Đánh giá tổn thương mắt ở bệnh nhân đái tháo đường TYP 2

Chia sẻ: Hoang Son | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

82
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu: xác định tổn thương mắt ở bệnh nhân đái tháo đường (ĐTĐ) typ2 điều trị tại BVĐKTƯ Thái Nguyên. Tìm hiểu một số yếu tố liên quan tới biến chứng mắt ở bệnh nhân ĐTĐ typ2 . Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: 170 bệnh nhân được chẩn đoán là ĐTĐ typ 2, điều trị nội trú và ngoại trú tại khoa Nội tiết- Hô hấp và khoa Khám bệnh BVĐKTƯ Thái Nguyên. Thiết kế nghiên cứu mô tả, cắt ngang.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đánh giá tổn thương mắt ở bệnh nhân đái tháo đường TYP 2

Nguyễn Kim Lương Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 81(05): 161 - 167 ĐÁNH GIÁ TỔN THƯƠNG MẮT Ở BỆNH NHÂN ĐÁI THÁO ĐƯỜNG TYP 2 Nguyễn Kim Lương* Bệnh viện Đa khoa TƯ Thái Nguyên TÓM TẮT Mục tiêu nghiên cứu: xác định tổn thương mắt ở bệnh nhân đái tháo đường (ĐTĐ) typ2 điều trị tại BVĐKTƯ Thái Nguyên. Tìm hiểu một số yếu tố liên quan tới biến chứng mắt ở bệnh nhân ĐTĐ typ2 . Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: 170 bệnh nhân được chẩn đoán là ĐTĐ typ 2, điều trị nội trú và ngoại trú tại khoa Nội tiết- Hô hấp và khoa Khám bệnh BVĐKTƯ Thái Nguyên. Thiết kế nghiên cứu mô tả, cắt ngang. Kết quả: Tổn thương mắt ở bệnh nhân ĐTĐ typ2 thể hiện: 60,59% giảm thị lực, trong đó có 30,59% có thị lực thấp và 11,18% mất thị lực; 52,94% đục thuỷ tinh thể; 22,94% có bệnh võng mạc ĐTĐ, trong đó giai đoạn bệnh võng mạc ĐTĐ không tăng sinh chiếm tỷ lệ cao nhất (56,41%). Tổn thương mắt và các yếu tố liên quan: + Tuổi càng cao tỷ lệ tổn thương võng mạc càng tăng; Tuổi bệnh ≤ 5 năm tổn thương võng mạc 20,22%, tuổi bệnh ≥ 16 tổn thương đến 40%; + Kiểm soát glucose máu kém thì tỷ lệ tổn thương mắt càng nhiều, nhóm bệnh nhân có glucose máu < 10 mmol/l có tổn thương võng mạc 11,54%, glucose máu ≥ 16,5 mmol/l tỷ lệ tổn thương võng mạc là 62,96%. + Rối loạn chuyển hoá lipid: Trong số 32,94% bệnh nhân tăng cholesterol có 54,14% tổn thương võng mạc; trong số 15,29% có giảm HDL-C thì có tới 84,62% trong số họ có tổn thương võng mạc. Từ khoá: Đái tháo đường typ2, bệnh võng mạc đái tháo đường, glucose, cholesterol, đục thuỷ tinh thể ĐẶT VẤN ĐỀ* Đái tháo đường (ĐTĐ) là một nhóm các bệnh chuyển hoá có đặc điểm là tăng glucose máu, hậu quả của sự thiếu hụt bài tiết insulin, khiếm khuyết trong hoạt động của insulin hoặc cả hai. Tăng glucose mạn tính thường kết hợp với sự huỷ hoại, sự rối loạn chức năng và sự suy yếu chức năng của nhiều cơ quan đặc biệt là mắt, tim, thần kinh và mạch máu. Bệnh đái tháo đường đã, đang và sẽ là gánh nặng cho nền kinh tế, xã hội của cả thế giới vào thế kỷ XXI. Gánh nặng về bệnh tật và tử vong, gánh nặng về chi phí xã hội. Đặc biệt là đái tháo đường typ 2 vì sự phát triển của bệnh luôn gắn với sự gia tăng của biến chứng mạn tính. Bệnh đái tháo đường gây nhiều biến chứng: mắt, tim mạch, thận, thần kinh. Trong đó biến chứng mắt rất hay gặp, tại thời điểm chẩn đoán lâm sàng người bệnh đái tháo đường phần lớn đã có biến chứng, trong đó * Tel: 0982852165 bệnh võng mạch (VM) có tới 35%, bệnh thần kinh ngoại biên 12%, protein niệu 2,1%. Nhận thức được ý nghĩa, tầm quan trọng của việc phát hiện sớm các biến chứng đặc biệt biến chứng mắt trong bệnh đái tháo đường. Đồng thời góp phần vào việc có thái độ xử lý kịp thời, tránh những hậu quả nặng nề do đái tháo đường, chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Đánh giá tổn thương mắt ở bệnh nhân đái tháo đường typ 2” nhằm mục tiêu: 1. Xác định tổn thương mắt ở bệnh nhân đái tháo đường typ 2 điều trị tại BVĐKTW Thái Nguyên. 2. Tìm hiểu một số yếu tố liên quan tới biến chứng mắt ở bệnh nhân đái tháo đường typ 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Đối tượng nghiên cứu Gồm 170 bệnh nhân vào khám được chẩn đoán là ĐTĐ typ 2, điều trị ngoại trú và nội trú tại khoa Khám bệnh và khoa Nội 161 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn Nguyễn Kim Lương Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ tiết - hô hấp bệnh viện Đa khoa Trung ương Thái Nguyên. - Thời gian từ tháng 6/ 2009 đến tháng 6/ 2010. - Địa điểm khoa Nội tiết - hô hấp, khoa Khám bệnh - Bệnh viện Đa khoa Trung ương Thái Nguyên. Phương pháp nghiên cứu Chúng tôi chọn được 170 bệnh nhân đáp ứng với tiêu chuẩn chọn mẫu như sau: * Tiêu chuẩn chẩn đoán ĐTĐ (WHO, 1998): Dựa vào 1 trong 3 tiêu chuẩn: - Glucose huyết tương bất kỳ ≥ 11,1 mmol/l kết hợp với các triệu chứng tăng Glucose huyết tương. - Glucose huyết lúc đói ≥ 7 mmol/l. - Glucose huyết tương 2 giờ sau nghiệm pháp dung nạp glucose ≥ 11,1 mmol/l. Chẩn đoán chắc chắn khi kết quả được lặp lại 1 - 2 lần trong những ngày sau đó. 81(05): 161 - 167 - Triệu chứng lâm sàng: + Đái nhiều, uống nhiều, ăn nhiều, gầy nhiều... + Thời gian phát hiện bệnh (tuổi bệnh): Là thời gian kể từ khi bệnh nhân được chẩn đoán xác định ĐTĐ typ 2, thời gian này tính theo số năm. + Phân loại huyết áp (Theo tiêu chuẩn của JNC VI). - Khám mắt: Được thực hiện bởi các bác sĩ chuyên khoa mắt nhiều kinh nghiệm tại phòng khám mắt và khoa Mắt. * Đo thị lực * Khám trên máy sinh hiển vi để phát hiện tổn thương ở mống mắt, bờ đồng tử, góc tiền phòng, tình trạng xuất huyết dịch kính, tình trạng thuỷ tinh thể. * Khám đáy mắt - Đánh giá các tổn thương. * Tiêu chuẩn loại trừ: - Phân loại tổn thương võng mạc theo Wiscosin [19]: Tổn thương cơ bản, bệnh VM tiền tăng sinh, bệnh VM tăng sinh. - Bệnh nhân không được chẩn đoán ĐTĐ typ 2. * Chỉ tiêu cận lâm sàng - Các bệnh ảnh hưởng tới mắt: Cận thị, tắc tĩnh mạch, tắc động mạch võng mạc mắt, các bệnh về máu. - Định lượng glucose huyết tương lúc đói hoặc glucose huyết tương bất kỳ. - U não. * Phương pháp xử lý số liệu: Theo phương pháp thống kê y học. + Bệnh nhân ≥ 40 tuổi. * Chỉ tiêu lâm sàng - Một số thông số chung: Tuổi, giới, nơi cư trú, nghề nghiệp, tiền sử bản thân và gia đình. - Định lượng chỉ số lipid máu. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU Đặc điểm của đối tượng nghiên cứu Bảng 1. Đặc điểm đối tượng nghiên cứu theo tuổi và giới Giới Nhóm tuổi 40 - 49 50 - 59 60 - 69 70 Tổng Nam n 16 36 15 13 80 Nữ % 9,41 21,18 8,82 7,65 47,06 p > 0,05 n 17 37 19 17 90 Tổng % 10,00 21,76 11,18 10,00 52,94 n 33 73 34 30 170 Nhận xét: + Tuổi trung bình: 57,7 nhóm tuổi 50 - 59 chiếm tỷ lệ cao nhất (42,94%). + Số bệnh nhân nam và nữ không có sự khác biệt. 162 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn % 19,41 42,94 20,00 17,65 100 Nguyễn Kim Lương Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 81(05): 161 - 167 Bảng 2. Đặc điểm về huyết áp Huyết áp Không tăng Tặng độ I Tăng độ II Tăng độ III Tổng n 84 54 27 5 170 % 49,41 31,77 15,88 2,94 100 Nhận xét: Số bệnh nhân có tăng huyết áp chiếm 50,59% trong đó chủ yếu là tăng huyết áp độ I (31,77%). Bảng 3. Thời gian phát hiện bệnh Thời gian phát hiện bệnh 5 năm 6 - 10 năm 11 - 15 năm 16 năm Tổng n 89 40 31 10 170 % 52,35 23,53 18,24 5,88 100 Nhận xét: Số bệnh nhân được phát hiện bệnh sớm 5 năm chiếm tỷ lệ cao nhất. Tổn thương mắt và các yếu tố liên quan Bảng 4. Tổn thương mắt của đối tượng nghiên cứu (n = 170) Tổn thương Tổn thương VM Đục thuỷ tinh thể Giảm thị lực Các tổn thương khác Không tổn thương n 39 90 103 38 53 % 22,94 52,94 60,59 22,35 31,18 Nhận xét: Số bệnh nhân bị giảm thị lực chiếm tỷ lệ cao (60,59%), tổn thương VM (22,94%). Bảng 5. Mối liên quan tổn thương mắt và tuổi bệnh (n = 170) Tổn thương Tuổi bệnh 5 năm 6 - 10 năm 11 - 15 năm 16 năm Tổn thương VM n % 18 20,22 9 22,50 8 25,80 4 40,00 Đục thuỷ tinh thể n % 38 42,69 24 60,00 21 67,74 7 70,00 p < 0,05 Giảm thị lực n % 46 51,68 27 67,50 22 70,96 8 80,00 Tổng 89 40 31 10 Nhận xét: Tuổi bệnh càng cao tỷ lệ tổn thương VM càng tăng. Thời gian mắc bệnh càng dài tỷ lệ đục thuỷ tinh thể càng tăng. Thời gian mắc bệnh tỷ lệ thuận với mức độ giảm thị lực. Sự khác biệt về tổn thương VM, đục thuỷ tinh thể, giảm thị lực với tuổi bệnh có ý nghĩa thống kê. Bảng 6. Mối liên quan tổn thương mắt và nồng độ glucose máu (n = 170) Tổn thương Glucose máu < 10 10 - 16,4 16,5 Tổn thương VM n % 9 11,54 13 20,00 17 62,96 Đục thuỷ tinh thể n % 39 50,00 30 46,15 21 77,77 p < 0,05 Giảm thị lực n % 40 51,88 42 65,62 21 77,77 Tổng 78 65 27 Nhận xét: Nồng độ glucose máu tăng vì tổn thương VM càng tăng. 163 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn Nguyễn Kim Lương Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 81(05): 161 - 167 Bảng 7. Rối loạn chuyển hoá lipid máu của đối tượng nghiên cứu (n = 170) Lipid máu Tăng cholesterol Tăng triglycerid Giảm HDL - C Tăng LDL - C n 56 45 26 36 % 32,94 26,47 15,29 21,18 Nhận xét: Trong 170 bệnh nhân có 56 bệnh nhân tăng Cholesterol toàn phần máu chiếm tỷ lệ cao nhất (32,94%), tăng triglycerid (26,47%), giảm HDL - C (15,29%), tăng LDL - C (21,18%). Bảng 8. Mối liên quan giữa cholesterol toàn phần máu với tổn thương võng mạc Cholesterol TP ≥ 5,2 mmol/l < 5,2 mmol/l OR χ2 p Tổn thương VM n % 32 57,14 7 6,14 Không tổn thương VM n % 24 42,86 107 93,86 2,18 50,18 < 0,05 Tổng 56 114 Nhận xét: Trong 56 bệnh nhân có tăng cholesterol toàn phần có tổn thương VM cao hơn số bệnh nhân không có tổn thương VM. Bảng 9. Mối liên quan giữa triglycerid máu với tổn thương võng mạc Triglycerid ≥ 2,3 mmol/l < 2,3 mmol/l OR χ2 p Tổn thương VM n % 23 51,11 16 12,80 Không tổn thương VM n % 22 48,89 109 87,20 3,99 27,47 < 0,05 Tổng 45 125 Nhận xét: Trong 45 bệnh nhân có tăng triglycerid máu có tổn thương VM cao hơn không tổn thương VM. Bảng 10. Mối liên quan giữa HDL - C với tổn thương võng mạc HDL - C ≥ 0,9 mmol/l < 0,9 mmol/l OR χ2 p Tổn thương VM n % 17 11,81 22 84,62 Không tổn thương VM n % 127 88,19 4 15,38 5,74 67,03 < 0,05 Tổng 144 26 Nhận xét: Trong 26 bệnh nhân có giảm HDL - C có tổn thương VM cao hơn nhiều số bệnh nhân không có tổn thương VM. Bảng 11. Mối liên quan giữa LDL - C máu với tổn thương võng mạc LDL - C ≥ 3,4 mmol/l < 3,4 mmol/l OR χ2 p Tổn thương VM n % 13 36,11 26 19,40 Không tổn thương VM n % 23 63,89 108 80,60 1,86 4,48 < 0,05 Tổng 36 134 Nhận xét: Trong số 36 bệnh nhân có tăng LDL - C có tổn thương VM cao hơn số bệnh nhân không có tổn thương VM. 164 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn Nguyễn Kim Lương Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ BÀN LUẬN Tổn thương mắt và các yếu tố liên quan * Thị lực Bệnh ĐTĐ typ 2 là một bệnh gây ảnh hưởng hàng đầu đến thị lực. Theo Francosie Rousselie, trong số những nguyên nhân gây mù khác thì bệnh ĐTĐ là nguyên nhân gây mù đầu tiên ở các nước phát triển, gặp ở tất cả các lứa tuổi từ 20 - 60 tuổi. Trong 10.000 người mù mới thì 7% do bị bệnh ĐTĐ, trong đó 92% ở tuổi 50 và 44% trên 70 tuổi, tác giả cho rằng người bị ĐTĐ thì nguy cơ bị mù tăng gấp 11 lần so với người không bị ĐTĐ và nguy cơ đó là tăng gấp 29 lần ở người bị bệnh VM ĐTĐ. Trong nghiên cứu của chúng tôi có tới 60,59% bệnh nhân bị giảm thị lực, thị lực giảm nhanh như vậy có thể do việc kiểm soát glucose máu không tốt, bệnh nhân phải chịu đựng Glucose máu tăng kéo dài. Sự tăng glucose máu kéo dài ảnh hưởng nặng nề đến thị lực do bị phù hoàng điểm và những vùng thiếu máu hoàng điểm nên vấn đề cân bằng glucose máu đặc biệt quan trọng. Nghiên cứu của chúng tôi thấy khi glucose máu < 10 mmol/l ≥ 51,8% bệnh nhân giảm thị lực, khi glucose máu 16,5 mmol/l ≥ 77,7%. Kết quả này tương tự kết quả của các tác giả Phạm Thị Hồng Hoa, Bùi Tiến Dũng. Thời gian mắc bệnh ĐTĐ càng dài thì thị lực càng giảm, thời gian bị bệnh 5 năm có 51,6% số bệnh nhân giảm thị lực, trên 15 năm có 80% số bệnh nhân giảm thị lực. Theo Phạm Thị Hồng Hoa, thời gian bị bệnh 5 năm có 74,60%, trên 10 năm có 100% số bệnh nhân giảm thị lực. Francoise Rousselie cho rằng, nguy cơ dẫn đến mất thị lực sau 30 năm bị bệnh ĐTĐ. Như vậy nghiên cứu của chúng tôi cũng như nghiên cứu của Phạm Thị Hồng Hoa thì bệnh nhân ở Việt Nam bị mất thị lực quá sớm có thể do việc kiểm soát glucose máu chưa tốt bệnh nhân phải chịu đựng glucose máu cao liên tục. * Đục thuỷ tinh thể Đục thuỷ tinh thể là tổn thương mắt hay gặp. Hiện tại người ta không thể phân biệt được đục thuỷ tinh thể do ĐTĐ với đục thuỷ tinh 81(05): 161 - 167 thể tuổi già với người không mắc ĐTĐ. Nhưng cũng thấy rằng khi bị ĐTĐ thì đục thuỷ tinh thể xảy ra sớm hơn, nhanh hơn, hai mắt đục không đồng đều, mắt đục trước, mắt đục sau. Theo Leonard Goffe, có rất nhiều bằng chứng cho thấy những bệnh nhân ĐTĐ có nhiều nguy cơ xảy ra những biến đổi thuỷ tinh thể do tuổi già và những biến đổi này thường gặp ở lứa tuổi trẻ hơn so với người không bị ĐTĐ, do sự tích luỹ sorbitol trong thuỷ tinh thể kèm theo những biến đổi hydrat hoá sau đó là sự tăng glycosyl hoá protein trong thuỷ tinh thể của bệnh nhân ĐTĐ do tuổi già và những bệnh nhân ĐTĐ. Richardd Richards phân tích nồng độ sorbitol, glucose, fructose của thuỷ tinh thể phẫu thuật ở 2 nhóm bệnh nhân đục thuỷ tinh thể ĐTĐ và không ĐTĐ, thấy ở nhóm bệnh nhân ĐTĐ nồng độ sorbitol, glucose, fructose đều tăng hơn nhóm bệnh nhân không ĐTĐ. So với các kết quả nghiên cứu của nước ngoài: Jean - Antoine Bernard (1992) tỷ lệ đục thuỷ tinh thể 16%, M.Vignanielli (1992 1996) là 14%, Card (1964) là 6,8% thì tỷ lệ đục thuỷ tinh thể trong các nghiên cứu của Việt Nam cao hơn: Lê Huy Hiệu: 22,8%; Thái Hồng Quang: 17,50%; Phạm Thị Hồng Hoa: 30%. Tỷ lệ đục thuỷ tinh thể trong nghiên cứu của chúng tôi: 52,94%. Như vậy kết quả nghiên cứu của chúng tôi cũng như các tác giả ở Việt Nam cao hơn các nghiên cứu ở nước ngoài có thể do trình độ dân trí và mức sinh hoạt ở các nước khác nhau, ở Việt Nam thực chất bệnh nhân hiểu biết về y học còn quá ít do đó đi khám quá muộn, nhiều khi bệnh nhân không nhìn thấy mới đi khám bệnh, phát hiện đục thuỷ tinh thể phải mổ, làm xét nghiệm mới phát hiện glucose máu tăng. * Tổn thương võng mạc Trong các bệnh lý về mắt do bệnh ĐTĐ, những tổn thương về đục dịch kính, đục thuỷ tinh thể, liệt cơ vận nhãn, khúc xạ, điều tiết... thì tổn thương VM ĐTĐ là quan trọng nhất. Bệnh VM ĐTĐ là tất cả những thay đổi ở VM xảy ra trong bệnh ĐTĐ. Các tổn thương có thể khác nhau từ những xuất tiết, vi phình mạch 165 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn