Không rõ nguyên nhân 1097 368 1458 349 73 118 719 508 42 4732 (25,9)<br /> Số chết theo nguyên nhân<br /> Vi sinh 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 (1,6)<br /> Hóa chất 3 6 9 0 0 1 0 0 0 19 (30,6)<br /> Độc tố tự nhiên 8 9 1 3 7 1 5 2 1 37 (59,7)<br /> Không rõ nguyên nhân 1 0 3 1 0 0 0 0 0 5 (8,1)<br /> <br /> <br /> <br /> Chuyên Đề Y Tế Công Cộng 543<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 5 * 2019<br /> <br /> <br /> BÀN LUẬN người mắc tại các bếp ăn tập thể chiếm 69%<br /> (12632/18300 người) trong số những người mắc<br /> Các đặc tính chung của các vụ NĐTP tại khu<br /> NĐTP trong thời gian qua. Kết quả này gần<br /> vực phía Nam từ 2010-2018<br /> tương đồng với nghiên cứu của tác giả Vo HT và<br /> Kết quả nghiên cứu số liệu 9 năm (2010-2018)<br /> cộng sự (năm 2017) với tỉ lệ các vụ NĐTP xảy ra<br /> của 20 tỉnh thành cho thấy trung bình mỗi năm<br /> tại BATT là 38% và tại gia đình là 31% nhưng số<br /> khu vực phía Nam có 50,4 vụ NĐTP xảy ra với<br /> người mắc tại BATT chiếm 70% và gia đình chỉ<br /> 2033,3 người mắc và 6,9 người tử vong. Kết quả<br /> chiếm 4%(10). Một trong các nguyên nhân gây<br /> này thấp hơn so với nghiên cứu của tác giả Vo<br /> NĐTP tại BATT của công ty, xí nghiệp là do thực<br /> HT thực hiện 5 năm (2009-2013) tại 19 tỉnh thành<br /> hành vệ sinh cá nhân của người chế biến thực<br /> phía Nam với trung bình mỗi năm có 52,2 vụ<br /> phẩm không được đảm bảo và thời gian từ khi<br /> NĐTP, 2052,6 người mắc và 10 người tử vong(10).<br /> thực phẩm được nấu xong để đến khi phục vụ<br /> Ngoài ra nghiên cứu của chúng tôi cho thấy quá 2 giờ(4,9). Điều này có thể đã dẫn đến ô nhiễm<br /> năm 2010 là năm có số vụ và số mắc nhiều nhất vào thực phẩm và vi khuẩn tăng sinh trong thực<br /> với 82 vụ và 2839 người mắc, 2 người tử vong. phẩm(7,8). Như vậy công tác truyền thông kiến<br /> Trong khi năm 2018 là năm có số vụ và số mắc ít thức đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm trong<br /> nhất trong 9 năm qua với 30 vụ, 705 người mắc quá trình chế biến và bảo quản thực phẩm cho<br /> và 2 người tử vong. Kết quả này cho thấy theo người chế biến thực phẩm tại các BATT của các<br /> thời gian số vụ, số mắc và số tử vong có vẽ giảm công ty, xí nghiệp cần phải được tăng cường.<br /> đi. Điều này có thể là do sự nỗ lực trong công tác<br /> Mặc dù tỉ lệ người mắc NĐTP tại gia đình<br /> phòng chống NĐTP của các ban ngành đoàn thể,<br /> chỉ chiếm 4,1% (755/18300 người) nhưng tỉ lệ tử<br /> đặc biệt là ngành y tế. Tuy nhiên số lượng các vụ<br /> vong xảy ra tại gia đình chiếm hầu hết trong số<br /> NĐTP với số người mắc và tử vong còn cao, do<br /> các trường hợp tử vong do NĐTP trong 9 năm<br /> đó công tác quản lý và truyền thông đảm bảo an<br /> qua với 82,3% (51/62 trường hợp tử vong). Trong<br /> toàn vệ sinh thực phẩm tại khu vực phía Nam<br /> đó, kết quả của chúng tôi cho thấy các độc tố tự<br /> cần tiếp tục được phát huy.<br /> nhiên là nguyên nhân gây ra tử vong 59,7%<br /> Về quy mô mắc, tổng cộng 9 năm qua khu (37/62 trường hợp tử vong) các trường hợp tử<br /> vực phía Nam có 162 vụ NĐTP xảy ra với quy vong do NĐTP. Các thực phẩm có độ tố tự nhiên<br /> mô ≥ 30 người hoặc có trường hợp tử vong như cá nóc, con sam biểm, con so biển, con cóc,<br /> chiếm 35,7% trong tổng số các vụ NĐTP đã xảy nấm độc có thể gây tử vong nếu ăn phải. Ngoài<br /> ra. Kết quả này gần tương đồng với nghiên cứu ra, NĐTP do hóa chất (Rượu có chứa methanol<br /> của tác giả Đoàn Thanh Phong thực hiện tại Tiền nồng độ cao) cũng là nguyên nhân dẫn đến<br /> Giang năm 2006-2015 với số vụ NĐTP có từ 30 30,6% (19/62) các trường hợp tử vong trong 9<br /> người mắc hoặc có tử vong chiếm 36,7%(3). năm qua. Như vậy để hạn chế các tử vong đáng<br /> Nơi xảy ra các vụ NĐTP và nguyên nhân gây tiếc do NĐTP gây ra thì công tác truyền thông<br /> NĐTP kiến thức về nhận biết các thực phẩm có độc tố<br /> Nghiên cứu cho thấy phần lớn các vụ NĐTP tự nhiên đến các gia đình cần được đẩy mạnh.<br /> xảy ra tại bếp ăn tập thể (BATT) của các công ty, Bên cạnh đó cần tăng cường kiểm soát viêc buôn<br /> xí nghiệp (36,3%, 165/454 vụ) và gia đình (30%, bán rượu giả (rượu có chứa methanol) trên thị<br /> 136/454 vụ) và phần còn lại xảy ra tại các đám trường và truyền thông kiến thức giúp người<br /> tiệc, nhà hàng, bếp ăn trường học/nhà trẻ, thức dân không sử dụng rượu không rõ nguồn gốc.<br /> ăn đường phố, các quán ăn nhỏ và các suất ăn Trong số các nguyên nhân gây ngộ độc thực<br /> sẵn. Mặc dù tỉ lệ các vụ NĐTP xảy ra tại BATT phẩm thì vi sinh vật chiếm 47,6% (216/454 vụ)<br /> gần bằng các vụ xảy ra tại gia đình nhưng số các vụ NĐTP đã xảy ra và 68,2% người mắc<br /> <br /> <br /> 544 Chuyên Đề Y Tế Công Cộng<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 5 * 2019 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> (12484/18300 người) và 01 người tử vong trong 9 Tăng cường truyền thông kiến thức về nhận<br /> năm qua. Các vi sinh vật thường gây ngộ độc biết các thực phẩm có độc tố tự nhiên đến các gia<br /> thực phẩm tìm thấy gồm E. coli, S. aureus, đình, đặc biệt là tại các tỉnh vùng biển. Bên cạnh<br /> Salmonella spp., B. cereus, C. perfringens, Shigella đó cần kiểm soát viêc buôn bán rượu giả (rượu<br /> spp. và Coliforms. Kết quả này phù hợp với có chứa methanol) trên thị trường và truyền<br /> nghiên cứu của Vo HT và cộng sự (năm 2017) thông kiến thức giúp người dân không sử dụng<br /> cũng cho thấy có 41% các NĐTP tại khu vực rượu không rõ nguồn gốc.<br /> phía Nam là do vi sinh vật gây nên (3). Điều này TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> có thể là do khu vực phía Nam khí hậu ấm áp và 1. Cục An toàn Thực phẩm- Bộ Y tế (2016). Báo cáo kết quả<br /> ẩm ướt nhiệt độ khoảng từ 28°C đến 35°C cho Chương trình mục tiêu quốc gia Vệ sinh an toàn thực phẩm từ<br /> năm 2006 đến 2015.<br /> phép các vi sinh vật phát triển và tăng sinh<br /> 2. Chính Phủ Nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam (2017).<br /> nhanh hơn trong thực phẩm bị ô nhiễm(5,6). Báo cáo tình hình thực thi chính sách, pháp luật về quản lý an<br /> Ngoài ra, kết quả nghiên cứu này còn cho toàn thực phẩm giai đoạn 2011 - 2016, tr 25.<br /> 3. Đoàn Thanh Phong (2016). Đặc điểm dịch tễ các vụ ngộ độc<br /> thấy có đến 29,1% (132/454 vụ) vụ NĐTP không thực phẩm tại Tiền Giang từ năm 2006-2015. Y học TP. Hồ Chis<br /> xác định được nguyên nhân. Kết quả này tương Minh, 20(S5):209-215.<br /> 4. Greig JD, Todd EC, Bartleson CA, Michaels BS (2007).<br /> đồng với nghiên cứu của Vo HT và cộng sự<br /> Outbreaks where food workers have been implicated in the<br /> (năm 2017) với 22,6% (59/261 vụ) vụ NĐTP spread of foodborne disease. Part 1. Description of the problem,<br /> không xác định được nguyên nhân(10). Điều này methods, and agents involved. J Food Prot, 70:1752-1761.<br /> 5. Kovats R, Edwards S, Hajat S, Armstrong B, Ebi K, Menne B<br /> một phần có thể là do một số vụ NĐTP xảy ra, (2004). The effect of temperature on food poisoning: a time-<br /> các cơ quan chức năng đã không thể thu thập series analysis of salmonellosis in ten European countries.<br /> được các mẫu thực phẩm nghi ngờ để xét Epidemiol Infect, 132:443-453.<br /> 6. Lake IR, Gillespie IA, Bentham G, et al (2009). A re-evaluation of<br /> nghiệm do nhiều nguyên nhân. Mặt khác các the impact of temperature and climate change on foodborne<br /> mẫu bệnh phẩm (phân, dịch nôn) từ người nghi illness. Epidemiol Infect, 137:1538-1547.<br /> 7. Ministry of Health (2006). Promulgating the regulation on<br /> bị ngộ độc thực phẩm cũng không thu thập<br /> reporting regime and forms of reports on food hygiene and<br /> được gây khó khăn cho công tác xác định safety. Decision No. 01/2006/QD-BYT,<br /> nguyên nhân gây NĐTP. http://thuvienphapluat.vn/van-ban/The-thao-Y-te/Quyet-dinh-<br /> 01-2006-QD-BYT-che-do-bao-cao-va-mau-bao-cao-ve-ve-sinh-<br /> KẾT LUẬN an-toan-thuc-pham/9385/noi-dung.aspx.<br /> 8. Ministry of Health (2015). Issuing regulations for foodborne<br /> Các vụ NĐTP xảy ra phần lớn tại các BATT diseases investigations. Decision No. 39/2006/QD-BYT.<br /> tại các công ty, xí nghiệp và tại gia đình. Nguyên 9. Vo Huu Thuan, et al (2014). Applying Standard<br /> nhân gây NĐTP chủ yếu do vi sinh vật và Epidemiological Methods for Investigating Foodborne Disease<br /> Outbreak in Resource-Poor Settings: Lessons from Vietnam. J<br /> nguyên nhân gây hầu hết các trường hợp tử Food Prot, 77:1229-1231.<br /> vong là do độc tố tự nhiên và hóa chất (rượu có 10. Vo Huu Thuan, et al (2017). Epidemiologic Characteristics of<br /> Foodborne Outbreaks in Southern Vietnam, 2009–2013. Journal<br /> chứa methanol). of Microbiology and Infectious Diseases, 7(1):13-20.<br /> KIẾN NGHỊ<br /> Ngày nhận bài báo: 15/08/2019<br /> Đẩy mạnh công tác tập huấn kiến thức đảm<br /> bảo an toàn thực phẩm trong quá trình chế biến Ngày phản biện nhận xét bài báo: 31/08/2019<br /> và bảo quản thực phẩm cho người chế biến tại Ngày bài báo được đăng: 15/10/2019<br /> các BATT của các công ty, xí nghiệp.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Chuyên Đề Y Tế Công Cộng 545<br />