Đánh giá các suất liều của ê kíp tim mạch can thiệp và bệnh nhân

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 4 * 2011<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> ĐÁNH GIÁ CÁC SUẤT LIỀU CỦA Ê-KÍP TIM MẠCH CAN THIỆP<br /> VÀ BỆNH NHÂN<br /> Ngô Minh Hùng*, Võ Thành Nhân*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Đặt vấn đề và mục tiêu nghiên cứu: Các thủ thuật tim mạch can thiệp ngày một gia tăng tại Việt nam, do<br /> đó, số nhân viên và bệnh nhân có tiếp xúc với tia X cũng ngày càng nhiều. Nghiên cứu này nhằm khảo sát các<br /> suất liều mà ê-kíp tim mạch can thiệp và bệnh nhân chịu tác động cũng như ghi nhận các chấn thương do bức xạ<br /> gây ra.<br /> Phương pháp: Các bác sĩ, điều dưỡng và kỹ thuật viên tại phòng thông tim và tất cả các bệnh nhân đã<br /> được thực hiện thủ thuật tim mạch can thiệp trong năm 2009 tại Bệnh viện Chợ rẫy được khảo sát các liều<br /> tia. Nghiên cứu được thực hiện theo phương pháp mô tả, cắt ngang, hồi cứu. Liều toàn thân của ê-kíp can<br /> thiệp và các liều soi da, liều soi bề mặt, thời gian chiếu tia, liều da toàn bộ, liều bề mặt toàn bộ và các chấn<br /> thương do tia xạ được khảo sát.<br /> Kết quả: Có tất cả 2556 lượt thủ thuật tim mạch can thiệp được đưa vào nghiên cứu. Các loại thủ thuật<br /> chính bao gồm: chụp mạch vành, can thiệp mạch vành, nong van hai lá, thông tim, đóng các luồng thông tim<br /> bẩm sinh. Có 32 bệnh nhân được thực hiện 4 lần, có 10 bệnh nhân thực hiện 5 lần, 4 bệnh nhân thực hiện 6<br /> lần thủ thuật trong năm. Liều soi bề mặt trung bình là 1303 mGy, liều soi da trung bình là 169 mGy, thời<br /> gian chiếu tia trung bình là 6,7 giây, liều bề mặt toàn bộ trung bình là 2521 mGy, và liều da toàn bộ là 349<br /> mGy. Có 24 nhân viên y tế được theo dõi liều hiệu dụng với giá trị trung bình là 1,834 mSv/năm. Các suất<br /> liều nằm trong giới hạn cho phép. Chưa ghi nhận các trường hợp tổn thương do tia xạ gây ra cho bệnh nhân<br /> cũng như ê-kíp thủ thuật.<br /> Kết luận: Kiểm soát kỹ thuật và hành chánh là các biện pháp chính giúp giữ các suất liều ở mức cho<br /> phép và bảo vệ an toàn nguy cơ bức xạ cho nhân viên y tế và bệnh nhân trong quá trình thực hiện thủ thuật<br /> tim mạch can thiệp.<br /> Từ khóa: suất liều, an toàn bức xạ, tim mạch can thiệp.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> EVALUATION OF RADIATION DOSES ON STAFF AND PATIENTS<br /> Ngo Minh Hung, Vo Thanh Nhan<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 15 - Supplement of No 4 - 2011: 451 - 456<br /> Background and Objectives: Interventional cardiology procedures have been increasing in Vietnam,<br /> therefore, the numbers of staff and patients who exposure to radiation have been increasing. This study is to<br /> evaluate radiation doses and radiation injury that effect staff and patients.<br /> Method: Medical staffs working in Cathlab and patients undergoing interventional procedures in the year<br /> 2009 were evaluated radiation doses. This is a cross-sectional, retrospective study. Staff effective dose, fluro skin<br /> dose, fluro area dose, fluro time, total area dose and total skin dose were analized.<br /> Results: There are 2556 conseccutive procedures enrolled into the study. Main procedures were coronary<br /> angiography, coronary intervention, percutaneous mitral commissurotomy, left and right heart catheterization,<br /> congenital heart disease closure. There are 32 patients undergoing 4 procedures, 10 patients undergoing 5<br /> * Khoa Tim mạch Can thiệp BV Chợ Rẫy<br /> Tác giả liên lạc: ThS Bs Ngô Minh Hùng ĐT: 0906913619<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Chợ Rẫy 2011<br /> <br /> Email: drngominhhung@gmail.com<br /> <br /> 451<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 4 * 2011<br /> <br /> procedures, 4 patients undergoing 6 procedures in the same year. Mean fluoro area dose was 1303 mGy, mean<br /> fluoro skin dose was 169 mGy, mean fluoro time was 6.7 secondes, mean total area dose was 2521 mGy, and total<br /> skin dose was 349 mGy. There were 24 staffs evaluated and mean effective dose 1.834 mSv/year. We have not<br /> recorded any radiation injury evolving staff or patients so far.<br /> Kết luận: Technical controls and administrative management are main measures that can keep almost<br /> radiation doses within normal limits and protect medical staff and patients from radiation risk in cathlab.<br /> Key words: radiation dose; radiation protection; interventional cardiology.<br /> hưởng mà các nhân viên khác hiện hữu trong<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> phòng cũng bị ảnh hưởng theo. Việc giảm liều<br /> Tia X lần đầu tiên được Roentgen phát<br /> tia xạ nhưng vẫn đạt được mục tiêu lâm sàng,<br /> minh ra vào năm 1895. Tuy nhiên, chỉ mới 4<br /> đã được chứng minh là làm giảm đáng kể liều<br /> tháng sau khi tấm hình X-quang đầu tiên được<br /> tia cho ê-kíp thực hiện cũng như chỉ số chi phí –<br /> chụp, một vài báo cáo đầu tiên về các ảnh<br /> hiệu quả của thủ thuật và thiết bị can thiệp(10).<br /> hưởng trên da của các nhà nghiên cứu tia X đã<br /> Do đó, cần phải nắm vững các thông tin cơ<br /> được báo cáo. Vào năm 1902, những trường<br /> bản về nguy cơ bức xạ chiếu ngoài và áp dụng<br /> hợp ung thư da đầu tiên đã được ghi nhận.<br /> hợp lý để giảm thiểu tác hại của nó đối với<br /> Mặc cho những báo cáo về tác hại của nó, tia X<br /> chúng ta nhưng vẫn nâng cao hiệu quả trong<br /> vẫn tiếp tục được ứng dụng trong nhiều lĩnh<br /> thực hành lâm sàng. Chúng ta đã và đang áp<br /> vực y khoa và giúp hỗ trợ điều trị một cách<br /> dụng các nguyên tắc an toàn bức xạ cơ bản trong<br /> hiệu quả nhiều bệnh lý phức tạp(2).<br /> thực hành lâm sàng. Tuy nhiên, kết quả của việc<br /> Kỷ nguyên tim mạch học can thiệp thực sự<br /> thực hiện này như thế nào thì cần phải đánh giá<br /> bắt đầu vào năm 1977, khi lần đầu tiên bác sĩ<br /> khách quan trên các thiết bị đo đạc trong phòng<br /> Adreas Gruntzig can thiệp thành công tổn<br /> thông tim và các thiết bị mang trên người nhân<br /> thương mạch vành bằng bóng dưới màng hình<br /> viên y tế cũng như theo dõi sát các chấn thương<br /> tăng sáng. Phát triển ban đầu bằng các công cụ<br /> do tia xạ gây ra cho nhân viên y tế và bệnh nhân.<br /> can thiệp thô sơ, thiết bị phát tia X còn chưa hiện<br /> Các thủ thuật can thiệp tim mạch ngày một gia<br /> đại, kinh nghiệm can thiệp chưa nhiều đã làm<br /> tăng tại Việt nam, do đó, số nhân viên và bệnh<br /> cho thủ thuật viên, ê-kíp và bệnh nhân phải phơi<br /> nhân có tiếp xúc với tia X cũng ngày càng nhiều.<br /> nhiễm tia X khá lâu. Từ đó đến nay, đã có rất<br /> Đó cũng là lý do chúng tôi tiến hành nghiên cứu<br /> nhiều tiến bộ vượt bậc trong dụng cụ, loại hình<br /> này nhằm khảo sát các suất liều mà ê-kíp tim<br /> can thiệp cũng như hệ thống máy x-quang kỹ<br /> mạch can thiệp và bệnh nhân chịu tác động<br /> thuật số không ngừng tối ưu hóa công nghệ<br /> cũng như các chấn thương có thể do tia x gây ra<br /> giúp giảm thiểu các ảnh hưởng không đáng có<br /> cho con người.<br /> và rút ngắn thời gian thủ thuật(6).<br /> Trong thủ thuật tim mạch can thiệp, bệnh<br /> nhân không phải là người duy nhất chịu rủi ro<br /> bởi tia X(8). Ê-kíp thực hiện thủ thuật cũng bị ảnh<br /> hưởng bởi tia tán xạ và tia trực tiếp(11). Suất liều<br /> ê-kíp tương quan mật thiết với suất liều bệnh<br /> nhân, liều bệnh nhân càng cao thì lượng tán xạ<br /> tại chỗ càng lớn. Bên cạnh đó, suất liều càng<br /> tăng cao nếu như thiết bị tia X không thích hợp<br /> hay an toàn tia xạ không đảm bảo(12). Lượng tia<br /> X này không chỉ những bác sĩ can thiệp bị ảnh<br /> <br /> 452<br /> <br /> Mục tiêu nghiên cứu<br /> <br /> Nghiên cứu này nhằm khảo sát các suất liều<br /> mà ê-kíp can thiệp và bệnh nhân chịu tác động<br /> cũng như ghi nhận các chấn thương do bức xạ<br /> gây ra.<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Tiêu chuẩn chọn mẫu<br /> Tất cả các bệnh nhân người lớn trải qua thủ<br /> thuật chẩn đoán và/hoặc can thiệp thuộc các<br /> nhóm thủ thuật phổ biến sau: chụp mạch<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Chợ Rẫy 2011<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 4 * 2011<br /> vành, can thiệp mạch vành, nong van hai lá,<br /> thông tim, đóng các luồng thông tim bẩm sinh<br /> trong năm 2009.<br /> Tất cả nhân viên y tế có tham gia trực tiếp<br /> các hoạt động bên trong phòng thông tim gồm:<br /> Bác sĩ, điều dưỡng, kỹ thuật viên x quang.<br /> Các nhân viên y tế được trang bị đầy đủ các<br /> thiết bị bảo hộ an toàn bức xạ cá nhân chính như<br /> sau: áo giáp chì, giáp che tuyến giáp, liều kế<br /> dưới giáp, kính chì.<br /> Thủ thuật viên chính phải sử dụng các thiết<br /> bị bảo hộ an toàn bức xạ đi theo máy như: rèm<br /> chì, tấm kính chắn, collimator và liều kế cá nhân.<br /> Ê-kíp thủ thuật tối thiểu phải được đào tạo<br /> cơ bản về an toàn bức xạ, có chứng nhận hợp lệ<br /> và ứng dụng thường quy trong thực hành.<br /> <br /> Tiêu chuẩn loại trừ<br /> Các bệnh nhân nhi.<br /> Các loại thủ thuật cá biệt, không thường quy<br /> nằm trong danh sách các thủ thuật trên.<br /> Các nhân viên y tế không trực tiếp tham gia<br /> thủ thuật trong phòng thông tim.<br /> Các nhân viên y tế không sử dụng các thiết<br /> bị bảo hộ cá nhân, các thiết bị bảo hộ theo máy.<br /> Các thông số về suất liều bệnh nhân và ê-kíp<br /> thủ thuật không đầy đủ.<br /> <br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> Hồi cứu, mô tả, cắt ngang.<br /> <br /> Phương pháp thu thập số liệu<br /> Các suất liều về Liều soi bề mặt (Fluoro<br /> Area Dose: FAD), liều soi da (Fluoro Skin<br /> Dose: FSD), thời gian chiếu tia (Fluoro Time:<br /> FT), liều bề mặt toàn bộ (Total Area Dose:<br /> TAD), và liều da toàn bộ (Total Skin Dose:<br /> TSD) được thu thập trực tiếp từ phần mềm<br /> quả lý suất liều theo máy Siemens.<br /> Suất liều toàn thân của nhân viên y tế được<br /> đo đạt qua liều kế phim cá nhân tại Viện Hạt<br /> Nhân Đà Lạt.<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> phòng khám ngoại chẩn của Khoa Tim mạch<br /> học Can thiệp.<br /> <br /> KẾT QUẢ<br /> Trong năm 2009, có tất cả 2556 lượt thủ thuật<br /> tim mạch can thiệp thỏa mãn các tiêu chuẩn<br /> chọn bệnh và không nằm trong tiêu chuẩn loại<br /> trừ được đưa vào nghiên cứu. Các loại thủ thuật<br /> chính bao gồm: chụp mạch vành, can thiệp<br /> mạch vành, nong van hai lá, thông tim, đóng các<br /> luồng thông tim bẩm sinh.<br /> Có 98,2% các bệnh nhân trải qua một, hai<br /> hoặc 3 lần thủ thuật tim mạch can thiệp trong<br /> năm 2009. Có 32 (1,25%) bệnh nhân được trải<br /> qua 4 lần thực hiện thủ thuật, có 10 (0,39%) bệnh<br /> nhân thực hiện 5 lần, 4 (0,16%) bệnh nhân thực<br /> hiện 6 lần thủ thuật trong cùng năm. Trong các<br /> bệnh nhân được thực hiện nhiều thủ thuật trong<br /> một năm được khảo sát, FSD trung bình lần lượt<br /> là: 1622,72; 22,39; và 2127,25 mGy theo thứ tự ở<br /> nhóm bệnh nhân có số thủ thuật lập lại là 4; 5 và<br /> 6 lần. Các bệnh nhân thực hiện nhiều lần thủ<br /> thuật là bởi vì các lý do chính sau: can thiệp thì 2<br /> hay thì 3; can thiệp chưa thành công hoặc chưa<br /> tái thông toàn bộ ở lần trước đó; tái thông mạch<br /> đích hay tổn thương đích sau can thiệp.<br /> Liều soi bề mặt (Fluoro Area Dose: FAD)<br /> trung bình là 1303 mGy, liều soi da (Fluoro Skin<br /> Dose: FSD) trung bình là 169 mGy, thời gian<br /> chiếu tia (Fluoro Time: FT) trung bình là 6,7 giây,<br /> liều bề mặt toàn bộ (Total Area Dose: TAD)<br /> trung bình là 2521 mGy, và liều da toàn bộ<br /> (Total Skin Dose: TSD) là 349 mGy.<br /> Liều soi bề mặt (FAD) tối đa là 33249 mGy,<br /> liều soi da (FSD) tối đa là 5688 mGy, thời gian<br /> chiếu tia (FT) tối đa là 120,15 giây, liều bề mặt<br /> toàn bộ (TAD) tối đa là 47646 mGy, và liều da<br /> toàn bộ (TSD) tối đa là 7548 mGy.<br /> Đối với các thủ thuật khó, thời gian thực<br /> hiện lâu và các suất liều cao được ghi chú và<br /> theo dõi sát (bảng 1).<br /> <br /> Tổn thương da do tia x trên các bệnh nhân<br /> trải qua thủ thuật can thiệp được theo dõi tại<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Chợ Rẫy 2011<br /> <br /> Suất liều hay thời gian<br /> FAD > 10000 mGy<br /> FSD > 1000 mGy<br /> FT > 30’<br /> <br /> Số trường hợp<br /> 50<br /> 126<br /> 80<br /> <br /> %<br /> 1,96<br /> 4,93<br /> 3,13<br /> <br /> 453<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 4 * 2011<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> Suất liều hay thời gian<br /> TAD > 10000 mGy<br /> TSD > 1000 mGy<br /> <br /> Số trường hợp<br /> 84<br /> 222<br /> <br /> %<br /> 3,29<br /> 8,69<br /> <br /> Bảng 1: Suất liều tia cao hay thời gian soi kéo dài<br /> Các bệnh nhân có các suất liều cao được<br /> phân chia thành từng mức độ và được theo dõi<br /> chấn thương da do tia x tại phòng khám ngoại<br /> chẩn của khoa (bảng 2;3).<br /> FSD (Gy)<br /> <br /> 5<br /> <br /> N=2556<br /> <br /> 2430<br /> <br /> 101<br /> <br /> 18<br /> <br /> 4<br /> <br /> 1<br /> <br /> 2<br /> <br /> %<br /> <br /> 99,67<br /> <br /> 4,14<br /> <br /> 0,74<br /> <br /> 0,16<br /> <br /> 0,04<br /> <br /> 0,08<br /> <br /> Bảng 2: Suất liều soi da theo mức độ<br /> TSD (Gy)<br /> <br /> 5<br /> <br /> N=2556<br /> <br /> 2334<br /> <br /> 177<br /> <br /> 29<br /> <br /> 13<br /> <br /> 0<br /> <br /> 3<br /> <br /> %<br /> <br /> 95,73<br /> <br /> 7,26<br /> <br /> 1,19<br /> <br /> 0,53<br /> <br /> 0,00<br /> <br /> 0,12<br /> <br /> Bảng 3: Suất liều da toàn bộ theo mức độ<br /> Tất cả các nhân viên y tế đều có chứng chỉ an<br /> toàn bức xạ cơ bản. Một số nhân viên được đào<br /> tạo nâng cao về an toàn bức xạ do Cơ quan<br /> Nguyên Tử Năng Quốc Tế giảng dạy (0,5,4). Việc<br /> áp dụng các kiến thức an toàn bức xạ cơ bản<br /> được thực hiện thường quy trong quá trình làm<br /> việc tại phòng thông tim.<br /> Có 24 nhân viên y tế được theo dõi liều toàn<br /> thân với giá trị trung bình là 1,834 mSv/năm.<br /> Liều toàn thân ở thủ thuật viên chính cao hơn so<br /> với các đồng sự còn lại có ý nghĩa thống kê,<br /> 4,0025 ± 0,9879 so với 0,7494 ± 0,4959; p < 0,001.<br /> <br /> Đới với các trường hợp bệnh nhân nhận<br /> các suất liều cao sau các thủ thuật phức tạp,<br /> theo dõi tại phòng khám ngoại trú không ghi<br /> nhận các bất thường liên quan đến chấn<br /> thương da do tia xạ.<br /> <br /> BÀN LUẬN<br /> Chúng ta đề cập đến vấn đề an toàn bức xạ<br /> bởi vì các lý do sau đây<br /> Sự phát triển nhanh của ngành Tim mạch Can<br /> thiệp: Theo số liệu của Hội Tim mạch Việt nam,<br /> số liệu các thủ thuật tim mạch can thiệp gia tăng<br /> gấp đôi mỗi 2 – 4 năm.<br /> Sự thiếu đào tạo và/hoặc quan tâm của ê-kíp tại<br /> các phòng thông tim: Về mặt an toàn bức xạ, thủ<br /> thuật nào cũng đáng phải lưu tâm cả cho bệnh<br /> nhân lẫn ê-kíp thực hiện. Tuy nhiên, sự thiếu<br /> hiểu biết hay thờ ơ của thủ thuật viên và ê-kíp<br /> về an toàn tia xạ là điều chúng ta phải quan tâm<br /> khi mà số lượng thủ thuật, số phòng thông tim<br /> gia tăng không ngừng hằng năm từ Bắc chí<br /> Nam.<br /> Kiện cáo vì tác hại của tia x gây ra: Đã có những<br /> vụ kiện cáo xảy ra nhiều nơi trên thế giới về các<br /> tổn thương gây ra do tia X chỉ vì trước đó bác sĩ<br /> làm thủ thuật đã không đề cập đến vấn đề này<br /> cho thân nhân và bệnh nhân(2). Các thủ thuật can<br /> thiệp tại Việt nam cũng sẽ không nằm ngoài các<br /> rủi ro này.<br /> <br /> Các biện pháp kỹ thuật cơ bản đang được áp dụng thường quy tại phòng thông tim, bệnh<br /> viện Chợ Rẫy<br /> Kiểm soát kỹ thuật<br /> <br /> Hình 1: Hiệu quả của che chắn tốt<br /> <br /> 454<br /> <br /> Hình 2: Vai trò của thời gian và khoảng cách<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Chợ Rẫy 2011<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 4 * 2011<br /> Có ba kỹ thuật cơ bản để kiểm soát mối<br /> nguy hiểm chiếu ngoài (tia X) đó là: thời gian,<br /> khoảng cách, che chắn). Các kỹ thuật an toàn<br /> cơ bản đang được áp dụng thường quy tại<br /> phòng thông tim và mang tính bắt buộc (hình<br /> 1 và hình 2).<br /> <br /> Kiểm soát hành chánh<br /> Kiểm soát hành chánh là biện pháp hành<br /> chánh nhằm ngăn chặn hoặc giảm thiểu tối đa<br /> sự chiếu xạ đối với mối nguy hiểm bức xạ chiếu<br /> ngoài là tia X. Các biện pháp kiểm soát hành<br /> chánh bao gồm:<br /> Phân loại các vùng làm việc.<br /> Sử dụng các dấu hiệu cảnh báo rõ ràng đối<br /> với mỗi vùng được phân loại.<br /> Huấn luyện an toàn bức xạ cho bác sĩ, điều<br /> dưỡng, kỹ thuật viên và các nhân sự có liên<br /> quan.<br /> Xây dựng quy trình làm việc phối hợp việc<br /> sử dụng triệt để các yếu tố thời gian, khoảng<br /> cách và che chắn tốt.<br /> Xây dụng nội quy làm việc hợp lý (ví dụ hạn<br /> chế sự ra vào đối với các vùng nhất định, nhất là<br /> nguồn đang phát tia).<br /> Đảm bảo các điều kiện làm việc an toàn (ví<br /> dụ: bắt buộc mang liều kế đúng).<br /> Duy trì thống kê, theo dõi nguồn bức xạ<br /> định kỳ, theo dõi sức khỏe định kỳ.<br /> Thiết lập và duy trì hệ thống kiểm tra an<br /> toàn bức xạ bao gồm việc đánh giá an toàn quy<br /> trình làm việc, phòng ốc và thiết bị.<br /> Sử dụng các mức điều tra đối với kiểm<br /> soát liều cá nhân và các kết quả kiểm soát nơi<br /> làm việc.<br /> <br /> Giới hạn liều trong chiếu xạ nghề nghiệp cần<br /> được đảm bảo<br /> Chiếu xạ nghề nghiệp đối với mọi nhân viên<br /> bức xạ phải được giám sát sao cho các giới hạn<br /> sau không bị vượt quá (theo Ủy ban Quốc tế về<br /> An toàn Bức xạ: ICRP), bảng 4:<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Bảng 4: Suất liều<br /> Suất liều<br /> <br /> Liều hàng năm<br /> giới hạn (mSv)<br /> Liều hiệu dụng<br /> 20<br /> Liều tương đương đối với thủy tinh thể<br /> 150<br /> Liều tương đương đối với da<br /> 500<br /> Liều tương đương đối với chân, tay<br /> 500<br /> Liều hiệu dụng đối với phôi, thai<br /> 1<br /> Liều hiệu dụng cho 1 năm riêng lẻ bất kỳ<br /> 50<br /> Liều hiệu dụng lấy trung bình trong thời<br /> 20<br /> gian 5 năm liên tục<br /> <br /> Tia X là dạng bức xạ điện từ sóng ngắn có<br /> khả năng xuyên thấu lớn. Năng lượng của tia X<br /> là một yếu tố quan trọng để xác định mức độ<br /> nguy hiểm. Tia X có thể gây ra hai hiệu ứng bất<br /> định (không phụ thuộc liều) và hiệu ứng xác<br /> định (phụ thuộc liều, có ngưỡng giới hạn)(3).<br /> Khi chúng ta vận hành thiết bị X quang, các<br /> tia X được tạo ra và thiết bị là mối nguy hiểm<br /> bức xạ chiếu ngoài. Sự sinh ra tia X bị dừng lại<br /> khi tắt máy, và vì thế mối nguy hiểm bức xạ<br /> chiếu ngoài mất đi. Do đó, việc bảo vệ an toàn<br /> bức xạ được thực hiện chủ yếu trong quá trình<br /> làm việc dưới màn hình tăng sáng(4).<br /> Chúng ta hầu như không thể làm gì đối với<br /> hiệu ứng bất định. Tuy nhiên, đối với hiệu ứng<br /> xác định, chúng ta hoàn toàn có thể thực hiện<br /> các biện pháp bảo vệ hữu hiệu đó là kiểm soát<br /> kỹ thuật và kiểm soát hành chánh. Công việc<br /> này giúp kiểm soát suất liều của cả bệnh nhân<br /> lẫn nhân viên y tế.<br /> Các suất liều ghi nhận được từ nghiên cứu<br /> cho thấy rằng phần lớn thủ thuật can thiệp có<br /> suất liều nằm trong giới hạn cho phép. Tỉ lệ<br /> nhỏ số bệnh nhân có suất liều, thời gian chiếu<br /> tia cao do thủ thuật phức tạp hay bệnh nhân<br /> trải qua nhiều thủ thuật can thiệp được theo<br /> dõi tại phòng khám ngoại trú không ghi nhận<br /> trường hợp nào có chấn thương do tia x gây ra.<br /> So sánh với một nghiên cứu của E Vano et al(9)<br /> hồi cứu 7824 trường hợp can thiệp, những<br /> bệnh nhân có chấn thương da do tia x cho thấy<br /> rằng các suất liều về liều soi da (FSD) (217 so<br /> với 169 mGy) và số thủ thuật can thiệp mạch<br /> vành trên một bệnh nhân (5 – 10 lần so với 4 –<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Chợ Rẫy 2011<br /> <br /> 455<br /> <br />