TNU Journal of Science and Technology
230(01): 296 - 301
http://jst.tnu.edu.vn 296 Email: jst@tnu.edu.vn
EVALUATION OF THE EFFECTIVENESS OF USING
HCV CORE ANTIGEN TEST IN DIAGNOSING HEPATITIS C
Le Thi Thanh Nhan*
Nguyen Tat Thanh University
ARTICLE INFO
ABSTRACT
Received:
12/8/2024
Hepatitis C is a direct cause of serious global health issues. Early
diagnosis and treatment of HCV are crucial due to the often silent and
asymptomatic progression of the disease. The aim of this study is to
determine the concentrations of HCVcAg and HCV RNA; analyze the
correlation between ALT and AST levels with HCVcAg
concentrations; and evaluate the sensitivity and specificity of
HCVcAg and Anti-HCV tests in diagnosing HCV. A cross-sectional
descriptive study was conducted on patients at risk of diagnosed with
hepatitis, with data analyzed and processed using Stata 17.0 software.
The median concentration of HCVcAg was 0.5 fmol/L, and the HCV
RNA viral load was 79250 IU/ml. ALT and AST levels positively
correlated with HCVcAg concentrations. The sensitivity of the
HCVcAg test was 93.3% and Anti-HCV was 96.7%, with no
significant difference, but the specificity of the HCVcAg test was
91.4%, better than that of Anti-HCV at 8.6%. The concentration of
HCVcAg positively correlates with ALT and AST liver enzyme
levels. Additionally, HCVcAg has high sensitivity and specificity,
aiding in distinguishing actual viral infections from past infections.
Revised:
17/11/2024
Published:
18/11/2024
KEYWORDS
Hepatitis C
HCVcAg
HCV RNA
Anti-HCV
AST
ALT
ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ CỦA VIỆC SỬ DỤNG XÉT NGHIỆM HCV CORE
ANTIGEN TRONG CHẨN ĐOÁN VIÊM GAN C
Lê Thị Thanh Nhàn
Trường Đại học Nguyễn Tất Thành
TÓM TẮT
Ngày nhận bài:
12/8/2024
Viêm gan C là tác nhân ảnh hưởng trực tiếp đến vấn đề sức khỏe
nghiêm trọng toàn cầu, việc chẩn đoán và điều trị sớm HCV là rất
cần thiết do bệnh thường diễn tiến thầm lặng và không có triệu
chứng. Mục đích của nghiên cứu này là xác định nồng độ HCVcAg
và HCV RNA; phân tích mối tương quan giữa nồng độ ALT, AST
với nồng độ HCVcAg; đánh giá độ nhạy, độ đặc hiệu của xét nghiệm
HCVcAg và Anti HCV trong chẩn đoán HCV. Nghiên cứu mô tả cắt
ngang được thực hiện trên các bệnh nhân có nguy cơ hoặc đã được
chẩn đoán viêm gan, phân tích và xử lý số liệu bằng phần mềm Stata
17.0. Nồng độ của xét nghiệm HCVcAg trung vị là 0,5 fmol/L, tải
lượng virus HCV RNA là 79250 IU/ml. Nồng độ ALT và AST có
mối tương quan thuận với nồng độ HCVcAg. Độ nhạy của xét
nghiệm HCVcAg là 93,3% và Anti HCV là 96,7%, không có sự khác
biệt nhưng độ đặc hiệu của xét nghiệm HCVcAg 91,4%, tốt hơn so
với Anti HCV 8,6%. Nồng độ xét nghiệm HCVcAg có mối tương
quan thuận với nồng độ ALT và AST, đồng thời, HCVcAg có độ
nhạy và độ đặc hiệu cao, giúp phân biệt được tình trạng nhiễm virus
thật sự hay đã từng nhiễm trước đó.
Ngày hoàn thiện:
17/11/2024
Ngày đăng:
18/11/2024
DOI: https://doi.org/10.34238/tnu-jst.10927
Email: nhanle.xn@gmail.com
TNU Journal of Science and Technology
230(01): 296 - 301
http://jst.tnu.edu.vn 297 Email: jst@tnu.edu.vn
1. Giới thiệu
Viêm gan C (HCV) là vấn đề sức khỏe nghiêm trọng toàn cầu, theo Tổ chức Y tế Thế giới
(WHO), đến năm 2023, viêm gan C vẫn là một vấn đề sức khỏe toàn cầu nghiêm trọng với
khoảng 58 triệu người mắc bệnh viêm gan C mạn tính [1]. Mỗi năm có thêm khoảng 1,5 triệu ca
mắc mới và khoảng 290.000 người tử vong, nguyên nhân chủ yếu do xơ gan và ung thư biểu mô
tế bào gan [2]. Việc chẩn đoán và điều trị sớm HCV là rất cần thiết do bệnh thường diễn tiến
thầm lặng và không có triệu chứng [3]. Hiện tại, bệnh viêm gan C chưa có vắc xin phòng ngừa.
Tuy nhiên, tỷ lệ chữa khỏi bệnh này đạt trên 95%, nhưng khả năng tiếp cận chẩn đoán và điều trị
còn hạn chế [4].
Các phương pháp chẩn đoán viên gan C phổ biến gồm xét nghiệm miễn dịch phát hiện kháng
thể Anti HCV và đo tải lượng virus HCV RNA, nhưng mỗi phương pháp đều có nhược điểm
riêng [5]. Xét nghiệm Anti HCV có độ nhạy thấp trong giai đoạn cửa sổ và có thể cho kết quả
dương tính giả, trong khi xét nghiệm HCV RNA là xét nghiệm sinh học phân tử nhạy hơn nhưng
đắt đỏ và kỹ thuật thực hiện khá phức tạp [6]. HCV core Antigen (HCVcAg) là một chỉ số phản
ứng được sản xuất bởi virus HCV, là xét nghiệm phát hiện kháng nguyên lõi của virus HCV sớm
sau khi nhiễm, với kỹ thuật đơn giản và kết quả nhanh [7]. Kết hợp xét nghiệm HCVcAg có thể
cải thiện chẩn đoán và điều trị HCV, tuy nhiên cần thêm nghiên cứu về độ nhạy và độ đặc hiệu
của sự kết hợp này để tối ưu hóa khả năng chẩn đoán viêm gan C [8]. Do đó, cần đánh giá hiệu
quả của việc sử dụng xét nghiệm HCV core Antigen trong chẩn đoán viêm gan C nhằm đáp ứng
nhu cầu chẩn đoán và theo dõi điều trị HCV.
2. Đối tượng và phương pháp nghiên cứu
2.1. Đối tượng nghiên cứu
Nghiên cứu được thực hiện từ tháng 4 đến tháng 7/2024 trên 100 bệnh nhân có nguy cơ hoặc
đã được chẩn đoán viêm gan C tại Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới. Nghiên cứu được thông qua Hội
đồng Y đức của bệnh viện, sự đồng ý của tất cả đối tượng tham gia và được hỗ trợ kinh phí từ
Bệnh viện bệnh Nhiệt đới và Đại học Nguyễn Tất Thành.
2.2. Phương pháp nghiên cứu
Thiết kế nghiên cứu mô tả cắt ngang. Xét nghiệm HCV RNA định lượng bằng kỹ thuật
realtime RT-PCR được sử dụng làm tiêu chuẩn vàng [9], [10]. Công cụ dùng để phân tích và xử
lý số liệu là phần mềm Stata 17.0, sử dụng tương quan Spearman để đánh giá mối tương quan
giữa các xét nghiệm và sử dụng phép kiểm χ2 để so sánh các tỉ lệ.
3. Kết quả và bàn luận
3.1. Nồng độ của xét nghiệm HCVcAg và tải lượng HCV RNA
Nghiên cứu được thực hiện từ tháng 4 đến tháng 7/2024 mô tả trên nhóm dân số là tất cả bệnh
nhân có nguy cơ hoặc đã được chẩn đoán viêm gan C với những kết quả như sau:
Bảng 1. Phân bố kết quả xét nghiệm HCVcAg
HCVcAg (fmol/L)
Tần số (n)
Tỉ lệ (%)
Âm tính (<3)
66
66
Dương tính (≥3)
34
34
Trung vị (Khoảng tứ phân vị)
0,5 (0-132,9)
Theo kết quả từ bảng 1, nồng độ HCVcAg trung vị là 0,5 fmol/L, với khoảng tứ phân vị từ 0
đến 132,9 fmol/L. Giá trị của HCVcAg trong dân số nghiên cứu được ghi nhận thay đổi từ 0 đến
20000 fmol/L. Với ngưỡng phân loại HCVcAg dương tính theo quy định của nhà sản xuất là 3,00
fmol/L, nghiên cứu của chúng tôi có 66 trường hợp âm tính với xét nghiệm HCVcAg (<3,00
fmol/L), chiếm tỉ lệ 66% và 34 trường hợp dương tính với xét nghiệm HCVcAg, chiếm tỉ lệ 34%.
TNU Journal of Science and Technology
230(01): 296 - 301
http://jst.tnu.edu.vn 298 Email: jst@tnu.edu.vn
Bảng 2. Phân bố kết quả xét nghiệm HCV RNA
HCV RNA (IU/ml)
Tần số (n)
Tỉ lệ (%)
Âm tính (Dưới ngưỡng phát hiện)
70
70
Dương tính
30
30
15- <105
17
17
105 - <107
13
13
≥107
0
0
Trung vị (Khoảng tứ phân vị)
79250 (19950-430000)
Theo kết quả từ bảng 2, trong 100 bệnh nhân có nguy cơ hoặc đã được chẩn đoán viêm gan C
cho thấy có 70% trường hợp HCV RNA âm tính và 30% trường hợp hiện diện virus HCV trong
huyết thanh với nhiều mức độ khác nhau. Nghiên cứu ở thị trấn Tzukuan, Đài Loan - khu vực có
tỉ lệ lưu hành HCV cao (năm 2012) cũng cho thấy tỉ lệ HCV RNA dương tính chiếm tỉ lệ tương
tự là 23% [2]. Bảng 3. Mối liên quan giữa nồng độ HCVcAg với đặc điểm dân số
Đặc điểm
HCVcAg (fmol/L)
p
Nhóm tuổi
< 40 tuổi (n=6)
0,6 (0,1-162,7)
0,481
40–<60 tuổi (n=53)
0,3 (0-55,4)
≥60 tuổi (n=41)
0,9 (0,1-103,1)
Giới tính
Nữ
0,3 (0-162,7)
0,200
Nam
0,6 (0-103,1)
Theo kết quả từ bảng 3, nồng độ HCVcAg giữa các nhóm tuổi và giới tính không có sự khác
biệt có ý nghĩa thống kê (p>0,05). Mức độ và thời gian nhiễm bệnh có thể ảnh hưởng đến nồng
độ kháng nguyên lõi trong máu nhưng không nhất thiết phân biệt rõ ràng theo tuổi hay giới, phản
ứng miễn dịch đối với virus có thể khác nhau ở mỗi cá nhân, phụ thuộc vào yếu tố gen, sức khỏe
tổng thể và các điều kiện bệnh lý kèm theo.
Bảng 4. Đặc điểm của các nhóm HCVcAg âm tính và dương tính
Đặc điểm
HCVcAg âm tính (n=66)
HCVcAg dương tính (n=34)
p
Tần số (Tỉ lệ %)
Tần số (Tỉ lệ %)
Nhóm tuổi
< 40 tuổi
4 (6,0)
2 (5,8)
0,706
40–<60 tuổi
37 (56,1)
16 (47,1)
≥60 tuổi
25 (37,9)
16 (47,1)
Giới tính
Nữ
34 (51,5)
16 (47,1)
0,674
Nam
32 (48,5)
18 (52,9)
Theo kết quả từ bảng 4, tỉ lệ HCVcAg âm tính và HCVcAg dương tính ở các nhóm tuổi và
giới tính không có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê (p> 0,05). Trong nhóm đối tượng có
HCVcAg dương tính, nồng độ HCVcAg phân bố trong khoảng khá rộng từ 3,03 đến 20000
fmol/L, trong đó bệnh nhân có HCVcAg dương tính trong nhóm có độ tuổi trên 40 chiếm tỉ lệ
khá cao là 94,2%. Điều này có thể giải thích rằng, ở những người lớn tuổi sự thanh thải virus tự
nhiên thấp hơn so với nhóm trẻ tuổi và nếu sự thanh thải virus thất bại thì khả năng tiến triển
sang mạn tính với nồng độ virus trong máu sẽ tiếp tục tăng dần [6].
3.2. Mối tương quan giữa nồng độ ASL, ALT với nồng độ HCVcAg
Bảng 5. Phân bố kết quả nồng độ AST và ALT với HCVcAg
HCVcAg (fmol/L)
ALT (U/L)
AST (U/L)
Âm tính (<3)
23,5 (17,9 - 36,6)
25,6 (19,8 - 34,4)
Dương tính (≥3)
53,2 (42,4 - 81,6)
36,3 (29,8 – 56,1)
TNU Journal of Science and Technology
230(01): 296 - 301
http://jst.tnu.edu.vn 299 Email: jst@tnu.edu.vn
Hình 1. Mối tương quan giữa nồng độ ALT
với HCVcAg
r = 0,49
Hình 2. Mối tương quan giữa nồng độ AST với
HCVcAg
r = 0,36
Theo kết quả từ bảng 5, nồng độ của enzym ALT, AST trung vị của các đối tượng nghiên cứu
là 33,15 U/L và 30,1 U/L. Nồng độ ALT và AST thường được sử dụng để đánh giá mức độ tổn
thương gan trong các trường hợp viêm gan, bao gồm viêm gan C. Nồng độ của các enzym này
thường tăng cao khi có tổn thương hoặc viêm trong gan. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu cho thấy
khi so sánh nồng độ ALT và AST của viêm gan do HCV thường thấp hơn với HBV, trong viêm
gan C mạn bệnh diễn tiến từ từ với ALT, AST tăng nhẹ hoặc không tăng. Kháng nguyên
HCVcAg là một trong những chỉ số của sự hiện diện của virus viêm gan C trong cơ thể. Nồng độ
của kháng nguyên HCVcAg có thể phản ánh sự hiện diện của virus và mức độ hoạt động của nó.
Kết quả nghiên cứu cho thấy bệnh nhân có nồng độ HCVcAg dương tính (≥3 fmol/L) có mức
nồng độ ALT trung vị là 53,2 U/L và mức nồng độ AST trung vị là 36,3 U/L. Trong khi đó,
những bệnh nhân có nồng độ HCVcAg âm tính (<3 fmol/L) có mức nồng độ ALT trung vị là
23,5 U/L và mức nồng độ AST trung vị là 25,6 U/L. Như vậy, nồng độ ALT và AST giữa các
mức nồng độ kháng nguyên HCVcAg của virus HCV khác nhau, nồng độ ALT và AST tỉ lệ
thuận với nồng độ kháng nguyên HCVcAg.
Kết quả từ biểu đồ hình 1 và biểu đồ hình 2 cho thấy nồng độ trung bình ALT, AST có mối
tương quan thuận với nồng độ HCVcAg. Mối tương quan giữa nồng độ HCVcAg với ALT là mối
tương quan trung bình với hệ số tương quan là 0,49, điều này có thể phản ánh sự gia tăng tổn
thương gan do virus HCV dẫn đến sự gia tăng ALT. Trong khi đó, nồng độ AST và HCVcAg có
mức tương quan yếu hơn với hệ số tương quan là 0,36 cho thấy rằng sự gia tăng nồng độ AST
không đồng đều với sự gia tăng nồng độ HCVcAg như ALT. Kết quả nghiên cứu có 1 trường hợp
âm tính với xét nghiệm Anti HCV nhưng dương tính với HCVcAg và tải lượng virus HCV RNA
cao, kèm theo chỉ số ALT tăng 115,3 U/L, đây có thể là trường hợp nhiễm HCV ở giai đoạn cửa sổ
khi cơ thể chưa sinh ra đủ kháng thể Anti HCV để phát hiện bằng kỹ thuật xét nghiệm miễn dịch.
3.3. Đánh giá độ nhạy và độ đặc hiệu của xét nghiệm HCVcAg và Anti HCV
Bảng 6. Kết quả xét nghiệm HCVcAg và Anti HCV của 30 trường hợp dương tính xác định bằng HCV RNA
Kết quả
HCVcAg
Anti HCV
Tần số (n)
Tỉ lệ (%)
Tần số (n)
Tỉ lệ (%)
Dương tính
28
93,3
29
96,7
Âm tính
2
6,7
1
3,3
TNU Journal of Science and Technology
230(01): 296 - 301
http://jst.tnu.edu.vn 300 Email: jst@tnu.edu.vn
Theo kết quả từ bảng 6, trong số 30 trường hợp dương tính với HCV RNA có 28 trường hợp
dương tính với xét nghiệm HCVcAg và 29 trường hợp dương tính với Anti HCV.
Bảng 7. Kết quả xét nghiệm HCVcAg và Anti HCV của 70 trường hợp âm tính xác định bằng HCV RNA
Kết quả
HCVcAg
Anti HCV
Tần số (n)
Tỉ lệ (%)
Tần số (n)
Tỉ lệ (%)
Dương tính
6
8,6
64
91,4
Âm tính
64
91,4
6
8,6
Từ bảng 6 và bảng 7, tính được độ nhạy, độ đặc hiệu của xét nghiệm HCVcAg lần lượt là
93,3% và 91,4%. Độ nhạy và độ đặc hiệu của xét nghiệm Anti HCV lần lượt là 96,7% và 8,6%.
Bảng 8. So sánh độ nhạy giữa xét nghiệm HCVcAg và Anti HCV
Kết quả
HCVcAg
Anti HCV
p
Âm tính giả (%)
6,7
3,3
0,500
Dương tính (%)
93.3
96,7
Theo kết quả từ bảng 8, độ nhạy của xét nghiệm HCVcAg và xét nghiệm Anti HCV có sự
khác biệt không có ý nghĩa thống kê (p>0,05).
Bảng 9. So sánh độ đặc hiệu giữa xét nghiệm HCVcAg và Anti HCV
Kết quả
HCVcAg
Anti HCV
p
Dương tính giả (%)
8,6
91,4
<0,001
Âm tính (%)
91,4
8,6
Theo kết quả từ bảng 9, độ đặc hiệu của xét nghiệm HCVcAg và xét nghiệm Anti HCV có sự
khác biệt có ý nghĩa thống kê (p<0,001).
Kết quả nghiên cứu tương đồng với nghiên cứu của tác giả Nguyễn Thị Băng Sương (2020)
tại Bệnh viện Đại học Y Dược TP. Hồ Chí Minh với độ nhạy và độ đặc hiệu của xét nghiệm
HCVcAg là 94% và 100% [7] hay báo cáo của Ponnuvel (2021) thực hiện tại Ấn Độ với độ nhạy
và độ đặc hiệu của xét nghiệm HCVcAg là 80,62% và 99% [8].
Xét nghiệm HCVcAg và xét nghiệm Anti HCV đều đóng vai trò quan trọng trong chẩn đoán
nhiễm virus viêm gan C, nhưng mỗi xét nghiệm có những đặc điểm riêng biệt. Trong khi xét
nghiệm Anti HCV cho thấy độ nhạy cao hơn so với HCVcAg, xét nghiệm HCVcAg có độ đặc
hiệu tốt hơn nhiều. Sự khác biệt rõ ràng về độ đặc hiệu cho thấy xét nghiệm HCVcAg có khả
năng phân biệt chính xác giữa những người nhiễm virus và không nhiễm virus tốt hơn, giúp giảm
thiểu nguy cơ dương tính giả. Mặc dù xét nghiệm HCVcAg có giá thành cao hơn so với Anti
HCV, nhưng nó mang lại lợi ích đáng kể trong việc xác định chính xác tình trạng nhiễm virus
HCV, đặc biệt trong các trường hợp mà độ đặc hiệu là rất quan trọng. Điều này làm cho HCVcAg
trở thành một công cụ sàng lọc và chẩn đoán hữu ích, đặc biệt khi kết hợp với các xét nghiệm
khác như ALT, AST, HCV RNA để đảm bảo chẩn đoán chính xác. Hơn nữa, với sự phát triển
gần đây của các xét nghiệm HCVcAg bởi Architect Abbott Diagnostic, độ nhạy của xét nghiệm
đã được cải thiện đáng kể, nâng cao giá trị ứng dụng của nó trong thực hành lâm sàng và góp
phần vào việc quản lý hiệu quả hơn bệnh viêm gan C.
4. Kết luận
Nồng độ xét nghiệm HCVcAg có mối tương quan thuận với nồng độ ALT và AST, đồng thời,
HCVcAg có độ nhạy và độ đặc hiệu cao, giúp phân biệt được tình trạng nhiễm virus thật sự hay
đã từng nhiễm trước đó, điều này làm cho xét nghiệm HCVcAg trở thành một công cụ sàng lọc
và chẩn đoán hữu ích, có thể kết hợp với các xét nghiệm khác như ALT, AST, HCV RNA để
tăng hiệu quả chẩn đoán viêm gan C.
TÀI LIỆU THAM KHẢO/ REFERENCES
[1] WHO, Global report on access to hepatitis C treatment. Focus on overcoming
barriers, 2016.