Đánh giá hiệu quả của huyết thanh tự thân nhỏ trong điều trị bỏng mắt do hóa chất

Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 2 * 2011<br /> <br /> ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ CỦA HUYẾT THANH TỰ THÂN<br /> NHỎ TRONG ĐIỀU TRỊ BỎNG MẮT DO HÓA CHẤT<br /> Nguyễn Ngọc Anh*, Vũ Anh Lê**<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Đánh giá hiệu quả của huyết thanh tự thân (HTTT) nhỏ mắt trong quá trình liền vết thương giác<br /> mạc sau bỏng hóa chất độ II, III.<br /> Phương pháp: Nghiên cứu thăm dò: 27 mắt của 22 bệnh nhân bỏng mắt do kiềm độ II, độ III, được chia<br /> ngẫu nhiên thành 2 nhóm: nhóm nhỏ huyết thanh tự thân 14 mắt và nhóm nhỏ sanlein 13 mắt, trong 3 tuần. So<br /> sánh sự liền biểu mô giác mạc, tỉ lệ bệnh nhân liền biểu mô hoàn toàn, và độ phù giác mạc của 2 nhóm<br /> Kết quả: Tốc độ liền biểu mô của nhóm nhỏ HTTT nhanh hơn nhóm nhỏ sanlein có ý nghĩa thống kê ở thời<br /> điểm ngày thứ 6 (p ½ chu vi rìa<br /> <br /> Các biến số nghiên cứu chính: Ngoài các<br /> biến số nền: Tuổi, giới, mắt bị bỏng, loại hóa<br /> chất gây bỏng, thị lực... nghiên cứu nầy chủ<br /> yếu đánh giá sự phục hồi biểu mô giác mạc<br /> qua độ phù giác mạc và diện tích khiếm<br /> khuyết biểu mô.<br /> Độ Phù giác mạc (theo phân độ Hughes cải<br /> biên<br /> <br /> Độ 1: Tổn hại biểu mô, giác mạc trong.<br /> Độ 2: Giác mạc mờ vẫn còn thấy những<br /> chi tiết mống mắt.<br /> Độ 3: Giác mạc mờ nhiều không thấy<br /> những chi tiết mống mắt.<br /> Độ 4: Đục giác mạc trắng đục, không<br /> thấy những chi tiết mống.<br /> Diện tích khuyết biểu mô giác mạc (chiều dài<br /> đường kính dọc và ngang)<br /> <br /> Diện tích khuyết giác mạc được đo trên<br /> máy sinh hiển vi, thu hẹp khe sáng khoảng<br /> 100, chỉnh núm độ cao tia sáng giảm dần sao<br /> cho vừa đường kính khuyết biểu mô. Ghi<br /> nhận số trên núm, nhân với 10 (mm). Đo<br /> đường kính ngang và cao.<br /> Tỉ lệ liền biểu mô hoàn toàn = số bệnh liền<br /> biểu mô hoàn toàn/ tổng số nhóm.<br /> Cách lấy huyết thanh tự thân<br /> <br /> Lấy 20ml máu của bênh nhân đem quay<br /> ly tâm tốc độ 1500rpm trong 5 phút sẽ được<br /> khoảng 10ml huyết thanh. Sau đó bơm huyết<br /> thanh vào lọ thuốc nhỏ mắt, mỗi lọ 1ml<br /> 112<br /> <br /> huyết thanh. Bên ngoài bọc giấy tránh ánh<br /> sáng mặt trời và dán tên tuổi bệnh nhân. Tất<br /> cả được tiến hành trong điều kiện vô trùng.<br /> Bảo quản thuốc trong ngăn đá (-100C) và khi<br /> sử dụng thì bảo quản lạnh (+40C) trong vòng<br /> 24 giờ.<br /> Phương pháp thống kê<br /> <br /> Biến số định lượng được trình bày bằng<br /> số trung bình  độ lệch chuẩn. Biến số định<br /> tính được trình bày bằng tỷ lệ % và khoảng<br /> tin cậy 95%. Các test chi bình phương,<br /> Fisher,s Exact test, t test được dùng để so<br /> sánh các tỉ lệ, các số trung bình. Mức p < 0,05<br /> được coi là khác biệt có ý nghĩa thống kê. Tất<br /> cả các thuật toán trên được thực hiện với<br /> phần mềm SPSS for Window 13.5.<br /> KẾT QUẢ<br /> Đặc điểm của 2 nhóm trước điều trị<br /> Nghiên cứu pilot nầy gồm 27 mắt của 22<br /> bệnh nhân, chủ yếu là nam giới (87%), tuổi<br /> trung bình là 37,08 ± 12,38 bị bỏng kiềm độ<br /> II, III, được chia ngẫu nhiên làm 2 nhóm:<br /> nhóm dùng HTTT nhỏ và nhóm dùng salein.<br /> Đặc điểm lâm sàng trước điều trị được mô tả<br /> trong bảng 2.<br /> Bảng 2: So sánh đặc điểm trước điều trị của nhóm<br /> HTTT nhỏ và nhóm sanlein.<br /> Nhóm<br /> HTTT<br /> n = 14<br /> Tuổi (Trb ± Đlc)<br /> 38,42<br /> ±13,12<br /> Giới (% nam )<br /> 8, (72,7%)<br /> Thị lực (n, %>1/10) 3, (21,3%)<br /> Kh.BM.dài<br /> 7,86 ± 2,47<br /> (mm, Trb± Đlc)<br /> Kh.BM ngắn<br /> 6,36 ± 2,52<br /> (mm, Trb± Đlc)<br /> Tổn thương rìa<br /> 2 (14,3%)<br /> (n; % > 1/3 rìa)<br /> Biến số<br /> <br /> Tổn thương kết<br /> mạc (% > 1/3 rìa)<br /> <br /> Nhóm nhỏ<br /> sanlein<br /> n = 13<br /> 35,75 ±<br /> 11,99<br /> 12 (100%)<br /> 2, (15,4%)<br /> 8,00 ± 2,12<br /> <br /> P<br /> 0,61<br /> (t test)<br /> <br /> 0,87<br /> (t test)<br /> 7,07 ± 2,43<br /> 0,45<br /> (t test)<br /> 2, (15,4%)<br /> 0,67<br /> Fisher,s test<br /> 4, (28,6%) 3, (23,1%)<br /> 0,55<br /> Fisher, s test<br /> <br /> Độ trong giác mạc:<br /> <br /> Hội Nghị KH KT Đại Học Y Phạm Ngọc Thạch Năm 2011<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 2 * 2011<br /> Nhóm<br /> HTTT<br /> n = 14<br /> <br /> Biến số<br /> n, (%)<br /> Độ I<br /> Độ II<br /> Độ III<br /> <br /> Nhóm nhỏ<br /> sanlein<br /> n = 13<br /> <br /> 5, (35,7 %) 5, (38,5%)<br /> 5, (35,7 %) 5, (38,5%)<br /> 4, (28,6 %) 3, (23,1%)<br /> <br /> P<br /> <br /> 0,95<br /> (2 test)<br /> <br /> Nhận xét:<br /> Tuổi trung bình của nhóm nhỏ HTTT là<br /> 38,42, không khác biệt so với nhóm nhỏ<br /> sanlein 35,75 tuổi (p = 0,61).<br /> Những đặc điểm tổn thương trước điều<br /> trị của 2 nhóm điều không khác biệt có ý<br /> nghĩa như: chiều ngang khuyết biểu mô (p =<br /> 0,87), chiều dọc của khuyết biểu mô (p =<br /> 0,45), độ mờ đục của nhu mô (p = 0,95), chu<br /> vi rìa bị tổn thương (p = 0,67), diện tích kết<br /> mạc tổn thương cạnh rìa (p = 0,55).<br /> So sánh kết quả điều trị của 2 nhóm.<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Nhận xét: Trong suốt 3 tuần điều trị, tốc<br /> độ liền biểu mô trung bình của nhóm nhỏ<br /> HTTT nhanh hơn (có chiều dài biểu mô<br /> khuyết ngắn hơn) nhóm nhỏ sanlein, tuy<br /> nhiên sự khác biệt nầy chỉ có ý nghĩa thống<br /> kê ở thời điểm ngày thứ 6 (p = 0,048).<br /> Tốc độ liền biểu mô theo chiều ngang: Được<br /> tóm tắt trong bảng 4<br /> Bảng 4: Tốc độ liền biểu mô của nhóm nhỏ HTTT và<br /> nhóm nhỏ sanlein (chiều ngang).<br /> Ngày<br /> 0<br /> 3<br /> 6<br /> Nhóm<br /> thứ<br /> HTTT n 14 14<br /> 11<br /> Kh,b, (m 6,3 ± 4,7 ± 3,3 ±<br /> m m) 2,5 2,5 2,1<br /> sanlei n 13 13<br /> 11<br /> n<br /> Kh,b, (m 7,0 ± 6,0 ± 5,2 ±<br /> m m) 2,4 2,0 2,1<br /> p (t test) 0,45 0,15 0,045<br /> <br /> Tốc độ liền biểu mô giác mạc theo chiều dọc<br /> <br /> 9<br /> <br /> 12<br /> <br /> 15<br /> <br /> 18<br /> <br /> 21<br /> <br /> 5<br /> 5<br /> 4<br /> 3<br /> 2<br /> 3,8 ± 2,6 ± 2,7 ± 2,0 ± 2,5 ±<br /> 1,6 1,5 1,7<br /> 1<br /> 0,7<br /> 10<br /> 9<br /> 9<br /> 4<br /> 3<br /> 4,1 ± 3,6 ± 2,6 ± 3,5 ± 3,6 ±<br /> 1,5 1,8 1,8 2,3 2,5<br /> 0,74 0,28 0,93 0,36 0,58<br /> <br /> HTTT<br /> <br /> SANLEIN<br /> <br /> 8<br /> <br /> Bảng 3: tiến triển liền biểu mô của nhóm nhỏ HTTT<br /> và nhóm nhỏ sanlein (chiều dọc).<br /> Ngày<br /> Nhóm<br /> thứ<br /> <br /> 0<br /> <br /> 3<br /> <br /> HTTT n<br /> Kh,b,m<br /> (mm)<br /> Sanlein n<br /> Kh,b,m<br /> (mm)<br /> p (t test)<br /> <br /> 14<br /> 7,8 ±<br /> 2,4<br /> 13<br /> 8±<br /> 2,1<br /> 0,87<br /> <br /> 6<br /> <br /> 9<br /> <br /> 12<br /> <br /> 15<br /> <br /> 18<br /> <br /> 21<br /> <br /> Khuyết biểu mô (mm dọc)<br /> <br /> 6.3<br /> <br /> 6<br /> 5.2<br /> <br /> 5<br /> <br /> 4.7<br /> 4.1<br /> 3.8<br /> <br /> 4<br /> <br /> 3.6<br /> <br /> 3.3<br /> <br /> 3<br /> <br /> 3.6<br /> <br /> 3.5<br /> 2.7<br /> 2.6<br /> <br /> 2.6<br /> <br /> 2.5<br /> <br /> 2<br /> <br /> 2<br /> <br /> 1<br /> <br /> 0<br /> <br /> 3<br /> <br /> 6<br /> <br /> 9<br /> <br /> 12<br /> <br /> 15<br /> <br /> 18<br /> <br /> 21<br /> <br /> Ngày<br /> <br /> 14<br /> 14<br /> 6<br /> 5,9 ± 3,5 ± 4 ±<br /> 2,6 2,3 1,7<br /> 13<br /> 13 10<br /> 7 ± 5,6 ± 5,4<br /> 2,2 2,7 ± 2<br /> 0,28 0,048 0,19<br /> HTTT<br /> <br /> 5<br /> 4<br /> 4<br /> 4,2 ± 3,7 ± 2,2 ±<br /> 1,6 1,5 1,5<br /> 9<br /> 9<br /> 9<br /> 4,4 ± 4,1 ± 3,2 ±<br /> 2,2 2,3 2,8<br /> 0,83 0,78 0,48<br /> <br /> 2<br /> 4,0<br /> 3<br /> 5,6<br /> ±3<br /> 0,53<br /> <br /> SALEIN<br /> <br /> 8<br /> 7.8<br /> <br /> 7<br /> <br /> 7<br /> <br /> 6<br /> <br /> 5.9<br /> <br /> 5.6<br /> <br /> 4<br /> <br /> 4.4<br /> 4.2<br /> <br /> 4<br /> 3.5<br /> <br /> 4.1<br /> 3.7<br /> <br /> 4<br /> 3.2<br /> <br /> 3<br /> <br /> 2.2<br /> <br /> 2<br /> 1<br /> 0<br /> 3<br /> <br /> 6<br /> <br /> 9<br /> <br /> Biểu đồ 2: Tốc độ liền biểu mô của 2 nhóm theo chiều<br /> ngang.<br /> <br /> Nhận xét: Trong suốt 3 tuần điều trị, tốc<br /> độ liền biểu mô trung bình của nhóm nhỏ<br /> HTTT nhanh hơn (có chiều ngang biểu mô<br /> khuyết ngắn hơn) nhóm nhỏ sanlein, tuy<br /> nhiên sự khác biệt này chỉ có ý nghĩa thống<br /> kê ở thời điểm ngày thứ 6 (p = 0,045).<br /> <br /> 5.6<br /> <br /> 5.4<br /> <br /> 5<br /> <br /> 0<br /> <br /> 7<br /> <br /> 6<br /> <br /> 0<br /> <br /> 9<br /> 8<br /> <br /> 7<br /> Khuyết biểu mô (mm ngang)<br /> <br /> Tốc độ liền biểu mô giác mạc theo chiều<br /> dọc được tóm tắt trong bảng 3<br /> <br /> 12<br /> <br /> 15<br /> <br /> 18<br /> <br /> 21<br /> <br /> Ngày<br /> <br /> Biểu đồ 1: Tốc độ liền biểu mô của 2 nhóm theo chiều dọc<br /> <br /> Tỉ lệ liền biểu mô của 2 nhóm<br /> <br /> Tỉ lệ liền biểu mô được tính bằng tỉ số<br /> giữa số bệnh liền biểu mô hoàn toàn trên<br /> tổng số bệnh của nhóm tại một thời điểm.<br /> Theo đó, tỉ lệ liền biểu mô của 2 nhóm được<br /> trình bày qua bảng 5 và biểu đồ 3.<br /> <br /> Hội Nghị KH KT Đại Học Y Phạm Ngọc Thạch Năm 2011<br /> <br /> 113<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 2 * 2011<br /> HTTT<br /> <br /> SA NLEI N<br /> <br /> Series3<br /> <br /> 1.2<br /> <br /> Tỉ lệ là<br /> nh biểu mô (%)<br /> <br /> 1<br /> <br /> 1<br /> <br /> 0.857<br /> 0.8<br /> <br /> 0.786<br /> 0.71<br /> <br /> 0.769<br /> <br /> 0.69<br /> <br /> 0.64<br /> <br /> 0.6<br /> <br /> 0.57<br /> <br /> 0.4<br /> 0.307<br /> <br /> 0.307<br /> <br /> 0.23<br /> <br /> 0.2<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> 6<br /> <br /> 9<br /> <br /> 12<br /> <br /> 15<br /> <br /> 18<br /> <br /> 21<br /> <br /> Thờ i gian (ngà<br /> y)<br /> <br /> Biểu đồ 3: Tỉ lệ liền biểu mô hoàn toàn của 2 nhóm<br /> theo thời gian.<br /> <br /> Hình 1: Hình minh họa tiến triển điều trị của 2<br /> nhóm<br /> <br /> Bảng 5: Tỉ lệ liền biểu mô hoàn toàn của 2 nhóm theo<br /> thời gian<br /> <br /> BÀN LUẬN<br /> <br /> Ngày<br /> <br /> 6<br /> <br /> 9<br /> <br /> 12<br /> <br /> 15<br /> <br /> 18<br /> <br /> 21<br /> <br /> 8/14<br /> <br /> 9/14<br /> <br /> 10/14 11/14 12/14<br /> <br /> 3/13<br /> <br /> 4/13<br /> <br /> 4/13<br /> <br /> Nhóm<br /> thứ<br /> Liền<br /> 0/14<br /> Tổng<br /> sanlein Liền<br /> 0/13<br /> Tổng<br /> HTTT<br /> <br /> 9/13 10/13<br /> <br /> Nhận xét:<br /> Tỉ lệ liền biểu mô hoàn toàn của nhóm<br /> HTTT nhỏ nhanh hơn so với nhóm dùng<br /> sanlein trong 3 tuần đầu. Sau 3 tuần, nhóm<br /> salein còn 3 bệnh, nhóm nhỏ HTTT còn 2<br /> bệnh biểu mô chưa liền phải tiến hành ghép<br /> màng ối.<br /> So sánh độ phù giác mạc của 2 nhóm theo thời<br /> gian<br /> <br /> Được tóm tắt trong bảng 6. Theo đó<br /> không có sự khác biệt về độ phù giác mạc<br /> giữa 2 nhóm ở các thời điểm ngày thứ 7, thứ<br /> 14 và thứ 21 sau điều trị (p>0,05).<br /> Bảng 6. Độ phù giác mạc của 2 nhóm theo thời gian.<br /> Ngày thứ<br /> <br /> 0<br /> <br /> 7<br /> <br /> 14<br /> <br /> 21<br /> <br /> Nhóm<br /> Nhóm HTTT (n =14)<br /> <br /> 64,3 57,1 14,3<br /> <br /> 7,1<br /> <br /> % phù GM độ II, III<br /> <br /> 114<br /> <br /> Nhóm Sanlein (n = 13)%<br /> phù GM độ II, III<br /> <br /> 61,5 46,2 15,4 14,4<br /> <br /> 2 (test)<br /> <br /> 0,95 0,76 0,93 0,59<br /> <br /> Sự tương đương của 2 nhóm về mặt lâm<br /> sàng<br /> Sự hồi phục sau bỏng hóa chất, chủ yếu<br /> phụ thuộc vào độ rộng và độ thấm sâu vào<br /> nhãn cầu của tác nhân gây bỏng.<br /> Về tổn thương ở bề mặt nhãn cầu, vai trò<br /> của tế bào mầm ở vùng rìa và biểu mô kết<br /> mạc cận kề rìa là hết sức quan trọng. Đối với<br /> bỏng độ II, trong 3 tuần đầu nếu không điều<br /> trị thích hợp, có thể có sự chậm tái biểu mô<br /> hóa giác mạc. Với bỏng độ III, có thể có<br /> khiếm khuyết biểu mô dai dẵng, tróc biểu<br /> mô tái phát.<br /> Về độ thấm sâu của hóa chất, tùy thuộc<br /> mức độ tổn thương nhu mô (đánh giá qua độ<br /> đục giác mạc), độ pH trong tiền phòng, cũng<br /> như những biến chứng khác thêm vào mà<br /> đánh giá độ nặng của bỏng.<br /> Trong nghiên cứu này chúng tôi phân loại<br /> 2 nhóm một cách ngẫu nhiên dựa vào các<br /> tiêu chí trên để đánh giá độ nặng của bỏng.<br /> Bảng 2 cho thấy các đặc điểm lâm sàng trước<br /> khi điều trị của 2 nhóm là tương đồng. Trong<br /> quá trình điều trị, hai nhóm chỉ khác nhau ở<br /> việc dùng HTTT nhỏ hay là sanlein nhỏ. Để<br /> loại trừ bớt các yếu tố làm nặng thêm bệnh<br /> nhất là độ thấm của hóa chất, tất cả các<br /> trường hợp điều được dẫn lưu mắt bằng<br /> <br /> Hội Nghị KH KT Đại Học Y Phạm Ngọc Thạch Năm 2011<br /> <br />