Đặc điểm X-quang lồng ngực, chụp cắt lớp vi tính và cộng hưởng từ ở trẻ em lao màng não

Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 22 * Số 4 * 2018<br /> <br /> <br /> ĐẶC ĐIỂM X-QUANG LỒNG NGỰC, CHỤP CẮT LỚP VI TÍNH<br /> VÀ CỘNG HƯỞNG TỪ Ở TRẺ EM LAO MÀNG NÃO<br /> Nguyễn Đức Bằng*, Nguyễn Huy Dũng*, Trần Ngọc Đường*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Mô tả hình ảnh X-quang và CT/MRI não ở lao màng não (LMN) trẻ em.<br /> Phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu mô tả tiến cứu 100 bệnh nhân trẻ em bị LMN từ tháng 9/2009 đến<br /> 3/2011 tại bệnh viện Phạm Ngọc Thạch.<br /> Kết quả: 42% (42/100) có hình ảnh X-quang phổi bất thường. 43 bệnh nhân chụp MRI não trước khi điều<br /> trị: 62% (26/42) có tăng quang màng não nền sọ, 44% (19/43) dãn não thất, 30% (13/35) nhồi máu não và 14%<br /> (6/42) u lao. Dãn não thất có liên quan đến di chứng lâu dài nhưng không liên quan đế tử vong.<br /> Kết luận: X quang phổi và MRI não có thể giúp chẩn đoán lao màng não. MRI có vai trò lớn trong việc phát<br /> hiện các biến chứng lao màng não. Dãn não thất và tăng quang màng não nền khá phổi biến. Dãn não thất có liên<br /> quan đến di chứng thần kinh lâu dài.<br /> Từ khóa: Lao màng não, X-quang phổi, CT/MRI não.<br /> ABSTRACT<br /> CHARACTERIZE THE RADIOLOGICAL FEATURES OF CXRS AND CRANIAL MRI IN CHILDREN<br /> WITH TUBERCULOSIS MENINGITIS<br /> Nguyen Duc Bang, Nguyen Huy Dung,Tran Ngoc Duong.<br /> * Ho Chi Minh City Journal of Medicine* Vol. 22 - No 4- 2018: 60 – 64<br /> <br /> Objectives: Characterize the radiological features of CXRs and cranial MRI in children with tuberculosis<br /> meningitis.<br /> Methods: A prospective descriptive study of 100 consecutively admitted children with a clinical diagnosis of<br /> tuberculosis meningitis from September 2009 and March 2011 at Pham Ngoc Thach Hospital, HCMC.<br /> Results: 42% (42/100) of children had abnormal chest X-rays consistent with TB. 43 underwent cranial<br /> MRI before beginning treatment: 62% (26/42) had basal meningeal enhancement, 44% (19/43) hydrocephalus,<br /> 30% (13/13) infarctions and 14% (6/42) tuberculomas. Hydrocephalus at baseline was associated with<br /> neurological squeal (p=0.01) but not mortality. Brain infarctions and basal meningeal enhancements were not<br /> associated with mortality (p=0.83, p=0.07) or disability (p=0.164, p=0.42).<br /> Conclusions: Hydrocephalus was the most common serious complication and strongly associated with long-<br /> term squeal. CXRs and CT/MRI can play a crucial role in TBM diagnosis and finding massive hydrocephalus<br /> requiring VP shunt.<br /> Key words: Tuberculosis meningitis, chest X-ray, CT/MRI.<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ khuẩn thấp trong dịch não tủy (DNT). Hiện<br /> nay việc chẩn đoán LMN chủ yếu vẫn dựa vào<br /> Việc chẩn đoán LMN vẫn là một thách các dấu hiệu lâm sàng và phân tích DNT. Do<br /> thức cho các bác sĩ trên toàn thế giới vì lâm đó, hình ảnh học như X-quang phổi và MRI<br /> sàng thường không điển hình và mật độ vi<br /> <br /> *Bệnh viện Phạm Ngọc Thạch TP. HCM.<br /> Tác giả liên lạc: BS.Nguyễn Đức Bằng, ĐT: 02838550207, Email: mmdbang@gmail.com<br /> <br /> 60<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 22 * Số 4 * 2018 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> não vẫn có một chỗ đứng nhất định giúp chẩn định vị.<br /> đoán LMN.<br /> Tiêu chuẩn mô tả về hình ảnh học<br /> Những hình ảnh X-quang điển hình có thể X Quang: hạch trung thất, kê, đông đặc, nốt,<br /> gợi ý đến chẩn đoán LMN não đặc biệt là ở trẻ hang, dải mờ, tràn dịch màng phổi, xẹp phổi.<br /> em. X-quang phổi gợi ý lao phổi sẽ giúp củng<br /> CT và MRI: dãn não thất, tăng quang màng<br /> cố chẩn đoán LMN đi kèm nếu có lâm sàng<br /> não, nhồi máu não và u lao não.<br /> gợi ý LMN. CT/MRI não điển hình cũng có giá<br /> trị trong việc giúp chẩn đoán LMN và phát KẾT QUẢ<br /> hiện biến chứng. Kết quả X-quang phổi<br /> Mục tiêu nghiên cứu Tổng cộng 100 bệnh nhân tham gia vào<br /> Mô tả hình ảnh X-quang và CT/MRI não ở nghiên cứu được chụp X-quang phổi. Những bất<br /> lao màng não (LMN) trẻ em. thường phù hợp với lao phổi 42% (42/100). Các<br /> tổn thương bao gồm hạch trung thất (n=14<br /> ĐỐITƯỢNG-PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCỨU [14%]), đông đặc (n=11 [11%]), và tổn thương kê<br /> Đối tượng nghiên cứu (n=9 [9%]), nốt (n=6 [6%]), hang (n=1 [1%]) và<br /> 100 trẻ em được chẩn đoán LMN trên lâm xẹp phổi (n=1 [1%]) (Bảng 1).<br /> sàng tại bệnh viện PNT từ tháng 9/2009-3/2011. Kết quả chụp cắt lớp điện toán (CT) não<br /> Tiêu chuẩn chọn bệnh Có 19 bệnh nhân được chụp CT não, 12 trong<br /> Trẻ em ≤ 15 tuổi có lâm sàng và dịch não tủy 19 (63%) là bé nam, tuổi trung bình là 25 tháng.<br /> (DNT) nghi LMN. CT não bất thường 58% (11/19), dãn não thất 32%<br /> (6/19), tăng quang màng não nền 53% (7/13).<br /> Người nhà đồng ý cho bệnh nhi tham gia<br /> Không phát hiện nhồi máu não và u lao não<br /> nghiên cứu.<br /> trong 19 bệnh nhi này (Bảng 2).<br /> Tiêu chuẩn loại trừ<br /> Bảng 1: Kết quả X-quang ở 100 bệnh nhi<br /> Đã điều trị lao.<br /> Bất thường X-quang phổi (n=100)<br /> Không ký giấy tham gia nghiên cứu. Hạch trung thất 14 (14%)<br /> Đông đặc 11 (11%)<br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> Kê 9 (9%)<br /> Nghiên cứu mô tả tiến cứu. Nốt 6 (6%)<br /> Tiêu chuẩn chẩn đoán Hang 1 (1%)<br /> Xẹp phổi 1 (1%)<br /> Xác định LMN khi lâm sàng có hội chứng Bình thường 58 (58%)<br /> màng não kèm soi tìm BK trong DNT hoặc cấy Bảng 2: Kết quả CT não của 19 bệnh nhi<br /> DNT dương tính với M.tb. Rất có thể LMN khi CT não (n=19)*<br /> lâm sàng có hội chứng màng não, DNT gợi ý Bất thường 13/19 (68%)<br /> LMN và tìm thấy BK hoặc giải phẫu bệnh xác Tăng quang màng não nền sọ 7/13 (53%)<br /> Dãn não thất 11/19 (58%)<br /> định lao ngoài màng não hoặc có X-quang<br /> U lao não 0/19<br /> phổi, CT não, MRI não gợi ý LMN. Có thể lao Nhồi máu não 0/19<br /> màng não khi lâm sàng có dấu màng não kèm *13 CT có cản quang và 6 CT không tiêm cản quang.<br /> theo ít nhất 4 trong các dấu chứng sau: thời Kết quả cộng hưởng từ (MRI) não<br /> gian bệnh > 6 ngày; DNT có tế bào đơn nhân<br /> MRI não khi nhập viện<br /> chiếm đa số; đường DNT/máu