Đánh giá thay đổi kiến thức về dự phòng loét ép của người chăm sóc chính cho người bệnh đột quỵ não tại Nam Định sau giáo dục can thiệp

t¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 4-2018<br /> <br /> ĐÁNH GIÁ THAY ĐỔI KIẾN THỨC VỀ DỰ PHÒNG LOÉT ÉP<br /> CỦA NGƯỜI CHĂM SÓC CHÍNH CHO NGƯỜI BỆNH<br /> ĐỘT QUỴ NÃO TẠI NAM ĐỊNH SAU GIÁO DỤC CAN THIỆP<br /> Vũ Văn Thành*; Phạm Thị Thúy Liên*<br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: đánh giá thay đổi kiến thức về loét ép và dự phòng loét ép của người chăm sóc<br /> chính người bệnh đột quỵ não (ĐQN) sau can thiệp giáo dục. Phương pháp: thực hiện chương<br /> trình can thiệp giáo dục kiến thức về loét ép và dự phòng loét ép cho đối tượng là người chăm<br /> sóc chính của người bệnh đột quỵ tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Nam Định. Kết quả: sau can thiệp,<br /> đa số đối tượng đã có kiến thức đúng về yếu tố nguy cơ loét ép; > 80% đối tượng nghiên cứu<br /> có kiến thức đúng về nguyên nhân, dấu hiệu và vị trí loét. Điểm trung bình chung kiến thức về<br /> loét ép và dự phòng loét ép cải thiện rõ rệt lần lượt là 6,68 ± 0,95 và 12,74 ± 1,5. Kết luận: kiến thức<br /> về loét ép và dự phòng loét ép của người chăm sóc chính người ĐQN cải thiện đáng kể sau<br /> can thiệp giáo dục. Cán bộ y tế cần thường xuyên áp dụng chương trình giáo dục sức khỏe<br /> trong quy trình chăm sóc người bệnh<br /> * Từ khóa: Đột quỵ não; Kiến thức; Người chăm sóc chính.<br /> <br /> Evaluation of the Changes of Knowledge about Pressure Ulcer of<br /> Major Caregivers of Stroke Patients after Educational Intervention in<br /> Namdinh Province<br /> Summary<br /> Objectives: To evaluate the changes of knowledge about pressure ulcer and prevention of<br /> pressure ulcer of the primary caregivers of stroke patients after educational intervention.<br /> Method: Implement the educational intervention program on pressure ulcer and prevention of<br /> pressure ulcer for subjects who are primary caregivers of stroke patients at Namdinh General<br /> Hospital. Results: After the intervention, the majority of subjects had the correct knowledge<br /> about the risk factors of pressure ulcers; More than 80% of the subjects had right knowledge<br /> about the cause, signs and ulcer. The mean score of general knowledge about pressure ulcer<br /> and prophylaxis for peptic ulcer improved significantly, which were 6.68 ± 0.95 and 12.74 ± 1.5,<br /> respectively. Conclusion: The knowledge of pressure ulcers and pressure ulcer prevention<br /> of primary caregivers of cerebral stroke has been significantly improved after educational<br /> intervention. Health staff should regularly implement health education in the care of patients.<br /> * Keyworks: Stroke; Knowledge; Major caregivers.<br /> <br /> * Trường Đại học Điều dưỡng Nam Định<br /> Người phản hồi (Corresponding): Vũ Văn Thành (vuthanhdhdd@gmail.com)<br /> Ngày nhận bài: 27/12/2017; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 18/03/2018<br /> Ngày bài báo được đăng: 29/03/2018<br /> <br /> 7<br /> <br /> T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 4-2018<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Loét do đè ép là một tổn thương gây<br /> ra do hậu quả của việc đè ép liên tục, gây<br /> thiếu máu nuôi dưỡng, dẫn đến làm chết<br /> các mô bị đè ép, thường gặp ở các vùng<br /> xương nông. Đây là một trong những thương<br /> tật thứ cấp hay gặp trên người bệnh ĐQN,<br /> ảnh hưởng nghiêm trọng đến quá trình<br /> điều trị và hồi phục của người bệnh [2].<br /> Ở Mỹ, hàng năm có hơn 2,5 triệu người<br /> gặp phải tình trạng loét ép. Phòng chống<br /> loét ép là một thách thức quan trọng<br /> trong việc chăm sóc cấp tính. Kết quả<br /> nghiên cứu của Cẩm Bá Thức và CS<br /> (2012) cho thấy 24,6% người bệnh bị loét<br /> ép và mức độ loét tương quan thuận với<br /> mức độ hạn chế vận động của người<br /> bệnh [3]. Do đó, để hạn chế thương tật<br /> loét ép cho người bệnh, công tác dự phòng<br /> và chăm sóc cần được chú trọng; đặc biệt<br /> nâng cao kiến thức cho người chăm sóc<br /> chính. Vì vậy, chúng tôi thực hiện nghiên<br /> cứu này với mục tiêu: Đánh giá thay đổi<br /> kiến thức về loét ép và dự phòng loét ép<br /> của người chăm sóc chính người bệnh<br /> ĐQN tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Nam<br /> Định năm 2016 sau can thiệp giáo dục.<br /> ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP<br /> NGHIÊN CỨU<br /> 1. Đối tượng nghiên cứu.<br /> Tiêu chuẩn lựa chọn: người chăm sóc<br /> chính người bệnh ĐQN, tuổi ≥ 18, có nhận<br /> thức bình thường và đồng ý tham gia<br /> nghiên cứu. Thời gian chăm sóc người<br /> bệnh ĐQN tối thiểu được 05 tháng<br /> * Thời gian và địa điểm nghiên cứu:<br /> nghiên cứu được tiến hành tại Bệnh viện Đa<br /> khoa tỉnh Nam Định từ tháng 5 đến 9 - 2016.<br /> 8<br /> <br /> 2. Phương pháp nghiên cứu.<br /> * Mẫu và phương pháp chọn mẫu:<br /> Chọn toàn bộ đối tượng đủ tiêu chuẩn<br /> tham gia nghiên cứu. Tổng số đối tượng<br /> đủ tiêu chuẩn lựa chọn 62 người.<br /> * Thiết kế nghiên cứu:<br /> Nghiên cứu đánh giá trước và sau can<br /> thiệp không có nhóm chứng<br /> - Đánh giá lần 1 (trước can thiệp):<br /> đánh giá kiến thức của đối tượng về dự<br /> phòng loét ép ở người bệnh đột quỵ bằng<br /> phương pháp phỏng vấn trực tiếp, thông<br /> qua phiếu khảo sát chuẩn bị sẵn.<br /> - Tiến hành can thiệp: can thiệp giáo<br /> dục sức khỏe thông qua cung cấp nội<br /> dung kiến thức chung về loét ép và kiến<br /> thức dự phòng loét ép. Hình thức truyền<br /> thông trực tiếp. Nhóm nghiên cứu tiến<br /> hành tư vấn cho từng đối tượng về kiến<br /> thức có liên quan. Bên cạnh đó các đối<br /> tượng được cung cấp tờ rơi và sách nhỏ<br /> về những nội dung liên quan.<br /> - Đánh giá lần 2 (sau can thiệp): trước<br /> khi người bệnh ra viện từ 02 - 03 ngày,<br /> đánh giá kiến thức của đối tượng về dự<br /> phòng loét ép cho người bệnh đột quỵ<br /> bằng phương pháp phỏng vấn trực tiếp,<br /> thông qua phiếu khảo sát chuẩn bị sẵn<br /> (giống như lần 1).<br /> * Công cụ và phương pháp thu thập số<br /> liệu:<br /> Bộ công cụ được xây dựng dựa trên bộ<br /> công cụ “Nâng cao chất lượng chăm sóc”<br /> của Dan Berlowitz và Carol Vandeusen<br /> (2010) [4]. Trong đó, kiến thức chung về<br /> loét ép gồm 8 câu hỏi, phần kiến thức dự<br /> phòng loét ép gồm 15 câu hỏi. Trước khi<br /> đưa vào sử dụng, bộ công cụ đã thử nghiệm<br /> <br /> t¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 4-2018<br /> trên thực tế, kiểm tra độ tin cậy. Phương<br /> pháp thu thập số liệu: sử dụng phương<br /> pháp phỏng vấn trực tiếp.<br /> * Tiêu chuẩn đánh giá:<br /> Các đối tượng nghiên cứu tham gia trả<br /> lời phiếu điều tra với mỗi câu trả lời đúng<br /> được 1 điểm, sai không có điểm.<br /> Tiêu chuẩn xác định đúng/sai dựa trên<br /> những kiến thức sẵn có về loét ép và dự<br /> phòng loét ép. Đánh giá thay đổi kiến<br /> thức sau can thiệp dựa trên mức chênh<br /> về tổng điểm quy đổi và tỷ lệ các câu trả<br /> lời đúng của đối tượng.<br /> * Quản lý, xử lý và phân tích số liệu:<br /> Số liệu sau khi được thu thập được<br /> làm sạch và nhập bằng phần mềm<br /> EpiData 3.1. Các số liệu được xử lý bằng<br /> phần mềm SPSS trước khi đưa vào phân<br /> tích. Sử dụng tỷ lệ phần trăm, bảng, biểu<br /> để tóm tắt biến số giới tính, nghề nghiệp…<br /> Sử dụng test ghép cặp để so sánh thay<br /> đổi về kiến thức của đối tượng trước và<br /> sau can thiệp.<br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ<br /> BÀN LUẬN<br /> 1. Thông tin chung của đối tượng<br /> nghiên cứu.<br /> * Đặc điểm của đối tượng nghiên cứu<br /> (n = 62):<br /> - Tuổi: người chăm sóc tập trung nhiều<br /> nhất ở lứa tuổi 31 - 60 (66,2%), tiếp đến<br /> là lứa tuổi > 60 (27,3%), lứa tuổi 18 - 30<br /> thấp nhất (6,5%), kết quả này phù hợp<br /> với nghiên cứu của Nguyễn Văn Lệ, do đây<br /> là độ tuổi còn trẻ, ít có kinh nghiệm chăm<br /> sóc người bệnh [2].<br /> - Nghề nghiệp và nơi ở: đa số đối<br /> tượng sống tại khu vực nông thôn (74,2%),<br /> <br /> 25,8% sống tại thành thị. Sự phân bố này<br /> phù hợp với nghề nghiệp của đối tượng<br /> nghiên cứu, khi tỷ lệ người chăm sóc là<br /> nông dân chiếm tỷ lệ cao nhất (56,4%),<br /> thấp nhất là viên chức (chỉ 9,8%), công<br /> nhân và hưu trí có tỷ lệ lần lượt là 12,9%<br /> và 20,9%.<br /> 2. Kiến thức chung về loét ép của<br /> đối tượng nghiên cứu.<br /> Bảng 1: Kiến thức chung về loét ép<br /> (n = 62).<br /> Biến số<br /> <br /> Trước can thiệp<br /> <br /> Sau can thiệp<br /> <br /> n (đúng)<br /> <br /> %<br /> <br /> n (đúng)<br /> <br /> %<br /> <br /> Định nghĩa<br /> <br /> 15<br /> <br /> 24,2<br /> <br /> 49<br /> <br /> 79,1<br /> <br /> Phân loại<br /> <br /> 9<br /> <br /> 14,5<br /> <br /> 53<br /> <br /> 85,5<br /> <br /> Nguyên<br /> nhân<br /> <br /> 17<br /> <br /> 27,4<br /> <br /> 52<br /> <br /> 83,9<br /> <br /> Dấu hiệu<br /> <br /> 19<br /> <br /> 30,6<br /> <br /> 53<br /> <br /> 85,5<br /> <br /> Vị trí<br /> <br /> 17<br /> <br /> 27,4<br /> <br /> 55<br /> <br /> 88,7<br /> <br /> Thực trạng kiến thức loét ép của người<br /> chăm sóc chính còn thấp. Chúng tôi tiến<br /> hành xây dựng chương trình can thiệp<br /> phù hợp với mỗi đối tượng nhằm giúp họ<br /> nâng cao kiến thức về vấn đề loét ép.<br /> Sau can thiệp giáo dục, tỷ lệ trả lời đúng<br /> về kiến thức chung loét ép đã cải thiện<br /> đáng kể với > 80% trả lời đúng các nội<br /> dung được hỏi.<br /> Bảng 2: So sánh điểm trung bình kiến<br /> thức loét ép trước và sau can thiệp (n = 62).<br /> Điểm trung<br /> bình chung<br /> kiến thức về<br /> loét ép<br /> <br /> Trước<br /> can thiệp<br /> <br /> Sau<br /> can thiệp<br /> <br /> p (Wilcoxon)<br /> <br /> 2,65 ± 1,2<br /> <br /> 6,68 ± 0,95<br /> <br /> < 0,01<br /> <br /> Sau khi đánh giá thực trạng kiến thức<br /> của đối tượng trên từng nội dung riêng<br /> biệt, chúng tôi xác định điểm trung bình<br /> chung kiến thức của đối tượng trước và<br /> 9<br /> <br /> T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 4-2018<br /> sau can thiệp. Có thể thấy kiến thức<br /> chung về loét ép đã cải thiện rõ rệt, từ<br /> 2,65 ± 1,2 điểm trước can thiệp tăng<br /> <br /> thành 6,68 ± 0,95 sau khi nhận chương<br /> trình can thiệp giáo dục, sự khác biệt có<br /> ý nghĩa thống kê (p < 0,01).<br /> <br /> 3. Kiến thức dự phòng loét ép.<br /> Bảng 3: Kiến thức về tầm quan trọng dự phòng loét ép (n = 62).<br /> Kiến thức<br /> Tốt (> 80%)<br /> Trung bình (50 - 80%)<br /> Kém (< 50%)<br /> <br /> Trước can thiệp<br /> <br /> Sau can thiệp<br /> <br /> n (đúng)<br /> <br /> %<br /> <br /> n (đúng)<br /> <br /> %<br /> <br /> 1<br /> <br /> 1,6<br /> <br /> 26<br /> <br /> 41,9<br /> <br /> 52<br /> <br /> 83,6<br /> <br /> 36<br /> <br /> 58,1<br /> <br /> 9<br /> <br /> 14,8<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> Việc nhận thức được tầm quan trọng của dự phòng loét ép là yếu tố quan trọng<br /> trong công tác chăm sóc và dự phòng loét ép. Tuy nhiên, thực trạng kiến thức của<br /> người chăm sóc chính còn rất hạn chế. Vì vậy, chương trình can thiệp được xây dựng<br /> với mục đích giúp người chăm sóc chính có kiến thức cần thiết trong công tác dự<br /> phòng loét ép. Sau can thiệp, kết quả đạt được với 41,9% có kiến thức tốt, 58,1% có<br /> kiến thức trung bình và không còn đối tượng có kiến thức kém.<br /> <br /> Biểu đồ 1: Kiến thức của đối tượng nghiên cứu về thời gian xoay trở người bệnh.<br /> Đối với việc dự phòng loét ép, thời gian thay đổi tư thế cho người bệnh là yếu tố<br /> quan trọng nhất và quyết định nguy cơ loét ép. Trước can thiệp, chỉ > 20% đối tượng<br /> trả lời đúng về thời gian cần thiết để thay đổi tư thế cho người bệnh. Kết quả này<br /> cho thấy đa số người chăm sóc chưa được đào tạo và bổ sung kiến thức cơ bản về<br /> chăm sóc; điều này không chỉ gây ảnh hưởng xấu tới quá trình điều trị, mà còn làm<br /> tăng nguy cơ biến chứng cho người bệnh. Sau khi nhận chương trình can thiệp phù hợp,<br /> tỷ lệ người chăm sóc trả lời đúng về thời gian xoay trở cho người bệnh được cải thiện,<br /> với hai tư thế người bệnh ngồi và nằm, tỷ lệ trả lời đúng tương ứng 85,5% và 72,6%.<br /> 10<br /> <br /> t¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 4-2018<br /> Bảng 4: Kiến thức của đối tượng nghiên cứu về vai trò vệ sinh, vận động với dự<br /> phòng loét ép (n = 62).<br /> Thời điểm<br /> <br /> Vệ sinh<br /> <br /> Vận động<br /> <br /> Tốt<br /> <br /> Trung bình<br /> <br /> Kém<br /> <br /> Tốt<br /> <br /> Trung bình<br /> <br /> Kém<br /> <br /> Trước can thiệp<br /> <br /> 1,8<br /> <br /> 42,9<br /> <br /> 55,3<br /> <br /> 0<br /> <br /> 40,3<br /> <br /> 59,7<br /> <br /> Sau can thiệp<br /> <br /> 54,8<br /> <br /> 43,5<br /> <br /> 1,7<br /> <br /> 61,3<br /> <br /> 30,6<br /> <br /> 8,1<br /> <br /> Chúng tôi nhận thấy đa số người chăm sóc còn chưa nhận thức đúng vai trò của vệ<br /> sinh thân thể hay cải thiện vận động cho người bệnh để hạn chế loét ép, phù hợp với<br /> nghiên cứu của Tamam Mahmoud El-Daharja và Fathia A. Mersal [5, 6]. Vì vậy, cần<br /> cung cấp kiến thức về vệ sinh để cải thiện kiến thức của đối tượng nghiên cứu với<br /> 54,8% đạt mức tốt, 43,5% mức trung bình, chỉ còn 1,7% ở mức kém. Kết quả này phù<br /> hợp với nghiên cứu của Phùng Thu Hương [1]. Bên cạnh đó, kiến thức của đối tượng<br /> nghiên cứu về vận động cũng cải thiện đáng kể với 61,3% đạt mức tốt, 30,6% trung<br /> bình và 8,1% kém.<br /> Bảng 5: So sánh điểm trung bình kiến thức dự phòng loét ép trước và sau can thiệp<br /> (n = 62).<br /> Điểm trung bình chung<br /> kiến thức dự phòng loét ép<br /> <br /> Trước can thiệp<br /> <br /> Sau can thiệp<br /> <br /> p (Wilcoxon)<br /> <br /> 6,67 ± 1,73<br /> <br /> 12,74 ± 1,5<br /> <br /> < 0,01<br /> <br /> Sau khi phân tích và đánh giá trên từng phần kiến thức riêng biệt về dự phòng loét<br /> ép, chúng tôi tiến hành tính điểm trung bình chung kiến thức của toàn bộ đối tượng<br /> nghiên cứu. Điểm trung bình trước can thiệp đạt 6,67 ± 1,73, tăng lên 12,74 ± 1,5 sau<br /> can thiệp (theo thang điểm 15), sự khác biệt có ý nghĩa thống kê với p < 0,01.<br /> KẾT LUẬN<br /> Kiến thức về loét ép và dự phòng loét<br /> ép của người chăm sóc chính người bệnh<br /> ĐQN được cải thiện đáng kể sau can thiệp<br /> giáo dục:<br /> - Sau can thiệp, > 80% đối tượng có<br /> kiến thức đúng về định nghĩa, phân loại,<br /> nguyên nhân, dấu hiệu và vị trí loét ép<br /> (tỷ lệ này ở trước can thiệp đều dưới 31%).<br /> - Điểm trung bình chung kiến thức về<br /> loét ép tăng từ 2,65 ± 1,21 lên 6,68 ± 0,95<br /> <br /> sau can thiệp, sự khác biệt có ý nghĩa<br /> thống kê với p < 0,01.<br /> - 85,5% người chăm sóc chính có kiến<br /> thức đúng về thời gian thay đổi tư thế dự<br /> phòng loét ép và đa số đối tượng có kiến<br /> thức ở mức tốt và trung bình về vai trò vệ<br /> sinh, vận động trong dự phòng loét ép.<br /> - Điểm trung bình chung kiến thức về<br /> dự phòng loét ép của đối tượng nghiên<br /> cứu tăng từ 6,67 ± 1,73 lên 12,74 ± 1,5<br /> sau can thiệp, sự khác biệt có ý nghĩa<br /> thống kê, p < 0,01.<br /> 11<br /> <br />