Đặc trưng của thương mại Trung - Việt và phân tích nguyên nhân của nó

O0C TRONG Cd(l THCrONG Nei TRONG - VIET<br /> Vfl PNflN TICH NGOYEN NHflN COfl NO<br /> LTS. Tif khi blnh thudng hda nam 1991 de'n nay, quan he thUdng mai Viet - Trung da phat trien nhanh<br /> chong. Tuy nhien, Viet Nam ludn la ben nhap sieu va mCrc nhap sieu cang gia tang tU 2002 den nay Lam the nao<br /> de giam nhap sieu, tien tdi can bang mau dich song phudng, la chu de thu hut su quan tam cua nhieu hpc gia.<br /> Tap chf Nghien ciiu Trung Qud'c dang bai viet cua PGS.TS Phan Kim Nga (Trung Quoc) vdi mgt so luan giai mdi.<br /> Xin gidi thieu cung ban doc.<br /> <br /> <br /> PGS.TS PHAN KIM NGA<br /> Vien Nghien ciiu Chu nghia Mdc<br /> Vien KHXH Trung Qudc<br /> <br /> <br /> ^mmm d. khi binh thudng boa q u a n he hai nUdc ciing nbU nguyen nhan hinh<br /> r M nam 1991 den nay, quan he t h a n h cila nd bet sflc q u a n trgng. Vdi muc<br /> (__^^ kinh te thUdng mai T r u n g — dfch n h u vay, bai viet nay se diia vao so'<br /> Viet dUdc khoi phuc va p h a t trien n h a n h lieu thd'ng ke, k h a i q u a t dac trUng ciia<br /> chong. Kim ngach thUdng mai gifla hai thUdng mai hai nUdc, sau dd phan tich<br /> nudc t a bdn 30 trieu USD n a m 1991 len nguyen n h a n hinh t h a n h cua nhiing dac<br /> 22,5 ty USD n a m 2009 '", t a n g gap g i n trUng ay, nha't la t a p t r u n g phan tfch<br /> 700 lan. Trung Qud'c da trd t h a n h ban nguyen n h a n m a t can b i n g trong thUdng<br /> hang Idn nha't cua Viet Nam. Ldi fch mai giSa h a i nUdc, t r e n cd sd do dUa ra<br /> thUdng mai song phUdng m a n g lai cho hai mdt sd'y kien va kien nghi.<br /> nUdc la dieu de dang nhin tha'y. NhUng<br /> cung vdi thUdng mai song phUdng lien tuc I. THirC TRANG PHAT TRIEN VA<br /> tang trUdng, van de m a t can b i n g trong DAC TRUNG CUA THUONG MAI<br /> thUdng mai gida hai nUdc da ngay cang TRUNG - VIET<br /> bgc 16. Viet Nam b e t sac coi trong van de<br /> nhap sieu trong thUdng mai vdi T r u n g 1. Kim ngach thucmg mai lien tuc<br /> Qud'c. Mot so' hgc gia lo l i n g kinh te Viet tang cao<br /> Nam se bi a n h hUdng xau nen da kie'n T a khi hai nUdc binh thUdng boa quan<br /> nghi nen b a n che n h a p k h a u t a T r u n g be, quan he kinh te thUdng mai song<br /> Qud'c. Lam n h u vay se khdng cd ldi cho phUdng phat trien n h a n h chdng va the hien<br /> phat trien cua quan he kinh te thUdng mai rd ret nha't trong thUdng mai hang hda (xem<br /> song phadng t a nay ve sau. Trong luc nay, bang 1). Theo so' heu thd'ng ke cua Bo<br /> viec di sau p h a n tfch, khao sat thiic t r a n g ThUdng mai Trung Qud'c, nam 1991, kim<br /> phat trien va dac trUng ciia thUdng mai ngach thUdng mai hai nUdc chi dat 32,23<br /> <br /> 46 — NGHIEN CliU TRUNG QUOC sd 2(102) - 2010<br />  PHAN KIM NGA<br /> <br /> <br /> trieu USD, nam 2006 dat g i n 10 ty USD, da t ac d dng d en h i u h et cac n Udc k hie'n<br /> nam 2009 dat 22,5 ty USD. Lanh dao hai thUdng mai chung cua the gidi giam manh,<br /> nUdc da dUa ra muc tieu nang thUdng mai xuat nhap khau cua hai nUdc van duy tri xu<br /> song phadng len 10 ty USD vao nam 2010, the tang trUdng, nam 2008 tang 28,8%, nam<br /> sau m i y l i n thay ddi, hien nay muc tieu dUa 2009 tang 8,2%. Co the thay, sU g i n bo<br /> ra la 25 ty USD va xem ra muc tieu nay trong quan he thUdng m ai giSa hai nU6c<br /> khong khd thiic hien. Hai nam 2008-2009, da du s i c gat bo anh hUdng tieu ciic cua<br /> trong bdi c i n h khung hoang kinh te the gidi khiing hoang kinh te.<br /> <br /> Bdng 1: THONG KE VE XUAT NHAP KHAU TRUNG - VIET TLT N A M 1991-2009<br /> <br /> Tong kim Tang Ti le trong tong Ti le trong<br /> Trung<br /> Xuat khau Nhap khau ngach cua tri/dng kim ngach xua't tong kim<br /> Quoc<br /> Nam cua Trung cOa Trung Trung Quoc xua't nhap nhap khau cua ngach xua't<br /> xuat sieu<br /> Quoc Quo'c vdi Viet Nam khau Viet Nam nhap khau cua<br /> (trieu<br /> (trieu USD) (trieu USD) (trieu USD) (%) •(%) Tmng Quoc<br /> USD)<br /> (%)<br /> 1991 21,40 10,83 10,57 32,23 -<br /> 1992 106,36 72,71 33,65 179,07 82.0<br /> 1993 276,00 122,63 153,37 398,64 55.1<br /> 1994 341,66 191,16 150,50 532,82 25.2<br /> 1995 720,13 332,06 388,07 1052,19 49.4<br /> 1996 842,15 308,48 533,67 1150,63 8.6<br /> 1997 1078,54 357,10 721,44 1435,64 19.9<br /> 1998 1028,00 217,00 811,00 1245,60 -15.3<br /> 1999 964,00 354,00 610,00 1318,00 5.5 6,1 0,37<br /> 2000 1537,00 929,00 608,00 2466,43 46.6 9,8 0.52<br /> 2001 1804,45 1010,75 793,70 2815,20 12,4 9.7 0.55<br /> 2002 2148,86 1115,28 1033,58 3264,15 13,8 10.1 0.53<br /> 2003 3178,52 1455,80 1722,72 4634,31 29,6 11,1 0,54<br /> 2004 4260,84 2481,96 1778,88 6742,80 31,3 12.8 0.58<br /> 2005 5644,48 • 2551,92 3092,56 8196,40 17,7 13.2 0,58<br /> 2006 7464,63 2485,91 4978,72 9950,54 21,4 12.6 0,57<br /> 2007 11900,00 3215,00 8685,00 15115,00 51,9 14,7 0,70<br /> <br /> 2008 15120,00 4340,00 10780,00 19464,00 28,8 14.1 0,76<br /> <br /> 2009 16301,00 4747,00 11554,00 21048,00 8,2 17.9 0,95<br /> <br /> Ngudn: Mang ciia Bd Thiiang mai Trung Qud'c, mgng ciia Tong cue Thd'ng he Viet Nam<br /> Chil thich: Trong do, td'ng kim ngach xuat nhap khau Trung • Viet vd ti trgng cUa nd trong<br /> thiiang mgi Trung Qud'c tinh todn theo so'lieu cua Bg Thiiang mgi Trung Qudc, ti trgng ciia<br /> thiiang mgi hai niidc trong thiiang mgi Viet Nam tinh theo tdng kim nggch xuat nhap khau<br /> ndi chung cua Viet Nam vd tdng kim nggch xud't nhap khau vdi Trung Qud'c cdng bd tren<br /> mgng cda Tdng cue thd'ng ke Viet Nam.<br /> <br /> NGHIEN CliU TRUNG QUOC so 2(102) - 2010<br /> 47<br /> Dac trung cua thuang mai Trung - Viet<br /> <br /> <br /> <br /> 2. Vi tri thuong mai lien tuc nang cao, 6,1% len 9,8%, ti trgng trong ngoai thUdng<br /> nhung ti trong trong ngoai thuong cua Viet cua Trung Qud'c ta 0,37% len 0,52%; nam<br /> Nam cao hon nhieu so vdi Trung Quoc 2007-2009, ca hai nUdc deu cd mfic tang kha<br /> Idn, nhat la Trung Qud'c, tang tren 30%.<br /> Ta so lieu va xu the the bien trong bang<br /> So' lieu cdn cho thay, thUdng mai Trung -<br /> 1 va bieu 1 cd the thay, ciing vdi kim ngach<br /> Viet chiem ti trgng kha Idn trong ngoai<br /> thUdng mai hai nUdc lien tuc tang, ti trgng<br /> thUdng cila Viet Nam, nam 2009 da dat<br /> cua thUdng mai Trung - Viet trong tdng kim<br /> khoang 17,9%, cdn ti trgng trong ngoai<br /> ngach thadng mai cila mdi nUdc ciing khdng<br /> thUdng cua Trung Quo'c lai kha nho, chUa<br /> ngang tang, do do, vi trf trong thUdng mai<br /> de'n 1%. Do dd, xet ve tong the, thUdng mai<br /> cua mdi nUdc cung lien tuc nang cao. Nhin<br /> giaa hai nUdc Trung - Viet cd tac dung he't<br /> ta xu the tang len, hai nUdc kha gidng nhau,<br /> sdc quan trgng trong ngoai thUdng cua Viet<br /> deu the hien nam 1999 tang nhanh, sau do<br /> Nam. Vi vay, cho du thUdng mai giiia hai<br /> duy tri xu the tang kha dn dinh; sau nam<br /> nu'dc cd xu the td't bay xau thi anh hUdng<br /> 2009 lai xua't hien xu the tang kha manh.<br /> cua no ddi vdi Viet Nam se Idn gap gin 20<br /> Nam 1999-2000, ti trgng cua thUdng mai hai<br /> lan so vdi Trung Qudc.<br /> nadc trong ngoai thUdng cua Viet Nam ta<br /> <br /> Biiu ad 1: Ti TRONG C O A THLTONG MAI TRUNG - VIET<br /> TRONG TONG KIM NGACH XUAT NHAP KHAU C O A HAI Nl/6C<br /> Don vi: %<br /> <br /> 1 00 0<br /> Ti iroivj t» •.•'nc > n u tiha;' khw) ciii<br /> •<br /> ^le'l Nam<br /> Tl trcn^ IK n^xutt •Jup khiu CU4<br /> "«-<br /> 10 0<br /> . . . . . - ^ • •<br /> 179<br /> •12 a 13.2 1 2.0 14 7 14 •!<br /> •-••*" 9 .s 9.7 •IC.1 11.1<br /> 6.1<br /> <br /> <br /> 10 , , ,<br /> 'Wi"<br /> oas<br /> 0 S2 O.CG C.53. 0,S4 0 53 0 r.rt 0 o.7e<br /> 1 37<br /> <br /> 0,1<br /> ^<br /> i f ><br /> <br /> 8 o<br /> »<br /> !ij !iJ 'i:<br /> (£3 to S S 8<br /> -.1 & •£<br /> Nguon: Nbu bang 1<br /> <br /> <br /> 3. Thuong mai tang truong khong on tang tradng n h a n g mile tang tradng<br /> dj'ih hang nam rat khdng on dinh (xem<br /> So' lieu thd'ng ke cdn cho tha'y: Mac bang 2). Nam 1992, do quan he hai<br /> du kim ngach thUdng mai giaa hai rwidc khdi phuc binh thadng, mac tang<br /> nudc hang nam (tru: nam 1998) deu tradng cua thadng mai song phadng so<br /> <br /> NGHIEN CliU TRUNG QUOC so 2(102) - 2010<br /> 48<br />  PHAN KIM NGA<br /> <br /> <br /> vdi n a m 1 9 9 1 t a n g 8 2 % , t r d t h a n h m a c n a m 2 0 0 8 - 2 0 0 9 , do chiu a n h hUdng cua<br /> cad lich sil, s a u dd g i a m xud'ng roi lai cudc k h u n g h o a n g t a i chfnh t h e g idi,<br /> t a n g len. N a m 1 9 9 8 , do c h i u a n h h u d n g mile t a n g trUdng t h a d n g m a i g i a a h a i<br /> cua cudc k h u n g h o a n g t a i chfnh c h a u A, n u d e g i a m rd r e t , n a m 2008 giam<br /> thUdng m a i giiia h a i nUdc t a n g trUdng xud'ng cdn 28,8%, n a m 2009 chi cdn<br /> am, g i a m xud'ng cdn - 1 5 , 3 % . N a m 2 0 0 1 , 8,2%). Cd t h e tha'y, bie'n ddng t r o n g m d c<br /> do a n h h u d n g c u a viec T r u n g Qud'c gia t a n g trUdng thUdng m a i g i a a h a i nUdc<br /> n h a p Td' chiic T h U d n g m a i t h e gidi, miic k h a m a n h , cd n g h i a la m a c do t a n g<br /> t a n g trucing d a t 46,6%. TUdng tii n h a trUdng h a n g n a m k h d n g on dinh, chiu<br /> vay n a m 2007, V i e t N a m gia n h a p To' a n h h u d n g rd r e t c u a n h a n td' chfnh tri,<br /> chdc T h a d n g m a i t h e gidi miic t a n g n h a n td' chfnh s a c h k i n h t e va n h a n to'<br /> t r u d n g n a m dd d a t 51,9%. N h U n g t r o n g t h i trUdng b e n n g o a i .<br /> <br /> Bieu dd2: XU THE T A N G T R J S N G CCIA T H U O N G MAI TRUNG - VIET TLf N A M 1991-2009<br /> <br /> Ddn vi: 10.000 USD, %<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> A. ^••.. /,.<br /> v,^ ^% -O^ "O,, '",-, "•'^v, ^'''•i,', '•''-;., -y;-, ^'o.., -'a.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Ngudn: Hdi quan Trung Qudc<br /> <br /> 4. Mac du so lieu thong ke cua hai tha'y: TrUdc he't, so' lieu thd'ng ke ciia hai<br /> nudc CO k hac biet kha I6n nhung deu nUdc CO khac biet k h a Idn, n h a t la trUde<br /> cho thay thuong mai giua hai nudc mat nam 2000, so' lieu thd'ng ke eua Bo Cong<br /> can bang nghiem trpng, trong do nhap thUdng Viet Nam (bieu do 4) cho tha'y: Td<br /> sieu ciia Viet Nam co xu the tang nam 1991-2000, trong thUdng mai vdi<br /> Bieu do 3 va bieu do 4 lan lUdt la bieu de Trung Qud'c, Viet N a m ludn xuat sieu, cdn<br /> xu the ve tinh trang m a t can bSng trong so' lieu cila Bd ThUdng mai Trung Qud'c<br /> thUdng mai gifla h a i nUdc dUdc lap theo so' (bieu do 4) lai cho tha'y: T a n a m 1991 den<br /> lieu thd'ng ke cua Bg ThUdng mai Trung nay, T r u n g Qud'c luon xua't sieu trong<br /> Quo'c va Bo Cdng thUdng Viet Nam. Cd the thUdng mai vdi Viet Nam. Tiep de'n, t a<br /> <br /> <br /> NGHIEN CliU TRUNG QUQC so 2(102) - 2010<br /> 49<br /> D$c trung cua thuang mai Trung - Vi^t<br /> <br /> <br /> <br /> nSm 2001 den nay, mSc dii so'lieu v i n cdn Thdng qua so sanh bieu do 3 va bieu do<br /> sii khac biet nha't dinh song so' lieu thd'ng 4 cd the rut ra ke't luan, so'lieu thd'ng ke ve<br /> ke cila hai nadc deu cho tha'y: Viet Nam thUdng mai giuta hai nadc cdn khac biet r^'t<br /> ludn cl tinh trang nhap sieu va mile nhap Idn, day la mgt trd ngai cho viec nSm bat<br /> sieu khdng ngiing tang len, nha't la sau tinh hinh thiic te cua thadng mai hai niidc.<br /> nam 2007, mflc nhap sieu cila Viet Nam Su khac nhau nay do khac biet trong che<br /> tang maiih. So' lieu cila Bd ThUdng mai do thd'ng ke, sai so' thd'ng ke hay la do<br /> Trung Qud'c cho tha'y: Nam 2007 Viet Nam nhang hanh vi thUdng mai ba't binh<br /> nhap kh^u 11,9 ty USD, xua't kb^u 3,215 thadng nhu budn lau gay nen? Do do,<br /> mud'n lam ro tinh hinh cu the cua thUdng<br /> ty USD, nhap sieu 8,685 ty USD; nam<br /> mai hai nadc, cd phUdng an hflu hieu de<br /> 2008 Viet Nam nhap khau 15,12 ty USD,<br /> thiic day thUdng mai hai nUdc phat trien<br /> xuat khau 4,34 ty USD, nhap sieu 10,78 ty<br /> lanh manh, chung ta can phai di sau khao<br /> USD; nam 2009 Viet Nam nhap khau 16,3<br /> sat va'n de so' lieu thd'ng ke ve thUdng mai<br /> ty USD, xua't khau 4,747 ty USD, nhap<br /> cua hai nUdc.<br /> sieu 11,554 ty USD.<br /> <br /> Bieu dd 3: XUAT SIEU C O A TRUNG QUOC TRONG THUONG MAI V 6 l VIET NAM<br /> VA MLTC T A N G T R U 6 N G CUA NO<br /> <br /> Dan vi: Vgn USD, %<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 1400000 ;• 100%<br /> <br /> 1200000 - 80%<br /> 1<br /> 1000000 - 60%<br /> <br /> 800000 40%<br /> ]<br /> 600000 20%<br /> <br /> 400000 f 0%.<br /> <br /> 200000 f -20"/o<br /> <br /> Bti„.-.,,CT ,, K ,..„B.,.,,,.,JK,.,-...S „..«,.,,.,„...ai. ..„WL-,,B ,-JK- -40'^<br /> 1?!51 iv9in9S? 1594!-996't«3 '?97;i9?? 1'-?9^.XXCiX-:i Zm'XC'i rOJ^JOO? XOb jWXf. •yysi<br /> «+il«l»t 11057 iccso:;3C33 r:i4isii.:oy:aK:6Kre;"0'5