Đánh giá sự khác biệt giữa đau thần kinh và đau thụ thể mạn tính bằng thang điểm DN4 và LANSS

Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 1 * 2016<br /> <br /> <br /> ĐÁNH GIÁ SỰ KHÁC BIỆT GIỮA ĐAU THẦN KINH<br /> VÀ ĐAU THỤ THỂ MẠN TÍNH BẰNG THANG ĐIỂM DN4 VÀ LANSS<br /> Lục Chánh Trực*; Vũ Anh Nhị**<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Đặt vấn đề: Thang điểm DN4 và LANSS, phiên bản tiếng Việt, có thể giúp phân biệt được đau thần kinh và<br /> đau thụ thể trên lâm sàng.<br /> Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: Để đánh giá sự khác biệt giữa đau thần kinh và đau thụ thể trên<br /> lâm sàng bằng thang điểm DN4 và LANSS, chúng tôi tiến hành dịch và tương thích văn hóa hai thang điểm<br /> DN4 và LANSS từ phiên bản tiếng Anh sang tiếng Việt. Sau đó tiến hành đánh giá trên 268 bệnh nhân ở bệnh<br /> viện Chợ Rẫy bị đau thần kinh và đau thụ thể, qua đó tìm sự khác biệt dựa trên hai thang điểm đã có, đồng thời<br /> đánh giá độ tin cậy, tính giá trị của cả hai thang điểm phiên bản tiếng Việt; xác định được độ nhạy, độ đặc hiệu,<br /> giá trị tiên đoán dương, giá trị tiên đoán âm.<br /> Kết quả: Độ nhạy của thang điểm DN4 tại điểm cắt ≥ 4 là 76,69% và của thang điểm LANSS tại điểm cắt ≥<br /> 8 là 81,20%. Độ đặc hiệu của DN4 là 86,03% và của LANSS là 87,5%. Diện tích dưới đường cong của thang<br /> điểm DN4, phiên bản tiếng Việt là 0,884 (khoảng tin cậy 95%: 0,84 – 0,92; độ lệch chuẩn: 0,021); của thang điểm<br /> LANSS, phiên bản tiếng Việt là 0,903 (khoảng tin cậy 95%: 0,861-0,936; độ lệch chuẩn: 0,0193). Diện tích dưới<br /> đường cong của thang điểm LANSS lớn hơn DN4 (p>0,005).<br /> Kết luận: Cả hai thang điểm DN4 và LANSS đều là những công cụ tầm soát tốt, có thể sử dụng hai thang<br /> điểm DN4 và LANSS, phiên bản tiếng Việt, để phân biệt đau thần kinh và đau thụ thể trên lâm sàng và nghiên<br /> cứu khác.<br /> Từ khóa: Thang điểm DN4, thang điểm LANSS, đau thần kinh, đau thụ thể. DN4<br /> ABSTRACT<br /> COMPARISION BETWEEN NEUROPATHIC AND NOCICEPTIVE PAIN BY THE DN4 AND LANSS<br /> QUESTIONNAIRE, VIETNAMESE VERSION.<br /> Luc Chanh Truc; Vu Anh Nhi* Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Supplement of Vol. 20 - No 1 - 2016: 168 - 174<br /> <br /> Background: The Vietnamese version of DN4 and LANSS questionnaires, can help differentiate between<br /> neuropathic pain and nociceptive pain.<br /> Method: To evaluate differences between neuropathic and nociceptive pain assessed by DN4 and LANSS<br /> questionnaires; we conducted cultural adaptation into the Vietnamses language by means of conceptual<br /> equivalence, two questionnaire DN4 and LANSS from English to Vietnamese version, then proceeded evaluation<br /> in 268 in ChoRay hospital for neuropathic and nociceptive pain using between two questionnaires, evaluating<br /> reliability, and validity of both questionnaires from Vietnamese version, determining the sensitivity, specificity,<br /> positive and negative predictive values.<br /> Result: The sensitivity of the DN4 questionnaire, Vietnamese version, with an accepted cut- off value of ≥ 4<br /> was 76.69% and that of the LANSS questionnaire, Vietnamese version, with an accepted cut-off value of ≥ 8 was<br /> 81.2%. The specificity of the DN4 instrument, Vietnamses version was 86.03% and that of the LANSS<br /> instrument, Vietnamses version was 87.5%. The estimated area under the ROC curve (95% confidence interval)<br /> <br /> *<br /> Phòng khám đa khoa Việt Thái Hòa, ** Bộ môn Thần Kinh, ĐHYD TPHCM<br /> Tác giả liên lạc: BS. Lục Chánh Trực ĐT: 0983007719 Email: luc_chanhtruc@yahoo.com<br /> <br /> 168 Nội Khoa<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 1 * 2016 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> was 0.884(0.84 – 0.92) for the DN4 Vietnamses version and 0.903(0.861-0.936) for the LANSS Vietnamses<br /> version. The area under the ROC curve was significantly largaer for the LANSS than the DN4 questionnaire,<br /> Vietnamese version (p > 0.05).<br /> Discussion: These results show that both Vietnamese version questionnaires are good screening tools, which<br /> can be used for identifying patients with neuropathic and nociceptive pain in clinical practice and research studies.<br /> Keywords: (Douler Neuropathique 4 questions) questionnaire; LANSS questionnaire, neuropatic pain,<br /> nociceptive pain.<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ của hệ thống thần kinh”, trong khi đó, đau thụ<br /> thể được định nghĩa “Đau khởi phát do tổn<br /> Đau mạn tính là vấn đề phổ biến trên toàn thương mô không phải bất thường trên hệ thống<br /> cầu. Theo Hiệp hội quốc tế nghiên cứu về đau, thần kinh và thụ thể(5)”. Có năm thang điểm phổ<br /> chỉ khoảng 10% số bệnh nhân được chẩn đoán biến thường được các bác sĩ lâm sàng sử dụng để<br /> đau mạn tính mỗi năm. Đau ảnh hưởng đến tất sàng lọc phân biệt đau do thần kinh và đau thụ<br /> cả các quần thể, bất kể tuổi tác, giới tính, thu thể, như : LANSS(1), DN4(2), NPQ, pain DETECT,<br /> nhập, chủng tộc hoặc vị trí địa lý(5). Vấn đề rất ID pain. Trong đó, thang DN4 và LANSS được<br /> quan trọng đối với bệnh nhân bị đau mạn tính là sử dụng và dịch ra nhiều ngôn ngữ khác nhau(9).<br /> cần được chẩn đoán và phân loại đau theo Nhận thấy thang điểm DN4 có thể dễ dàng ứng<br /> nguyên nhân và cơ chế gây đau để được chỉ dụng trên lâm sàng cho các đồng nghiệp chuyên<br /> định liệu pháp điều trị giảm đau thích hợp. Tuy khoa hay không chuyên về thần kinh, chúng tôi<br /> nhiên khám lâm sàng khó có thể đánh giá chính dịch và tương thích văn hóa thang điểm DN4 ra<br /> xác các yếu tố trên. Năm 1994, Hiệp hội quốc tế phiên bản tiếng Việt, đồng thời đánh giá độ tin<br /> nghiên cứu về đau, The international association cậy và giá trị của thang điểm này. Song song đó,<br /> for the study of pain IASP, định nghĩa đau như chúng tôi nghiên cứu đánh giá sự khác nhau<br /> sau “ đau được khởi đầu hay gây ra do kích hoạt<br /> giữa đau thần kinh và đau thụ thể bằng thang<br /> sang thương nguyên phát hay do sự mất chức<br /> điểm DN4 và LANSS. Các mục tiêu cụ thể như<br /> năng của hệ thống thần kinh”(5). Năm 2011, theo sau: (i) Đánh giá lâm sàng đau mạn tính theo<br /> Hiệp hội thì đau là một cảm giác khó chịu và trải thang điểm DN4 và thang điểm LANSS, phiên<br /> nghiệm cảm xúc xuất hiện cùng lúc với sự tổn bản tiếng Việt; (ii) Đánh giá sự khác biệt giữa<br /> thương thực sự hay tiềm tàng của các mô(6). Tuy đau thần kinh và đau thụ thể bằng thang điểm<br /> nhiên khi dùng định nghĩa này áp dụng vào lâm DN4 và thang điểm LANSS, phiên bản tiếng Việt<br /> sàng thì không giúp phân biệt được các cơ chế và (iii) Đánh giá độ tin cậy của thang điểm DN4<br /> gây ra đau và phân loại các dạng của đau. Đau và LANSS phiên bản tiếng Việt trên bệnh nhân<br /> được xác định dựa trên bệnh sử và triệu chứng<br /> đau thần kinh và đau thụ thể mạn tính.<br /> cơ năng của bệnh nhân mà không có dấu hiệu<br /> thực thể nào để phân biệt đau thần kinh hay đau PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> cơ thể. Có nhiều cách phân loại đau; 1998, theo Dịch và tương thích văn hóa hai thang<br /> Clifford J Woolf(11) đau được chia ra 3 loại: đau điểm DN4 và LANSS<br /> thần kinh, đau thụ thể và đau do nguyên nhân<br /> Dịch bảng DN4 và LANSS từ tiếng Anh<br /> tâm lý; 2013 ICSI(7) (Institute for Clinical Systems<br /> sang tiếng Việt, theo quy trình dịch và tương<br /> Improvement) phân loại đau thành 4 phân<br /> thích văn hóa của WHO. Gồm 4 bước: (i) Dịch<br /> nhóm: đau thần kinh, viêm, đau cơ, đau cơ học<br /> xuôi: dịch từ bảng tiếng Anh sang tiếng Việt,<br /> chèn ép. Đau thần kinh được định nghĩa: “Đau<br /> nhấn mạnh các khái niệm hơn là dịch theo<br /> được khởi đầu hay gây ra do kích hoạt sang<br /> nghĩa đen, được người đọc và nghe chấp<br /> thương nguyên phát hay do sự mất chức năng<br /> nhận, cố gắng theo cách phù hợp nhất.(ii)<br /> <br /> <br /> Thần kinh 169<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 1 * 2016<br /> <br /> Chuyên gia song ngữ: xác định và giải quyết nghiên cứu. Chẩn đoán đau thần kinh và đau<br /> các khái niệm không đầy đủ trong dịch thuật thụ thể dựa vào khám lâm sàng, các xét nghiệm<br /> cũng như bất kỳ sự khác biệt nào của bảng của hồ sơ đã có trong khoa. Bệnh nhân được<br /> dịch xuôi. Đặt câu hỏi về một số từ và đề xuất thăm khám và thu thập số liệu theo phiếu điều<br /> giải pháp thay thế.(iii) Dịch ngược: Người tra mẫu. Sau 2 ngày, bệnh nhân lại được đánh<br /> dịch độc lập, tiếng Anh là tiếng mẹ đẻ, không giá lần hai do người khám độc lập khác.<br /> có kiến thức về bảng câu hỏi. Dịch tương Nghiên cứu này không can thiệp thuốc hay<br /> đương khái niệm và văn hóa. Các điểm khác thủ thuật trên bệnh nhân, đã được sự chấp thuận<br /> biệt được thảo luận, làm việc nhiều lần khi cần của Hội đồng Y đức trường Đại học Y dược<br /> thiết cho đến khi có phiên bản thỏa đáng.(iv) Thành phố Hồ Chí Minh và Bệnh viện Chợ Rẫy<br /> Đánh giá pre test. Bản cuối được gửi cho tác Thành phố Hồ Chí Minh.<br /> giả và được sự cho phép nghiên cứu của hai Quản lý và phân tích số liệu: Số liệu được nhập<br /> tác giả Giáo sư D Bouhassira và Giáo sư bằng phần mềm Microsoft Excel 2010 và được<br /> Michael Benett. Đưa vào sử dụng phiên bản xử lý bằng phần mềm SPSS 16.0 và Medcalc. Các<br /> cuối cùng. Tất cả tài liệu của tiến trình trên biến số liên tục được mô tả bằng trung bình ± độ<br /> được lưu trữ lại, bao gồm: phiên bản dịch xuôi lệch chuẩn, các biến định tính được mô tả dưới<br /> đầu tiên, bảng tóm tắt các khuyến nghị của các dạng phần trăm. So sánh tỉ lệ phần trăm bằng<br /> chuyên gia, bản dịch ngược, bảng tóm tắt các phép kiểm χ2. So sánh trung bình bằng phép<br /> vấn đề được tìm thấy trong các thử nghiệm kiểm student (t). Phân tích đơn biến bằng phép<br /> ban đầu và chỉnh sửa, bản dịch cuối cùng. kiểm χ2. Phân tích đa biến bằng mô hình hồi quy<br /> Tiêu chuẩn chọn bệnh: (i) Tuổi trên 18. (ii) logistic. Các phép so sánh, hệ số tương quan…<br /> Đau thần kinh (đau thần kinh sau nhiễm có ý nghĩa thống kê khi giá trị p < 0,05. Dùng<br /> Herpes, đau thần kinh tam thoa, đau sau đột đường cong ROC, diện tích dưới đường cong<br /> quỵ, bệnh lý thần kinh ngoại biên do đái tháo AUC để so sánh các thang điểm với nhau. Diện<br /> đường) hay đau thụ thể (đau sau phẫu thuật, tích dưới đường cong ROC càng lớn, thang điểm<br /> đau lưng cơ học, đau khớp, chấn thương thể càng có giá trị. Dùng phép kiểm Hosmer –<br /> thao) trên 3 tháng, chẩn đoán được dựa trên Lomeshow để đánh giá độ chuẩn hóa của mô<br /> tiền sử bệnh, khám lâm sàng và các dữ liệu hình, trị số C càng nhỏ, p càng lớn, mô hình càng<br /> trong hồ sơ bệnh án. Tiêu chuẩn loại trừ: (i) có độ chuẩn hóa tốt. Dùng phép kiểm χ2 để so<br /> Tuổi dưới 18. (ii) Đau không rõ nguồn gốc hay sánh sự khác biệt giữa hai mô hình, có ý nghĩa<br /> kèm đau lan tỏa như bệnh lý xơ hóa thần kinh khi p < 0,05.<br /> cơ. (iii) Đau do tổn thương hỗn hợp như ung KẾT QUẢ<br /> thư, bệnh lý rễ thần kinh cột sống thắt lưng<br /> hay cột sống cổ, hội chứng đau vùng phức tạp Đặc điểm chung của dân số nghiên cứu<br /> loại 1, nhức đầu, đau nội tạng. (iv) Bất kỳ lý do Nghiên cứu được tiến hành từ tháng 03 năm<br /> nào làm bệnh nhân không thông hiểu được 2015 đến đầu tháng 04 năm 2015 tại Bệnh viện<br /> bảng câu hỏi như trầm cảm nặng, nghiện rượu Chợ Rẫy, Thành phố Hồ Chí Minh.<br /> và chất gây nghiện mạn tính. Bảng 1, tóm tắt các đặc điểm lâm sàng và<br /> Thiết kế nghiên cứu: Nghiên cứu tiêu biểu xã hội học của 268 bệnh nhân trong lô nghiên<br /> một thời điểm (cross – sectional studies, nghiên cứu; gồm có 133 (49,4%) bệnh nhân đau thần<br /> cứu cắt ngang). Bệnh nhân được đánh giá cường kinh và 135 (50,2%) bệnh nhân đau thụ thể. Tỷ<br /> độ đau bằng thang điểm VAS (0 – 10). Bệnh lệ bệnh nhân nữ của nhóm đau thần kinh<br /> nhân đạt được tiêu chuẩn chọn bệnh và không (56,4%) thấp hơn tỷ lệ bệnh nhân nữ của nhóm<br /> nằm trong tiêu chuẩn loại trừ được đưa vào lô đau thụ thể (74,8%), khác biệt có ý nghĩa thống<br /> <br /> <br /> 170 Nội Khoa<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 1 * 2016 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> kê (p < 0,05). Độ tuổi trung bình của nhóm đau trên hai nhóm đau thần kinh và đau thụ thể,<br /> thần kinh (58,02±16,16) cao hơn nhóm đau thụ thấy khác biệt có ý nghĩa thống kê (p < 0,0001.<br /> thể (52,86±19,007) (p< 0,05). Trình độ học vấn 2 Đối với thang điển LANSS, phiên bản tiếng<br /> nhóm không khác biệt (p > 0,05). Cường độ Việt, các triệu chứng chi tiết khác nhau có ý<br /> đau của nhóm đau thần kinh (6,17±1,32) thấp nghĩa thống kê (p< 0,0001).<br /> hơn có ý nghĩa thống kê so với đau thụ thể Đánh giá độ tin cậy của hai thang điểm:<br /> (6,42±1,26) (p> 0,05).<br /> Bảng 2: Tóm tắt kiểm định độ tin cậy của thang điểm<br /> Bảng 1: Tóm tắt các đặc điểm lâm sàng và xã hội học DN4 và LANSS, phiên bản tiếng Việt:<br /> Giá trị Tổng số Đau thần Đau thụ thể Phép kiểm DN4 LANSS<br /> kinh<br /> Kappa 0,873 0,900<br /> Tổng số 268 133 (49,4%) 135 (50,2%) 2 2<br /> Anova Χ =8,17; df=1; p = Χ =7,522; df = 1; p =<br /> Giới tính (nữ) 176 (65,4%) 75 (56,4%) 101 (74,8%) 0,0001 0,0001<br /> Tuổi 55,42 (SD: 58,02 (SD: 52,86 (SD: ICC 0,9696 0,9742<br /> 17,808) 16,16) 19,007)<br /> Cronbach’s alpha 0,932 0,959<br /> Trình độ văn<br /> hóa Các phép kiểm đánh giá độ tin cậy của hai<br /> Không học 31 (11,5%) 17 (12,8%) 14 (10,4%) thang điểm DN4 và LANSS, phiên bản tiếng Việt<br /> Tiểu học 120 (44,6%) 61 (45,9%) 59 (43,7%) cho thấy độ tin cậy cao, tức là giữa hai lần đánh<br /> Trung học 105 (39,0%) 47 (35,3%) 58 (43%)<br /> giá thang điểm cho kết quả không khác biệt.<br /> Đại học 11 (4,1%) 8 (6%) 3 (2,2%)<br /> Khác 1 (0,4%) 0 (0%) 1 (0,7%) Độ phân tách:<br /> Thang điểm<br /> đau<br /> VAS (0-10) 6,29 (SD: 6,17 (SD: 6,42 (SD:<br /> 1,295) 1,321) 1,261)<br /> Đặc điểm lâm sàng của đau mạn tính theo<br /> thang điểm DN4 và LANSS: Các triệu chứng<br /> nhói giật, như kiến bò, châm chích xuất hiện với<br /> tần số cao ở cả hai thang điểm, DN4: 64,6%,56%,<br /> 57%; LANSS: 65,3%,56%, 56,7%. Triệu chứng<br /> khách quan: giảm cảm giác khi sờ, giảm cảm giác<br /> khi đâm kim, phết nhẹ đau tăng đều có giá trị<br /> tương đương ở hai thang điểm.<br /> Đánh giá sự khác biệt giữa đau thần kinh và<br /> đau thụ thể bằng thang điểm DN4 và LANSS,<br /> phiên bản tiếng Việt: Khi so sánh 2 trung bình<br /> của nhóm đau thần kinh và đau thụ thể bằng<br /> thang điểm DN4, phiên bản tiếng Việt cho thấy<br /> giá trị trung bình của nhóm đau thần kinh<br /> 6,08±1,98 khác biệt có ý nghĩa thống kê (p<<br /> 0,0001) so với nhóm đau thụ thể 2,64±2,13.<br /> Tương tự, đối với thang điểm LANSS, giá trị Biểu đồ 1: Đường cong ROC của thang điểm DN4<br /> trung bình của nhóm đau thần kinh 14,98±6,05 và LANSS:<br /> khác biệt có ý nghĩa thống kê (p< 0,0001) so với Diện tích dưới đường cong của thang điểm<br /> nhóm đau thụ thể 4,89±4,34. DN4, phiên bản tiếng Việt là 0,884 (khoảng tin<br /> So sánh chi tiết 10 hạng mục triệu chứng cậy 95%: 0,84 – 0,92; độ lệch chuẩn: 0,021); của<br /> của thang điểm DN4, phiên bản tiếng Việt, thang điểm LANSS, phiên bản tiếng Việt là 0,903<br /> <br /> <br /> Thần kinh 171<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 1 * 2016<br /> <br /> (khoảng tin cậy 95%: 0,861-0,936; độ lệch chuẩn: LANSS có p = 0,167 > 0,05 cho thấy mức độ phù<br /> 0,0193) chứng tỏ hai thang điểm rất có giá trị hợp tốt hơn.<br /> phân biệt giữa hai trạng thái đau thần kinh và Phân tích hồi quy đa biến<br /> đau thụ thể.<br /> Bảng 6: Tóm tắt kết quả phân tích hồi quy đa biến<br /> Bảng 3: So sánh độ chênh giữa 2 vùng diện tích của giữa tuổi, trình độ học vấn, cường độ đau với 2 thang<br /> thang điểm DN4 và LANSS, phiên bản tiếng Việt. điểm, phiên bản tiếng Việt:<br /> DN4 và LANSS<br /> Giá trị p của DN4 Giá trị p của LANSS<br /> Độ chênh giữa hai vùng 0,0187<br /> Tuổi 0,0026 0,0041<br /> Độ lệch chuẩn 0,0161<br /> Trình độ học 0,148 0,462<br /> 95% CI -0,0128 to 0,0502 vấn<br /> z statistic 1,162 Cường độ đau 0,686 0,324<br /> Significance level P = 0,245<br /> Trong mối quan hệ đa yếu tố giữa hai thang<br /> Diện tích dưới đường cong của LANSS điểm DN4, LANSS và tuổi, trình độ học vấn,<br /> (0,903) lớn hơn của DN4 (0,884); độ chênh giữa cường độ đau chỉ có tuổi có liên quan (p < 0,05).<br /> hai đường cong là (0,0187). Thêm nữa, độ chuẩn<br /> Dùng phép phân tích hồi quy logistic khử<br /> hóa Hosmer Lemeshow Chi square của LANSS,<br /> yếu tố gây nhiễu.<br /> C = 9,125, p = 0,167 > 0,05 hơn hẳn của DN4, C =<br /> 26,531, p = 0,001 < 0,05, vì vậy, thang điểm Bảng 7: Phân tích hồi quy logistic khử yếu tố gây<br /> LANSS có giá trị tốt hơn DN4. nhiễu:<br /> DN4 LANSS<br /> Tính giá trị P 95% CI P 95% CI<br /> Bảng 4: Tóm tắt độ nhạy, độ đặc hiệu, giá trị tiên Tuổi 0,302 0,742 – 0,509 0,629 –<br /> 2,618 2,431<br /> đoán dương và giá trị tiên đoán âm của hai thang<br /> điểm: Tương quan giữa tuổi và DN4 (p = 0,302);<br /> DN4 LANSS<br /> tuổi và LANSS (p = 0,509) không có ý nghĩa<br /> Điểm cắt >4 >8<br /> thống kê.<br /> Độ nhạy 76,69 (95% CI 68,6 81,2 (95%CI 75,2 – Vậy sau khi loại bỏ yếu tố gây nhiễu là tuổi,<br /> – 83,6) 88,7) thang điểm DN4 và LANSS cho thấy mối tương<br /> Độ đặc hiệu 86,03 (95% CI 79,0 87,5 (95% CI 80,7 – quan độc lập với đau thần kinh và đau thụ thể.<br /> – 91,4) 92,5)<br /> Hay nói cách khác, những bệnh nhân có điểm<br /> Chỉ số Youden 62,72 68,7<br /> DN4 > 4; LANSS > 8 có liên quan với đau thần<br /> Giá trị tiên đoán 84,3 (95% CI 76,6 – 86,4 (95% CI 79,1 –<br /> dương 90,3) 91,9) kinh sau khi loại trừ yếu tố gây nhiễu là tuổi.<br /> Giá trị tiên đoán 79,1 (95% CI 71,6 – 82,6 (95% CI 75,4 – BÀN LUẬN<br /> âm 85,3) 88,4)<br /> Nghiên cứu của chúng tôi áp dụng quy trình<br /> Độ chuẩn hóa của hai thang điểm, phiên<br /> chuẩn của Tổ chức y tế Thế giới trong việc<br /> bản tiếng Việt<br /> chuyển ngữ và tương thích văn hóa thang điểm<br /> Bảng 5: Tóm tắt độ chuẩn hóa của hai thang điểm DN4(2), LANSS(1) từ bản gốc tiếng Anh sang tiếng<br /> DN4 LANSS Việt. Qua đó, chúng tôi xác định được độ phân<br /> Chi square 26,53 9,13<br /> tách, độ chuẩn hóa và độ tin cậy của phiên bản<br /> Độ tự do 1 6<br /> P 0,001 0,167 tiếng Việt DN4 và LANSS; xác định được độ đặc<br /> hiệu, độ chuyên biệt, giá trị tiên đoán dương, giá<br /> Khi so sánh độ phù hợp giữa mô hình tạo ra<br /> trị tiên đoán âm của của phiên bản tiếng Việt<br /> và độ chuẩn hóa, thang điểm DN4 có mức p =<br /> DN4 và LANSS. Phiên bản tiếng Việt DN4 và<br /> 0,001 < 0,05 nên mức độ phù hợp giữa lý thuyết<br /> LANSS dựa trên những triệu chứng đơn giản, dễ<br /> và thực tế quan sát kém. Ngược lại, thang điểm<br /> hiểu, độ chính xác cao và kết quả khảo sát không<br /> <br /> <br /> 172 Nội Khoa<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 1 * 2016 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> phụ thuộc vào tuổi và trình độ học vấn chứng tỏ 96,6% (χ2 = 9,96, độ tự do df = 1, p = 0,0016 < 0,05;<br /> tính phổ thông của thang điểm. Cả hai thang nhận Ho); nghiên cứu của Hallstrom (3) có độ<br /> điểm qua đánh giá độ tin cậy bằng phương pháp nhạy 36% (χ2 = 35,87, độ tự do df = 1, p = 0,0001 <<br /> kiểm tra – tái kiểm tra đều cho thấy tính ổn định 0,05; nhận Ho), độ đặc hiệu 100% (χ2 = 4,395, độ<br /> theo thời gian cao. tự do df = 1, p = 0,036 < 0,05; nhận Ho); nghiên<br /> Cả hai thang điểm đều cho thấy tính phân cứu của C. Perez(8) có độ nhạy 68,1% (χ2 = 8,733,<br /> biệt cao giữa đau thần kinh và đau thụ thể. độ tự do df = 1, p = 0,0031 < 0,05; nhận Ho), độ<br /> Đối với thang điểm DN4, phiên bản tiếng Việt, đặc hiệu 87,5% (χ2 = 0,023, độ tự do df = 1, p =<br /> chúng tôi nhận thấy: độ đặc hiệu và độ nhạy ở 0,8795 > 0,05; bác Ho); chúng tôi nhận thấy mỗi<br /> điểm cắt 4 lần lượt là 76,69 và 86,63; giá trị tiên bảng có độ nhạy và độ đặc hiệu khác nhau, có<br /> đoán dương là 84,3; giá trị tiên đoán âm là 79,1. thể do khác biệt về phương pháp nghiên cứu,<br /> dân số nghiên cứu hay khác biệt về văn hóa.<br /> So sánh với các tác giả khác, khi dùng phép<br /> kiểm χ2 đối với nghiên cứu của Didier(2) có độ So sánh điểm cắt thang điểm DN4 phiên<br /> nhạy 83% (χ2= 0,5 độ tự do df = 1, p = 0,48 > 0,05, bản tiếng Việt và các tác giả khác như Didier<br /> nhận Ho); nghiên cứu của Harifi(4) có độ nhạy Buohassira: 4, Unah Cevik: 4, Jamil: 4,<br /> 89,4% (χ2= 0,785 độ tự do df = 1, p = 0,375 > 0,05, Hallstrom: 4, C.Perez: 4 nhận thấy chúng có<br /> nhận Ho); nghiên cứu của C. Perez(8) có độ nhạy cùng điểm cắt 4, không khác biệt. Điều này có<br /> 88,4% (χ2= 0,305 độ tự do df = 1, p = 0,58 > 0,05, thể giải thích qua cách tính điểm của thang<br /> nhận Ho); nhận thấy độ nhạy của thang điểm điểm DN4, chỉ dùng thang điểm 0 – 1 cho tiêu<br /> DN4 phiên bản tiếng Việt của chúng tôi không chí “ không”, “có” nên ít có sự khác biệt về<br /> khác với các nghiên cứu khác. Tương tự, khi điểm cắt giữa các nghiên cứu trên thế giới.<br /> dùng phép kiểm χ2 đối với nghiên cứu của Điểm cắt LANSS trong nghiên cứu của chúng<br /> Didier(2) có độ đặc hiệu 90% (χ2= 5,268 độ tự do tôi có giá trị là 8 khác so với các nghiên cứu<br /> df = 1, p = 0,0217< 0,05, bác Ho); nghiên cứu của như nghiên cứu của Michale Bennett: 12,<br /> Harifi(4) có độ đặc hiệu 72,4% (χ2= 4,166 độ tự do Hallstrom: 12 có thể do khác biệt về phương<br /> df = 1, p = 0,04 < 0,05, bác Ho); nghiên cứu của C. pháp nghiên cứu, dân số mục tiêu nên các<br /> Perez (8) có độ đặc hiệu 93,4% (χ2= 11,38 độ tự do hạng mục trong thang LANSS phiên bản tiếng<br /> df = 1, p = 0,0007< 0,05, bác Ho); nhận thấy độ Việt đều thấp hơn so với các nghiên cứu khác<br /> đặc hiệu nghiên cứu của chúng tôi khác với các như đã chứng minh ở phần trên. Trong cách<br /> nghiên cứu khác; có thể do khác nhau về số tính điểm của thang điểm LANSS, có hạng<br /> lượng nhóm không bệnh. mục đạt 5 điểm,3 điểm,2 điểm,1 điểm; vì vậy,<br /> nếu tần số các hạng mục tập trung nhiều ở<br /> Đối với thang điểm LANSS(1), độ đặc hiệu và<br /> điểm cao, thì điểm cắt của thang điểm sẽ cao<br /> độ nhạy ở điểm cắt 8 lần lượt là 81,2 và 87,5; giá<br /> và ngược lại.<br /> trị tiên đoán dương là 86,4; giá trị tiên đoán âm<br /> là 82,6. So sánh phiên bản tiếng Việt thang điểm<br /> DN4 và LANSS: Diện tích dưới đường cong của<br /> So với bản gốc của Michale Bennett(1) có độ<br /> LANSS (0,903) lớn hơn của DN4 (0,884); độ<br /> nhạy 82% (χ2 = 0.002, độ tự do df = 1, p = 0,97 ><br /> chênh giữa hai đường cong là (0,0187). Thêm<br /> 0,05; bác Ho); độ đặc hiệu 80% (χ2 = 1,7 độ tự do<br /> nữa, độ chuẩn hóa Hosmer Lemeshow Chi<br /> df = 1, p = 0,189 > 0,05; bác Ho) độ nhạy và độ đặc<br /> square của LANSS, C = 9,125, p = 0,167 > 0,05 hơn<br /> hiệu của chúng tôi không khác biệt. Khi so với<br /> hẳn của DN4, C = 26,531, p = 0,001 < 0,05, vì vậy,<br /> các phiên bản chuyển ngữ khác; nghiên cứu của<br /> thang điểm LANSS có giá trị tốt hơn DN4.<br /> Unah Cevik(10) có độ nhạy 70,2% (χ2 = 6,704, độ tự<br /> do df = 1, p = 0,0096 < 0,05; nhận Ho), độ đặc hiệu Trong mối quan hệ đa yếu tố giữa phiên bản<br /> tiếng Việt DN4 và LANSS với tuổi, trình độ học<br /> <br /> <br /> Thần kinh 173<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 1 * 2016<br /> <br /> vấn, cường độ đau; kết quả cho thấy chỉ có tuổi 3. Hallstrom H, and Norrbrink C (2011), Screening tools for<br /> neuropathic pain: can they be of use in individuals with spinal<br /> có liên quan (p < 0,05). Trung bình có 2,3% - 2,5% cord injury? Pain, 152(4): p. 772-9.<br /> biến đổi của thang điểm được quy cho sự biến 4. Harifi G, et al (2011), Validity and reliability of the Arabic<br /> adapted version of the DN4 questionnaire (Douleur<br /> đổi của tuổi. Sau khi loại bỏ yếu tố gây nhiễu là<br /> Neuropathique 4 Questions) for differential diagnosis of pain<br /> tuổi; hai thang điểm DN4 và LANSS cho thấy syndromes with a neuropathic or somatic component. Pain<br /> mối tương quan độc lập giữa đau thần kinh và Pract, 11(2): p. 139-47.<br /> 5. IASP, I.A.F.T.S.O.P. (1994), classification of chronic pain<br /> đau thụ thể. Hay nói cách khác, những bệnh descriptions of chronic pain syndromes and definitions of pain<br /> nhân có điểm DN4 ≥ 4 hay điểm LANSS ≥ 8 đều terms.<br /> có liên quan với đau thần kinh sau khi loại trừ 6. IASP (2011), NeuPSIG guidelines on neuropathic pain<br /> assessment. Pain, 152: p. 14-27. 1.<br /> yếu tố gây nhiễu là tuổi. 7. ICSI Institute for Clinical Systems Improvement (2013), Pain,<br /> Chronic; Assessment and Management of.<br /> KẾT LUẬN 8. Perez C, et al (2007), Validity and reliability of the Spanish<br /> version of the DN4 (Douleur Neuropathique 4 questions)<br /> Kết quả nghiên cứu khi áp dụng vào lâm<br /> questionnaire for differential diagnosis of pain syndromes<br /> sàng có thể giúp cho các đồng nghiệp chuyên associated to a neuropathic or somatic component. Health Qual<br /> khoa và không chuyên thần kinh đánh giá tình Life Outcomes, 5: p. 66.<br /> 9. Trust MR (2014), Neuropathic Pain 4 Questions (DN4).<br /> trạng đau thần kinh và đau thụ thể cho bệnh 10. Unal-Cevik I, Sarioglu-Ay S, and Evcik D (2010), A comparison<br /> nhân đau mạn tính một cách chính xác và dể of the DN4 and LANSS questionnaires in the assessment of<br /> dàng. Chúng tôi nhận thấy cần có thêm những neuropathic pain: validity and reliability of the Turkish version<br /> of DN4. J Pain, 11(11): p. 1129<br /> nghiên cứu sâu hơn nữa để xác định thêm điểm 11. Woolf CJ, Bennett GJ, Doherty M, Dubner R, Kidd B,<br /> cắt của thang điểm LANSS, phiên bản tiếng Việt. Koltzenburg M, Lipton R, Loeser JD, Payne R, Torebjork E<br /> (1998), Towards a mechanism-based classification of pain?<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO Pain, 77(3), 227-9.<br /> 1. Bennett M (2001), The LANSS Pain Scale: the Leeds assessment<br /> of neuropathic symptoms and signs. Pain, 92(1-2): p. 147-57. Ngày nhận bài báo: 20/11/2015<br /> 2. Bouhassira D, et al (2005), Comparison of pain syndromes Ngày phản biện nhận xét bài báo: 24/11/2015<br /> associated with nervous or somatic lesions and development of<br /> Ngày bài báo được đăng: 15/02/2016<br /> a new neuropathic pain diagnostic questionnaire (DN4). Pain,<br /> 114(1-2): p. 29-36.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 174 Nội Khoa<br />