Đánh giá hiệu quả sản xuất kinh doanh của các hộ trong các làng nghề thủ công tỉnh Bình Định

11,Tr.<br /> Số115-125<br /> 4, 2017<br /> Tạp chí Khoa học - Trường ĐH Quy Nhơn, ISSN: 1859-0357, Tập 11, Số 4,Tập<br /> 2017,<br /> ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ SẢN XUẤT KINH DOANH<br /> CỦA CÁC HỘ TRONG CÁC LÀNG NGHỀ THỦ CÔNG TỈNH BÌNH ĐỊNH<br /> NGUYỄN THỊ HẠNH 1*, NGUYỄN HÀ THANH THẢO1<br /> 1<br /> Khoa TCNH & QTKD, Trường Đại học Quy Nhơn<br /> TÓM TẮT<br /> Trong bài báo này, chúng tôi trình bày nghiên cứu ứng dụng phương pháp phân tích bao dữ liệu<br /> (DEA) cho việc đánh giá hiệu quả sản xuất kinh doanh của các hộ sản xuất kinh doanh trong các làng<br /> nghề thủ công Bình Định. Kết quả chỉ ra rằng, hiệu quả sản xuất kinh doanh của các hộ trong làng nghề<br /> Bình Định khá cao, phần lớn các hộ đã có quyết định quy mô sản xuất hợp lý. Tuy nhiên, có sự chênh lệch<br /> lớn về hiệu quả của các hộ trong các làng nghề khác nhau, việc triển khai thực hiện quy hoạch phát triển<br /> làng nghề từ năm 2006 đến nay chưa có tác động tích cực đến hiệu quả sản xuất kinh doanh của các hộ,<br /> và việc kết hợp với phát triển du lịch cũng chưa đem lại sự cải thiện về hiệu quả. Cuối cùng, nghiên cứu<br /> đã đề xuất một số giải pháp nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh của các hộ trong các làng nghề thủ<br /> công Bình Định.<br /> Từ khóa: Phương pháp phân tích bao dữ liệu, hiệu quả kỹ thuật, làng nghề thủ công, hộ sản xuất<br /> kinh doanh.<br /> ABSTRACT<br /> Measuring Production Efficiency of Households in Handicraft Villages of Binh Dinh Province<br /> In this paper, we present the research on application of Data Envelopment Analysis (DEA) to evaluate<br /> production efficiency of households in handicraft villages of Binh Dinh province. The results indicate that<br /> the efficiency of production households in Binh Dinh village is quite high, the majority of households<br /> already had decided reasonable scales to produce. However, there is a large difference in the efficiency<br /> index of the households in the villages, the implementation of general development plan of villages from<br /> 2006 until now has no positive impact on the efficiency of production and business of households, and the<br /> combination with the tourism development also has not brought any improvement in efficiency. Finally,<br /> researchers have proposed a number of solutions to improve the efficiency of production households in<br /> Binh Dinh handicraft villages.<br /> Keywords: Data Envelopment Analysis, technical effeciency, handicraft village, production<br /> household.<br /> <br /> 1. <br /> <br /> Giới thiệu<br /> <br /> Tính đến nay, trên địa bàn tỉnh Bình Định có 50 làng nghề được quy hoạch phát triển với<br /> tổng số 7.285 hộ tham gia sản xuất, chiếm 29,1% so với số hộ trong các làng nghề, giải quyết việc<br /> làm cho hơn 16.000 lao động, chiếm 29,01% tổng số lao động trong làng nghề với mức thu nhập<br /> bình quân từ 14 - 24 triệu đồng/lao động/năm. Giá trị sản xuất công nghiệp của các làng nghề<br /> chiếm khoảng 5% tổng giá trị sản xuất công nghiệp toàn tỉnh. [14]<br /> Email: nguyenthihanh@qnu.edu.vn<br /> Ngày nhận bài: 15/6/2017; Ngày nhận đăng: 12/7/2017<br /> *<br /> <br /> 115<br /> <br /> Nguyễn Thị Hạnh, Nguyễn Hà Thanh Thảo<br /> Tỉnh Bình Định đang triển khai Quy hoạch phát triển làng nghề trên địa bàn tỉnh đến năm<br /> 2020, định hướng đến năm 2030. Để đảm bảo thực hiện được các mục tiêu bảo tồn và phát triển<br /> làng nghề, phát huy vai trò của làng nghề trong bối cảnh mới, rất cần thiết có những nghiên cứu<br /> đánh giá thực hoạt động và đặc biệt là đánh giá hiệu quả sản xuất kinh doanh của các hộ trong<br /> làng nghề. Dù vậy, cho đến nay, vẫn chưa có nghiên cứu khoa học đánh giá hiệu quả sản xuất kinh<br /> doanh của các hộ trong làng nghề thủ công ở Bình Định và đây là khoảng trống cần nghiên cứu<br /> mà các tác giả quan tâm.<br /> Nghiên cứu này là tổng hợp và hệ thống những lý luận cơ bản về làng nghề thủ công, đánh<br /> giá thực trạng hoạt động và hiệu quả sản xuất kinh doanh từ đó đề xuất giải pháp nâng cao hiệu<br /> quả sản xuất kinh doanh của các hộ trong các làng nghề thủ công tỉnh Bình Định thời gian tới.<br /> Bài báo gồm 4 phần, sau phần 1 - giới thiệu, phần 2 trình bày phương pháp nghiên cứu,<br /> phần 3 trình bày kết quả nghiên cứu và bàn luận, cuối cùng, phần 4 là kết luận và một số đề xuất.<br /> 2. <br /> <br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> <br /> 2.1. Dữ liệu nghiên cứu<br /> Các tác giả trên cơ sở dữ liệu thống kê về 50 làng nghề với tổng số 7.285 hộ [14], tiến hành<br /> chọn 9 làng nghề theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên phân tầng theo địa phương, cụ thể trình<br /> bày ở Bảng 1. Sau đó, trong mỗi làng nghề được lựa chọn, chọn ngẫu nhiên 7 hộ tham gia sản xuất<br /> kinh doanh thông qua danh sách các hộ tham gia sản xuất được địa phương cung cấp.<br /> Bảng 1. Các làng nghề được chọn khảo sát và số lượng mẫu<br /> <br /> Nguồn: Khảo sát thực tế của các tác giả<br /> 2.2. Phương pháp nghiên cứu<br /> Trong nghiên cứu này, phương pháp phân tích bao dữ liệu (Data Envelopment Analysis DEA định hướng dữ liệu đầu ra (Output - Orientated DEA Model) được ứng dụng để đo lường<br /> 116<br /> <br /> Tập 11, Số 4, 2017<br /> hiệu quả kỹ thuật không đổi theo quy mô (CRS_TE), hiệu quả kỹ thuật thay đổi theo quy mô<br /> (VRS_TE) và hiệu quả phân bổ (SCALE).<br /> Phương pháp phân tích bao dữ liệu (DEA) là một trong hai phương pháp tiếp cận ước lượng<br /> biên được sử dụng khá phổ biến trong đánh giá hiệu quả hiện nay. Khác với phương pháp phân<br /> tích biên ngẫu nhiên (SF) sử dụng các mô hình kinh tế lượng, DEA dựa trên phương pháp phân<br /> tích chương trình phi toán học để ước lượng cận biên sản xuất.<br /> Hiệu quả kỹ thuật lần đầu tiên được giới thiệu bởi Farrell vào năm 1957 [5] dựa trên các<br /> nghiên cứu của Debreu năm 1951 [3] và Kopman năm 1951 [6]. Nhưng, cho đến khi Charmes,<br /> Cooper và Rhodes vào năm 1978 [2] giới thiệu phương pháp phân tích bao dữ liệu (DEA) thì nó<br /> mới thực sự được mở rộng và ngày nay đã trở thành một ứng dụng lớn trong phân tích kinh tế.<br /> Gọi là phương pháp phân tích bao dữ liệu vì DEA sử dụng những biến đầu ra tốt nhất ứng mới<br /> mức đầu vào xác định để tạo thành một đường bao biên và coi đó là giới hạn hiệu quả kỹ thuật<br /> của ngành.<br /> Một cách đơn giản, hiệu quả (mang tính kỹ thuật) của việc sử dụng các yếu tố đầu vào xi<br /> để thu được yếu tố đầu ra yj có thể được đo lường theo công thức:<br /> <br /> Khi áp dụng cho một tổ chức sản xuất (hay gọi chung là DMU) có k yếu tố đầu vào và sản<br /> xuất ra m kết quả đầu ra, thì cần phải dựa trên giá cả pi và wj của các yếu tố đầu vào/đầu ra đó để<br /> tính toán. Tuy nhiên, việc xác định giá cả của từng yếu tố đầu vào/đầu ra thường rất phức tạp, do<br /> vậy, để đơn giản, có thể giả thiết là mỗi DMU sẽ sử dụng những trọng số nhất định ui và vj sao<br /> cho điểm hiệu quả TE của nó là cao nhất, nói cách khác, ui và vj là những trọng số giúp cho DMU<br /> đó tiến gần đến đường giới hạn khả năng sản xuất PPF nhất. Vì vậy, ui và vj được gọi là “giá ẩn”<br /> để phân biệt với pi và wj là giá cả thực và đóng vai trò như giá cả trong việc tính toán hiệu quả kỹ<br /> thuật TE.<br /> Một cách tổng quát, với bài toán có n DMU, mỗi DMU sử dụng k yếu tố đầu vào xk để tạo<br /> ra m yếu tố đầu ra ym, việc xác định hiệu quả TEo của DMUo bất kỳ sẽ được tính toán như sau:<br /> <br /> <br /> <br /> Ui, vj ≥ 0, i =1, …, m, j = 1, …, k<br /> <br /> Charnes và ctg năm 1978 [2] đã áp dụng phương pháp tối ưu hóa tuyến tính phi tham số<br /> (non-parametric linear optimization) vào việc giải quyết công thức tổng quát trên với giả thiết<br /> hiệu quả không đổi theo quy mô (CRS). Sau đó, Banker và ctg (1984) đã phát triển bài toán này<br /> cho trường hợp hiệu quả thay đổi theo quy mô (VRS). Cho đến nay, nhiều mô hinh DEA khác đã<br /> được phát triển như Malmquist DEA, network DEA, SBM DEA,…<br /> Trong nghiên cứu này, để ước lượng hiệu quả kỹ thuật của các hộ sản xuất kinh doanh trong<br /> các làng nghề truyền thống ở Bình Định, các tác giả sử dụng tổng vốn kinh doanh (ký hiệu là<br /> 117<br /> <br /> Nguyễn Thị Hạnh, Nguyễn Hà Thanh Thảo<br /> vonkd, đơn vị tính là triệu đồng), tổng số lao động (ký hiệu là tld, đơn vị tính là người), mức độ<br /> trang bị kỹ thuật/lao động (ký hiệu là muctb, đơn vị tính là triệu đồng/người) làm các biến đầu vào<br /> của mô hình, phản ánh các chi phí vốn, lao động và kỹ thuật công nghệ. Các biến đầu ra bao gồm<br /> doanh thu bán hàng (ký hiệu là dtbh, đơn vị tính là triệu đồng ), lợi nhuận ròng (ký hiệu là lnr, đơn<br /> vị tính là triệu đồng và thu nhập bình quân tháng (ký hiệu là tnbq, đơn vị tính là triệu đồng/người),<br /> phản ánh các kết quả về thị trường, tài chính và xã hội. Tất cả các biến số trên là giá trị trung bình<br /> được tính trên số liệu thu thập được trong 3 năm 2013, 2014 và 2015.<br /> 3. <br /> <br /> Kết quả nghiên cứu và bàn luận<br /> <br /> Thống kê cơ bản của 63 hộ sản xuất kinh doanh ở 9 làng nghề được khảo sát được trình<br /> bày ở Bảng 2. Kết quả cho thấy vốn trung bình của một hộ sản xuất kinh doanh là 33 triệu đồng,<br /> quy mô lao động trung bình là 2,5 người cho thấy quy mô sản xuất kinh doanh của các hộ là nhỏ.<br /> Mức độ trang bị kỹ thuật trung bình là 3,66 triệu cho một lao động cho thấy công nghệ sản xuất<br /> thô sơ, chủ yếu là thợ làm bằng các phương pháp thủ công. Doanh thu bán hàng trung bình là 314<br /> triệu đồng/năm, lợi nhuận ròng là 89 triệu đồng/năm cho thấy quy mô kinh doanh của các hộ là<br /> nhỏ nhưng tỉ suất doanh lợi doanh thu thì rất cao (28,20%).<br /> Bảng 2. Các biến số sử dụng cho mô hình DEA<br /> Biến<br /> <br /> Số quan sát Trung bình<br /> <br /> Ðộ lệch<br /> chuẩn<br /> <br /> Thấp nhất<br /> <br /> Cao nhất<br /> <br /> Vonkd<br /> <br /> 63<br /> <br /> 33,027<br /> <br /> 44,264<br /> <br /> 1,000<br /> <br /> 270,000<br /> <br /> Tld<br /> <br /> 63<br /> <br /> 2,520<br /> <br /> 1,207<br /> <br /> 1,000<br /> <br /> 6,500<br /> <br /> Mtbkt<br /> <br /> 63<br /> <br /> 3,659<br /> <br /> 4,900<br /> <br /> 0,200<br /> <br /> 25,714<br /> <br /> Dtbh<br /> <br /> 63<br /> <br /> 315,972<br /> <br /> 325,850<br /> <br /> 10,800<br /> <br /> 1.658,250<br /> <br /> Lnr<br /> <br /> 63<br /> <br /> 89,098<br /> <br /> 106,601<br /> <br /> 0,000<br /> <br /> 753,750<br /> <br /> Tnbq<br /> <br /> 63<br /> <br /> 4,745<br /> <br /> 3,769<br /> <br /> 0,593<br /> <br /> 23,558<br /> <br /> <br /> <br /> Nguồn: Theo tính toán của các tác giả<br /> <br /> Các hộ sản xuất kinh doanh trong các làng nghề thủ công Bình Định phần lớn có quy mô<br /> vốn nhỏ, sử dụng ít lao động, chủ yếu là lao động gia đình. Đây là đặc trưng chung của các làng<br /> nghề truyền thống Việt Nam nói chung, làng nghề miền Trung nói riêng. Qui mô sản xuất manh<br /> mún hạn chế sự đầu tư cho cải tiến công nghệ sản xuất, chất lượng lao động, nghiên cứu phát triển<br /> sản phẩm, tiếp thị sản phẩm, mở rộng thị trường, xây dựng và phát triển thương hiệu,… Do vậy,<br /> sự phát triển của các làng nghề Bình Định sẽ thiếu đi tính bền vững.<br /> Thu nhập bình quân của lao động trong làng nghề là 4.745.000 đồng/người/tháng. So với<br /> mức thu nhập bình quân của lao động làm công ăn lương trong khu vực Nhà nước phân trong lĩnh<br /> vực nông nghiệp, lâm nghiệp và thủy sản ở cùng thời kỳ là 4.545.200 đồng (Tổng cục Thống kê)<br /> thì mức thu nhập này là cao hơn, tuy nhiên, chênh lệch không quá lớn không tạo kích thích để giữ<br /> chân lao động lâu dài ở các làng nghề, đặc biệt là trong điều kiện môi trường và trang thiết bị lao<br /> động rất hạn chế.<br /> Độ lệch chuẩn của các biến vốn kinh doanh và mức trang bị kỹ thuật rất lớn, lần lượt là<br /> 44,264 triệu và 4,9 triệu/người cho thấy sự phân tán của vốn kinh doanh và mức trang bị kỹ thuật<br /> là rất lớn so với giá trị trung bình. Trong khi đó, số lượng lao động trong các hộ gia đình nhìn<br /> 118<br /> <br /> Tập 11, Số 4, 2017<br /> chung là thấp, biến thiên từ 1 đến 6,5 người trong một hộ và khá tập trung ở mức trung bình 2,5<br /> người/hộ.<br /> Kết quả ước lượng hiệu quả của các hộ sản xuất kinh doanh trong làng nghề được trình bày<br /> ở Hình 1 cho thấy có 15 hộ đạt hiệu quả không đổi theo quy mô (CRS_TE =1),chiếm 23,81%, 23<br /> hộ đạt hiệu quả thay đổi theo quy mô (VRS_TE =1),chiếm 36,51%, và 20 hộ đạt hiệu quả qui mô<br /> (SCALE =1), chiếm 31,75%.<br /> <br /> Nguồn: Theo tính toán của các tác giả<br /> Hình 1. Hiệu quả không đổi theo quy mô, hiệu quả thay đổi theo qui mô và hiệu quả qui mô<br /> của các hộ sản xuất kinh doanh trong làng nghề<br /> 119<br /> <br />