đề tài: " nghiên cứu chỉ số giá hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu phục vụ hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp "

Chia sẻ: Tu Khuyen Tu | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:124

Thêm vào BST

Báo xấu

62
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tỷ trọng đóng góp của tăng trưởng xuất khẩu vào tăng trưởng GDP đã tăng dần đều trong 5 năm qua, từ mức 54,61% trong năm 2001 lên đến 67,6% trong năm 2005. Như vậy, bình quân tỷ trọng đóng góp của tăng tr ư ởng xuất khẩu vào tăng trưởng GDP trong giai đoạn 2001 - 2005 đạt xấp xỉ 60,9%/năm, cao hơn 5,9% so với mục tiêu đề ra cho cả thời kỳ 2001 - 2010. Đóng góp của xuất khẩu vào tăng trư ởng GDP 5 năm vừa qua là rất...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: đề tài: " nghiên cứu chỉ số giá hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu phục vụ hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp "

Bé C«ng Th−¬ng Trung t©m Th«ng tin Th−¬ng m¹I §Ò tµi nghiªn cøu khoa häc CÊp Bé M∙ sè: 2006-78-011 Nghiªn cøu chØ sè gi¸ hµng hãa xuÊt khÈu, nhËp khÈu phôc vô ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp vµ ®iÒu hµnh qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i Chñ nhiÖm ®Ò tµi: §ç V¨n ChiÕn - Gi¸m ®èc Trung t©m Th«ng tin Th−¬ng m¹i - Bé C«ng Th−¬ng 7051 05/12/2008 Hµ Néi, th¸ng 10 n¨m 2007
Môc lôc Môc lôc .................................................................................................... i Danh môc c¸c tõ viÕt t¾t ...................................................................... iv PhÇn më ®Çu.......................................................................................... 1 Ch−¬ng I: Tæng quan chung vÒ chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu ............... 7 I. Kh¸i niÖm vÒ chØ sè gi¸ hµng ho¸ xuÊt khÈu, chØ sè gi¸ hµng ho¸ nhËp khÈu (gäi t¾t lµ chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu) vµ mét sè ®Æc ®iÓm c¬ b¶n vÒ chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu do Tæng côc Thèng kª ViÖt Nam c«ng bè hiÖn nay.............................................................................................. 7 I.1. §Þnh nghÜa vµ mét sè ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu........................................................................................................... 7 I.2. Mét sè ®Æc ®iÓm c¬ b¶n vÒ ph−¬ng ph¸p tÝnh to¸n chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu vµ ph−¬ng ph¸p tÝnh to¸n chØ sè gi¸ cña Tæng côc Thèng kª ViÖt Nam .................................................................................. 8 II. Mét sè nÐt c¬ b¶n vÒ chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu t¹i mét sè n−íc trªn thÕ giíi hiÖn nay .................................................................................... 19 II.1. Néi dung, tiªu chÝ chung cña chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu cña Liªn Hîp Quèc ....................................................................................... 19 II.2. Néi dung, tiªu chÝ chung cña chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu cña ¤xtr©ylia ................................................................................................. 21 II.3. Néi dung, tiªu chÝ chung cña chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu cña Cana®a .................................................................................................... 22 II.4. Néi dung, tiªu chÝ chung cña chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu cña NhËt B¶n ................................................................................................. 22 II.5. Nh÷ng nÐt kh¸c biÖt gi÷a c¸c lo¹i chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu nªu trªn vµ so víi chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam................... 22 II.6. Mét sè luËn ®iÓm c¬ b¶n h×nh thµnh chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu cã tÝnh th−¬ng m¹i cao trong giai ®o¹n míi hiÖn nay ............................ 36 KÕt luËn .......................................................................................................... 45 i
Ch−¬ng II: Thùc tr¹ng chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu ë ViÖt Nam hiÖn nay vµ nh÷ng yªu cÇu ®èi víi chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu ....... 46 I. Thùc tr¹ng x©y dùng, tÝnh to¸n cña hÖ thèng chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu do Tæng côc Thèng kª c«ng bè hiÖn nay........................................... 46 I.1. CÊu tróc cña chØ sè gi¸ ..................................................................... 46 I.2. ThiÕt kÕ dµn mÉu tæng thÓ ................................................................ 47 I.3. Lùa chän mÉu (c¸ch chän mÉu sau khi thiÕt kÕ xong dµn mÉu tæng thÓ).................................................................................................. 51 I.4. Tæ chøc thu thËp gi¸ vµ ph−¬ng ph¸p tÝnh chØ sè gi¸ ....................... 57 I.5. B¶o d−ìng mÉu vµ chu kú chän mÉu ®iÒu tra .................................. 60 I.6. C¸c giai ®o¹n trong tÝnh to¸n chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu cña Tæng côc Thèng kª ViÖt Nam ................................................................ 65 II. øng dông chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu cña TCTK x©y dùng vµ c«ng bè hiÖn nay trong ho¹t ®éng kinh doanh vµ ®iÒu hµnh, qu¶n lÝ Nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i ....................................................................................... 68 II.1. øng dông trong ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp ........ 68 II.2. øng dông trong qu¶n lÝ kinh tÕ vÜ m« ............................................. 71 III. Nhu cÇu thùc tÕ vÒ chØ sè gi¸ phôc vô kinh doanh vµ ®iÒu hµnh, qu¶n lÝ Nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i .................................................................. 73 III.1. §èi víi ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu cña c¸c doanh nghiÖp ..................................................................................................... 73 III.2. §èi víi ®iÒu hµnh, qu¶n lÝ Nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i ..................... 75 KÕt luËn .......................................................................................................... 77 IV. Kh¸i niÖm vÒ chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu phôc vô trùc tiÕp ho¹t ®éng kinh doanh c¸c doanh nghiÖp vµ ®iÒu hµnh, qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ Th−¬ng m¹i (chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu th−¬ng m¹i) ........................... 78 IV.1. Kh¸i niÖm chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu th−¬ng m¹i ......................... 78 IV.2. Mét sè ®Æc ®iÓm cña chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu th−¬ng m¹i ........ 78 Ch−¬ng III: Mét sè ®Þnh h−íng c¬ b¶n vÒ x©y dùng vµ c«ng bè chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu phôc vô trùc tiÕp ho¹t ®éng kinh doanh vµ ®iÒu hµnh, qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i.................... 79 ii
I. Mét sè ®Þnh h−íng c¬ b¶n vÒ x©y dùng chØ sè gi¸ .................................. 79 I.1. Môc ®Ých x©y dùng chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu Th−¬ng m¹i ............ 79 I.2. VÒ cÊu tróc chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu ............................................. 79 I.3. Dµn mÉu tæng thÓ vµ dµn mÉu ®¹i diÖn ............................................ 80 I.4. VÒ gi¸ c¶ ®Ó tÝnh chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu..................................... 96 I.5. VÒ thu thËp gi¸ ®Ó tÝnh chØ sè gi¸ xuÊt nhÈp khÈu ........................... 96 I.6. VÒ ph−¬ng ph¸p tÝnh vµ quyÒn sè cña chØ sè gi¸ xuÊt nhËp khÈu...... 96 I.7. VÒ xö lÝ c¸c bÊt th−êng trong tÝnh chØ sè gi¸ ................................. 100 II. Mét sè ®Þnh h−íng c¬ b¶n vÒ c«ng bè chØ sè gi¸ ................................. 103 II.1. VÒ néi dung c«ng bè..................................................................... 103 II.2. VÒ tÇn suÊt c«ng bè....................................................................... 103 II.3. VÒ h×nh thøc c«ng bè .................................................................... 103 II.4. VÒ c¬ quan c«ng bè vµ néi dung c«ng bè..................................... 104 III. KiÕn nghÞ vµ ®Ò xuÊt............................................................................. 105 III.1. §èi víi Bé C«ng Th−¬ng............................................................. 105 III.2. §èi víi Tæng côc H¶i quan, Bé Tµi chÝnh ................................... 105 III.3. §èi víi Tæng côc Thèng kª, Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t− .................. 105 KÕt luËn ........................................................................................................ 106 Phô lôc ............................................................................................... 107 Tµi liÖu tham kh¶o ............................................................................. 119 iii
Danh môc c¸c tõ viÕt t¾t LHQ Liªn hîp quèc IMF Quü tiÒn tÖ quèc tÕ WB Ng©n hµng thÕ giíi WTO Tæ chøc th−¬ng m¹i thÕ giíi ASEAN HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ NHNN Ng©n hµng Nhµ n−íc TCTK Tæng côc Thèng kª TCHQ Tæng côc H¶i quan CPI ChØ sè gi¸ tiªu dïng GDP Tæng s¶n phÈm quèc néi CNTT C«ng nghÖ th«ng tin XNK XuÊt nhËp khÈu NK NhËp khÈu XK NhËp khÈu TM Th−¬ng m¹i CSG ChØ sè gi¸ CSDL C¬ së d÷ liÖu DNTN Doanh nghiÖp t− nh©n EU Liªn minh ch©u ¢u FTA Khu vùc th−¬ng m¹i tù do TNHH Tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n HS Danh môc hµng hãa xuÊt nhËp khÈu iv
PhÇn më ®Çu 1. Tªn ®Ò tµi: Nghiªn cøu chØ sè gi¸ hµng hãa xuÊt khÈu, nhËp khÈu phôc vô ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp vµ ®iÒu hµnh qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i 2. §¬n vÞ thùc hiÖn Trung t©m Th«ng tin Th−¬ng m¹i - Bé C«ng Th−¬ng 3. Tªn chñ nhiÖm ®Ò tµi: §ç V¨n ChiÕn - Gi¸m ®èc Trung t©m Th«ng tin Th−¬ng m¹i - Bé C«ng Th−¬ng. Sè ®iÖn tho¹i CQ: 04. 8250713 - 7150529 D§: 0903219381 4. Sù cÇn thiÕt ph¶i nghiªn cøu Giai ®o¹n 2001 - 2005, t¨ng tr−ëng xuÊt khÈu cña c¶ n−íc ®¹t trung b×nh 17,4%/n¨m, cao h¬n 1,3% so víi môc tiªu ®Ò ra trong ChiÕn l−îc xuÊt khÈu thêi kú 2001 - 2010. Tèc ®é t¨ng tr−ëng trung b×nh cña GDP cïng thêi kú lµ 7,5%. Tû träng ®ãng gãp cña t¨ng tr−ëng xuÊt khÈu vµo t¨ng tr−ëng GDP ®· t¨ng dÇn ®Òu trong 5 n¨m qua, tõ møc 54,61% trong n¨m 2001 lªn ®Õn 67,6% trong n¨m 2005. Nh− vËy, b×nh qu©n tû träng ®ãng gãp cña t¨ng tr−ëng xuÊt khÈu vµo t¨ng tr−ëng GDP trong giai ®o¹n 2001 - 2005 ®¹t xÊp xØ 60,9%/n¨m, cao h¬n 5,9% so víi môc tiªu ®Ò ra cho c¶ thêi kú 2001 - 2010. §ãng gãp cña xuÊt khÈu vµo t¨ng tr−ëng GDP 5 n¨m võa qua lµ rÊt lín. N¨m 2001, kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¶ n−íc ®¹t 15 tû USD; n¨m 2005 ®¹t h¬n 32,44 tû USD, t¨ng h¬n 2,16 lÇn. Sè liÖu cña thêi k× 2001 - 2005 cho thÊy r»ng: ë møc ®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ 6,89 - 8,4% møc ®é t¨ng tr−ëng xuÊt khÈu th−êng ph¶i cao gÊp h¬n hai lÇn t¨ng tr−ëng kinh tÕ. Tû lÖ nµy thÓ hiÖn cô thÓ ë møc 2,32 lÇn trong giai ®o¹n võa qua. 1
§Ó ®¶m b¶o tèc ®é t¨ng tr−ëng xuÊt khÈu cao, hai yÕu tè c¬ b¶n lµ khèi l−îng, c¬ cÊu hµng hµng hãa xuÊt khÈu vµ gi¸ hµng hãa xuÊt khÈu. Gi¸ xuÊt khÈu nhiÒu mÆt hµng t¨ng cao ®· gãp phÇn duy tr× møc t¨ng tr−ëng xuÊt khÈu cao thêi kú 2001 - 2005, ®Æc biÖt lµ n¨m 2005 vµ n¨m 2006. Gi¸ xuÊt khÈu t¨ng khuyÕn khÝch xuÊt khÈu, t¨ng hiÖu qu¶ kinh tÕ cña c¸c ngµnh s¶n xuÊt vµ kinh doanh hµng ho¸ xuÊt khÈu, t¨ng hiÖu qu¶ cña nÒn kinh tÕ, trùc tiÕp thóc ®Èy ph¸t triÓn s¶n xuÊt; kÓ c¶ nh÷ng ngµnh, nh÷ng lÜnh vùc liªn quan trùc tiÕp gãp phÇn ph¸t triÓn kinh tÕ. Gi¸ xuÊt khÈu gi¶m lµ nh÷ng tÝn hiÖu th«ng b¸o trùc tiÕp, cô thÓ kh«ng chØ vÒ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt, kinh doanh cña l« hµng, mÆt hµng mµ cßn lµ c¬ së cña ®Þnh h−íng kinh doanh, ®Þnh h−íng ph¸t triÓn s¶n xuÊt, kinh doanh trong trung vµ dµi h¹n. Gi¸ nhËp khÈu t¨ng, gi¶m phô thuéc chñ yÕu vµo thÞ tr−êng thÕ giíi. §èi víi hµng ho¸ lµ nguyªn, nhiªn, vËt liÖu chñ yÕu, c¬ b¶n phôc vô s¶n xuÊt (kÓ c¶ s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu) vµ ®êi sèng, khi gi¸ c¶ t¨ng, gi¶m kh«ng chØ ¶nh h−ëng trùc tiÕp tíi hiÖu qu¶ kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp nhËp khÈu mµ cßn cã t¸c ®éng x· héi s©u s¾c, kh«ng chØ ¶nh h−ëng trong ng¾n h¹n mµ cßn t¸c ®éng trong c¶ trung vµ dµi h¹n. Gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu cßn phô thuéc trùc tiÕp vµo tõng thÞ tr−êng xuÊt khÈu, nhËp khÈu. Theo dâi vµ n¾m b¾t ®−îc nh÷ng kh¸c biÖt nµy lµ yÕu tè rÊt quan träng ®èi víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh cña tõng doanh nghiÖp; ®ång thêi ®©y cßn lµ tÝn hiÖu quan träng phôc vô cho c«ng t¸c ®iÒu hµnh, qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i. §èi víi c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ kinh tÕ - th−¬ng m¹i, viÖc n¾m b¾t ®−îc diÔn biÕn cña gi¸ hµng hãa xuÊt khÈu, nhËp khÈu mét c¸ch hÖ thèng vµ nhanh chãng sÏ lµ nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn tèt chøc n¨ng cña m×nh trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng hiÖn ®¹i, nhÊt lµ trong bèi c¶nh nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®ang h−íng vÒ xuÊt khÈu, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ë møc ®é s©u h¬n vµ ®ang tÝch cùc phÊn ®Êu ®Ó duy tr× ®−îc tèc ®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ cao. HiÖn nay, Tæng côc Thèng kª ®· ®−îc ChÝnh phñ giao nhiÖm vô tÝnh to¸n chØ sè gi¸ nãi chung, trong ®ã cã chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu. Tuy nhiªn, hÖ thèng sè liÖu thèng kª vÒ chØ sè gi¸ cña Tæng côc Thèng kª chñ yÕu ®Ó phôc vô ®iÒu hµnh vÜ m«. Cô thÓ ®èi víi chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu: - Lµ chØ sè dïng ®Ó ph©n tÝch t¨ng tr−ëng kinh tÕ vµ l¹m ph¸t; ph©n tÝch sù biÕn ®éng cña c¸n c©n Th−¬ng m¹i; dïng ®Ó tÝnh quy ®æi (deflate) kim ng¹ch xuÊt khÈu, nhËp khÈu theo gi¸ cè ®Þnh... 2
- Lµ thèng kª mang tÝnh dµi h¹n, ®iÒu tra thu thËp sè liÖu vµ tÝnh to¸n mçi quý mét lÇn, sè liÖu ®−îc c«ng bè b¾t ®Çu ®−îc thùc hiÖn theo hµng quý ®èi víi nh÷ng chØ sè gi¸ chung, nhãm hµng, mÆt hµng lín. - C¬ cÊu hÖ thèng chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu ®−îc c«ng bè theo c¸c ph©n nhãm lín cña c¸c ngµnh kinh tÕ, phôc vô thèng kª kinh tÕ ngµnh. ThÝ dô, trong chØ sè gi¸ xuÊt khÈu chung ®−îc ph©n tæ theo hµng tiªu dïng, trong ®ã cã hµng l−¬ng thùc - thùc phÈm, phi l−¬ng thùc - thùc phÈm; Hµng t− liÖu s¶n xuÊt trong ®ã cã nguyªn nhiªn vËt liÖu vµ hµng m¸y mãc thiÕt bÞ phô tïng. ChØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu cña Tæng côc Thèng kª kh«ng chi tiÕt theo mÆt hµng, lo¹i hµng cô thÓ cÇn quan t©m, ch−a ph©n theo tõng thÞ tr−êng cô thÓ; ch−a tÝnh theo th¸ng vµ ch−a kÞp thêi ®Ó trùc tiÕp phôc vô cho viÖc ra quyÕt ®Þnh kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp còng nh− c¸c quyÕt ®Þnh kÞp thêi trong ®iÒu hµnh qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i cña Bé C«ng Th−¬ng. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng nhËn ®Þnh trªn ®©y, rÊt cÇn “Nghiªn cøu chØ sè gi¸ hµng hãa xuÊt khÈu, nhËp khÈu phôc vô ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp vµ ®iÒu hµnh qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i”. 5. T×nh h×nh nghiªn cøu trong, ngoµi n−íc §Õn nay, ViÖt Nam vÉn ch−a cã c«ng tr×nh nµo nghiªn cøu khoa häc nµo ®−îc c«ng bè, tÝnh ®−îc chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu mét c¸ch chi tiÕt vµ sö dông nã phôc vô cô thÓ, trùc tiÕp cho viÖc ®iÒu hµnh kinh doanh còng nh− qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i. Trªn thÕ giíi, chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu ®· ®−îc nghiªn cøu vµ vËn dông trong mét kho¶ng thêi gian dµi. §èi víi Liªn hîp quèc, môc ®Ých cña cuéc ®iÒu tra gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu lµ ®Ó thu thËp gi¸ c¶ xuÊt khÈu, nhËp khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô ®Ó tÝnh chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu. Theo thuêng lÖ, chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu kh«ng nh÷ng phôc vô cho gi¶m ph¸t kim ng¹ch xuÊt khÈu, nhËp khÈu mµ cßn phôc vô nhiÒu h¬n cho viÖc qu¶n lý gi¸ c¶, ph©n tÝch kinh tÕ vµ chÝnh s¸ch thÞ tr−êng. §èi víi Hoa K×, ®· x©y dùng hoµn thiÖn ChØ sè gi¸ nhËp khÈu (Import Price Index - MPI) vµ ChØ sè gi¸ xuÊt khÈu (Export Price Index - XPI) vÒ hµng hãa vµ dÞch vô, phôc vô hiÖu qu¶ cho c«ng t¸c qu¶n lý tÇm vÜ m« cña n−íc nµy. MPI vµ XPI bao gåm nh÷ng thay ®æi vÒ gi¸ c¶ hµng ho¸ vµ dÞch vô xuÊt khÈu, nhËp khÈu gi÷a Mü vµ c¸c n−íc kh¸c trªn thÕ giíi. C¸c sè liÖu thèng kª nµy ®−îc c«ng bè thµnh 3
nhiÒu b¶ng biÓu kh¸c nhau (theo môc ®Ých sö dông vµ nghiªn cøu), trong ®ã ph©n lo¹i chi tiÕt tíi tõng nhãm hµng vµ mÆt hµng cô thÓ (vÝ dô nh− ®−êng ¨n, rau, hoa qu¶, thùc phÈm, thÞt, thñy s¶n chÕ biÕn vµ ®ãng hép, r−îu, hµng dÖt may, da giµy, s¶n phÈm gç, giÊy, c¸c lo¹i nguyªn nhiªn vËt liÖu, ho¸ chÊt...). Sè liÖu thèng kª cña Mü còng c«ng bè cho biÕt vÒ nh÷ng thay ®æi gi¸ hµng ho¸ vµ dÞch vô xuÊt khÈu, nhËp khÈu gi÷a Mü víi tõng khu vùc thÞ tr−êng cô thÓ (vÝ dô nh− víi c¸c n−íc ph¸t triÓn, víi Cana®a, Mªhic«, EU, c¸c n−íc Mü la tinh, NhËt B¶n, Trung Quèc, c¸c n−íc NICs ch©u ¸, ASEAN, c¸c n−íc CËn §«ng ch©u ¸...), (tham kh¶o chi tiÕt t¹i trang web Bé Lao ®éng Mü: http://www.bls.gov/mxp/home.htm#overview). §ång thêi, c¬ së d÷ liÖu nµy lu«n ®−îc cËp nhËt th−êng xuyªn, ®Þnh kú c«ng bè 1 th¸ng 1 lÇn, hç trî ®¾c lùc cho c¸c doanh nghiÖp cña n−íc nµy ho¹t ®éng trong lÜnh vùc xuÊt khÈu, nhËp khÈu. T¹i c¸c n−íc kh¸c nh− ¤xtr©ylia, Cana®a, NhËt B¶n... viÖc x©y dùng vµ c«ng bè chØ sè gi¸ còng cã nhiÒu ®iÓm kh¸c víi ë ViÖt Nam, tuú thuéc nhiÒu yÕu tè; trong ®ã cã 1 yÕu tè c¬ b¶n lµ ®iÒu kiÖn kÜ thuËt vµ thu thËp sè liÖu thuËn lîi h¬n ë ViÖt Nam. C¸c n−íc cã Ngo¹i th−¬ng ph¸t triÓn vµ cã nÒn khoa häc tiªn tiÕn th−êng c«ng bè chØ sè gi¸ 1 th¸ng 1 lÇn. ViÖc nghiªn cøu vµ vËn dông nh÷ng kinh nghiÖm cña c¸c n−íc ph¸t triÓn vµo thùc tiÔn n−íc ta lµ rÊt quan träng, ®¸p øng yªu cÇu cÊp thiÕt trong ®iÒu hµnh, qu¶n lý Nhµ n−íc vµ ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp. 6. Môc tiªu nghiªn cøu cña ®Ò tµi - §¸nh gi¸ øng dông cña hÖ thèng chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu do Tæng côc Thèng kª x©y dùng vµ c«ng bè hiÖn nay phôc vô trùc tiÕp, cô thÓ ho¹t ®éng xuÊt khÈu, nhËp khÈu vµ kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp vµ ®iÒu hµnh qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i; - T×m hiÓu ph©n tÝch yªu cÇu míi vÒ chØ sè gi¸ vµ xu h−íng øng dông chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu trong kinh tÕ thÞ tr−êng hiÖn ®¹i, trong ho¹t ®éng th−¬ng m¹i vµ ®iÒu hµnh qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i hiÖn nay. - §Þnh h−íng ph−¬ng ph¸p x©y dùng vµ c«ng bè hÖ thèng chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu phôc vô qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i vµ ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt khÈu, nhËp khÈu cña c¸c doanh nghiÖp. 4
7. §èi t−îng nghiªn cøu - C¸c yÕu tè tham gia trong x©y dùng vµ h×nh thµnh chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu cña ViÖt Nam; sù thay ®æi cña c¸c yÕu tè ®ã trong thêi kú 2001 - 2005. - Nhu cÇu sö dông chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu cña c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i vµ c¸c doanh nghiÖp kinh doanh xuÊt khÈu, nhËp khÈu (bao gåm c¸c tiªu chÝ cÇn cung cÊp, ®Þnh kú cung cÊp, møc ®é chi tiÕt trong c¸c nhãm hµng ho¸ cÇn thèng kª...). 8. Ph¹m vi nghiªn cøu - VÒ thêi gian: Nghiªn cøu c¸ch tÝnh to¸n chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu thêi kú 2001 - 2005 (cã tham kh¶o trong thêi kú 1991 - 2000), phèi hîp víi Tæng côc Thèng kª nghiªn cøu x©y dùng hÖ thèng chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu cho hµng hãa xuÊt khÈu, nhËp khÈu ViÖt Nam. - VÒ kh«ng gian: trªn ph¹m vi c¶ n−íc. - VÒ lÜnh vùc: tËp trung vµo c¸c lo¹i hµng ho¸ xuÊt khÈu chñ lùc, hµng hãa xuÊt khÈu míi, hµng hãa xuÊt khÈu cã kim ng¹ch t¨ng tr−ëng nhanh vµ hµng ho¸ nhËp khÈu thiÕt yÕu cña ViÖt Nam; c¸c thÞ tr−êng xuÊt khÈu, thÞ tr−êng nhËp khÈu träng ®iÓm. 9. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu, c¸c ph−¬ng ph¸p chñ ®¹o ®−îc sö dông lµ ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch, ph−¬ng ph¸p thèng kª, so s¸nh vµ duy vËt biÖn chøng. Ngoµi ra, ®Ò tµi cßn sö dông tæng hîp mét sè ph−¬ng ph¸p kh¸c nh− ph−¬ng ph¸p kh¶o s¸t, ®iÒu tra, ph−¬ng ph¸p thèng kª ®iÓn h×nh vµ ph−¬ng ph¸p chuyªn gia. Sö dông c«ng cô hç trî lµ c«ng nghÖ th«ng tin víi c¸c ch−¬ng tr×nh phÇn mÒm ®Æc thï cho c¬ së d÷ liÖu thèng kª, ph©n tÝch, dù b¸o. 10. Néi dung nghiªn cøu Ngoµi lêi më ®Çu, kÕt luËn, danh môc tµi liÖu tham kh¶o vµ phô lôc, néi dung chñ yÕu cña ®Ò tµi ®−îc tr×nh bµy trong 3 ch−¬ng: 5
Ch−¬ng I: Tæng quan chung vÒ chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu Ch−¬ng II: Thùc tr¹ng chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu ë ViÖt Nam hiÖn nay vµ nh÷ng yªu cÇu ®èi víi chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu. Ch−¬ng III: Mét sè ®Þnh h−íng c¬ b¶n vÒ x©y dùng vµ c«ng bè hÖ thèng chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu phôc vô ho¹t ®éng kinh doanh vµ ®iÒu hµnh, qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ th−¬ng m¹i. 6
Ch−¬ng I: Tæng quan chung vÒ chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu I. Kh¸i niÖm vÒ chØ sè gi¸ hµng ho¸ xuÊt khÈu, chØ sè gi¸ hµng ho¸ nhËp khÈu (gäi t¾t lµ chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu) vµ mét sè ®Æc ®iÓm c¬ b¶n vÒ chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu do Tæng côc Thèng kª ViÖt Nam c«ng bè hiÖn nay I.1. §Þnh nghÜa vµ mét sè ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu: Gi¸ c¶ hµng ho¸ lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña gi¸ trÞ hµng ho¸ (gi¸ c¶ hµng ho¸ th−êng ®−îc gäi t¾t lµ gi¸ hµng ho¸). ChØ sè gi¸ lµ chØ sè chØ tiªu chÊt l−îng biÓu hiÖn quan hÖ so s¸nh gi÷a gi¸ c¶ cña hai thêi gian hoÆc hai ®Þa ®iÓm kh¸c nhau. ChØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô lµ nh÷ng chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp ®o biÕn ®éng gi¸ c¶ xuÊt khÈu hoÆc nhËp khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô mµ nhiÒu n−íc trªn thÕ giíi ®· tiÕn hµnh. Liªn hîp quèc - c¬ quan thèng kª, ®· ®−a ra nh÷ng chuÈn mùc vµ nh÷ng giíi thiÖu nh»m h−íng dÉn nh− lµ mét tiªu chuÈn mÉu mùc, tõ ®ã c¸c n−íc trong Liªn hîp quèc, nhÊt lµ c¸c n−íc thuéc hÖ thèng tæ chøc TiÒn tÖ quèc tÕ (IMF) s¸t gÇn nhau vÒ néi dung vµ ph−¬ng ph¸p ®Òu tÝnh nh÷ng chØ sè gi¸ nµy. ChØ sè gi¸ xuÊt - nhËp khÈu hµng ho¸ ViÖt Nam lµ th−íc ®o møc ®é biÕn ®éng (thay ®æi) cña gi¸ c¶ hµng ho¸ xuÊt khÈu hoÆc nhËp khÈu, kh«ng bao gåm c¸c lo¹i xuÊt - nhËp khÈu dÞch vô cña ViÖt Nam. §èi víi ViÖt Nam, chØ sè gi¸ xuÊt - nhËp khÈu chØ tÝnh trªn gi¸ c¶ cña hµng ho¸ xuÊt - nhËp khÈu (FOB vµ CIF) vµ ®−îc gäi lµ chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu hµng ho¸. Gi¸ xuÊt khÈu dïng ®Ó tÝnh chØ sè gi¸ xuÊt khÈu hµng ho¸ lµ gi¸ víi ®iÒu kiÖn giao hµng FOB (Free On Board), gi¸ giao hµng trªn boong tµu t¹i c¶ng 7
ViÖt Nam hoÆc t¹i biªn giíi ViÖt Nam. Gi¸ nhËp khÈu dïng ®Ó tÝnh chØ sè gi¸ nhËp khÈu hµng ho¸ lµ gi¸ CIF (Cost, Insurance and Freight), gi¸ giao hµng t¹i c¶ng ViÖt Nam hoÆc t¹i biªn giíi ViÖt Nam. Gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu ®−îc thu thËp tõ c¸c nhµ xuÊt khÈu, nhËp khÈu vµ theo gi¸ hîp ®ång ®· ký kÕt trong quý, kh«ng bao gåm thuÕ suÊt thuÕ xuÊt khÈu, nhËp khÈu; kh«ng quan t©m ®Õn hµng xuÊt sÏ lªn tµu lóc nµo vµ hµng nhËp ®· hoÆc sÏ vÒ c¶ng ViÖt Nam lóc nµo. MÆt hµng ®¹i diÖn lÊy gi¸ xuÊt - nhËp khÈu lµ c¸c mÆt hµng c¬ b¶n, chñ yÕu cã tÝnh truyÒn thèng vµ cã tû träng lín trong nhãm - mÆt hµng c¬ së (Theo danh môc c¸c s¶n phÈm chñ yÕu ViÖt Nam VCPC, m· 5 sè). Ræ hµng ho¸ xuÊt - nhËp khÈu ViÖt Nam kh«ng bao gåm hµng mËu dÞch, t¹m nhËp, t¸i xuÊt, hµng xuÊt khÈu, nhËp khÈu cña c¸c c− d©n biªn giíi, hµng triÓn l·m, tr−ng bµy..., hµng quèc phßng (cho chiÕn tranh vµ b¶o vÖ), vµng nguyªn liÖu, ®å cæ, s¸ch b¸o t¹p chÝ vµ c¸c s¶n phÈm v¨n ho¸ (®Üa ghi t¸c phÈm, tranh, ¶nh, phim chiÕu c¸c lo¹i), c¸c ph¸t minh khoa häc, b¶n quyÒn; m¸y bay, tµu thuû vµ phô tïng; toa xe, ®Çu kÐo tµu ho¶ vµ phô tïng. §ång tiÒn tÝnh chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu ViÖt Nam lµ ®ång §« la Mü (USD). Tû gi¸ quy ®æi gi¸ c¶ thanh to¸n theo c¸c ®¬n vÞ tiÒn tÖ kh¸c nh− Yªn NhËt, M¸c §øc... theo tû gi¸ cña Ng©n hµng ngo¹i th−¬ng ViÖt Nam c«ng bè trong ngµy do ®¬n vÞ b¸o c¸o chuyÓn ®æi. I.2. Mét sè ®Æc ®iÓm c¬ b¶n vÒ ph−¬ng ph¸p tÝnh to¸n chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu vµ ph−¬ng ph¸p tÝnh to¸n chØ sè gi¸ cña Tæng côc Thèng kª ViÖt Nam I.2.1. Ph−¬ng ph¸p tÝnh to¸n: Tïy theo ph¹m vi tÝnh to¸n, hay môc ®Ých nghiªn cøu ta cã thÓ tÝnh chØ sè c¸ thÓ gi¸ hoÆc chØ sè tæng hîp gi¸. C¸ch tÝnh cô thÓ nh− sau: (a)- ChØ sè c¸ thÓ gi¸ c¶: p1 ChØ sè c¸ thÓ gi¸ c¶ ®−îc tÝnh theo c«ng thøc: i p = (1) p0 Trong ®ã: ip - lµ chØ sè c¸ thÓ gi¸ c¶; 8
p 1 - lµ gi¸ c¶ hµng ho¸ kú nghiªn cøu; p 0 - lµ gi¸ c¶ hµng ho¸ kú gèc. ChØ sè c¸ thÓ gi¸ c¶ ph¶n ¸nh biÕn ®éng gi¸ c¶ cña tõng mÆt hµng ë kú nghiªn cøu so víi kú gèc. (b)- ChØ sè tæng hîp gi¸ c¶: ChØ sè tæng hîp gi¸ c¶ lµ biÓu hiÖn mèi quan hÖ so s¸nh gi÷a gi¸ c¶ cña mét nhãm hay toµn bé hµng ho¸ ë kú nghiªn cøu vµ kú gèc, qua ®ã ph¶n ¸nh sù biÕn ®éng chung vÒ gi¸ c¶ cña c¸c mÆt hµng. §Æc ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p chØ sè lµ khi x©y dùng chØ sè tæng hîp gi¸ c¶ chóng ta kh«ng thÓ tæng hîp mét c¸ch ®¬n thuÇn, nghÜa lµ céng gi¸ ®¬n vÞ cña c¸c mÆt hµng ë kú nghiªn cøu vµ kú gèc ®Ó so s¸nh víi nhau. ViÖc céng nh− vËy lµ kh«ng cã ý nghÜa vµ ®ång thêi còng bá qua t×nh h×nh l−u chuyÓn (mua, b¸n, xuÊt khÈu hoÆc nhËp khÈu) thùc tÕ cña mçi mÆt hµng vèn cã tÇm quan träng kh¸c nhau. §Ó ®−a vÒ ®¹i l−îng cã thÓ tæng hîp ®−îc, khi x©y dùng chØ sè tæng hîp gi¸, ta ph¶i nh©n (x) gi¸ cña mçi mÆt hµng víi l−îng l−u chuyÓn t−¬ng øng, trªn c¬ së ®ã thiÕt lËp quan hÖ so s¸nh víi nhau. ChØ sè tæng hîp gi¸ c¶ ®−îc tÝnh theo c«ng thøc: p1 q Ip = (2) p0 q Trong ®ã: Ip lµ chØ sè tæng hîp gi¸ c¶; p1 vµ p0 lµ gi¸ c¶ hµng ho¸ kú nghiªn cøu vµ kú gèc; q lµ l−îng l−u chuyÓn hµng ho¸ cña mçi mÆt hµng. Trong c«ng thøc trªn, khèi l−îng l−u chuyÓn cña mçi mÆt hµng (q) ®· tham gia vµo qu¸ tr×nh tÝnh to¸n chØ sè gi¸ vµ gi÷ vai trß quyÒn sè ph¶n ¸nh tÇm quan träng cña tõng mÆt hµng trong sù biÕn ®éng chung cña gi¸ c¶. Mét khÝa c¹nh kh¸c, khi muèn nghiªn cøu biÕn ®éng chØ sè cña nh©n tè gi¸ c¶ th× gi¸ cña c¸c mÆt hµng ë hai kú ph¶i ®−îc tæng hîp theo cïng mét l−îng hµng ho¸ l−u chuyÓn, nghÜa lµ ph¶i cè ®Þnh ë mét kú nµo ®ã, c¶ trong tö sè vµ mÉu sè cña c«ng thøc. Tïy theo môc ®Ých nghiªn cøu vµ nhÊt lµ ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña sè liÖu ®· tæng hîp ®−îc, chØ sè tæng hîp gi¸ c¶ cã thÓ ®−îc x¸c ®Þnh theo c¸c c«ng thøc nh− sau: 9
C¸c c«ng thøc ®ã ®−îc biÓu hiÖn d−íi ®©y: + C«ng thøc chØ sè gi¸ Laspeyres: n n ∑p ∑p q qi ,0 ( pi ,1 / pi ,0 ) i ,1 i , 0 i ,0 L Ip = = i =1 i =1 n n ∑ pi , 0 qi , 0 ∑p qi ,0 i ,0 (3) i =1 i =1 ∑ i p p0q 0 L D¹ng ®¬n gi¶n: I q = (3’) ∑ p0q 0 ChØ sè tæng hîp gi¸ c¶ Laspeyres lµ chØ sè tæng hîp gi¸ c¶ víi quyÒn sè lµ l−îng hµng l−u chuyÓn cña mçi mÆt hµng ë kú gèc (q0). TÝnh to¸n trªn c¬ së quyÒn sè lÊy ë kú gèc (q0), chØ sè tæng hîp gi¸ Laspeyres ph¶n ¸nh biÕn ®éng gi¸ c¶ cña c¸c mÆt hµng ë kú nghiªn cøu so víi kú gèc vµ ¶nh h−ëng biÕn ®éng riªng cña gi¸ c¶ ®èi víi møc l−u chuyÓn cña c¸c mÆt hµng. Chªnh lÖch gi÷a tö sè vµ mÉu sè ph¶n ¸nh t¨ng hay gi¶m møc l−u chuyÓn do ¶nh h−ëng do sù biÕn ®éng cña gi¸ c¶ cña c¸c mÆt hµng víi gi¶ ®Þnh r»ng l−îng hµng ho¸ tham gia l−u chuyÓn ë hai kú lµ nh− nhau. §©y lµ c«ng thøc Laspeyres chuÈn. Trong ®ã: i lµ mÆt hµng lÊy gi¸ (i=1...n); Ipt/0 lµ chØ sè gi¸ kú b¸o c¸o t so víi kú gèc 0; pi,t lµ gi¸ cña mÆt hµng i kú b¸o c¸o t; pi,0 lµ gi¸ cña mÆt hµng i kú gèc 0; qi,0 lµ sè l−îng cña mÆt hµng lÊy gi¸ i ë kú gèc 0; (t lµ thêi kú b¸o c¸o, vµ 0 lµ thêi kú gèc c¬ b¶n). H¹n chÕ cña viÖc tÝnh chØ sè gi¸ theo ph−¬ng ph¸p Laspeyres nµy lµ kh«ng ph¶n ¸nh cã tÝnh cËp nhËt nh÷ng thay ®æi cña c¸c khuynh h−íng tiªu dïng, ®ång thêi còng kh«ng cho phÐp x¸c ®Þnh ®−îc khèi l−îng t¨ng hay gi¶m thùc tÕ cña møc l−u chuyÓn hµng ho¸ do ¶nh h−ëng cña gi¸ c¶ c¸c mÆt hµng. H¹n chÕ nµy cµng lµ vÊn ®Ò lín khi cã biÕn ®éng lín vµ nhanh chãng vÒ l−îng cña hµng ho¸ kú b¸o c¸o so víi kú gèc. VÝ dô, mÆt hµng s¶n phÈm gç trong thêi kú 2003 - 2005, mÆt hµng cµ phª thêi kú 2003 - 2006. 10
Tuy nhiªn, vÒ mÆt tÝnh to¸n th× sö dông c«ng thøc nµy sÏ cã mét sè thuËn lîi v× d÷ liÖu vÒ khèi l−îng l−u chuyÓn cña kú gèc trong thùc tÕ th−êng ®· ®−îc tæng hîp vµ thêi gian gi÷a 2 kú ng¾n. + C«ng thøc chØ sè gi¸ Paasche: ChØ sè tæng hîp gi¸ c¶ Passche lµ chØ sè tæng hîp gi¸ c¶ ®−îc tÝnh to¸n víi quyÒn sè lµ khèi l−îng hµng ho¸ l−u chuyÓn cña mçi mÆt hµng ë kú nghiªn cøu (q1). C«ng thøc tÝnh chØ sè tæng hîp gi¸ c¶ Passche nh− sau: n n ∑ pi ,1qi ,1 ∑p q i ,1 i ,1 P Ip = = i =1 i =1 n n ∑ pi,0 qi,1 ∑p q ( pi ,0 / pi ,1 ) i ,1 i ,1 (4) i =1 i =1 ∑ p 1q 1 D¹ng ®¬n gi¶n: I q = p (4’) ∑ p o q1 Víi quyÒn sè lµ khèi l−îng hµng ho¸ l−u chuyÓn ë kú nghiªn cøu nªn trong tr−êng hîp cã sù thay ®æi khèi l−îng vµ c¬ cÊu tiªu thô c¸c mÆt hµng th× sÏ kh«ng ph¶n ¸nh ®−îc ¶nh h−ëng biÕn ®éng riªng cña gi¸ c¶ ®èi víi tæng møc l−u chuyÓn cña c¸c mÆt hµng. Tuy nhiªn, víi quyÒn sè (q1) th× so s¸nh chªnh lÖch gi÷a tö sè vµ mÉu sè cña chØ sè nµy l¹i ph¶n ¸nh ®−îc møc t¨ng hay gi¶m thùc tÕ cña doanh thu do ¶nh h−ëng bëi gi¸ c¶ c¸c mÆt hµng. NÕu tr−êng hîp d÷ liÖu cho phÐp tÝnh d−îc chØ sè c¸ thÓ gi¸ c¶ vµ trÞ gi¸ l−u chuyÓn cña tõng mÆt hµng ë kú nghiªn cøu th× chØ sè tæng hîp gi¸ c¶ Passche ®−îc tÝnh theo c«ng thøc b×nh qu©n nh− sau: ∑ p1q1 P Ip = (4”) pq ∑ 11 ip ChØ sè tæng hîp gi¸ c¶ Passche theo c«ng thøc (4) thùc chÊt lµ b×nh qu©n ®iÒu hoµ gia quyÒn cña c¸c chØ sè c¸ thÓ gi¸ c¶ c¸c mÆt hµng víi quyÒn sè lµ trÞ gi¸ cña tõng mÆt hµng ë kú nghiªn cøu. 11
p1 q 1 Tõ c«ng thøc (4), nÕu ta ®Æt d1 = ∑ p 1q 1 th× chØ sè tæng hîp gi¸ c¶ Passche ®−îc x¸c ®Þnh nh− sau: 1 IL = (5) p d ∑i1 p Nh− v©y, quyÒn sè trong c«ng thøc nµy lµ tû träng cña trÞ gi¸ tõng mÆt hµng ë kú nghiªn cøu. C¸c kÕt qu¶ tÝnh to¸n chØ sè gi¸ tæng hîp gi¸ c¶ theo hai c«ng thøc Laspeyres vµ Passche th−êng kh«ng trïng nhau, gi÷a chóng cã sù chªnh lÖch víi mét møc ®é nhÊt ®Þnh, nh−ng còng kh«ng lín l¾m. Nguyªn nh©n c¬ b¶n lµ do sù kh¸c biÖt vÒ thêi kú quyÒn sè vµ ®©y còng ®−îc hiÓu nh− lµ kÕt qu¶ cña sù thay ®æi kÕt cÊu hµng ho¸ l−u chuyÓn gi÷a hai thêi kú. H¬n n÷a, b¶n chÊt chØ sè gi¸ c¶ Laspeyres vµ Passche ®Òu cã thÓ x©y dùng tõ c¸c chØ sè c¸ thÓ gi¸ c¶ nh−ng l¹i theo c¸c c«ng thøc b×nh qu©n kh¸c nhau. NÕu trong nh÷ng ®iÒu kiÖn c¬ cÊu hµng ho¸ l−u chuyÓn kh«ng thay ®æi th× chØ sè Passche tÝnh theo c«ng thøc b×nh qu©n ®iÒu hoµ l¹i cã kÕt qu¶ thÊp h¬n so víi chØ sè Laspeyres tÝnh theo c«ng thøc b×nh qu©n céng. Tuy vËy, trong thùc tÕ lu«n cã nhiÒu nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn sù thay ®æi c¬ cÊu hµng ho¸ l−u chuyÓn nh−: do thay ®æi thãi quen tiªu dïng, do thay ®æi thÞ hiÕu hay do c¸c ®iÒu kiÖn kü thuËt kh¸c sÏ dÉn ®Õn cã sù chªnh lÖch ®¸ng kÓ kÕt qu¶ tÝnh to¸n chØ sè. §Ó kh¾c phôc nh−îc ®iÓm ®ã, c¸c nhµ kinh tÕ ®· sö dông mét chØ sè thay thÕ cho hai chØ sè kÓ trªn, gäi lµ chØ sè tæng hîp gi¸ c¶ Fisher. + C«ng thøc chØ sè gi¸ Fisher: ChØ sè tæng hîp gi¸ c¶ Fisher ph¶n ¸nh sù biÕn ®éng chung gi¸ c¶ c¸c mÆt hµng dùa trªn c¬ së san b»ng chªnh lÖch gi÷a c¸c chØ sè Laspeyres vµ Passche. C«ng thøc tÝnh chØ sè tæng hîp gi¸ c¶ Fisher nh− sau: 12
n n ∑p ∑p q q i ,1 i , 0 i ,1 i ,1 F p L Ip = I p *I p = i =1 i =1 * 2 2 n n ∑p ∑p qi ,0 qi ,1 i ,0 i,0 i =1 i =1 (5) ∑ p1q 0 × ∑ p1 q 1 F D¹ng ®¬n gi¶n: I p = (5’) ∑ p 0 q 0 ∑ p 0 q1 ChØ sè tæng hîp gi¸ c¶ Fisher sö dông kÕt hîp c¶ quyÒn sè kú gèc vµ kú nghiªn cøu nªn nã kh¾c phôc ®−îc nh÷ng ¶nh h−ëng vÒ sù kh¸c biÖt vÒ c¬ cÊu hµng ho¸ l−u chuyÓn gi÷a hai kú, qua ®ã còng x¸c ®Þnh ®−îc kÕt qu¶ chung ph¶n ¸nh biÕn ®éng gi¸ c¶ cña c¸c mÆt hµng. Tõ c¸c c«ng thøc tÝnh chØ sè tæng hîp ë trªn, cã thÓ läc ra c¸c lo¹i chØ sè gi¸ Laspeyres nh− sau: Kú 1 so víi kú Lo¹i chØ sè Kú 2 so víi kú 1 Kú 2 so víi kú gèc gèc A (1) (2) (3) n n n ∑ pi , 2 qi , 0 ∑p ∑ pi,1qi,0 qi ,0 I- Laspeyres i,2 i =1 i =1 i =1 víi quyÒn sè cè n n n ∑p ∑p ∑p q q qi ,0 ®Þnh i ,0 i ,0 i ,1 i , 0 i ,0 i =1 i =1 i =1 II- Laspeyres n n n ∑p ∑p ∑p qi ,1 qi ,0 q víi quyÒn sè i,2 i,2 i ,1 i , 0 i =1 i =1 i =1 biÕn ®éng n n n ∑p ∑p ∑p q q qi ,0 kh«ng nèi i ,0 i ,0 i ,1 i ,1 i ,0 i =1 i =1 i =1 chuçi n n n n III- Laspeyres ∑p ∑p ∑p ∑ pi,1qi,0 qi ,1 q q i ,1 i,2 i ,1 i , 0 i,2 víi quyÒn sè i =1 i =1 i =1 i =1 * n n n n ∑ pi,0 qi,0 biÕn ®éng vµ ∑p ∑p ∑p q qi ,0 q i ,1 i ,1 i ,0 i ,1 i ,1 nèi chuçi ®−îc i =1 i =1 i =1 i =1 - ChØ sè lo¹i I, lµ chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu tÝnh theo c«ng thøc Laspeyres cã quyÒn sè cè ®Þnh lµ q0, quyÒn sè nµy ®−îc cè ®Þnh qua c¸c kú tÝnh chØ sè. 13
- ChØ sè lo¹i II vµ III, lµ chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu tÝnh theo c«ng thøc Laspeyres cã quyÒn sè biÕn ®éng qt-1 lµ kú tr−íc kú b¸o c¸o. Nh− vËy kÕt qu¶ chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu tÝnh theo 3 c«ng thøc t¹i cét (1) vµ cét (3) lµ gièng nhau, nh−ng tÝnh theo c«ng thøc I cã kÕt qu¶ kh¸c víi c«ng thøc II vµ III t¹i cét (2). ViÖc sö dông c«ng thøc nµo vµo tÝnh chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu lµ vÊn ®Ò mµ Thèng kª Liªn hîp quèc còng chØ ®−a ra nh÷ng lêi khuyÕn c¸o vµ nªu lªn nh÷ng −u - nh−îc ®iÓm cña tõng lo¹i c«ng thøc. Tuy nhiªn khi x¸c ®Þnh c«ng thøc tÝnh chØ sè gi¸ hiÖn hµnh ®Æt ra vÊn ®Ò hµng ®Çu lµ tho¶ m·n yªu cÇu cña hÖ thèng tµi kho¶n quèc gia. Tuy nhiªn, vÊn ®Ò quyÕt ®Þnh vÉn lµ vÊn ®Ó n¨ng lùc cña tõng n−íc. N¨ng lùc ë ®©y theo hä cã hai khÝa c¹nh: n¨ng lùc vÒ kh¶ n¨ng tr×nh ®é khoa häc cña con ng−êi ®Ó hiÓu biÕt vµ øng dông lo¹i c«ng thøc nµo vµo ®Êt n−íc m×nh cho phï hîp vÒ mÆt khoa häc, ®ång thêi hai lµ phï hîp víi kh¶ n¨ng tµi chÝnh cho tõng lo¹i øng dông c¸c c«ng thøc ®ã. VÒ mÆt khoa häc, c«ng thøc Laspeyres III lµ tèi −u nhÊt ®èi víi chØ sè gi¸ vµ cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn ®−îc ë nhiÒu n−íc, c«ng thøc chØ sè gi¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu Fisher lµ phï hîp nhÊt cho tµi kho¶n quèc gia (SNA). Nh−ng vÒ mÆt c«ng phu vµ chi phÝ cho nã th−êng tèn kÐm nhiÒu h¬n rÊt nhiÒu so víi øng dông c«ng thøc Laspeyres chuÈn. Tuy nhiªn ®Ó kh¾c phôc mét phÇn cña c«ng thøc III vµ gÇn s¸t h¬n víi c«ng thøc III, ng−êi ta ®−a ra c«ng thøc chØ sè gi¸ Laspeyres chuyÓn ®æi ®Ó sö dông ph−¬ng ph¸p so s¸nh ng¾n h¹n, tøc lµ gi¸ kú b¸o c¸o so s¸nh víi gi¸ kú tr−íc ®ã (pt-1) thay cho gi¸ kú b¸o c¸o so s¸nh víi kú gèc cè ®Þnh p0 (cïng kú víi quyÒn sè cè ®Þnh q0 nh− ChØ sè Laspeyres chuÈn) vµ quyÒn sè cËp nhËt l¹i theo gi¸ kú tr−íc (gÇn nh− lµ h×nh thøc cña c«ng thøc III). Qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi cña nã nh− sau: ⎡ ⎞⎤ ⎛ n ∑p ⎜ ⎟⎥ ⎢ qi , 0 pi ,t ⎜ pi ,t −1 pi , 0 qi , 0 ⎟⎥ i ,t n ⎢ =∑ I pt /0 = i =1 * * ⎢ pi ,t −1 ⎜ pi , 0 ⎟⎥ n ∑p ∑ pi,0 qi,0 ⎟⎥ i =1 ⎜ qi , 0 ⎢ ⎜ ⎟ i ,0 ⎢ ⎠⎥ ⎝ ⎣ ⎦ i =1 Trong ®ã: it/t-1 = pi,t / pi,t-1 lµ chØ sè gi¸ mÆt hµng i kú b¸o c¸o so víi kú tr−íc; pi,t vµ pi,t-1 lµ gi¸ cña mÆt hµng i kú b¸o c¸o t vµ kú tr−íc t-1, 14
⎡ pi ,t t −1 ⎤ n ∑ ⎢p = * wi ,0 ⎥ ⎢ ⎥ ⎣ i ,t −1 ⎦ i =1 ⎡ pi ,t ⎞⎤ ⎛p n ∑ ⎢p * ⎜ i ,t −1 * wi ,0 ⎟⎥ = ⎜ ⎟ ⎢ i ,t −1 ⎝ pi , 0 ⎠⎥ ⎣ ⎦ i =1 n ∑i t −1 = wi , 0 (3.2) t / t −1 i =1 p i,0 qi ,0 w i,0 = n ∑p qi , 0 i,0 lµ quyÒn sè tû träng kú gèc cè ®Þnh cña mÆt hµng i vµ, i =1 t −1 wi , 0 = it/t-1 * wi,0 lµ quyÒn sè tû träng kú gèc cè ®Þnh cña mÆt hµng i ®−îc cËp nhËt theo gi¸ kú tr−íc pi,t-1. Víi c«ng thøc nµy viÖc xö lý c¸c bÊt tr¾c xÈy ra trong qu¸ tr×nh tÝnh chØ sè sÏ Ýt h¬n so víi c«ng thøc chØ sè cæ truyÒn (Laspeyres chuÈn). Víi c«ng thøc III, viÖc tÝnh chØ sè gi¸ b»ng ph−¬ng ph¸p quyÒn sè biÕn ®éng cã nèi chuçi ®−îc thùc hiÖn theo m« h×nh sau: Gi¶ sö chØ sè cña mét kú nµo ®ã lµ It vµ kú gèc cè ®Þnh ®Ó nèi vµo lµ I’t (t = 1...n) th×, Thêi kú 1 I1 = I’1, Thêi kú 2 I2 = I’2 * I1 = I’2 * I’1, .. .. .. Thêi kú n In = I’n * In-1 = I’n * I’n-1 *... I’1 = It-1 * I’t Trong ®ã chØ sè gi¸ kú 1 lµ: Kú 2 lµ: ∑pq ∑p q 10 21 ∑p q ∑pq 0 0 11 vµ chØ sè gi¸ kú n-1 lµ: vµ chØ sè gi¸ kú n lµ: 15