Đánh giá và kiểm định chất lượng giáo dục đại học theo chu trình PCDA

Trường Đại học Vinh<br /> <br /> Tạp chí khoa học, Tập 46, Số 4B (2017), tr. 71-76<br /> <br /> ĐÁNH GIÁ VÀ KIỂM ĐỊNH CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC ĐẠI HỌC<br /> THEO CHU TRÌNH PCDA<br /> Nguyễn Thị Uyên (1), Trần Xuân Sang (2), Trần Thị Kim Oanh (3)<br /> 1<br /> Viện Kỹ thuật và Công nghệ, Trường Đại học Vinh<br /> 2 ,3<br /> Viện Sư phạm Tự nhiên, Trường Đại học Vinh<br /> Ngày nhận bài 23/10/2017, ngày nhận đăng 25/12/2017<br /> Tóm tắt: Đánh giá và kiểm định chất lượng giáo dục là hoạt động cần thiết và<br /> quan trọng tại các cơ sở giáo dục. Hiện nay, ở Việt nam, hoạt động này ngày càng phổ<br /> biến bởi nó là một công cụ hiệu quả giúp các trường kiểm soát và đảm bảo chất lượng<br /> đào tạo nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh. Kiểm định chất lượng giáo dục giúp các<br /> trường đại học có cơ hội xem xét lại toàn bộ hoạt động của mình một cách có hệ thống,<br /> để từ đó điều chỉnh các hoạt động theo một chuẩn mực nhất định. Trong bài báo này,<br /> chúng tôi giới thiệu về chu trình đánh giá và kiểm định chất lượng giáo dục PDCA<br /> (Plan-Do-Check-Act) và cách thức áp dụng chu trình này vào việc nâng cao chất lượng<br /> đào tạo tại Trường Đại học Vinh.<br /> <br /> I. Giới thiệu<br /> Chu trình PDCA (Plan-Do-CheckAct) tức là: Lập kế hoạch - Thực hiện Kiểm tra - Điều chỉnh do W. E. Deming<br /> (1900-1993) - người được xem là cha đẻ<br /> của quản lý chất lượng giới thiệu vào năm<br /> 1950. PDCA được đại diện với hình ảnh<br /> một đường tròn lăn trên một mặt phẳng<br /> nghiêng (theo chiều kim đồng hồ), thực<br /> chất của quá trình quản lý là sự cải tiến<br /> liên tục và không bao giờ ngừng. PDCA<br /> lúc đầu được đưa ra như là các bước công<br /> việc tuần tự cần tiến hành của việc quản<br /> trị nhằm duy trì chất lượng hiện có, ngày<br /> nay nó là một trong những công cụ quan<br /> trọng không thể thiếu trong các hệ thống<br /> quản lý (ISO 9001; ISO 14001…). [1]<br /> <br /> Hình 1: Chu trình PDCA (Nguồn: wikipedia)<br /> <br /> Chu trình PDCA đề cập đến công<br /> việc theo tiến trình vận động của nó chứ<br /> không đề cập đến các vấn đề cụ thể tại các<br /> thời điểm cụ thể. Tùy theo các tình huống<br /> cụ thể, người ta tìm cách vận dụng chu<br /> trình PDCA một cách thích hợp. Khi xây<br /> dựng và áp dụng chu trình PDCA, thì lãnh<br /> đạo là bộ phận chủ chốt và tiên phong.<br /> Vai trò của lãnh đạo cũng được đặt ở vị trí<br /> trung tâm trong việc thực hiện chu trình<br /> PDCA. Theo chu trình, quá trình cải tiến<br /> đi từ trên xuống thay vì từ dưới lên. Lãnh<br /> đạo chính là động lực thúc đẩy chu trình<br /> tiến triển đi lên theo hình xoắn ốc, quá<br /> trình sau lặp lại quá trình trước nhưng ở<br /> một mức cao hơn.<br /> 1.1. Bước 1 (Plan): Lập kế hoạch,<br /> định hướng và phương pháp đạt mục<br /> tiêu<br /> Lập kế hoạch, định hướng<br /> Chính sách, mục tiêu của mỗi cơ sở<br /> giáo dục cần được xác định bởi ban lãnh<br /> đạo, dựa trên sự tổng hợp, phân tích dữ<br /> liệu. Nếu nhà trường không xác định được<br /> các mục tiêu cụ thể thì không thể đưa ra<br /> những nhiệm vụ phải thực hiện để đạt<br /> .<br /> <br /> Email: uyennt@vinhuni.edu.vn (N. T. Uyên)<br /> <br /> 71<br /> <br /> N. T. Uyên, T. X. Sang, T. T. K. Oanh / Đánh giá và kiểm định chất lượng giáo dục đại học theo chu trình PCDA<br /> <br /> được các mục tiêu đó. Các nhiệm vụ được<br /> xác định rõ ràng sẽ giúp các bộ phận<br /> <br /> trong nhà trường hoạt động có định<br /> hướng và phối hợp với nhau tốt hơn.<br /> <br /> Hình 2: Mô hình đánh giá theo PDCA [1]<br /> Sau khi xác định được chính sách,<br /> mục tiêu thì các nhiệm vụ phải được<br /> lượng hóa (khối lượng, tiêu chuẩn, thời<br /> hạn hoàn thành…) bằng các con số và chỉ<br /> tiêu cụ thể. Sau đó phải có sự phân công<br /> cho các thành viên ở từng vị trí với các<br /> nội dung công việc phù hợp [2].<br /> Phương pháp để đạt được mục tiêu<br /> Sau khi đã xác định được mục tiêu và<br /> nhiệm vụ, việc tiếp theo là cần phải lựa<br /> chọn phương pháp, cách thức để đạt mục<br /> tiêu đó một cách tốt nhất, hiệu quả nhất.<br /> Mọi người cần thiết phải hiểu rõ cách<br /> thức để làm chủ nó, đồng thời xây dựng<br /> phương pháp giải quyết vấn đề một cách<br /> phù hợp, nhằm nâng cao chất lượng công<br /> việc, chất lượng sản phẩm.<br /> <br /> 1.2. Bước 2 (Do): Đưa kế hoạch vào<br /> thực hiện<br /> Sau khi đã xác định nhiệm vụ và<br /> chuẩn hóa các phương pháp để hoàn<br /> thành nhiệm vụ đó, người ta tổ chức bước<br /> thực hiện công việc. Trong thực tế công<br /> việc, nhiều khi các quy định, quy chế<br /> chưa đáp ứng hay phù hợp hoàn toàn với<br /> các vấn đề phát sinh. Vậy nên, nếu tuân<br /> theo các quy định, quy chế một cách máy<br /> móc thì các điểm không phù hợp vẫn tồn<br /> tại hoặc phát sinh.<br /> 1.3. Bước 3 (Check): Dựa theo kế<br /> hoạch đ ki m tra kết q thực hiện<br /> Trong quản lý chất lượng, điều không<br /> thể thiếu là công tác kiểm tra kết quả thực<br /> hiện nhằm phát hiện những điểm chưa<br /> .<br /> <br /> 72<br /> <br /> Trường Đại học Vinh<br /> <br /> phù hợp, sai, thiếu để có cơ sở cho công<br /> tác quản lý tiếp theo. Các yếu tố chủ<br /> quan, khách quan có ảnh hưởng trực tiếp<br /> hoặc gián tiếp đến kết quả thực hiện phải<br /> được xem xét và phân tích chuyên sâu.<br /> 1.4. Bước 4 (Action): Thực hiện<br /> những tác động q n trị thích hợp<br /> Thông qua các kết quả thu được ở<br /> Bước 3, đề ra những tác động điều chỉnh<br /> thích hợp nhằm bắt đầu lại chu trình với<br /> những thông tin đầu vào mới. Khi thực<br /> hiện những tác động điều chỉnh, điều<br /> quan trọng là phải áp dụng những biện<br /> pháp để tránh lặp lại những điều chưa phù<br /> hợp đã phát hiện và cần loại bỏ được các<br /> yếu tố nguyên nhân đã gây nên những<br /> điều đó. Phòng ngừa và khắc phục là hai<br /> hành động cần thiết để áp dụng trong các<br /> biện pháp quản lý [2].<br /> II. Chu trình PDCA áp dụng vào<br /> thực tế môn học<br /> Trong phần này, chúng tôi trình bày<br /> việc thực hiện chu trình PDCA cho các<br /> môn học có yêu cầu rèn luyện kỹ năng<br /> làm việc nhóm tại Trường Đại học Vinh.<br /> 2.1. Bước 1 (Plan): Lập kế hoạch,<br /> định hướng và phương pháp đạt mục<br /> tiêu<br /> Về phía giảng viên (GV):<br /> - GV chuẩn bị tài liệu học tập đầy đủ<br /> cho sinh viên (SV). Tài liệu học tập bao<br /> gồm: bài giảng, tài liệu tham khảo, đề<br /> cương chi tiết môn học, bài tập nhóm, bài<br /> tập ôn tập. GV cũng thiết lập kênh thông<br /> tin riêng cho mỗi lớp, ví dụ: email, cổng<br /> thông tin Trường Đại học Vinh<br /> (http://my.vinhuni.edu.vn) để chia sẽ tài<br /> liệu cần thiết cho SV.<br /> - Lên kế hoạch thực hiện môn học<br /> theo tiến trình của đề cương đã đề ra: GV<br /> chuẩn bị các tiết dạy đúng tiến độ với đề<br /> <br /> Tạp chí khoa học, Tập 46, Số 4B (2017), tr. 71-76<br /> <br /> cương chi tiết. Phần này sẽ chia nhỏ các<br /> nội dung trong bài giảng thành từng tiết<br /> dạy cụ thể, mỗi tiết dạy sẽ có khoảng 3<br /> nội dụng cơ bản để SV nắm được lý<br /> thuyết và ứng dụng để giải quyết các bài<br /> tập kèm theo.<br /> - GV cần chuẩn bị các bài tập nhóm<br /> để SV có thể làm việc theo các nhóm. SV<br /> sẽ trình bày các sản phẩm bao gồm: slide<br /> báo cáo, phần mềm và tự đánh giá quá<br /> trình quản lý nhóm.<br /> - GV chuẩn bị các bài tập cuối mỗi<br /> tiết nhằm giúp SV ứng dụng lý thuyết vừa<br /> học để giải quyết ngay các bài tập này<br /> trên lớp.<br /> - GV chuẩn bị hồ sơ để đánh giá SV,<br /> bao gồm danh sách điểm danh, ghi nhớ<br /> mỗi lần SV lên bảng để phân loại SV khi<br /> đánh giá điểm chuyên cần, kết hợp với<br /> việc điểm danh hằng ngày.<br /> Về phía sinh viên:<br /> - Tài liêu học tập: Chuẩn bị bài giảng<br /> đã in, đề cương chi tiết, vở bài tập trước<br /> khi lên lớp.<br /> - Về thiết bị phục vụ tiết học: GV giao<br /> nhiệm vụ cho lớp trưởng chuẩn bị micro,<br /> máy chiếu, loa và các thiết bị âm thanh,<br /> ánh sáng khác trước khi GV lên lớp.<br /> - Phân chia nhóm: SV sẽ tự chia<br /> thành các nhóm, mỗi nhóm gồm 2 hoặc 3<br /> dãy bàn ghép lại với nhau.<br /> 2.2. Bước 2 (Do): Thực hiện kế<br /> hoạch:<br /> Tổ chức hoạt động: Để đảm bảo thực<br /> hiện tốt các nội dung đã nêu, trong quá<br /> trình thực hiện, GV cần cử một SV làm<br /> cán bộ lớp để theo dõi sát sao các thành<br /> viên trong lớp. Do hiện tại SV học theo<br /> tín chỉ, việc liên lạc, thảo luận khi SV ở<br /> nhà là rất khó nên cần tạo một nhóm của<br /> lớp để trao đổi trực tiếp giữa GV và SV.<br /> GV đã tự xây dựng một hệ thống test<br /> <br /> 73<br /> <br /> N. T. Uyên, T. X. Sang, T. T. K. Oanh / Đánh giá và kiểm định chất lượng giáo dục đại học theo chu trình PCDA<br /> <br /> online (testonline.vinhuni.edu.vn) để phục<br /> vụ cho việc tương tác giữa GV và SV. Ở<br /> trang này SV có một tài khoản cá nhân và<br /> có thể theo dõi các bạn khác trong lớp<br /> thông qua diễn đàn, có thể liên lạc với GV<br /> thông qua các thông báo, email…<br /> Cách thức tiến hành hoạt động:<br /> - GV yêu cầu tất cả SV phải có bài<br /> giảng hoặc giáo trình khi lên lớp.<br /> - Trước mỗi tiết học, GV sẽ kiểm tra<br /> việc phân chia nhóm, cho nhóm ổn định<br /> 5-7 phút.<br /> - Khi bắt đầu vào tiết học, GV yêu<br /> cầu SV tự đọc các nội dung trong bài<br /> giảng khoảng 15 phút- 20 phút.<br /> - Sau khi SV đọc xong lý thuyết, GV<br /> yêu cầu SV giải bài tập được chia cho mỗi<br /> nhóm theo từng nội dung.<br /> - Kiểm tra kết quả của SV.<br /> - Đánh giá kết quả hoạt động nhóm<br /> thông qua hình thức ghi lên bảng.<br /> - GV chốt lại kiến thức trong tiết học<br /> đó và kết quả của SV làm trên bảng.<br /> - Củng cố kiến thức và giao bài tập về<br /> nhà.<br /> 2.3. Bước 3 (Check): Dựa theo kế<br /> hoạch đ ki m tra kết q thực hiện<br /> - Kiểm tra kết quả của SV trong các<br /> tiết bài tập: Sửa lỗi sai, đánh giá cách làm,<br /> tổng hợp lại kiến thức thông qua các bài<br /> tập tổng hợp.<br /> <br /> - Kiểm tra kết quả các bài tập nhóm,<br /> các bài tập ôn tập đã giao cho SV.<br /> - Giám sát SV trong quá trình làm bài<br /> tập tự học, gọi SV lên bảng làm và thu vở<br /> bài tập để kiểm tra quá trình học ở nhà.<br /> - Nhắc nhở các SV không thực hiện<br /> đúng yêu cầu.<br /> 2.4. Bước 4 (Act): Rút kinh nghiệm<br /> và gi i pháp mới<br /> - Thông qua mỗi bài tập cuối chương<br /> để rút ra kiến thức tổng hợp cho SV.<br /> - Kết hợp với các bài tập nhóm có lập<br /> trình sẽ kiểm tra được việc SV ứng dụng<br /> kiến thức của môn học vào thực tế.<br /> - Qua việc thực hiện các nội dung đã<br /> đề ra, GV sẽ có đánh giá chính xác điểm<br /> chuyên cần và điểm giữa kỳ của từng SV.<br /> - Ngoài ra, GV cũng phải thiết lập<br /> được ma trận đề thi kết thúc học phần phù<br /> hợp để đảm bảo đánh giá được hết các nội<br /> dung mà sinh viên đã học.<br /> - Đặc biệt, cuối mỗi học phần, từ kết<br /> quả học tập của SV, GV đánh giá hiệu<br /> quả quá trình dạy - học học phần, từ đó<br /> điều chỉnh, cải tiến đề cương chi tiết, bài<br /> giảng, hệ thống câu hỏi, hệ thống bài tập,<br /> cách thức tổ chức giảng dạy cho phù hợp<br /> để chuẩn bị tốt cho lần dạy tiếp theo.<br /> Ví dụ: Ta có thể lập bảng đánh giá<br /> như sau (bảng 1):<br /> <br /> Đánh giá đề thi kết thúc học phần<br /> Mức độ đánh giá<br /> Bám sát nội dung đề<br /> cương chi tiết của đề thi<br /> <br /> Các tiêu chí đánh giá<br /> Xác định rõ kiến thức, kỹ năng, năng lực mà SV<br /> cần đạt được khi kết thúc môn học<br /> <br /> Tỷ trọng<br /> <br /> 10%<br /> <br /> Câu hỏi mức độ kiến thức cơ bản<br /> Mức độ phức tạp của câu<br /> hỏi trong đề thi<br /> <br /> Câu hỏi mức độ kiến thức vận dụng<br /> Câu hỏi mức độ kiến thức nâng cao<br /> <br /> 74<br /> <br /> 30%<br /> <br /> Trường Đại học Vinh<br /> <br /> Tạp chí khoa học, Tập 46, Số 4B (2017), tr. 71-76<br /> <br /> Đánh giá đề thi kết thúc học phần<br /> Mức độ đánh giá<br /> <br /> Các tiêu chí đánh giá<br /> <br /> Tỷ trọng<br /> <br /> Phân bố nội dung câu hỏi từ dễ đến khó<br /> Nội dung câu hỏi trong đề thi bao trùm được nội<br /> dung cả môn học<br /> Mức độ phù hợp của cấu<br /> trúc đề thi<br /> <br /> Mức độ vận dụng và sáng<br /> tạo của SV trong bài thi<br /> <br /> 25%<br /> <br /> Tỷ trọng điểm cho các phần tương ứng với các<br /> nội dung từ dễ đến khó<br /> Phân bố thời gian làm bài thi phù hợp với số câu<br /> hỏi trong đề thi<br /> <br /> 15%<br /> <br /> Mức độ vận dụng lý thuyết để giải các bài toán<br /> cơ bản<br /> <br /> 10%<br /> <br /> Mức độ diễn giải, phân tích và sáng tạo trong các<br /> vấn đề thực tế, câu hỏi mở để SV lập trình các<br /> bài toán thực tế<br /> <br /> 10%<br /> <br /> Bảng 1: Bảng rubric để đánh giá quá trình ra đề thi kết thúc học phần [3]<br /> III. Kết luận<br /> Đánh giá và kiểm định chất lượng<br /> trong giáo dục đại học không chỉ quan<br /> tâm đến chất lượng học thuật. Mà nó còn<br /> bao gồm các vấn đề về hoạt động giảng<br /> dạy, chương trình đào tạo, nghiên cứu,<br /> học bổng, nhân sự, SV, cơ sở vật chất,<br /> thiết bị, các dịch vụ đối với cộng đồng và<br /> môi trường học thuật. Tự đánh giá nội bộ<br /> và đánh giá ngoài được thực hiện bởi các<br /> chuyên gia độc lập là rất cần thiết để nâng<br /> cao chất lượng giáo dục. Công việc đánh<br /> giá và kiểm định chất lượng giáo dục sẽ<br /> <br /> được thực hiện thường xuyên, liên tục, vì<br /> thế mỗi người trong các đơn vị giáo dục<br /> đại học nói chung và GV nói riêng đều<br /> phải xây dựng cho mình ý thức cải tiến và<br /> học hỏi nhiều hơn để đạt hiệu quả công<br /> việc cao nhất.<br /> Với việc áp dụng chu trình PDCA vào<br /> môn học cụ thể, ta có thể thấy được chất<br /> lượng giảng dạy và học tập được cải thiện<br /> tốt hơn. Chu trình PDCA cho phép kiểm<br /> soát được việc tự học của SV, kịp thời<br /> nhắc nhở SV nếu họ có ý thức kém, qua<br /> đó có thể góp phần giảm bớt việc SV tự ý<br /> bỏ học, thôi học.<br /> <br /> .<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> [1] Đỗ Huân, Nhà đào tạo sành sỏi, NXB Lao động, 2016.<br /> [2] Mạnh Tuấn Hoàng, Quản lý chất lượng phù hợp trong các doanh nghiệp Việt Nam,<br /> NXB Thống kê, 2001.<br /> <br /> 75<br /> <br />