Đánh giá kết quả điều trị viêm quanh khớp vai bằng các phương pháp vật lý trị liệu – phục hồi chức năng

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 3 * 2019 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> <br /> ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ ĐIỀU TRỊ VIÊM QUANH KHỚP VAI<br /> BẰNG CÁC PHƯƠNG PHÁP VẬT LÝ TRỊ LIỆU – PHỤC HỒI CHỨC NĂNG<br /> Đỗ Hoàng Xuân*, Hoàng Văn Kiên*<br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Đánh giá kết quả điều trị viêm quanh khớp vai bằng các phương pháp Vật lý trị liệu – Phục hồi<br /> chức năng (VLTL- PHCN).<br /> Phương Pháp: Tiền cứu và mô tả cắt ngang.<br /> Kết quả: Từ tháng 11/2018 đến tháng 3/2019, khoa Vật lý trị liệu – Phục hồi chức năng chúng tôi đã khám<br /> và điều trị cho tất cả 30 bệnh nhân và đã đạt được những kết quả như sau: tốt 15/30 (50%), khá 10/30 (33,33%),<br /> trung bình 4/30 (1,33%), kém 1/30 (0,33%).<br /> Kết luận: Kết quả này cho thấy VLTL – PHCN có vai trò quan trọng trong việc duy trì và cải thiện chức<br /> năng vận động và chức năng sinh hoạt của người bệnh viêm quanh khớp vai.<br /> Từ khóa: viêm quanh khớp vai<br /> ABSTRACT<br /> EVALUATE: THE PHISIOTHERAPY- REHABILITATIVE EFFECTIVENESS OF PATIENTS WITH<br /> PERIARTHRITIS-HUMEROS CAPULARIS AT THONG NHAT HOSPITAL<br /> Do Hoang Xuan, Hoang Van Kien<br /> * Ho Chi Minh City Journal of Medicine * Supplement of Vol. 23 - No 3 - 2019: 103 – 108<br /> Objective: Evaluated the Physiotherapy in patients periarthristis humeros capularis at The Physical therapy<br /> and Rehabilitation Department in Thong Nhat Hospital.<br /> Methods: Propestive and cross- sectional study.<br /> Results: There were 30 patients were treatmanted in The Physical therapy and Rehabilitation, from 11/2018<br /> to 03/2019: good: 15/30 (50%), fair: 10/30 (33.33%), averga 4/30 (13.33%), bad: 1/30 (3.33%).<br /> Conlustion: The study showed that Physicaltherapy had got a high effective treatment on recovery moment<br /> and functions of ADL (Activities of daily living) for periarthristis humeros capularis patients.<br /> Keywords: rehabilitation, periarthristis humeros capularis<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ xoay trong, xoay ngoài. Đau và cứng khớp vai sẽ<br /> ảnh hưởng rất lớn đến các sinh hoạt của người<br /> Viêm quanh khớp vai (periarthritis<br /> bệnh như: với tay lên cao, chải tóc, đưa tay ra<br /> humeros capularis) là thuật ngữ dùng chung cho<br /> sau lấy đồ trong túi quần và mặc quần áo…<br /> các bệnh lý viêm các cấu trúc phần mềm quanh<br /> Điều trị vật lý trị liệu cho bệnh nhân<br /> khớp vai: gân, túi thanh dịch, bao khớp... gây<br /> viêm quanh khớp vai nhằm lấy lại tầm vận động<br /> đau và hạn chế tầm hoạt động mà nguyên nhân<br /> khớp và các chức năng sinh hoạt bị mất hay bị<br /> rất phong phú. Khớp vai là một khớp động và có<br /> hạn chế. Vật lý trị liệu (VLTL) là hết sức cần thiết<br /> tầm hoạt động (range of motion – ROM) rất rộng.<br /> góp phần chăm sóc người bệnh toàn diện với<br /> Khớp vai có các động tác: gập, duỗi, dang, áp,<br /> mục đích chính là cải thiện chất lượng cuộc sống<br /> <br /> *Khoa Vật lý trị liệu – Phục hồi chức năng BV Thống Nhất TP. Hồ Chí Minh<br /> Tác giả liên lạc: CN Đỗ Hoàng Xuân ĐT: 0908 249 178 Email: xuandohoang@gmail.com<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Thống Nhất 2019 103<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 3 * 2019<br /> <br /> của bệnh nhân. Một số bệnh liên quan đến khớp vai(1)<br /> Chúng tôi thực hiện đề tài này nhằm đánh Viêm quanh khớp vai đơn thuần<br /> giá kết quả điều trị viêm quanh khớp vai bằng Biểu hiện chủ yếu là đau và hạn chế tầm<br /> các kỹ thuật Vật lý trị liệu – Phục hồi chức năng hoạt động.<br /> (VLTL – PHCN) tại khoa chúng tôi trong thời<br /> Nguyên nhân<br /> gian qua.<br /> Chấn thương mạnh vào vùng vai, hay phần<br /> Sơ lược về cấu trúc giải phẫu và vận động của<br /> lớn là chấn thương nghề nghiệp, thói quen, động<br /> vùng vai(2)<br /> tác thể thao.<br /> Vùng vai bao gồm các khớp Viêm gân, thoái hoá, vôi hoá phần mềm.<br /> Khớp ổ chảo – cánh tay (hay còn gọi là khớp vai): Thời tiết lạnh và ẩm.<br /> Khớp cầu, khớp giữa đầu xương cánh tay và Viêm quanh khớp vai thể nghẽn tắt<br /> hố ổ chảo xương vai, vận động theo 3 trục.<br /> Tổn thưởng chủ yếu là do bao khớp bị co<br /> Khớp cùng – đòn thắt gây hạn chế vận động, đau rất ít hoặc<br /> Là khớp có hoạt dịch nhỏ, tiếp với đầu ngoài không đau.<br /> xương đòn và mỏm cùng vai, cử động theo 3 Nguyên nhân tại chỗ<br /> trục (trục dọc, trục ngang mặt phẳng trán và trục<br /> Chấn thương, viêm gân.<br /> ngang mặt phẳng dọc).<br /> Các bệnh tổn thương thần kinh<br /> Khớp ức đòn<br /> Liệt nửa người, chấn thương sọ não, viêm<br /> Là khớp có bao hoạt dịch, có sụn viền tiếp<br /> màng não, chèn áp các rễ thần kinh vùng đốt<br /> nối đầu trong xương đòn và xương ức, cử động<br /> sống cổ, viêm đám rối thần kinh cánh tay, u cột<br /> theo 3 trục.<br /> sống cổ.<br /> Khớp bả vai – lồng ngực<br /> Hội chứng vai tay<br /> Đây không phải là một khớp thực sự (khớp<br /> Biểu hiện chủ yếu là viêm quanh khớp vai<br /> ảo) khớp này cho phép xương bả vai trượt trên<br /> đông cứng và rối loạn vận mạch ở bàn tay.<br /> lồng ngực.<br /> Nguyên nhân: ở vai.<br /> Vận động của khớp vai là kết quả của sự vận<br /> Đau sau chấn thương<br /> động đồng thời của tất cả các khớp trên với tỷ lệ<br /> Trật khớp vai, gãy mấu động lớn, gãy xương<br /> có thể thay đổi tuỳ theo người, nhưng thường là<br /> bã vai, gãy xương đòn...<br /> 2:1 (hai cho khớp ổ chảo – cánh tay, một cho vận<br /> Tổn thương dây chằng bao khớp<br /> động xương bả vai). Khớp vai 120 độ, khớp bả<br /> Rách chóp xoay, bong viền sụn chêm.<br /> vai lồng ngực 60 độ.<br /> Cơ chế giới hạn vận động và mất chức năng ở<br /> Tầm hoạt động các cử động của khớp vai(4)<br /> khớp vai(3)<br /> Bảng 1. Tầm hoạt động các cử động của khớp vai<br /> Theo Rene Cailliet (Sơ đồ 1).<br /> Cử động Tầm vận động<br /> Gập 180 Các phương pháp chẩn đoán, điều trị đau + hạn<br /> Duỗi 50 chế vận động khớp vai<br /> Dang 170<br /> Hỏi khám<br /> Áp 50<br /> Xoay trong 70 Phòng khám ngoại trú đa khoa (các tuyến).<br /> Xoay ngoài 90 Phòng khám chuyên khoa nội cơ xương khớp.<br /> Dang ngang 135<br /> Phòng khám chuyên khoa VLTL-PHCN.<br /> Áp ngang 135<br /> Chúng tôi đã tiến hành khám và lượng giá<br /> <br /> <br /> 104 Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Thống Nhất 2019<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 3 * 2019 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> cho người bệnh, chú ý về các phương pháp như: Giai đoạn cấp (không ảnh hưởng tới tầm vận<br /> thử cơ, đo tầm vận động khớp. động khớp).<br /> Đặc biệt chúng tôi chú ý quan tâm tới triệu Giai đoạn mãn tính (có hạn chế tầm vận<br /> chứng đau và tầm vận động khớp: động khớp và hoạt động chức năng).<br /> Căng thẳng tinh thần KÍCH THÍCH Chấn thương<br /> <br /> <br /> Nhiễm trùng Bất động<br /> ĐAU<br /> <br /> <br /> CĂNG CƠ<br /> <br /> <br /> Thiếu máu trong mô PHÙ NỀ Chất chuyển hoá tồn đọng<br /> <br /> <br /> <br /> VIÊM<br /> <br /> <br /> Đáp ứng của tổ chức sợi kém<br /> Giới hạn sự kéo dài cơ<br /> Hạn chế vận động khớp<br /> <br /> <br /> <br /> GIẢM CHỨC NĂNG<br /> <br /> Sơ đồ 1: Cơ chế giới hạn vận động và mất chức năng ở khớp vai (Theo Rene Cailliet)<br /> Mục tiêu nghiên cứu năng thực hiện cử động chủ động.<br /> Mục tiêu tổng quát Bỏ điều trị trước 2 tuần.<br /> Nhận xét, đánh giá kết quả điều trị VLTL – Thời gian<br /> PHCN trên bệnh nhân viêm quanh khớp vai. Từ tháng 11/2018 đến tháng 03/2019.<br /> Mục tiêu phân biệt Phương pháp nghiên cứu<br /> Phân loại theo tuổi, giới, thể bệnh, mức độ. Thiết kế nghiên cứu<br /> Phân tích mối liên quan giữa mức độ. Tiền cứu và mô tả cắt ngang.<br /> Nhận xét và so sánh kết quả điều trị. Các bước tiến hành<br /> ĐỐITƯỢNG- PHƯƠNG PHÁPNGHIÊNCỨU Thu nhận bệnh nhân: bệnh nhân được thu<br /> Đối tượng nghiên cứu nhận từ các phòng khám và các khoa phòng.<br /> Tất cả bệnh nhân viêm quanh khớp vai được Lập bảng lượng giá VLTL cho từng bệnh<br /> nhân, mỗi bệnh nhân được lập 1 bảng lượng giá<br /> điều trị tại khoa VLTL – PHCN (Bệnh viện<br /> VLTL – PHCN.<br /> Thống Nhất).<br /> Tiến hành điều trị và theo dõi<br /> Tiêu chuẩn loại trừ<br /> Tổng kết số liệu, dùng phần mềm SSPS 16<br /> Không tỉnh táo, không hợp tác, không có khả<br /> phân tích, đánh giá kết quả.<br /> <br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Thống Nhất 2019 105<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 3 * 2019<br /> <br /> Kỹ thuật điều trị Phân loại theo ROM các cử động của khớp vai<br /> Hồng ngoại, siêu âm, sóng ngắn, điện xung, và chức năng sinh hoạt<br /> Dựa vào ROM các cử động gập, dang và<br /> điện phân.<br /> xoay để đánh giá.<br /> Kỹ thuật trượt khớp.<br /> Nặng<br /> Kỹ thuật kéo giãn thụ động. ROM Gập vai: 0 – 45 độ.<br /> Kỹ thuật tập gia tăng ROM khớp ( ROM: ROM Dang vai: 0 - 45 độ.<br /> Rang Of Motion). ROM Xoay trong, xoay ngoài: 0- 30 độ.<br /> Kỹ thuật ổn định khớp Đau nhiều: 5/10.<br /> Chương trình tại nhà. Bệnh nhân không thực hiện được các chức<br /> KẾT QUẢ năng vuốt mặt, chảy tóc, cài áo ngực hoặc gải lưng.<br /> Trung bình<br /> Tổng số: 30 bệnh nhân.<br /> ROM Gập vai: 0-90 độ.<br /> Số ngày điều trị nhiều nhất 30 ngày.<br /> ROM Dang vai: 0- 90 độ.<br /> Số ngày điều trị ít nhất 14 ngày. ROM Xoay trong, xoay ngoài: 0- 45 độ.<br /> Số ngày điều trị trung bình 35 ngày. Đau: đau vừa: 3/10.<br /> Phân loại Bệnh nhân có thực hiện các chức năng vuốt<br /> Bảng 2. Phân loại theo giới tính mặt, chảy tóc (đau và có sự trợ giúp một phần)<br /> Tổng Số NAM NỮ cài áo ngực hoặc gải lưng cần sự trợ giúp 50%.<br /> 30 14/30 (46,67%) 16/30 (53,33%)<br /> Nhẹ<br /> Bảng 3. Phân loại theo tuổi ROM Gập vai: 0- 150 độ.<br /> Tổng Số 40 – 50 T 51 – 70 T > 70 T<br /> ROM Dang vai: 0- 120 độ.<br /> 30 1 21 8<br /> 3,33% 70% 26,67% ROM Xoay trong, xoay ngoài:0 – 50 độ.<br /> p< 0,05. Đau: đau ít 1/10.<br /> Bảng 4. Phân loại theo vai Trái – Phải Bệnh nhân thực hiện được các chức năng<br /> Tổng Số Trái Phải 2 bên vuốt mặt, chảy tóc (đau ở cuối tầm), cài áo ngực<br /> 30 14 15 1 hoặc gảy lưng phải có sự trợ giúp một phần.<br /> 46,67 % 50 % 3,33 %<br /> Bảng 8. Phân loại theo ROM<br /> Bảng 5. Phân loại theo tay thuận – không thuận Tổng Số Mức độ<br /> Tổng Số Thuận Không thuận 2 bên Nặng Trung Bình Nhẹ<br /> 30 16 13 1 30 10 12 8<br /> 53,33 % 43,33 % 3,33 % 33,33 % 40% 26,67 %<br /> Bảng 6. Phân loại theo thể bệnh Kết quả PHCN sau một thời gian điều trị<br /> Tổng Số Nguyên phát Thứ phát<br /> Tiêu chuẩn đánh giá dựa vào mức độ đau,<br /> 30 20 10<br /> ROM và hoạt động chức năng:<br /> 66,67 % 33,33%<br /> Bảng 7. Phân loại theo thời gian lúc bắt đầu giới hạn Tốt<br /> vận động đến lúc bắt đầu điều trị Bệnh nhân thực hiện tốt các động tác khớp<br /> Tổng Số < 1 tháng Từ 2-6 tháng > 6 tháng vai, ROM các cử động khớp vai đạt 95%,<br /> 30 8 12 10 không đau.<br /> 26,67% 40% 33,33 % 15 bệnh nhân(50%) thực hiện độc lập hết các<br /> chức năng.<br /> <br /> <br /> 106 Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Thống Nhất 2019<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 23 * Số 3 * 2019 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Khá Số bệnh nhân ở 2 nhóm nguyên phát và thứ<br /> Bệnh nhân thực hiện các động tác nhưng còn phát có khác biệt nhiều (63,16 % / 36,84%).Cho<br /> đau ở cuối tầm, ROM các cử động của khớp vai thấy số người bị mắc do không rỏ nguyên nhân<br /> đạt 80%, còn đau một ít. nhiều hơn số người mắc có nguyên nhân.<br /> 10 bệnh nhân (33,33%) thực hiện độc lập Tỷ lệ người mắc bên P nhiều hơn bên T<br /> được một số chức năng, chức năng cài áo ngực (51,58%/46,32%).<br /> hoặc gải lưng cần có sự trợ giúp một phần. Các y văn trên thế giới cũng ghi nhận sự<br /> Trung bình tương đương về tỷ lệ ngưới mắc bên P và T.<br /> Bệnh nhân thực hiện được các động tác còn Về vấn đề thuận tay<br /> đau, ROM các cử động của khớp vai đạt 50%, Chúng tôi nhận thấy không có sự khác biệt<br /> đau vừa. giữa người mắc bên thuận và không thuận<br /> 4 bệnh nhân (13,33%) thực hiện được một (48,43 % / 49,47 %).<br /> số chức năng với sự trợ giúp một phần, chức Hầu hết bệnh nhân được đến điều trị PHCN<br /> năng cài áo ngực hoặc gảy lưng cần sự trợ muộn:<br /> giúp hoàn toàn. + Có 20 trường hợp bắt đầu sau 2 tháng có<br /> Kém giới hạn vận động.<br /> Bệnh nhân không thể thực hiện được các + Chỉ có 10 trường hợp đến trước 1 tháng.<br /> động tác, ROM của các cử động của khớp vai đạt Điều này cho thấy bệnh nhân và thầy thuốc<br />