Đánh giá kết quả phẫu thuật lấy sỏi qua da tư thế nằm ngửa: 12 trường hợp đầu tiên tại Bệnh viện Bình Dân

Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 4 * 2018<br /> <br /> <br /> ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ PHẪU THUẬT LẤY SỎI QUA DA<br /> TƯ THẾ NẰM NGỬA: 12 TRƯỜNG HỢP ĐẦU TIÊN<br /> TẠI BỆNH VIỆN BÌNH DÂN<br /> Nguyễn Lê Quý Đông*, Vũ Lê Chuyên, Phạm Phú Phát, Nguyễn Văn Ân*, Ngô Đại Hải*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Đánh giá sự an toàn, hiệu quả, những thuận lợi và khó khăn của tán sỏi qua da tư thế nằm ngửa<br /> trong điều trị bệnh nhân bị sỏi thận<br /> Phương pháp và đối tượng nghiên cứu: Đây là nghiên cứu tiến cứu mô tả hàng loạt trường hợp, tại bệnh<br /> viện Bình Dân trong khoảng thời gian từtháng 10 năm 2017 đến tháng 3 năm 2018, về việc áp dụng phương<br /> pháp tán sỏi thận qua da tư thế nằm ngửa, để hở vùng hông. Đối tượng nghiên cứu là các bệnh nhân bị sỏi thận,<br /> loại trừ những bệnh nhân có nhiễm khuẩn niệu chưa điều trị hay bất thường về đông máu. Các biến số được ghi<br /> nhận bao gồm đặc điểm của bệnh nhân, đặc điểm của sỏi, những diễn tiến trong quá trình mổ và hậu phẫu được<br /> ghi nhận. Dữ liệu được trình bày bằng số trung bình kèm độ lệch chuẩn.<br /> Kết quả: Có 12 bệnh nhân (8 nam, 4 nữ) đã được thực hiệntán sỏi qua da tư thế nằm ngửa, để hở vùng<br /> hông. Tuổi trung bình là 47,55 ± 14,85 năm. Sỏi có kích thước trung bình là 26,25± 7,25 mm. Thời gian trung<br /> bình tiến hành phẫu thuật là 96,75 ± 26,35 phút. Tỉ lệ sạch sỏi là 58,34%. Chuyển mổ hở 2 (16,67%) trường hợp.<br /> Có 3 (25%) trường hợp được ghi nhận là có biến chứng. Thời gian nằm viện trung bình là 4 ngày.<br /> Kết luận: Tán sỏi qua da tư thế nằm ngửa, để hở vùng hông, được thực hiện tại bệnh viên Bình Dân nên<br /> hiệu quả và an toàn tương đối và có những thuận tiện rõ ràng cho bác sĩ, điều dưỡng và gây mê hồi sức.<br /> ABSTRACT<br /> EVALUATION THE OUTCOMES SUPINE PERCUTANEOUS NEPHROLITHOTOMY: THE FIRST 12<br /> CASES IN BÌNH DÂN HOSPITAL<br /> Nguyen Le Quy Đong, Vu Le Chuyen, Pham Phu Phat, Nguyen Van An, Ngo Đại Hai.<br /> * Ho Chi Minh City Journal of Medicine * Supplement of Vol. 22 - No 4- 2018: 258 – 263<br /> <br /> Objective: To evaluate the safety, efficacy, advantages and disadvantages of supine percutaneous<br /> nephrolithotomy (sPCNL) in treatment the patient with kidney stone.<br /> Methods and patients: A prospective case series study about sPCNL, flank - free position, from October<br /> 2017 to March 2018 was conducted at Binh Dan hospital. All the patients with stone disease without untreated<br /> urinary infections and coagulopathy were enrolled to this study. We collected data about patient characteristics,<br /> stone features, outcomes of operations and complications. All data were expressed as mean with standard<br /> deviation.<br /> Results: There were 12 patients (8 male, 4 female) with stone were treated in sPCNL, flank - free position.<br /> The mean age was 47.55 ± 14.85 years. Mean stone size was 26.25± 7.25mm. Mean operative time was 96.75 ±<br /> 26.35 min. The stone free rate is 58.43%. We change to open lithotomy 2 (8.3%) cases. Complications occurred in<br /> 3 (25%) cases. On average, the hospitalization was 4 days.<br /> Conclusions: Supine percutaneous nephrolithotomy with flank - free position has moderate safety, efficacy<br /> with no doubt about the advantages for doctors, nurses and the anesthesists.<br /> <br /> * Khoa niệu A – BV Bình Dân<br /> Tác giả liên lạc: BS Nguyễn Lê Qúy Đông ĐT:0938 671 066 Email: dongurology@gmail.com<br /> <br /> 258 Chuyên Đề Thận – Niệu<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 4 * 2018 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ loạn đông máu.<br /> <br /> Ngày nay, với sự phát triển trong kĩ thuật và Đánh giá trước mổ<br /> dụng cụ, phương pháp lấy sỏi qua da (PCNL) đã Bệnh nhân được đánh giá trước mổ bao gồm<br /> có sự tiến triển đáng kể. Sự phát triển trong bệnh sử, thăm khám lâm sàng, những xét<br /> PCNL đã làm giảm thiểu biến chứng, giảm thời nghiệm tiền phẫu cơ bản, được chụp CT- scan hệ<br /> gian nằm viện so với mổ hở và khiến cho PCNL niệu có cản quang để đánh gía sỏi, mức độ ứ<br /> là lựa chọn hàng đầu cho điều trị sỏi thận kích nước của thận và cấu trúc giải phẫu của hệ thống<br /> thước lớn(8,9). đài bể thận.<br /> Lấy sỏi qua da ban đầu được thực hiện qua Kích thước sỏi được xác định theo chiều dài<br /> tư thế nằm sấp bởi Fernstorm và Johanson vào nhất của sỏi trên CT- scan, trong trường hợp có<br /> năm 1976(5). Ban đầu, tư thế nằm sấp được cho nhiều sỏi, kích thước sỏi được tính theo tổng<br /> rằng dễ dàng trong việc tiếp cận vào thận hơn, chiều dài nhất của từng viên sỏi. Số lượng và vị<br /> tránh tổn thương các cơ quan lân cận. Tuy nhiên, trí sỏi được phân loại theo bảng phân loại Guy<br /> tư thế này mang nhiều bất lợi cho bệnh nhân về sỏi thận.<br /> như làm giảm hô hấp và tuần hoàn, cho bác sĩ Tất cả bệnh nhân đều được nhập viện một<br /> phẫu thuật do phải tốn thời gian thay đổi tư thế ngày trước mổ và được sử dụng kháng sinh dự<br /> và tay chân bác sĩ dễ bị ảnh hưởng bởi tia xạ(11), phòng một liều trước mổ với Cephalosporin thế<br /> cũng như cho bác sĩ gây mê trong việc theo dõi hệ thứ 2.<br /> bệnh nhân trong lúc mổ(2). Kĩ thuật tiến hành<br /> Những điểm bất lợi của tư thế nằm sấp có Tất cả những trường hợp lấy sỏi qua da tư<br /> thể được khắc phục một phần nào qua việc thực thế nằm ngửa được thực hiện bởi một phẫu<br /> hiện tư thế nằm ngửa, tư thế này ban đầu được thuật viên có kinh nghiệm.<br /> phát minh bởi tác giả Valdivia vào năm 1987(11).<br /> Tư thế bệnh nhân và các mốc giải phẫu<br /> Từ đó, đã có nhiều báo cáo về sự an toàn cũng<br /> Bệnh nhân được đặt ở tư thế nằm ngửa,<br /> như hiệu quả của tư thế nằm ngửa cũng như sự<br /> dùng hai gối độn ở vùng lưng và ở vùng<br /> cải tiến về mặt kĩ thuật(1,3).<br /> mông thiết lập tư thế bệnh nhân nghiêng 20<br /> Tại bệnh viện Bình Dân, qua loạt ca đầu đến 30 độ so với mặt phẳng ngang, nghiêng<br /> tiên lấy sỏi qua da tư thế nằm ngửa vào năm qua đối bên với bên có sỏi và để hở vùng hông<br /> 2017, chúng tôi tiếp tục thực hiện kèm theo sự lưng. Tay bệnh nhân cùng bên có sỏi được bắt<br /> cải tiến về mặt kĩ thuật. Chính vì thế, chúng chéo qua ngực, chân bệnh nhân cùng bên với<br /> tôi tiến hành thực hiện bài báo cáo này để sỏi được duỗi thẳng còn chân đối bên sỏi được<br /> đánh giá sự an toàn, hiệu quả, những thuận dạng ra ngoài (hình 1), cố định tư thế bệnh<br /> lợi và khó khăn của tán sỏi qua da tư thế nằm nhân bằng dây ràng. Xác định các mốc giải<br /> ngửa trong điều trị bệnh nhân bị sỏi thậntại phẫu, đường nách sau, xường sườn số 12 và<br /> Việt Nam. mào chậu. Vùng chọc dò là vùng dưới đường<br /> ĐỐITƯỢNG-PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCỨU nách sau và từ khoảng bờ dưới xương sườn số<br /> 12 đến trên mào chậu.<br /> Tại bệnh viện Bình Dân, từ tháng 10 năm<br /> 2017 đến tháng 3 năm 2018, chúng tôi tiến Kĩ thuật đâm kim vào hệ thống đài bể thận<br /> hành nghiên cứu tiến cứu mô tả hàng loạt ca Sau khi dùng máy soi bàng quang đặt thông<br /> trên các bệnh nhân có sỏi thận, loại trừ những niệu quản 8 Fr, chúng tôi bơm thuốc cản quang<br /> trường hợp có nhiễm trùng tiểu chưa điều trị vào hệ thống đài bể thận. Chúng tôi không thay<br /> hay những bệnh nhân có bất thường về rối đổi tư thế mà tiến hành chọc dò dưới hướng dẫn<br /> <br /> <br /> <br /> Chuyên Đề Thận – Niệu 259<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 4 * 2018<br /> <br /> của C arm vào đỉnh đài thận với vị trí chọc dò là chỉnh chiều trước và sau. Chúng tôi thường chọc<br /> dưới đường nách sau khoảng từ 1 đến 2 cm. dò sao cho kim chọc dò hướng lên trên để tạo<br /> Chọc dò đài thận bằng kĩ thuật 2 mặt phẳng, điều kiện khi tán sỏi thì sỏi vụn có thể trôi ra<br /> trong đó mặt phẳng đứng để chỉnh phương qua ngoài theo trọng lực (hình 2)<br /> trái hay qua phải và mặt phẳng nghiêng 30 độ<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 1. Tư thế bệnh nhân trong lấy sỏi qua da nằm ngửa để hở vùng hông. a) Hướng nhìn ngang: số 1 và 2 là vị<br /> trí lần lượt gối độn dưới lưng và dưới mông, và được cố định bằng dây ràng. b) Hướng nhìn chếch: tư thế bệnh<br /> nhân nghiêng khoảng 20 -30 độ so mới mặt phẳng ngang.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 2.a) Vị trí chọc kim được xác định dưới đường nách sau sao cho mũi kim hướng lên trên vào đài thận. b)<br /> hình ảnh trên màn hình huỳnh quang dưới tia C arm.<br /> Tiến hành nong thận và tán sỏi và gắp sỏi vụn. thông oxy (Hình 3).<br /> Khi thấy nước tiểu chảy ra, luồn guidewire<br /> vào hệ thống đài bể thận, tuỳ theo chiều rộng<br /> của hệ thống đài bể thận nong thận bằng bộ<br /> nong Alken đến số thích hợp, đặt Amplatz dùng<br /> máy soi thận tiếp cận sỏi.<br /> Dùng năng lương siêu âm hay laser tán vụn<br /> sỏi, gắp sỏi vụn bằng basket hay kềm. Sau khi Hình 3. Vị trí thông thận ra da bằng Foley 20 Fr sau<br /> tán sỏi mở thận ra da bằng thông Foley hay khi hoàn tất PCN tư thế ngửa, để hở vùng hông.<br /> <br /> <br /> 260 Chuyên Đề Thận – Niệu<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 4 * 2018 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Mở thận ra da Bằng cách chụp KUB và siêu âm trong thời<br /> Chúng tôi tiến hành mở thận ra da trong hầu gian hậu phẫu, sự sạch sỏi được xác định trong<br /> hết các trường hợp bằng thông Foley hay oxy. 7/12 trường hợp với tỉ lệ là 58,34%. Trong 5<br /> Thông thận được rút ra khi nước tiểu qua thông (41,6%) trường hợp được xác định còn sót sỏi, 3<br /> thận trong. (25%) trường hợp được theo dõi, 2 (16,67%)<br /> trường hợp được tán sỏi ngoài cơ thể bổ sung.<br /> Theo dõi hậu phẫu<br /> Chúng tôi theo dõi bệnh nhân hậu phẫu. Các Tất cả các ca đều được mở thận ra bằng<br /> thông Foley, thời gian rút thông Foley trung<br /> diễn tiến bất thường và biến chứng trong quá<br /> trình hậu phẫu được ghi nhận và phân loại theo bình là 3 ngày và thời gian nằm viện là 4 ngày.<br /> tiêu chuẩn Clavien - Dindo. Những thất bại và biến chứng<br /> Tỉ lệ sạch sỏi được đánh gía trong quá trình Trong loạt trường hợp nghiên cứu, chúng tôi<br /> hậu phẫu bằng KUB và siêu âm bụng tổng quát. chuyển mổ hở trong 2 (16,67%) trường hợp. Một<br /> Bênh nhân được đánh giá là sạch sỏi khi trên trường hợp, chúng tôi bị tụt Alken và guidewire<br /> KUB và siêu âm sỏi vụn dưới 5mm. trong quá trình nong vào thận. Một trường hợp<br /> chúng tôi chúng tôi không thể đặt Amplatz vào<br /> KẾT QUẢ<br /> đài thận do không đủ chiều dài.<br /> Đặc điểm bệnh nhânvà sỏi. Chúng tôi ghi nhận 3 (25%) trường hợp<br /> Trong nghiên cứu, có 12 bệnh nhân (12 biến chứng, các biến chứng được liệt kê và<br /> nam:4 nữ) có sỏi thận được tiến hành lấy sỏi qua phân độ Clavien - Dindo kèm theo kinh<br /> da tư thế nằm ngửa. Tuổi trung bình của bệnh nghiệm xử lý của chúng tôi được thể hiện ở<br /> nhân là 47,55 ± 14,85 năm với tỉ số khối cơ thể là bảng 1. Chúng tôi không ghi nhận trường hợp<br /> 22,26 ± 2,36 kg/m2. Trong nhóm bệnh nhân, có 2 nào tổn thương cơ quan lân cận. Mọi bệnh<br /> (16,67%) bệnh nhân có tiền căn mổ sỏi thận trước nhân gặp biến chứng sau khi xử trí đều không<br /> đó. Về tính chất sỏi, kích thước sỏi trung bình là ảnh hưởng đến sức khoẻ.<br /> 26,25 ± 7,25 mm. Chúng tôi phân loại số lượng và Bảng 1. Các biến chứng gặp phải và kinh nghiệm xử<br /> vị trí sỏi theo phân loại Guy về sỏi thận, phân trí<br /> loại I có 1 (8,3%) trường hợp, phân loại II có 8 Số Phân loại theo Kinh nghiệm<br /> Biến chứng<br /> (66,7%) trường hợp, phân loại III có 3 (25%) lượng Clavien - Dindo xử lý<br /> trường hợp. Sỏi gây thận ứ nước, độ 0 có 1 (8,3%) Dò nước tiểu 1 I Theo dõi<br /> Chuyển mổ cấp<br /> trường hợp, độ I có 2 (16,7%) trường hợp, độ II Chảy máu không<br /> 1 IIIb cứu khâu cầm<br /> cầm được<br /> có 7 (58,3%) trường hợp, độ III có 2 (16,7%) máu.<br /> trường hợp. Hạ hemoglobin 1 I Truyền máu<br /> <br /> Kết quả phẫu thuật BÀN LUẬN<br /> Thời gian mổ, tính từ lúc đặt nội khí quản Ngày nay, PCNL được coi là lựa chọn đầu<br /> đến lúc kết thúc mở thận ra da, trung bình là tiên cho bệnh bệnh nhân có sỏi thận gây triệu<br /> 96,75 ± 26,35 phút, ngắn nhất là 55 phút và dài chứng, đây là thủ thuật ít xâm lấn với độ hiệu<br /> nhất là 150 phút. Về chọc dò đài thận, chúng tôi quả và biến chứng có thể chấp nhận được(4). Trải<br /> chọc dò vào đài dưới 8 (66,7%) trường hợp, đài qua nhiều năm thực hiện lấy sỏi qua da với tư<br /> giữa 3 (25%) trường hợp và đài dưới 1 (8,3%) thế nằm sấp và trở nên quen thuộc với kĩ thuật<br /> trường hợp. Chúng tôi nong thận bằng Alken này. Trong quá trình làm nằm sấp, chúng tôi<br /> đến số 30 Fr trong 6 (50%) trường hợp, đến số 26 nhận thấy những hạn chế của kĩ thuật này. Đầu<br /> Fr trong trường hợp 5 (41,6%) và đến số 18 Fr tiên, thực hiện PCNL nằm sấp rất tốn sức để<br /> thay đổi tư thế, việc chuyển tư thế sản khoa sang<br /> trong 1 (8,3%) trường hợp.<br /> <br /> <br /> Chuyên Đề Thận – Niệu 261<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 4 * 2018<br /> <br /> tư thế nằm sấp ngoài việc tốn thời gian còn tốn của tư thế nằm ngửa là dài hơn so với tư thế nằm<br /> nhân lực vì cần ít nhất 3 người. Thứ hai, tư thế sấp. Nghiên cứu phân tích tổng hợp mới nhất(4),<br /> nằm sấp làm rối loạn cung lượng tim và làm hạn về các mặt như thời gian phẫu thuật, tỉ lệ sạch<br /> chế hô hấp do vùng ngực và vùng bụng bị ép sỏi và thời gian nằm viện giữa tư thế nằm ngửa<br /> xuống mặt bàn mổ. Cuối cùng, sau khi sỏi tán và nằm sấp là như nhau, nhưng tư thế nằm ngửa<br /> vụn, những sỏi nhỏ rất khó tự trôi ra theo trọng có tỉ lệ truyền máu thấp hơn và tỉ lệ sốt sau mổ ít<br /> lực trong tư thế nằm sấp. hơn so với tư thế nằm sấp. Hầu hết các nghiên<br /> Sau khi chúng tôi chuyển thực hiện PCNL từ cứu đều cho thấy kết quả phẫu thuật của tư thế<br /> tư thế nằm sấp sang tư thế nằm ngửa, chúng tôi nằm ngửa và nằm sấp là như nhau và phụ thuộc<br /> cảm thấy rất vui vì chúng tôi không còn tốn công nhiều vào kinh nghiệm của phẫu thuật viên.<br /> thay đổi thư thế bệnh nhân, quá trình thực hiện Tỉ lệ biến chứng trong nghiên cứu của chúng<br /> PCNL nằm ngửa thoải mái hơn do chúng tôi có tôi là 25%, khi so sánh với nghiên cứu đa trung<br /> thể ngồi trong toàn bộ quá trình. Trong thời gian tâm trên toàn thế giới CREOS về kết quả của<br /> thực hiện PCNL nằm ngửa, chúng tôi nhận ra PCNL với tỉ lệ biến chứng được thống kê là<br /> rằng việc đâm kim vào đỉnh nhú đài thận dễ 20,5%(10), tỉ lệ biến chứng ghi nhận trong nghiên<br /> dàng hơn so với nằm sấp do đài thận nằm ngay cứu của chúng tôi có thể chấp nhận được. Trong<br /> trước và song song với đường đâm của kim. Sau nghiên cứu không xảy ra các biến chứng mức độ<br /> khi tán, sỏi vụn có thể trôi theo tự nhiên và dễ nặng như tổn thương cơ quan lân cận hay nguy<br /> dàng trong lúc rút ống soi thận ra ngoài. Không hiểm đến sức khoẻ hay tính mạng.<br /> những thế, bác sĩ gây mê cũng theo dõi sinh hiệu Hạn chế của đề tài là thời số lượng mẫu chưa<br /> bệnh nhân trong quá trình thực hiện PCNL nằm đủ lớn và chưa có so sánh đối chiếu giữa PCNL<br /> ngửa dễ dàng và tốt hơn so với nằm sấp. Tuy tư thế nằm ngửa và nằm sấp. Trong tương lai,<br /> nhiên, chúng tôi cũng gặp phải những khó khăn chúng tôi sẽ tiếp tục tiến hành thêm và phát triển<br /> của tư thế nằm ngửa, đó là thận rất di động gây đề tài.<br /> khó khăn trong quá trình nong và rất dễ tụt bộ<br /> KẾT LUẬN<br /> nong, đặc biệt là nong bằng Alken. Ngoài ra,<br /> trong tư thế nằm ngửa, không gian vùng chọc Lấy sỏi qua da tư thế nằm ngửa để hở vùng<br /> kim rất giới hạn nên việc tiếp cận đài trên mang lưng mang nhiều ưu điểm so với tư thế nằm sấp.<br /> nhiều biến chứng và lượng nước tưới rửa trong Kĩ thuật này có tính an toàn và hiệu quả chấp<br /> tư thế nằm ngửa thường đi ra ngoài nhiều hơn nhận được. Việc thực hiện lấy sỏi qua da tư thế<br /> gây hạn chế tầm nhìn làm khó khăn trong quá nằm ngửa giúp chuyên sâu hoá trong lĩnh vực<br /> trình thao tác trong thận. nội soi điều trị sỏi thận và cung cấp thêm sự lựa<br /> Trong nghiên cứu tiến cứu của chúng tôi về chọn hợp lý cho bác sĩ và bệnh nhân.<br /> PCNL nằm ngửa có tỉ lệ sạch sỏi thấp hơn và TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> thời gian mổ kéo dài hơn so với kinh nghiệm 1. Ahmad AA, Alhunaidi O et al. (2017). Current trends in<br /> chúng tôi khi làm nằm PCNL nằm sấp. Tuy percutaneous nephrolithotomy: an internet-based survey. Ther<br /> Adv Urol, 9(9-10): 219-226.<br /> nhiên, chúng tôi tin rằng qua thời gian chúng tôi 2. Edgcombe H, Carter K et al (2008). Anaesthesia in the prone<br /> sẽ làm tăng tỉ lệ sạch sỏi và rút ngắn thời gian position. Br J Anaesth vol. (100): pp. 165-183.<br /> 3. Falahatkar S, Farzan A, Allahkhah A (2011). Is complete supine<br /> mổ trong PCNL nằm ngửa. Hiện nay, có rất<br /> percutaneous nephrolithotripsy feasible in all patients? Urol Res;<br /> nhiều nghiên cứu phân tích tổng hợp so sánh 39:99–104.<br /> giữa 2 tư thế nằm sấp và nằm ngửa. Hai nghiên 4. Falahatkar S, Mokhtari G, Teimoori M (2016). An update on<br /> supine versus prone percutaneous nephrolithotomy: a meta-<br /> cứu đầu tiên(12,7), kết luận rằng tỉ lệ sạch sỏi và analysis. Urol J 13: 2814 - 2822.<br /> biến chứng giữa hai tư thế nằm ngửa và nằm sấp 5. Ferstrom I, Johansson B (1976). Percutaneous pyelolithotomy: a<br /> là tương đương, tuy nhiên thời gian phẫu thuật new extraction technique. Scand J Urol Nephrol; 10:257–9.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 262 Chuyên Đề Thận – Niệu<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 4 * 2018 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> 6. Hoznek A, Rode J, Ouzaid I, Faraj B, Kimuli M, de la Taille A et 11. Valdivia JG, Lachares Santamarıa E, Villarroya Rodrıguez J,<br /> al (2012). Modified supine percutaneous nephrolithotomy for Taberner Llop J, Abril Baquero G, Aranda Lassa JM, et al (1987).<br /> large kidney and ureteral stones. Technique and results. Eur Percutaneous nephrolithectomy: simplified technique<br /> Urol; 61:164–70. (preliminary report). Arch Esp Urol; 40:177–80.<br /> 7. Liu L, Zheng S, Xu Y, Wei Q. (2010) Systemic review and meta- 12. Wu P, Wang L, Wang K. (2011). Supine versus prone position in<br /> analysis of percutaneous nephrolithotomy for patient in the percutaneous nephrolithotomy for kidney calculi: a meta-<br /> supine versus prone position. J Endourology 24: 1941 - 1946. analysis. Int Urol Nephrol, 43: 67 -77.<br /> 8. Michel MS, Trojan L, Rassweiler JJ (2007). Complications in<br /> percuta- neous nephrolithotomy. Eur Urol, 51:899–906.<br /> 9. Preminger GM, Assimos DG, Lingeman JE, Nakada SY, Pearle<br /> Ngày nhận bài báo: 10/05/2017<br /> JS, Wolf Jr JS, et al (2005). AUA guideline on management of Ngày phản biện nhận xét bài báo: 01/06/2018<br /> staghorn calculi: diagnosis and treatment recommendations. J<br /> Urol; 173:1991.<br /> Ngày bài báo được đăng: 20/07/2018<br /> 10. Seitz C, Desai. Incidence, Prevention, and Management of<br /> Complications Following Percutaneous Nephrolitholapaxy. Eur<br /> Urol, Volume 61, 146–15<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Chuyên Đề Thận – Niệu 263<br />