intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE

Đặc điểm không gian nghệ thuật trong văn xuôi viết về Tây Nguyên

Chia sẻ: Thienthien Thienthien | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

41
lượt xem
2
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Không gian nghệ thuật trong tác phẩm văn xuôi viết về Tây Nguyên khá phong phú, đa dạng. Do đó không gian rộng lớn của núi rừng, không gian ấm áp của bếp lửa, không gian mát lành của dòng sông con suối, không gian thắm tình của nhà rông, không gian nương rẫy với cuộc sống lao động… Bài viết phân tích các đặc điểm không gian nghệ thuật trong văn xuôi viết về Tây Nguyên.

Chủ đề:
Lưu

Nội dung Text: Đặc điểm không gian nghệ thuật trong văn xuôi viết về Tây Nguyên

Tạp chí Đại học Thủ Dầu Một, số 1(3) - 2012<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> ÑAËC ÑIEÅM KHOÂNG GIAN NGHEÄ THUAÄT<br /> TRONG VAÊN XUOÂI VIEÁT VEÀ TAÂY NGUYEÂN<br /> Đặng Văn Vũ<br /> Trường Đại học Thủ Dầu Một<br /> <br /> <br /> TOÙM TAÉT<br /> Khoâng gian ngheä thuaät trong taùc phaåm vaên xuoâi vieát veà Taây Nguyeân khaù phong<br /> phuù, ña daïng. Ñoù laø khoâng gian roäng lôùn cuûa nuùi röøng, khoâng gian aám aùp cuûa beáp löûa,<br /> khoâng gian maùt laønh cuûa doøng soâng con suoái, khoâng gian thaém tình cuûa nhaø roâng,<br /> khoâng gian nöông raãy vôùi cuoäc soáng lao ñoäng, khoâng gian chieán tröôøng cuûa cuoäc soáng<br /> chieán ñaáu… Daãu ôû khía caïnh naøo thì khoâng gian ngheä thuaät luoân toaùt leân ñaëc tröng vaên<br /> hoùa Taây Nguyeân.<br /> Töø khoùa: Taây Nguyeân, khoâng gian, coàng chieâng, nuùi röøng<br /> *<br /> 1. Môû ñaàu nhaát. Yeáu toá khoâng gian luoân laø moät con<br /> Theá giôùi ngheä thuaät laø söï khaùi quaùt ñöôøng quan troïng trong haønh trình ñi<br /> cuûa theá giôùi hieän thöïc. Khoâng gian hieän ñeán chaân lí maø nhaø vaên muoán vaïch ra.<br /> thöïc laø cô sôû cuûa khoâng gian ngheä thuaät. Khoâng gian ngheä thuaät khoâng chæ laø taám<br /> Tuy nhieân, khoâng gian trong taùc phaåm phoâng laøm neàn cho nhaân vaät hoaït ñoäng<br /> ngheä thuaät laø khoâng gian thöù hai, qua söï maø coøn chöùa ñöïng ‚maøu saéc‛ cuûa tö töôûng<br /> khuùc xaï nhieàu taàng cuûa ngöôøi ngheä só, do nhaø vaên chieáu vaøo. Do ñoù, tìm hieåu vaán<br /> ñoù tính quan nieäm veà khoâng gian haàu nhö ñeà khoâng gian ngheä thuaät khoâng chæ giuùp<br /> chi phoái tuyeät ñoái caùch xaây döïng theá giôùi ta caûm nhaän moät caùch saâu saéc theá giôùi<br /> ngheä thuaät. Neáu khoâng gian hieän thöïc ngheä thuaät maø coøn hieåu ñöôïc chieàu saâu tö<br /> thieân veà tính vaät chaát thì khoâng gian töôûng cuûa nhaø vaên. “Do gaén lieàn vôùi ñieåm<br /> ngheä thuaät thieân veà tính tinh thaàn. nhìn, tröôøng nhìn, moâi tröôøng hoaït ñoäng,<br /> Trong theá giôùi mang tính thaåm myõ aáy, khoâng gian ngheä thuaät trôû thaønh phöông<br /> nhaø vaên trieån khai chuû ñeà vaø göûi gaém tieän chieám lónh ñôøi soáng, ñoàng thôøi do<br /> thoâng ñieäp ñaõ ñöôïc aáp uû töø laâu trong tö gaén vôùi yù nghóa, giaù trò, khoâng gian trôû<br /> töôûng. Khoâng gian ngheä thuaät laø phöông thaønh ngoân ngöõ, bieåu töôïng ngheä thuaät<br /> thöùc toàn taïi cuûa quan nieäm thaåm myõ veà [4: 43]. Trong caùc taùc phaåm vaên xuoâi<br /> theá giôùi cuûa nhaø vaên. Nhaø vaên phaûn aùnh ngheä thuaät vieát veà Taây Nguyeân, ngoân<br /> theá giôùi qua nhaân vaät. Nhaân vaät toàn taïi ngöõ, bieåu töôïng aáy laø gì? Noù coù giaù trò<br /> trong khoâng gian vaø boäc loä tính caùch nhö theá naøo trong vieäc bieåu hieän ñaëc<br /> trong moät thôøi khaéc cuï theå vaø thích hôïp ñieåm cuûa ñaát vaø ngöôøi Taây Nguyeân? Coù<br /> <br /> 85<br /> Journal of Thu Dau Mot university, No1(3) – 2012<br /> <br /> <br /> theå deã daøng nhaän ra moät ‚maøu saéc‛ rieâng röøng, caùc nhaø vaên vöøa xuaát phaùt töø thöïc<br /> veà khoâng gian cuûa caùc taùc phaåm vaên xuoâi teá ñôøi soáng, vöøa chuû yù taïo ra moâi tröôøng<br /> vieát veà Taây Nguyeân. Noù chöùa ñöïng caûm thuaän tieän ñeå nhaân vaät boäc loä tính caùch.<br /> xuùc, taâm töôûng cuûa nhaø vaên; ñoàng thôøi noù Nhö treân ñaõ noùi, con ngöôøi Taây Nguyeân<br /> cuõng mang daáu aán cuûa nuùi röøng, soâng suoái laø con ngöôøi cuûa nuùi röøng. Toaøn boä ñaëc<br /> Taây Nguyeân. Duø coù yù thöùc hay khoâng coù yù ñieåm cuûa ngöôøi Taây Nguyeân chæ coù theå<br /> thöùc, khoâng gian luoân laø moät phaïm truø boäc loä trong moâi tröôøng aáy maø thoâi. Nhìn<br /> theå hieän quan nieäm ngheä thuaät cuûa nhaø chung khoâng gian nuùi röøng trong caùc taùc<br /> vaên, cho neân noù laø moät cô sôû quan troïng phaåm khoâng taïo ra moät giôùi haïn naøo ñoái<br /> ñeå tìm hieåu giaù trò cuûa taùc phaåm. vôùi nhaân vaät, do ñoù nhaân vaät tha hoà theå<br /> Theá giôùi ngheä thuaät laø do nhaø vaên hieän naêng löïc hoaït ñoäng cuûa mình. Nuùi<br /> saùng taïo neân. Ñeå coù theå xaây döïng ñöôïc Chö Laây (Ñaát nöôùc ñöùng leân - Nguyeân<br /> theá giôùi nhö vaäy, nhaø vaên caàn coù moät voán Ngoïc) nhö laø moät taùc nhaân quan troïng<br /> soáng saâu roäng vaø moät trí töôûng töôïng voâ trong vieäc theå hieän tính caùch anh huøng<br /> cuøng phong phuù. Voán lieáng aáy laø do taøi cuõng nhö phaåm chaát nhaân aùi, yeâu thöông<br /> naêng, baûn lónh vaø söï traûi nghieäm töø thöïc daân laøng cuûa Nuùp. Chuùng ta thaáy moät<br /> teá cuûa nhaø vaên maø coù. Xaây döïng theá giôùi anh Nuùp ñaày möu trí trong vieäc baøi binh<br /> ngheä thuaät veà Taây Nguyeân, haàu heát caùc boá traän treân ñòa hình röøng, moät anh Nuùp<br /> nhaø vaên ñeàu coù haøng chuïc naêm cuøng soáng nhanh nheïn nhö con sôn döông “chaïy<br /> vôùi ngöôøi Taây Nguyeân, cho neân khoâng luoàn qua luoàn laïi” giöõa caây röøng khi Phaùp<br /> gian Taây Nguyeân ñaõ aûnh höôûng ñeán baén ñuoåi, moät anh Nuùp kieân cöôøng chín<br /> <br /> chính baûn thaân hoï. Vaø hôn ai heát, caùc laàn daãn “chín möôi ngöôøi Koâng Hoa chaïy<br /> leân nuùi Chö Laây” khaùng Phaùp… Nuùp trôû<br /> nhaø vaên laø ngöôøi hieåu roõ nhaát moâi tröôøng<br /> thaønh bieåu töôïng cho tinh thaàn baát khuaát<br /> aûnh höôûng ñeán tính caùch con ngöôøi, vaên<br /> cuûa ngöôøi Taây Nguyeân, vaø bieåu töôïng aáy<br /> hoùa Taây Nguyeân nhö theá naøo.<br /> luoân coù röøng laøm neàn. ‚Caây xaø nu lôùn‛<br /> 2. Khoâng gian hieän thöïc Tnuù (Röøng xaø nu - Nguyeãn Trung Thaønh)<br /> Haàu heát caùc nhaø vaên ñeàu chuù yù khai cuõng mang moät khí chaát maïnh meõ ñöôïc<br /> thaùc khoâng gian nuùi röøng nhö laø moät ñieàu haáp thuï töø nuùi röøng Taây Nguyeân. Tnuù lôùn<br /> kieän thieát yeáu ñeå theå hieän baûn saéc Taây leân baèng doøng söõa maùt ngoït cuûa tình<br /> Nguyeân. Khoâng gian bao truøm trong Ñaát laøng, Tnuù tröôûng thaønh töø hoøn ñaù traéng<br /> nöôùc ñöùng leân cuûa Nguyeân Ngoïc laø nuùi treân nuùi Ngoïc Linh, töø nhöõng chuyeán “xeù<br /> Chö Laây, trong Röøng xaø nu cuûa Nguyeãn röøng maø ñi” laøm giao lieân cuûa anh. Chính<br /> Trung Thaønh laø röøng xaø nu, trong Laïc khoâng gian nuùi röøng ñaõ hun ñuùc neân<br /> röøng cuûa Trung Trung Ñænh laø khu röøng nhöõng con ngöôøi anh huøng ôû laøng Xoâ<br /> caïnh laøng Ñeâ Chô Rang, trong Hô Giang Man. Duõng só Kpa Kô Lông (Ngöôøi duõng<br /> cuûa Y Ñieâng cuõng laø khu röøng caïnh laøng só döôùi chaân nuùi Chö Poâng - Nguyeân<br /> Ma Hô Giang… Ñieàu naøy deã hieåu, vì moâi Ngoïc), anh du kích Bin (Laïc röøng - Trung<br /> tröôøng soáng chính yeáu cuûa ngöôøi Taây Trung Ñænh), coâ giao lieân Y May (Ngöôøi<br /> Nguyeân laø röøng. Xaây döïng khoâng gian buoân Reâ Baêk- Khuaát Quang Thuïy), ñoäi<br /> <br /> 86<br /> Tạp chí Đại học Thủ Dầu Một, số 1(3) - 2012<br /> <br /> <br /> tröôûng du kích Hô Giang (Hô Giang - Y hoùa cuõng nhö phaåm chaát ñeïp ñeõ cuûa con<br /> Ñieâng)… ñeàu laø nhöõng nhaân vaät noåi baät ngöôøi Taây Nguyeân. Noù ñöôïc coäng höôûng,<br /> leân giöõa khoâng gian röøng. Neáu taùch ra thaêng hoa, ñöôïc tieáp theâm söùc soáng chæ töø<br /> moâi tröôøng nuùi röøng thì coù leõ hoï seõ khoâng moâi tröôøng laøng. Taùch ra khoûi khoâng gian<br /> coøn laø chính mình, nhö caûm giaùc cuûa laøng, tieáng coàng chieâng trôû neân laïc laõng,<br /> Nuùp: “Ñi caøng tôùi gaàn An Kheâ, röøng caøng nhöõng ñieäu xoang trôû neân voâ hoàn, ngoâi<br /> thöa daàn. Töø nhoû quen ñi trong röøng nhaø roâng trôû neân chô vô…, con ngöôøi seõ lôø<br /> raäm, baây giôø ngoù leân thaáy oâng trôøi roäng, ñôø, chaäm chaïp vaø caøng im laëng. Khoâng<br /> nuùi boán phía thaáp xuoáng, töï nhieân Nuùp gian laøng laø söï soáng vôùi taát caû söï toát ñeïp<br /> nghe laønh laïnh” [2: 227]. Khoâng gian maø con ngöôøi Taây Nguyeân taïo döïng: “ÔÛ<br /> röøng ñaõ toâ ñieåm cho veû ñeïp anh huøng cuûa ñoù coù laøng Koâng Hoa ngeøo khoå ñoát ñi laøm<br /> caùc nhaân vaät, ñoàng thôøi noù cuõng laøm neân laïi bieát maáy laàn roài, nhöng cuõng ôû ñoù môùi<br /> moät maøu saéc rieâng cuûa caùc taùc phaåm vaên coù vui, môùi coù tieáng ñôøn tô röng cuûa Ghíp,<br /> xuoâi vieát veà Taây Nguyeân. Neáu tröôùc naêm tieáng keøn ñing nam hoøa laãn vôùi tieáng phuï<br /> 1945 trong vaên hoïc Vieät Nam coù moät nöõ haùt ôû raãy. ÔÛ ñoù ngöôøi laøng bieát thöông<br /> maûng truyeän li kì haáp daãn, ñoù laø maûng yeâu nhau, ñuøm boïc nhau, ôû ñoù coù raãy luùa<br /> ‚chuyeän ñöôøng röøng‛, thì ñeán sau 1945 chín do anh Nuùp baøy laøm tröôùc muøa baây<br /> vôùi nhöõng taùc phaåm vieát veà Taây Baéc, Taây giôø töôi toát khoâng bieát bao nhieâu” [2:<br /> Nguyeân, maûng truyeän aáy ñaõ phaùt trieån 341]. Ngoaøi ra, chuùng ta cuõng thaáy khoâng<br /> thaønh moät doøng vaên hoïc mang saéc thaùi gian buoân laøng ñaäm ñaëc khoâng khí cuûa<br /> rieâng cuûa cuoäc soáng nuùi röøng. Chính vaên hoùa truyeàn thoáng; höøng höïc ngoïn löûa<br /> khoâng gian nuùi röøng bí hieåm vaø laï laãm ñaõ ñaáu tranh, gan goùc tröôùc keû thuø trong taùc<br /> taïo neân söùc haáp daãn cho ngöôøi ñoïc. Söùc phaåm cuûa Y Ñieâng, Trung Trung Ñænh,<br /> haáp daãn aáy caøng taêng leân khi beân trong Khuaát Quang Thuïy, Nguyeãn Khaéc Tröôøng,<br /> noù laø caû moät ñôøi soáng vaên hoùa ñoäc ñaùo H’Linh Nieâ, Thu Loan…<br /> cuøng vôùi tính caùch maïnh meõ cuûa con Trong khoâng gian buoân laøng noåi leân<br /> ngöôøi luoân ñöôïc röøng tieáp theâm naêng khoâng gian beáp löûa. Khoâng gian beáp löûa<br /> löôïng. Coù theå noùi, khoâng gian röøng laø ñöôïc caùc nhaø vaên chuù yù bôûi noù chính laø<br /> phöông dieän quan troïng nhaát ñeå nhaø vaên phöông tieän ñeå nhaø vaên khaéc hoïa khoâng<br /> taïo neân saéc thaùi Taây Nguyeân trong taùc gian taâm traïng cuûa nhaân vaät. Khi ngoài<br /> phaåm cuûa mình. beân beáp löûa, con ngöôøi baét ñaàu thoaùt khoûi<br /> Khoâng gian buoân laøng cuõng chieám khoâng gian thöïc teá ñeå ñi ñeán vôùi khoâng<br /> moät tæ leä lôùn trong taùc phaåm vaên xuoâi gian huyeàn thoaïi cuûa nhöõng thieân söû thi:<br /> Taây Nguyeân. Khoâng gian ñoâ thò chæ “Ñeâm ñeâm, beân beáp löûa baäp buøng giaø Koâi<br /> thoaûng qua trong moät vaøi taùc phaåm, vaø keå laïi cho ñaùm thanh nieân môùi lôùn leân<br /> noù thöôøng mang yù nghóa laøm bieán ñoåi nhöõng baøi khan khoâng hieåu coù töï bao giôø<br /> vaên hoùa vaø phaåm chaát con ngöôøi Taây veà nhöõng vò thaàn nuùi, thaàn soâng…” [5: 71];<br /> Nguyeân. Xaây döïng khoâng gian buoân laøng, hoaëc mieân man vôùi nhöõng nghó suy veà<br /> caùc nhaø vaên muoán khaúng ñònh giaù trò vaên nöông raãy, veà ngöôøi thaân, veà keû thuø:<br /> 87<br /> Journal of Thu Dau Mot university, No1(3) – 2012<br /> <br /> <br /> “OÂng Ñim ñoát leân moät ñoáng löûa nhoû, hai coäng ñoàng, khoâng gian nhaø roâng laø nôi<br /> cha con cöù ngoài im lìm nhö hai taûng ñaù baét ñaàu cuûa doøng chaûy vaên hoùa. Noù ñöôïc<br /> beân beáp löûa ñoû cho tôùi nöûa ñeâm” [6: 231]… xem nhö laø moät yeáu toá ngheä thuaät khoâng<br /> Vôùi khoâng gian beáp löûa, caùc nhaø vaên ñaõ theå thieáu, thaäm chí coù tính bao truøm cuûa<br /> taïo ra cho nhaân vaät cuûa mình nhöõng khoâng gian vaên hoùa. Töø nhaø saøn ñeán nhaø<br /> chieàu saâu taâm lí ñeå cuøng vôùi haønh ñoäng roâng, con ngöôøi Taây Nguyeân ñi töø khoâng<br /> laøm noåi baät caù tính cuûa caù nhaân cuõng nhö gian beù nhoû cuûa con ngöôøi caù nhaân ñeán<br /> coäng ñoàng. vôùi khoâng gian roäng lôùn cuûa con ngöôøi<br /> Khoâng gian beán nöôùc, con suoái cuõng coäng ñoàng. Neáu khoâng gian nhaø saøn laø<br /> ñöôïc caùc nhaø vaên khai thaùc nhö laø moät nôi ñeå theå hieän taâm tö, tình caûm cuûa<br /> phöông caùch bieåu hieän phöông dieän tình nhöõng thaønh vieân trong gia ñình thì<br /> caûm cuûa nhaân vaät. Chæ tính rieâng trong khoâng gian nhaø roâng laø nôi theå hieän tình<br /> taùc phaåm Ñaát nöôùc ñöùng leân cuûa Nguyeân caûm, yù chí cuûa coäng ñoàng. Maø con ngöôøi<br /> Ngoïc, nhaân vaät Nuùp ñeán vôùi suoái Thi Om, Taây Nguyeân toàn taïi vôùi tö caùch coäng<br /> suoái Ñaêk Hoa hai möôi laêm laàn. Anh ñeán ñoàng, neân khoâng gian nhaø roâng laø khoâng<br /> ñoù ñeå cho doøng nöôùc maùt laïnh môn man gian hieän thöïc chính yeáu cuûa cuoäc soáng<br /> tình caûm buoân laøng. Caûm xuùc yeâu thöông Taây Nguyeân.<br /> cuûa Nuùp luoân ñöôïc chia seû nôi doøng suoái Vôùi tính ña chöùc naêng vaø coù giaù trò<br /> queâ höông: “Qua khoûi suoái Thi Om, caû bieåu töôïng cao, trong nhieàu taùc phaåm vaên<br /> ñoaøn döøng laïi nghæ. Nuùp ñi sau cuøng. Anh hoïc, phaàn lôùn caùc sinh hoaït vaên hoùa vaø<br /> ñöùng treân moät hoøn ñaù giöõa suoái, ñeå cho nhöõng söï kieän chieán ñaáu coù tính böôùc<br /> nöôùc suoái lanh tanh leo leân chaân…” [2:250]. ngoaët cuûa ngöôøi Taây Nguyeân ñeàu dieãn ra<br /> Nôi beán nöôùc, Tnuù cuõng taém goäi noãi nhôù ôû khoâng gian nhaø roâng. Khoâng gian nhaø<br /> laøng Xoâ Man sau ba naêm xa caùch: “Anh roâng luoân mang theo caûm giaùc linh thieâng<br /> côûi aùo ñeå cho voøi nöôùc laïnh ngaét cuûa vaø aám aùp nghóa tình, cho neân caùc nhaân<br /> laøng gioäi leân ñaàu, leân löng, leân ngöïc nhö vaät luoân ñöôïc hít thôû caùi khoâng khí aáy, vaø<br /> nhöõng ngaøy xöa” [2:141]. Cuõng taïi beán haønh ñoäng cuûa hoï thöôøng khoâng vöôït<br /> nöôùc, nhöõng ñeâm traêng saùng, chaøng Y khoûi caùi ‚khoaûng trôøi taâm linh‛ aáy. ÔÛ<br /> Tam vaø naøng H’Ri (Serepok saùng nay phöông dieän sinh hoaït vaên hoùa coäng<br /> yeân tónh - H’Linh Nieâ) ñaõ haùt ñoái ñaùp ñoàng, ñieàu naøy caøng theå hieän roõ. Töø ñoù,<br /> nhau, roài trao chieác voøng ñoàng ñính hoân coù theå thaáy raèng, khoâng gian nhaø roâng laø<br /> cho nhau… Beán nöôùc laø khoâng gian cuûa khoâng gian hieän thöïc cô baûn, ñoàng thôøi noù<br /> tình yeâu queâ höông, tình yeâu ñoâi löùa. cuõng laø khoâng gian mang tính taâm linh<br /> Taâm hoàn daït daøo yeâu thöông cuûa ngöôøi chính yeáu. Khoâng gian nhaø roâng khoâng chæ<br /> Taây Nguyeân luoân ñöôïc theå hieän nôi beán laø moâi tröôøng hoaït ñoäng cuûa nhöõng caù<br /> nöôùc. nhaân maø coøn coù chöùc naêng ñieåm toâ dieän<br /> Ngoaøi röøng vaø laøng, khoâng gian noåi maïo vaên hoùa cuûa caû coäng ñoàng.<br /> baät thöù ba laø khoâng gian nhaø roâng. Ñöôïc Ñeå laøm noåi leân ñaëc tröng cuûa vaên hoùa<br /> xaây döïng nhö laø trung taâm cuûa ñôøi soáng vaø con ngöôøi Taây Nguyeân, caùc nhaø vaên<br /> <br /> 88<br /> Tạp chí Đại học Thủ Dầu Một, số 1(3) - 2012<br /> <br /> <br /> xaây döïng khoâng gian röøng, laøng, nhaø xuoáng nuùi Chö Laây: “Vieät Baéc coù röøng, coù<br /> roâng vôùi nhöõng ñaëc tröng thaåm myõ ñoäc nuùi cao, cao hôn nuùi Chö Laây nhieàu.<br /> ñaùo cuûa noù. Trong khoâng gian vöøa mang Ñöùng treân nuùi Vieät Baéc, thaáy toaøn heát ñaát<br /> tính hieän thöïc, vöøa mang tính quan nieäm nöôùc mình, Kinh, Thöôïng ñeàu thaáy roõ.<br /> aáy; con ngöôøi Taây Nguyeân hieän leân vöøa Bok Hoà ñöùng treân hoøn nuùi ñoù, chæ huy caû<br /> haøo huøng vöøa tröõ tình, vaên hoùa Taây nöôùc ñaùnh giaëc…” [2: 359]. Khoâng gian aáy<br /> Nguyeân hieän leân vöøa phong phuù vöøa ñoäc ñem ñeán nhöõng öôùc mô chaùy boûng, nhöõng<br /> ñaùo, khoâng laãn trong baát kì doøng vaên hoïc ñoäng löïc maïnh meõ cho con ngöôøi chieán<br /> naøo ôû Vieät Nam. ñaáu. Cuøng vôùi khoâng gian mieàn Baéc,<br /> 3. Khoâng gian taâm töôûng khoâng gian Caùch maïng cuõng mang ñeán<br /> söùc soáng vaø nieàm tin: “Caùch maïng nhö<br /> Hieän thöïc duø coù roäng lôùn ñeán möùc<br /> moät côn gioù lôùn, thoåi tôùi taáp, traøn lan<br /> naøo ñi chaêng nöõa cuõng khoâng theå roäng<br /> khaép caû mieàn Taây Nguyeân bao la. Qua<br /> hôn taâm hoàn con ngöôøi. Baèng trí töôûng<br /> bao nhieâu ngoïn nuùi, qua bao nhieâu con<br /> töôïng, con ngöôøi coù theå ñeán vôùi raát nhieàu<br /> soâng, haøng chuïc daân toäc ñang khoâng coù<br /> chieàu khoâng gian khaùc nhau. Ñaëc ñieåm<br /> con ñöôøng ñi, ñöùng daäy moät loaït, töng<br /> cuûa vaên hoïc laø khoâng bò giôùi haïn bôûi<br /> böøng chaøo ñoùn caùch maïng nhö chaøo ñoùn<br /> khoâng gian vaø thôøi gian. Trong baát kì taùc<br /> maët trôøi” [2: 252]. Môû ra khoâng gian mieàn<br /> phaåm vaên hoïc hieän ñaïi naøo, khoâng gian<br /> Baéc vaø khoâng gian caùch maïng, caùc taùc giaû<br /> ngheä thuaät luoân toàn taïi döôùi hai hình<br /> ñaõ ñem ñeán moät maët trôøi môùi, soi saùng<br /> thöùc cô baûn: thöïc vaø hö. Ñieàu naøy seõ laøm<br /> cho caû vuøng trôøi taêm toái cuûa chieán tranh.<br /> cho theá giôùi ngheä thuaät vöøa phong phuù<br /> sinh ñoäng, vöøa môû ra nhieàu chieàu caûm Ngoaøi khoâng gian mieàn Baéc, khoâng<br /> nhaän, caûm xuùc; ñieåm nhìn ngheä thuaät gian taâm töôûng noåi baät thöù hai laø khoâng<br /> thöôøng xuyeân di ñoäng, hình töôïng hieän gian cuûa hoài öùc veà truyeàn thoáng ñöôïc theå<br /> leân ña dieän vaø söï höùng thuù vôùi taùc phaåm hieän qua nhöõng caâu chuyeän coå. Loaïi<br /> seõ taêng leân ñoái vôùi ngöôøi ñoïc. khoâng gian naøy ñöôïc môû ra khi khoâng<br /> <br /> Khoâng gian taâm töôûng trong taùc gian hieän thöïc coù phaàn u aùm vaø chaät heïp<br /> <br /> phaåm vaên xuoâi vieát veà chieán tranh ôû Taây do cuoäc chieán ñaáu laâm vaøo caûnh khoù<br /> Nguyeân noåi leân khoâng gian mieàn Baéc. khaên. Khi ñoù tinh thaàn caùch maïng caàn<br /> Mieàn Baéc luùc baây giôø laø khoâng gian hoøa thoaùt leân taàm cao môùi ñeå kích thích yù chí<br /> bình, moät khoâng gian lí töôûng ñoái vôùi chieán ñaáu. Vaø caùc giaø laøng, caùc thuû lónh,<br /> nhöõng con ngöôøi Taây Nguyeân ñang soáng baèng caâu chuyeän truyeàn thoáng ñaõ ñöa moïi<br /> trong khoâng khí ngoät ngaït cuûa nhöõng ngöôøi ñeán vôùi moät khoâng gian maø ôû ñoù<br /> hang ñaù: “Tui noùi thieät, tui öng mieàn Baéc tính chaát lí töôûng ñaõ nhuoäm hoàng caû baàu<br /> to ñeïp hung. Mai moát thoáng nhaát tui öng trôøi ñen toái, môû ra trong taâm töôûng moïi<br /> baét vôï mieàn Baéc to ñeïp” [1: 32], trong côn ngöôøi moät khoaûng trôøi môùi, ñaày höùa heïn.<br /> ñoùi côm ñoùi muoái ñeán vaøng da vaø phaûi Khoâng gian trong caâu chuyeän coå thöôøng<br /> lieân tuïc chaïy leân nuùi Chö Laây, chaïy mang giaù trò nhö moät hoài troáng thuùc giuïc<br /> <br /> 89<br /> Journal of Thu Dau Mot university, No1(3) – 2012<br /> <br /> <br /> tinh thaàn tieán leân phía tröôùc. H’Noanh, H’Rieâu; thaäm chí bò röôïu ñaùnh<br /> Vôùi maûng truyeän veà cuoäc soáng ñôøi guïc (nhöng ñaõ kòp thôøi thöùc tænh) nhö Rô<br /> thöôøng, khoâng gian taâm töôûng thöôøng laø Mah Tenl… Nhöõng thay ñoåi aáy khoâng<br /> söï hoài öùc cuûa con ngöôøi. Vaên xuoâi vieát veà phaûi laø söï phuû nhaän veû ñeïp cuûa hoï, maø<br /> Taây Nguyeân phaàn lôùn laø truyeän ngaén, taùc giaû caøng khaúng ñònh nhaân caùch ñaùng<br /> tính chaát ‚ngaén‛ cuûa loaïi truyeän naøy ñaõ quí cuûa nhöõng con ngöôøi khoâng vì lôïi<br /> khieán caùc nhaø vaên khai thaùc toái ña khoâng danh maø ñaùnh maát giaù trò baûn thaân. Noù<br /> gian hoài öùc nhö laø moät tröôøng nhìn khaùc, nhö laø moät ñaëc tính cuûa ngöôøi Taây<br /> ñieàm tónh hôn veà caùc giaù trò vaên hoùa vaø Nguyeân. Ngoaøi yù nghóa aáy, khoâng gian<br /> tính caùch con ngöôøi. Ñieàu deã nhaän thaáy hoài öùc ñöôïc môû ra phong phuù trong nhieàu<br /> laø caùc nhaø vaên ít xaây döïng khoâng gian taùc phaåm nhö Ngöôøi haùt rong giöõa röøng<br /> töông lai maø chuû yeáu laø khoâng gian quaù cuûa Nguyeân Ngoïc, Phuùt choái Chuùa cuûa Voõ<br /> khöù ñan xen vôùi hieän taïi. Thöôøng moãi khi Thò Haûo, Ñeâm nguyeät thöïc cuûa Trung<br /> gioâng baõo ñi qua, con ngöôøi seõ bình tónh Trung Ñænh, Gieáng nöôùc buoân Nui cuûa<br /> hôn ñeå nhìn nhaän quaù khöù, roài caûm thaáy H’Linh Nieâ, Nöôùc maét goã cuûa Khuaát<br /> nuoái tieác vì loãi laàm hay thôø ô maø ñaùnh Quang Thuïy, Laøng Moâ cuûa Thu Loan,<br /> maát nhöõng giaù trò moät ñi khoâng trôû laïi. Taâm söï cuûa giaø Ñao cuûa Nguyeãn Ngoïc<br /> Khoâng gian hoài öùc, do ñoù, nhö laø moät söï Hoøa… ñeàu mang theo caùi nhìn ñaày thieän<br /> ñaùnh thöùc nhöõng giaù trò töôûng chöøng ñaõ caûm cuõng nhö yù thöùc ngôïi ca caùc giaù trò<br /> nguû yeân döôùi lôùp buïi thôøi gian. Trong vaên hoùa truyeàn thoáng cuûa ngöôøi Taây<br /> truyeän ngaén Thaùng Ninh Noâng, Nguyeân Nguyeân. ÔÛ ñaây, truyeàn thoáng nhö laø moät<br /> Ngoïc ñaõ duøng khoâng gian hieän thöïc cuûa khoâng gian lí töôûng ñeå caùc giaù trò aáy lan<br /> laøng Tô Traù nhö laø moät phöông tieän ñeå toûa toaøn boä veû ñeïp cuõng nhö söùc soáng<br /> môû ra khoâng gian quaù khöù. Vaø trong maïnh meõ cuûa noù. Ñoàng thôøi, qua ñoù, caùc<br /> khoâng gian ñoù, taùc giaû soi saùng veû ñeïp taùc giaû cuõng bieåu hieän söï ñau xoùt veà caùc<br /> cuûa moät coâ gaùi Tô Traù thôøi chieán tranh, giaù trò aáy tröôùc söï bieán ñoåi trong khoâng<br /> vaø cuõng ñem ñeán cho ngöôøi ñoïc caûm nhaän gian môùi, hieän ñaïi nhöng ñaày thaùch thöùc<br /> ñöôïc moät leã hoäi voâ cuøng ñoäc ñaùo - leã Ninh ñoái vôùi söï toàn vong cuûa noù.<br /> Noâng.<br /> 4. Keát luaän<br /> Khoâng gian hoài öùc chöùa ñaày taâm Trong taùc phaåm vaên hoïc, caùc thuû<br /> traïng nuoái tieác cuõng ñöôïc Trung Trung phaùp ngheä thuaät khoâng toàn taïi moät caùch<br /> Ñænh theå hieän trong nhieàu taùc phaåm nhö rieâng reõ, raïch roøi maø luoân xuyeân thaám<br /> H’Noanh - chò toâi, Röøng giaø, Rô Mah laãn nhau nhaèm theå hieän noäi dung moät<br /> Tenl- con ngöôøi cuûa röøng nuùi… ÔÛ ñoù, caùch thaåm myõ nhaát. Phaåm chaát thaåm myõ<br /> nhöõng con ngöôøi cuûa röøng giaø moät thôøi voâ cuûa vaên hoùa vaø con ngöôøi Taây Nguyeân<br /> tö, ñeïp ñeõ, trong saùng cuûa thôøi chieán ñöôïc nhìn nhaän nhö laø moät phöông dieän<br /> tranh maø giôø ñaây, söï phuõ phaøng cuûa thôøi noåi baät cuûa vaên xuoâi vieát veà Taây Nguyeân.<br /> gian cuøng vôùi söï trôù treâu cuûa cuoäc ñôøi ñaõ Söï noåi baät aáy khoâng chæ phuï thuoäc vaøo<br /> khieán hoï giaø nua trong coâ ñôn nhö phaåm chaát beân trong cuûa noù maø coøn nhôø<br /> <br /> 90<br /> Tạp chí Đại học Thủ Dầu Một, số 1(3) - 2012<br /> <br /> <br /> vaøo vai troø cuûa caùc thuû phaùp ngheä thuaät roâng, beáp löûa, beán nöôùc…; cuøng vôùi khoâng<br /> maø caùc nhaø vaên chuù yù xaây döïng, trong ñoù taâm linh cuûa caùc truyeän coå ñaõ laøm noåi leân<br /> coù söï ñoùng goùp khoâng nhoû cuûa vaán ñeà khoâng gian ñaëc tröng cuûa cuoäc soáng Taây<br /> khoâng gian. Khoâng gian ngheä thuaät trong Nguyeân. Vaø nhôø ñoù maø ngöôøi ñoïc coù theå<br /> caùc taùc phaåm vaên xuoâi Taây Nguyeân baét caûm nhaän ñöôïc theá giôùi Taây Nguyeân ôû<br /> nguoàn töø khoâng gian hieän thöïc ñoù laø chieàu saâu roäng nhaát.<br /> khoâng gian nuùi röøng, buoân laøng, nhaø<br /> *<br /> SPATIAL CHARACTERISTICS OF ART IN THE HIGHLANDS PROSE<br /> Dang Van Vu<br /> Thu Dau Mot University<br /> ABSTRACT<br /> <br /> Art space in the prose works written about the Central Highlands are plentiful and<br /> diverse. That space: large space of the mountains, the warmth of flame, cool space of<br /> the river, space of the house, space work, space battle… Space art always highlight<br /> cultural characteristics Highlands.<br /> Keywords: Highlands, space, gongs, jungle<br /> <br /> TAØI LIEÄU THAM KHAÛO<br /> <br /> [1] Trung Trung Ñænh, Laïc röøng, NXB Vaên hoïc, 2006.<br /> [2] Nguyeân Ngoïc, Thaùng Ninh Noâng. NXB Ñaø Naüng, 1999.<br /> [3] Nguyeân Ngoïc, Taùc phaåm choïn loïc, NXB Vaên hoïc, 2006.<br /> [4] Traàn Ñình Söû, Thi phaùp hoïc hieän ñaïi, Boä Giaùo duïc vaø Ñaøo taïo, 1993.<br /> [5] Khuaát Quang Thuïy, Theàm naéng, NXB Phuï nöõ, 1986.<br /> [6] Khuaát Quang Thuïy, Pui Kô Lôù, NXB Kim Ñoàng, 1981.<br /> [7] Nhieàu taùc giaû, Vaên hoïc caùc daân toäc thieåu soá Vieät Nam, NXB Vaên hoùa daân toäc, 1997.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 91<br />
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2