Đánh giá tác dụng điều trị của bài thuốc “Bán hạ Bạch truật Thiên ma thang” Gia ngưu tất ở bệnh nhân tăng lipid máu

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 2 * 2016 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> <br /> ĐÁNH GIÁ TÁC DỤNG ĐIỀU TRỊ CỦA BÀI THUỐC<br /> “BÁN HẠ BẠCH TRUẬT THIÊN MA THANG” GIA NGƯU TẤT<br /> Ở BỆNH NHÂN TĂNG LIPID MÁU<br /> Trần Thị Hồng Phương*, Nguyễn Thị Phương Mai*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Giới thiệu: Bài thuốc “Bán hạ Bạch truật Thiên ma thang” là bài thuốc cổ phương, bài này tức là bài Nhị<br /> trần thang gia bạch truật thiên ma mà thành. Bài thuốc có tác dụng điều trị chứng đàm thấp.<br /> Mục tiêu: Đánh giá tác dụng điều trị trên lâm sàng của bài thuốc “Bán hạ Bạch truật thiên ma thang gia<br /> Ngưu tất” đối với bệnh nhân tăng tăng lipid máu (chứng đàm thấp theo y học cổ truyền).<br /> Phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trên 40 bệnh nhân tại bệnh viện y học cổ truyền<br /> Hà Nội bằng phương pháp nghiên cứu mở, so sánh trước và sau điều trị.<br /> Kết quả: Bài thuốc “Bán hạ Bạch truật Thiên ma thang” có tác dụng hạ huyết áp ở bệnh nhân tăng huyết<br /> áp, và có tác dụng điều trị chứng đàm thấp theo Y học cổ truyền. Chưa ghi nhận tác dụng phụ của bài thuốc<br /> trên lâm sàng với liệu trình điều trị 40 ngày.<br /> Từ khóa: tăng lipid máu, tăng huyết áp, đàm thấp<br /> ABSTRACT<br /> THE TREATMENT EFFECT OF THE TRADITIONAL FORMULA “BAN HA BACH TRUAT THIEN<br /> MA THANG GIA NGUU TAT” FOR PATIENTS WITH HYPERLIPIDEMIA<br /> Tran Thi Hong Phuong, Nguyen Thi Phuong Mai<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Supplement of Vol. 20 - No 2 - 2016: 447 - 450<br /> <br /> Introduction: “Ban ha Bach truat Thien ma thang" is from “Nhi tran thang gia Bach truat Thien ma”,<br /> which HAS hypotensive effect.<br /> Objectives: Evaluate the tretament effects of “Ban ha Bach truat Thien ma thang” for patients with<br /> hyperlipidemia (“fluid stagnation” in traditional medicine).<br /> Method: Open study carried out on 40 patients at Ha Noi hospital of traditional medicine, comparison<br /> between before and after treatment.<br /> Results: “Ban ha Bach truat Thien ma thang” has hypotensive effects in hypertensive patients, and can<br /> treat the “fluid stagnation” symptoms according to traditional medicine. No side effects have been recorded for<br /> the 40-day treatment regime.<br /> Key words: hyperlipidemia, hypertension, fluid stagnation<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ như suy vành, đột tử, nhồi máu cơ tim, nhồi<br /> máu não... đang có xu hướng tăng nhanh nhịp<br /> Theo tài liệu của Tổ chức Y tế thế giới, ở các độ phát triển của xã hội và theo dự báo sẽ trở<br /> nước phát triển, nguyên nhân gây tử vong thành một bệnh đáng lo ngại cho sức khoẻ<br /> nhiều nhất là bệnh lý tim mạch (32%), trong đó những người có tuổi sau năm 2000(1).<br /> chủ yếu là bệnh lý xơ vữa động mạch (XVĐM).<br /> Cho đến nay người ta chưa tìm được<br /> Ở nước ta, XVĐM với các biểu hiện lâm sàng<br /> nguyên nhân của bệnh XVĐM nhưng đã phát<br /> * Vụ Y học cổ truyền – Bộ Y tế Việt Nam<br /> Tác giả liên lạc: BS. Trần Thị Hồng Phương ĐT: 0905856608 Email: hongphuong_ma@yahoo.com<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Trường Đại Học Y Khoa Phạm Ngọc Thạch năm 2016 447<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 2 * 2016<br /> <br /> hiện được yếu tố nguy cơ tạo điều kiện thuận Tiêu chuẩn nhận vào theo Y học hiện đại<br /> lợi cho sự hình thành và phát triển mảng xơ Cholesterol máu toàn phần > 6,5mmol/L<br /> vữa. Một trong những yếu tố nguy cơ quan Và / Hoặc Triglycerid máu > 2,3 mmol/L<br /> trọng nhất là hội chứng tăng lipid máu. Các<br /> Hoặc Cholesterol máu toàn phần từ 5,2-<br /> nghiên cứu cho đến nay đều khẳng định nếu<br /> 6,5mmol/L nhưng HDL-C < 0,9mmol/L<br /> điều trị hiệu quả chứng tăng lipid máu thì<br /> mới làm hạn chế sự phát triển của bệnh Đã ngừng thuốc làm giảm Cholesterol máu<br /> XVĐM và ngăn ngừa tai biến phức tạp của ít nhất 3 tháng<br /> nó. Các thuốc điều trị hội chứng tăng lipid Tiêu chuẩn nhận vào theo Y học cổ truyền<br /> máu với chứng đàm thấp có những đặc điểm Các bệnh nhân có nhóm mỡ máu cao<br /> tương tự nhau, trong cách chữa cũng lấy nguyên phát thể đàm thấp, với các chứng sau:<br /> phương pháp chữa đàm thấp làm một trong<br /> Vọng: Lưỡi bè ướt, rêu trắng nhờn.<br /> những phương pháp điều chỉnh hội chứng<br /> Văn : Không ho, không nôn<br /> tăng lipid máu(5,6,2,3,4). Qua thực tế lâm sàng,<br /> chúng tôi nhận thấy bài “Bán hạ bạch truật Vấn: Có cảm giác choáng váng, đau đầu, tức<br /> thiên ma thang” gia ngưu tất có hiệu quả ngực, tê mỏi chân tay, vai gáy.<br /> trong điều trị hội chứng tăng lipid máu ở Thiết: Mạch hoạt hoặc huyền hoạt<br /> người cao tuổi, chúng tôi đặt vấn đề nghiên Tiêu chuẩn loại trừ<br /> cứu bài thuốc này trên lâm sàng nhằm đánh<br /> Bệnh nhân tăng lipid máu thứ phát sau các<br /> giá tác dụng điều trị trên lâm sàng của bài<br /> bệnh khác như: Thiểu năng tuyến giáp, hội<br /> thuốc “Bán hạ Bạch truật thiên ma thang gia<br /> chứng thận hư, đái tháo đường…<br /> Ngưu tất” đối với bệnh nhân tăng lipid máu.<br /> Bệnh nhân tự ý dùng thuốc khác<br /> PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCỨU<br /> Bệnh nhân có biến chứng phải dùng<br /> Chất liệu nghiên cứu phương pháp điều trị khác như: tai biến mạch<br /> So sánh các biến số trước và sau dùng bài máu não, nhồi máu cơ tim...<br /> thuốc sau: Bệnh nhân không làm đủ xét nghiệm<br /> Bán hạ 10g Thiên ma 8g Bệnh nhân bỏ dở quá trình dùng thuốc<br /> Bạch linh12g Trần bì 10g Bệnh nhân có thai<br /> Bạch truật 20g Cam thảo 6g Các biến số<br /> Ngưu tất 12g Các biến số Y học hiện đại:<br /> Các vị thuốc đều đạt tiêu chuẩn Dược điển Triệu chứng chủ quan: Mệt mỏi, chóng mặt,<br /> Việt Nam và chế biến theo đúng quy định. đau đầu, đầy bụng, ăn uống kém, đại tiện phân<br /> Thuốc dùng dưới dạng thang, sắc uống ngày 1 lỏng<br /> thang, chia làm 3 lần trong ngày để uống (mỗi<br /> Huyết áp buổi sáng<br /> lần uống 1 bát ~ 200ml thuốc, lúc 9 giờ, 13 giờ và<br /> Cân nặng<br /> 19 giờ), uống lúc thuốc ấm và sau bữa ăn 2 giờ,<br /> liên tục trong 40 ngày. Các biến số Y học cổ truyền<br /> Đối tượng nghiên cứu Bảng 1. Các biến số Y học cổ truyền<br /> Biến số Định nghĩa<br /> 40 bệnh nhân 40 tuổi, bao gồm cả nam và Tốt: Không bệu, hồng nhạt (bình thường)<br /> nữ, điều trị trong 40 ngày theo các tiêu chuẩn Chất lưỡi Khá: Lưỡi bệu, hồng (đàm thấp)<br /> sau: Kém: Hồng đậm (thấp hoá hoả)<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 448 Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Trường Đại Học Y Khoa Phạm Ngọc Thạch năm 2016<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 2 * 2016 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Biến số Định nghĩa Bảng 7. Sự thay đổi chất lưỡi sau điều trị<br /> Tốt: Trắng, mỏng (bình thường) Hồng nhạt,<br /> Rêu lưỡi Khá: Trắng dầy, nhớt (đàm thấp) Hồng, bệu Hồng, đậm<br /> Chất lưỡi không bệu<br /> (Đàm thấp) (thấp hóa hoả)<br /> Kém: Vàng dầy (thấp hoá hoả) (bình thường)<br /> Tốt: Ăn ngon miệng (bình thường) Trước điều<br /> 2 (5,0%) 31 (77,5%) 7 (17,5%)<br /> Ăn uống Khá: Đầy bụng (đàm thấp) trị<br /> Kém: Mau đói, không muốn ăn (thấp hoá hoả) Sau điều trị 25 (62,5%) 13 (32,5%) 2 (5,0%)<br /> <br /> Xử lý số liệu Bảng 8. Sự thay đổi cảm giác và ăn uống sau điều trị<br /> Mau đói/Không<br /> Các số liệu được tính toán theo thuật toán Ăn Ngon miệng Đầy bụng<br /> muốn ăn<br /> thống kê y học. uống (Bình thường) (Đàm thấp)<br /> (Thấp hoá hoả)<br /> Trước<br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU điều trị<br /> 30 (72,0%) 10 (25,0%) 0 (0%)<br /> Sau<br /> Đặc điểm dịch tễ của nhóm bệnh nhân điều trị<br /> 39 (97,5%) 1 (2,5%) 0 (0%)<br /> nghiên cứu<br /> BÀN LUẬN<br /> Bảng 2. Phân bố theo giới<br /> Giới Về đặc điểm của bệnh nhân nghiên cứu<br /> Nam Nữ<br /> Tổng Tuổi của bệnh nhân trong nhóm nghiên cứu<br /> 40 13 (32,5%) 27 (67,5%)<br /> có tăng lipid máu từ 40- 75 tuổi. Trong đó lứa<br /> Bảng 3. Phân bố theo tuổi tuổi từ 51-75 tuổi là 35 bệnh nhân (87,5%). Đây<br /> Tuổi là lứa tuổi mà các chức năng hoạt động quan<br /> 40-50 51-60 61-75<br /> Tổng<br /> trọng trong cơ thể bắt đầu suy giảm. Theo Y học<br /> 40 5 (12,5%) 19 (47,5%) 16 (40,0%)<br /> cổ truyền, trong khoảng tuổi này, cơ thể có sự<br /> Bảng 4. Phân bố theo tình trạng huyết áp thay đổi nhiều. Đặc biệt là tăng tỳ, tỳ khí hư<br /> Tăng huyết áp Có tăng Không có tăng nhược, mất khả năng vận hoá được thuỷ cốc,<br /> Tổng huyết áp huyết áp<br /> tạo ra sự ứ đọng các chất trọc sinh đàm trệ.<br /> 40 25 (62,5%) 15 (37,5%)<br /> Chức năng hoạt động của tạng thận bắt đầu suy<br /> Sự thay đổi các dấu chứng lâm sàng theo Y giảm làm ảnh hưởng đến sự tuần hoàn của tân<br /> học hiện đại dịch và sự bài tiết của thuỷ tinh dịch, dễ bị các<br /> Bảng 5. Sự thay đổi cân nặng và huyết áp sau điều bệnh đàm ẩm.<br /> trị<br /> Về tác dụng trên lâm sàng cùa bài thuốc<br /> Trước điều trị Sau điều trị p<br /> Cân nặng (kg)<br /> nghiên cứu<br /> 58,83 ± 6,68 58,23 ± 6,56 >0,05<br /> n=40 Tác dụng lên cân nặng<br /> Huyết áp tối đa<br /> 165,20 ± 15,31 151,60 ± 10,68