Đánh giá kết quả phẫu thuật thay đĩa đệm nhân tạo có khớp điều trị thoát vị đĩa đệm cột sống cổ một tầng

t¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 9-2019<br /> <br /> <br /> ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ PHẪU THUẬT THAY ĐĨA ĐỆM NHÂN TẠO<br /> CÓ KHỚP ĐIỀU TRỊ THOÁT VỊ ĐĨA ĐỆM CỘT SỐNG CỔ MỘT TẦNG<br /> Nguyễn Trung Kiên1; Vũ Văn Hòe2; Nguyễn Hùng Minh2; Quách Thị Cần3<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: đánh giá kết quả phẫu thuật thoát vị đĩa đệm cột sống cổ một tầng sử dụng đĩa<br /> đệm nhân tạo có khớp. Đối tượng và phương pháp: nghiên cứu tiến cứu, mô tả, không đối chứng<br /> 46 trường hợp được phẫu thuật thoát vị đĩa đệm cột sống cổ một tầng tại Khoa Phẫu thuật<br /> Thần kinh, Bệnh viện Quân y 175 từ 11 - 2011 đến 12 - 2016. Kết quả: 46 bệnh nhân thoát vị<br /> đĩa đệm cột sống cổ đơn tầng được phẫu thuật thay đĩa đệm nhân tạo có khớp: thời gian<br /> phẫu thuật trung bình 65,33 ± 16,38 phút, không phải truyền máu trong mổ với lượng máu mất<br /> trung bình 65,87 ± 26,21 ml, không có tai biến trong mổ. Cải thiện triệu chứng đau cổ, tay: VAS cổ<br /> và tay (lần lượt là 1,73 và 1,30) khác biệt so với trước điều trị (6,74 và 6,33), p < 0,001. Hồi phục tốt<br /> chức năng cột sống sau mổ 12 tháng (8,86%), khác biệt rõ rệt so với trước mổ (43,52%)<br /> (p< 0,001). Chức phận tủy ở nhóm bệnh nhân có hội chứng tủy và rễ - tủy hồi phục rất tốt và<br /> tốt, điểm JOA trước mổ 10,55, sau mổ 12 tháng trung bình 16,12. Kết luận: phương pháp phẫu<br /> thuật điều trị thay đĩa đệm nhân tạo có khớp cho thoát vị đĩa đệm cột sống cổ một tầng cho kết<br /> quả tốt, thời gian phẫu thuật ngắn, ít mất máu, cải thiện tốt triệu chứng đau cổ, tay, hồi phục tốt<br /> chức năng cột sống cũng như chức phận tủy.<br /> * Từ khóa: Thoát vị đĩa đệm cổ đơn tầng; Đĩa đệm nhân tạo; Phẫu thuật thay đĩa đệm.<br /> <br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ cơ, giảm đau chống viêm, phong bế rễ<br /> thần kinh. Điều trị phẫu thuật được đặt ra<br /> Thoát vị đĩa đệm (TVĐĐ) cột sống cổ khi điều trị nội khoa khoảng 6 tuần đúng<br /> là bệnh lý do đĩa đệm cột sống cổ thoái phác đồ không hiệu quả. Mục đích của<br /> hóa thoát vị chèn ép vào rễ thần kinh điều trị ngoại khoa là giải phóng chèn ép<br /> hoặc tủy cổ, bệnh có tỷ lệ mắc cao, đứng rễ và tủy sống do đĩa đệm thoát vị, đảm<br /> thứ hai sau TVĐĐ cột sống thắt lưng. bảo cấu trúc của cột sống cổ, nhằm hạn<br /> Triệu chứng lâm sàng của TVĐĐ cột sống chế quá trình thoái hóa tiến triển [2].<br /> cổ khá đa dạng, tùy thuộc vào vị trí, thể loại, Cho đến nay, phương pháp điều trị được<br /> mức độ thoát vị [12]. áp dụng rộng rãi là lấy đĩa đệm, giải ép,<br /> Phương pháp điều trị bảo tồn gồm hàn xương liên thân đốt. Vật liệu thay thế<br /> nghỉ ngơi, vật lý trị liệu, dùng thuốc giãn cho xương ghép tự thân ra đời đã giúp<br /> <br /> 1. Bệnh viện Quân y 175<br /> 2. Bệnh viện Quân y 103<br /> 3. Bệnh viện Tai Mũi Họng Trung ương<br /> Người phản hồi: Nguyễn Trung Kiên (drkienbv175@gmail.com)<br /> Ngày nhận bài: 10/10/2019; ngày phản biện đánh giá bài báo: 21/11/2019<br /> Ngày bài báo được đăng: 10/12/2019<br /> <br /> 152<br />  t¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 9-2019<br /> <br /> giảm thiểu các biến chứng đau đớn vùng 2. Phương pháp nghiên cứu.<br /> lấy xương, tuy nhiên, kết quả điều trị vẫn Nghiên cứu mô tả tiến cứu, theo dõi dọc,<br /> không đạt được lý tưởng do quá trình hàn không đối chứng.<br /> xương làm cứng một đoạn vận động cột<br /> sống cổ, gây tăng nguy cơ các bệnh lý * Chỉ tiêu nghiên cứu:<br /> đốt sống liền kề. Kỹ thuật thay đĩa đệm - Kết quả trong mổ:<br /> nhân tạo ra đời vài thập niên gần đây vừa + Thời gian mổ: tính từ khi rạch da đến<br /> có hiệu quả tốt trong giải quyết nguyên khi đóng vết mổ.<br /> nhân bệnh lý, đồng thời duy trì được chiều<br /> + Lượng máu mất: tính bằng lượng<br /> cao gian đốt, duy trì đường cong sinh lý cột<br /> dịch bao gồm nước tưới rửa và máu thu<br /> sống, bảo tồn chuyển động các đốt sống,<br /> mang lại kết quả điều trị rất khả quan [3, 4]. được ở cuối cuộc mổ trừ đi lượng nước<br /> tưới rửa trong mổ.<br /> Phương pháp thay đĩa đệm nhân tạo<br /> điều trị TVĐĐ cột sống cổ được áp dụng - Tai biến, biến chứng: chảy máu, tổn<br /> trong nước từ năm 2009 và hiệu quả được thương tạng vùng cổ trước, nhiễm trùng.<br /> chứng minh qua một số báo cáo.Tuy nhiên, - So sánh mức độ đau (cổ, tay), chỉ số<br /> cho đến nay, chưa có nghiên cứu trong giảm chức năng cột sống sống cổ, mức<br /> nước nào tập trung trên đối tượng TVĐĐ độ tổn thương tủy… sau điều trị tại thời<br /> cổ đơn tầng. Vì vậy, chúng tôi tiến hành đề điểm ra viện, sau 6 và 12 tháng so với<br /> tài nhằm mục tiêu: Đánh giá hiệu quả trên trước phẫu thuật:<br /> lâm sàng điều trị phẫu thuật TVĐĐ cột sống<br /> cổ một tầng sử dụng đĩa đệm nhân tạo. + Mức độ đau theo thang điểm VAS.<br /> + Chỉ số giảm chức năng cột sống cổ<br /> ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP<br /> (NDI), phân chia mức độ giảm chức năng<br /> NGHIÊN CỨU<br /> cột sống cổ theo Vernon và Mior [5].<br /> 1. Đối tượng nghiên cứu.<br /> + Mức độ tổn thương tủy dựa vào<br /> Bệnh nhân (BN) được chẩn đoán xác<br /> thang điểm JOA của Benzel (1991) trên<br /> định TVĐĐ cột sống cổ đơn tầng, phẫu thuật<br /> BN có hội chứng chèn ép tủy cổ và hội<br /> thay đĩa đệm nhân tạo có khớp tại Khoa<br /> chứng chèn ép tủy - rễ [6].<br /> Phẫu thuật Thần kinh, Bệnh viện Quân y<br /> 175 từ tháng 11 - 2011 đến 12 - 2016. - Phân tích số liệu dựa trên phần mềm<br /> * Tiêu chuẩn lựa chọn:BN được chẩn thống kê y học SPSS 22.0.<br /> đoán xác định TVĐĐ cột sống cổ một tầng<br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ<br /> dựa vào tiêu chuẩn lâm sàng và hình ảnh<br /> cộng hưởng từ, được phẫu thuật thay đĩa BÀN LUẬN<br /> đệm nhân tạo CSC loại DiscocervTM. Nghiên cứu gồm 46 BN TVĐĐ cột sống<br /> * Tiêu chuẩn loại trừ:BN mất vững cột cổ đơn tầng được phẫu thuật thay đĩa<br /> sống cổ, nhiễm trùng vùng cổ trước, loãng đệm nhân tạo toàn phần, tuổi trung bình<br /> xương (đo mật độ xương chỉ số T-score 50,70 ± 10,97; nam: 43,47%; nữ: 56,53%,<br /> ≤ -2,5), có tiền sử phẫu thuật TVĐĐ cột khám lại 37/46 BN (80,43%) sau mổ<br /> sống cổ, không đầy đủ hồ sơ nghiên cứu 12 tháng, chúng tôi thu được một số kết<br /> hoặc không đồng ý tham gia nghiên cứu. quả sau:<br /> <br /> 153<br /> t¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 9-2019<br /> <br /> 1. Kết quả trong mổ và các biến hơn và lượng máu mất nhiều hơn. Chúng<br /> chứng sớm. tôi cũng nhận thấy kính vi phẫu giúp quan<br /> * Thời gian mổ, lượng máu mất trong mổ: sát tổn thương trong mổ dễ dàng hơn và<br /> Thời gian phẫu thuật trung bình65,33 ± sử dụng khoan mài cao tốc để giải quyết<br /> 16,38 phút (dài nhất 120 phút, ngắn nhất các nguyên nhân khác gây chèn ép rễ<br /> 45 phút). Chúng tôi không phải truyền máu thần kinh và tủy sống (quá phát mỏ xương,<br /> cho BN nào trong mổ với số lượng máu dây chằng, nhân nhày thoát vị vào ống<br /> mất trung bình 65,87 ml (ít nhất 50 ml, sống...) là yếu tố giúp ca mổ thuận lợi, rút<br /> nhiều nhất 150 ml). Pimenta nghiên cứu ngắn thời gian và lượng máu mất.<br /> trên 53 BN từ năm 2002 - 2003, phẫu thuật Trong mổ, chúng tôi không gặp tai biến<br /> thay một tầng đĩa đệm cột sống cổ có thời chảy máu, tổn thương tạng hay phẫu<br /> gian mổ 50 phút, lượng máu mất khoảng thuật nhầm tầng. Kết quả của các tác giả<br /> 50 ml [7]. Năm 2007, Ramadan thay đĩa khác cũng cho tỷ lệ tai biến thấp, mặc dù<br /> đệm cổ loại Discocerv cho 17 BN, thời gian vùng cổ trước có giải phẫu khá phức tạp<br /> mổ trung bình 67,1 ± 20,2 phút (ngắn nhất [7, 8, 9]. Quá trình hậu phẫu, 1 trường<br /> 35 phút, dài nhất 120 phút) [8]. Như vậy, hợp tụ máu vết mổ. BN xuất hiện đau tức<br /> nhìn chung kết quả của chúng tôi khá vùng cổ, khó thở, vùng cổ trước sưng<br /> tương đồng với các nghiên cứu trên. phồng, đã mở lại vết mổ để xử trí. Sau<br /> Thực tế, ngoài các yếu tố bệnh lý, mức đó, BN ổn định, ra viện không để lại di<br /> độ thành thạo của phẫu thuật viên chính chứng nào. O’Neill nhận xét có tới 35% ổ<br /> và người phụ cũng là một yếu tố ảnh máu tụ vùng mổ xuất hiện muộn trung<br /> hưởng đến thời gian phẫu thuật và lượng bình khoảng ngày thứ 6 sau mổ, đồng<br /> máu mất trong mổ. Vì vậy, khi mới áp thời tác giả cũng khuyên nên đặt dẫn lưu<br /> dụng kỹ thuật, thời gian các ca mổ dài để phòng tránh biến chứng này [10].<br /> <br /> 2. Đánh giá mức độ đau theo VAS.<br /> <br /> 8 6.74<br /> 7<br /> 6<br /> 6.33<br /> Điểm VAS<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 5 3.78<br /> 4<br /> 3 1.89 1.73<br /> 2 3.2<br /> 1<br /> 0 1.13 1.3<br /> Trước mổ Ra viện Sau 6 tháng Sau 12 tháng<br /> <br /> VAS cổ VAS tay<br /> <br /> Biểu đồ 1: So sánh mức độ đau cổ, đau tay theo thang điểm VAS trước mổ và<br /> lúc ra viện, sau 6 và 12 tháng.<br /> <br /> 154<br />  t¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 9-2019<br /> <br /> Trước mổ, điểm VAS đo được ở cổ và nhanh sau mổ, nhưng ở một số BN không<br /> tay lần lượt là 6,74 và 6,33;lúc ra viện hết đau hoàn toàn,đây không chỉ đơn<br /> thang điểm VAS đã giảm xuống còn thuần là triệu chứng của TVĐĐ/cột sống<br /> 3,78tại cổ và 3,20 ở tay. Tại thời điểm cổ gây nên mà còn do nhiều nguyên nhân<br /> khám lại sau 6 và 12 tháng, VAS cổ và khác như thoái hóa cột sống, loãng xương…<br /> tay tiếp tục giảm. So sánh điểm VAS Zhao (2019) cũng cho kết quả VAS cổ,<br /> trước phẫu thuật và tại các thời điểm sau tay trước mổ (4,8 ± 2,3 và 5,4 ± 1,8) giảm<br /> phẫu thuật thấy khác biệt có ý nghĩa xuống lần lượt 1,7 ± 1,7 và 1,0 ± 1,7 tại<br /> thống kê (p