Đặc điểm rối loạn thần kinh nhận thức ở bệnh nhân Parkinson

Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 21 * Số 2 * 2017<br /> <br /> <br /> ĐẶC ĐIỂM RỐI LOẠN THẦN KINH NHẬN THỨC<br /> Ở BỆNH NHÂN PARKINSON<br /> Trần Thị Hồng Ny*, Trần Công Thắng**<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Đặt vấn đề: Rối loạn thần kinh nhận thức (RLTKNT) là triệu chứng ngoài vận động thường gặp và gây<br /> hậu quả nặng nề ở bệnh nhân Parkinson.<br /> Mục tiêu: Xác định tỷ lệ rối loạn thần kinh nhận thức ở bệnh nhân Parkinson và các yếu tố liên quan.<br /> Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu cắt ngang mô tả. Bệnh nhân được chẩn đoán bệnh<br /> Parkinson theo tiêu chuẩn chẩn đoán lâm sàng của MDS 2015 và đánh giá rối loạn thần kinh nhận thức<br /> (RLTKNT) theo tiêu chuẩn của DSM-5.<br /> Kết quả: 81 bệnh nhân Parkinson với tuổi trung bình khởi phát bệnh parkinson là 57 ± 10,77 và thời gian<br /> mắc bệnh là 5,17 ± 3,67. Tỉ lệ RLTKNT ở bệnh nhân Parkinson 65,4%; trong đó, RLTKNT nhẹ chiếm 25,9% còn<br /> RLTKNT điển hình chiếm tỉ lệ cao hơn 39,5%. Trong các bệnh nhân Parkinson có RLTKNT, đa số bệnh nhân có<br /> rối loạn chức năng điều hành (94,3%), nhớ lại có trì hoãn (96,2%) và thị giác không gian (92,6%); còn các lĩnh<br /> vực nhận thức như trí nhớ tức thì và ngôn ngữ cũng chiếm tỉ lệ khá cao, lần lượt là 75,5% và 81,1%. Trong các<br /> rối loạn hành vi tâm thần, rối loạn hành vi ban đêm chiếm tỷ lệ cao nhất 72,8% và kế đến là các triệu chứng ăn<br /> uống bất thường và trầm cảm, chiếm tỉ lệ lần lượt là 46,9%; 42%. Các yếu tố liên quan đến RLTKNT ở bệnh<br /> nhân Parkinson gồm: tuổi, tuổi khởi phát bệnh, tiền sử gia đình bệnh Parkinson, trình độ học vấn thấp, độ nặng<br /> của các triệu chứng vận động.<br /> Kết luận: Tỉ lệ RLTKNT ở bệnh nhân Parkinson khá cao (65,4%), trong đó các lĩnh vực nhận thức thường<br /> bị ảnh hưởng nhất là chức năng điều hành, nhớ lại có trì hoãn và thị giác không gian. Các yếu tố liên quan đến<br /> RLTKNT ở bệnh nhân parkinson gồm: tuổi, tuổi khởi phát bệnh, tiền sử gia đình mắc bệnh parkinson, trình độ<br /> học vấn thấp và độ nặng của các triệu chứng vận động.<br /> Từ khóa: bệnh Parkinson, rối loạn thần kinh nhận thức, suy giảm nhận thức, sa sút trí tuệ<br /> ABSTRACT<br /> CHARACTERISTICS OF NEUROCOGNITIVE IN PARKINSON’S DISEASE<br /> Tran Thi Hong Ny, Tran Cong Thang<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Supplement of Vol. 21 - No 2 - 2017: 178 - 183<br /> <br /> Background: The neurocognitive disorders are common non-motor symptoms and cause severe<br /> consequences in patients with Parkinson’s disease (PD).<br /> Objective: The aim of the study was to define the prevalence and characteristics of the neurocognitive<br /> disorder (NCD) in PD and to define the risk factors for the NCD in PD.<br /> Method: A cross sectional study. Using MDS clinical diagnostic criteria for PD (2015) and DSM-5<br /> diagnostic criteria for NCD (2013).<br /> Results: 81 patients with PD with age of onset of PD is 57 ± 10.77 and duration of PD is 5.17 ± 3.67<br /> years and 90% patients is at the mild to moderate stages. By assessing cognitive function, we recorded<br /> prevalence of NCD in PD was 65.4%; of which the proportion of mild and major respective account for<br /> <br /> *Phòng khám Đa khoa Tiền Lân, ** Bộ môn Thần Kinh, Đại học Y Dược TPHCM<br /> Tác giả liên lạc: BS. Trần Thị Hồng Ny ĐT: 01223588568 Email: drhongny@gmail.com<br /> 178 Chuyên Đề Nội Khoa<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 21 * Số 2 * 2017 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> 25.9% and 39.5%. In patients PD with NCD, the majority of patients have executive dysfunction (94.3%),<br /> delayed recall (96.2%) and visuospatial (92.6%); while the prevalance of cognitive domains such as memory<br /> dysfunction was 75.5%, language dysfunction was 81.1%. In the psychiatric behavioral disorders,<br /> nighttime behavior had high prevalence with 72.8% and followed by the prevalence of appetite/eating and<br /> depression for 46.9% and 42%. Risk factors for NCD in PD include: age, onset age of PD, family history of<br /> PD, low level of education and the severity of motor symptoms. Risk factors for NCD in PD include age at<br /> the time of the study, the age onset of PD, family history of PD, low level of education and the severity of the<br /> motor symptoms.<br /> Conclusion: There is a high prevalence of NCD in PD (65.4%). The cognitive domains such as executive<br /> function, delayed recall, and visual spatial, commonly affected in patients PD with NCD.<br /> Keywords: Parkinson's disease, neurocognitive disorder, cognitive impairment, dementia<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ ĐỐITƯỢNG-PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCỨU<br /> Bệnh nhân Parkinson có nguy cơ SSTT gấp 6 Đối tượng nghiên cứu<br /> lần so với dân số chung và trong quá trình bệnh Gồm tất cả bệnh nhân Parkinson đến khám<br /> có đến 80% bệnh nhân tiến triển thành SSTT(1). và điều trị tại Bệnh viện Đại học Y Dược TP.<br /> Theo Hội rối loạn vận động, tỉ lệ hiện mắc của HCM từ 01/03/2016 đến 31/05/2016 thỏa mãn tiêu<br /> chuẩn chọn bệnh và tiêu chuẩn loại trừ.<br /> SSTT do bệnh Parkinson là 22-48% và SGNT nhẹ<br /> là 19-55%(5,6). Bệnh gây khó khăn cho hoạt động Tiêu chuẩn chọn bệnh<br /> Bệnh nhân được chẩn đoán bệnh Parkinson<br /> sống hằng ngày của bệnh nhân và hậu quả là<br /> theo tiêu chuẩn chẩn đoán lâm sàng bệnh<br /> mất khả năng tự lập, giảm chất lượng cuộc sống<br /> Parkinson của MDS năm 2015(8).<br /> của bệnh nhân và người chăm sóc, là yếu tố<br /> Bệnh nhân đến khám bệnh trong thời gian<br /> nguy cơ của chăm sóc tại nhà, tăng nguy cơ té<br /> nghiên cứu.<br /> ngã và thậm chí làm tăng tỉ lệ tử vong ở bệnh<br /> Đồng ý tham gia nghiên cứu.<br /> nhân Parkinson(3). Tại Việt Nam, tuổi thọ được<br /> Tiêu chuẩn loại ra<br /> cải thiện do đóbệnh nhân mắc bệnh Parkinson<br /> Bệnh nhân sảng, trầm cảm nặng hoặc bệnh<br /> và SSTT do bệnh Parkinson ngày càng nhiều. Tỉ<br /> tâm thần phân liệt.<br /> lệ hiện mắc của SGNT và SSTT ở bệnh nhân<br /> Bệnh nhân SSTT thể Lewy.<br /> Parkinson nhìn chung khá cao, dao động từ<br /> Bệnh nhân có khiếm khuyết thị giác hoặc<br /> 41,8% - 51% tùy theo nghiên cứu. Tuy nhiên các<br /> thính giác, mất ngôn ngữ.<br /> nghiên cứu còn hạn chế về số lượng, quy mô và<br /> mức độ chuyên sâu, chủ yếu tập trung vào các Thiết kế nghiên cứu<br /> triệu chứng vận động, cũng như chưa áp dụng Nghiên cứu cắt ngang mô tả.<br /> các tiêu chuẩn mới vào chẩn đoán. Phương pháp đánh giá chức năng nhận<br /> Mục tiêu nghiên cứu thức<br /> Xác định tỷ lệ rối loạn thần kinh nhận thức ở Sử dụng tiêu chuẩn chẩn đoán RLTKNT của<br /> bệnh nhân Parkinson. DSM-5 với thang điểm đánh giá nhận thức<br /> Khảo sát đặc điểm của rối loạn thần kinh Montreal (MoCA) và thang điểm đánh giá hoạt<br /> nhận thức ở bệnh nhân Parkinson. động sống hằng ngày IADL giúp phân loại<br /> RLTKNT nhẹ và điển hình. Bệnh nhân được<br /> Xác định các yếu tố liên quan đến rối loạn<br /> chẩn đoán RLTKNT nhẹ nếu MoCA< 26 và<br /> thần kinh nhận thức ở bệnh nhân Parkinson.<br /> IADL > 7 điểm (đối với nữ) hoặc > 4 điểm (đối<br /> <br /> <br /> Thần kinh 179<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 21 * Số 2 * 2017<br /> <br /> với nam). Bệnh nhân được chẩn đoán RLTKNT 27,1%; 25,9%. Các triệu chứng như rối loạn vận<br /> điển hình nếu: MoCA < 26 và IADL ≤ 7 điểm (đối động, kích động, ảo giác, hưng cảm ít gặp hơn<br /> với nữ) hoặc ≤ 4 điểm (đối với nam). với tỉ lệ dưới 10%.<br /> KẾT QUẢ Các yếu tố liên quan đến RLTKNT ở bệnh nhân<br /> Parkinson<br /> Đặc điểm của mẫu nghiên cứu<br /> Các yếu tố có liên quan đến RLTKNT ở bệnh<br /> Tỷ lệ nam và nữ tương đương nhau. Độ<br /> nhân Parkinson gồm: Tuổi tại thời điểm nghiên<br /> tuổi trung bình của bệnh nhân là 62,17 ±<br /> cứu, tuổi khởi phát bệnh, tiền sử gia đình mắc<br /> 10,39.Trình độ học vấn tương đối thấp, trung<br /> bệnh Parkinson, trình độ học vấn thấp, nghề<br /> bình là 8,77 ± 4,73 năm. Đa số bệnh nhân trong<br /> nghiệp, địa dư, độ nặng của các triệu chứng vận<br /> mẫu nghiên cứu lao động chân tay với 74,1%.<br /> động. Các yếu tố không liên quan đến RLTKNT<br /> Tỉ lệ bệnh nhân sống ở nông thôn 40,7% và<br /> ở bệnh nhân Parkinson gồm: giới tính, hút thuốc<br /> thành thị 59,3%. Tiền căn gia đình mắc bệnh<br /> lá, tiếp xúc với thuốc trừ sâu và diệt cỏ, nguồn<br /> Parkinson 9,9% và SSTT là 3,7%.<br /> nước, giai đoạn bệnh theo Hoehn và Yahr, thời<br /> Tuổi khởi phát bệnh Parkinson trung bình gian mắc bệnh.<br /> là 57 ± 10,77 với thời gian mắc bệnh Parkinson<br /> Bảng 2: Các yếu tố liên quan đến RLTKNT ở bệnh<br /> trung bình là 5,17 ± 3,67 năm và90% bệnh<br /> nhân Parkinson<br /> nhân ở giai đoạn nhẹ đến trung bình theo<br /> Không<br /> điểm MDS-UPDRS. RLTKNT<br /> Các yếu tố RLTKNT P<br /> N (%)<br /> N (%)<br /> Tỉ lệ RLTKNT ở bệnh nhân Parkinson