Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quy trình thu gom, vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt phù hợp với Việt Nam trong thời gian tới

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:5

Thêm vào BST

Báo xấu

18
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quy trình thu gom, vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt phù hợp với Việt Nam trong thời gian tới trình bày hiện trạng quy trình thu gom, vận chuyển CTRSH ở một số quốc gia trên thế giới; Thực trạng quy trình thu gom, vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt tại Việt Nam; Đề xuất quy trình thu gom, vận chuyển CTRSH tại Việt Nam.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quy trình thu gom, vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt phù hợp với Việt Nam trong thời gian tới

ĐỀ XUẤT MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUY TRÌNH THU GOM, VẬN CHUYỂN CHẤT THẢI RẮN SINH HOẠT PHÙ HỢP VỚI VIỆT NAM TRONG THỜI GIAN TỚI ThS. Phạm Đình Tuyên 1 ThS. Hàn Trần Việt 2 TÓM TẮT Hoạt động thu gom, vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt (CTRSH) là một khâu quan trọng trong hệ thống quản lý chất thải. Kinh nghiệm của một số quốc gia thế giới cho thấy các nước đã triển khai hoạt động thu gom, vận chuyển rất hiệu quả cả về mặt kinh tế và môi trường. Tại nước ta, mặc dù quy trình thu gom, vận chuyển CTRSH cơ bản đã được triển khai hiệu quả nhưng thực tế vẫn còn một số hạn chế, chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu đặt ra về hiệu quả thu gom, vận chuyển và công tác bảo vệ môi trường. Căn cứ trên thực tiễn triển khai và kinh nghiệm của một số nước trên thế giới, bài viết đề xuất quy trình thu gom, vận chuyển CTRSH ở đô thị và nông thôn phù hợp với điều kiện, đặc điểm và lộ trình thực hiện quản lý chất thải ở Việt Nam. Từ khóa: Chất thải rắn, thu gom, vận chuyển, quản lý chất thải. Nhận bài: 24/5/2022; Sửa chữa: 6/6/2022; Duyệt đăng: 8/6/2022. 1. Hiện trạng quy trình thu gom, vận chuyển Chất thải hữu cơ được vận chuyển bằng xe chuyên CTRSH ở một số quốc gia trên thế giới dụng và chở thẳng tới các nhà máy chế biến phân compost mà không qua các trạm trung chuyển. Chất Trên thế giới hiện nay phổ biến 2 phương thức thu thải tái chế như kim loại, vỏ chai nhựa, giấy,… được gom, vận chuyển CTRSH, đó là: Hệ thống thu gom hỗn vận chuyển tới các nhà máy thu hồi vật liệu. Tại đây, hợp và hệ thống thu gom có phân loại. chất thải được sàng lọc toàn bộ, loại bỏ các chất gây ô Hệ thống thu gom hỗn hợp nhiễm, nghiền và đóng khối, sau đó được xử lý tái chế Tại những quốc gia người dân chưa tiếp cận và thực theo các phương pháp phù hợp. hành phân loại rác, chất thải chưa được phân loại tại Tổng hợp quy trình thu gom, vận chuyển CTRSH nguồn sẽ được thu gom tập trung và vận chuyển về cơ trên thế giới cho thấy, về cơ bản, quy trình thu gom, sở xử lý. Hình thức thu gom thùng chứa di động hay vận chuyển đều bao gồm các quy trình thu gom sơ cấp thùng chứa cố định sẽ được vận dụng linh hoạt tùy và thứ cấp. Quá trình thu gom sơ cấp là quy trình thu vào đặc điểm nguồn thải là các hộ gia đình, ngõ hẻm, gom chất thải phát sinh từ hộ gia đình, cửa hàng cá sân vườn hay các trung tâm thương mại/ tòa nhà văn nhân, nhà hàng, khách sạn,... tới điểm tập kết. Quá phòng,… Hệ thống thu gom có phân loại Đối với các đô thị ở các nước phát triển, hệ thống thu gom, vận chuyển chất thải thường được thiết kế phù hợp với việc phân loại CTRSH tại nguồn: Chất thải hữu cơ, chất thải có khả năng tái chế và các loại khác. Việc phân loại chất thải tốt sẽ yêu cầu quy trình thu gom, vận chuyển có sự bổ sung, phù hợp với từng loại chất thải. Thay vì chỉ đi thu gom chất thải bằng một phương tiện chung thì đối với mỗi loại chất thải, cần có xe chuyên dụng và phương án thu gom, tần suất thu gom, thời gian thu gom khác nhau, phù hợp với đặc ▲Hình 1. Hệ thống thu gom, vận chuyển CTRSH tại một số điểm chất thải. quốc gia trên thế giới 1 Tạp chí Môi trường 2 Viện Khoa học môi trường 88 Chuyên đề II, tháng 6 năm 2022
TRAO ĐỔI - THẢO LUẬN trình thu gom thứ cấp sẽ được thực hiện từ các điểm Hiện nay, một số đô thị có quy hoạch hệ thống trạm tập kết, tới trạm trung chuyển và tới nhà máy xử lý, bãi trung chuyển CTRSH đảm bảo quy định về bảo vệ môi chôn lấp cuối cùng. Các trạm trung chuyển đóng một trường. Thực tế hầu hết các đô thị đều chưa có các điểm vai trò lớn trong hệ thống quản lý CTR, nó đóng vai tập kết, trạm trung chuyển CTRSH phù hợp, đáp ứng trò liên kết giữa quá trình thu gom CTR và cơ sở xử lý yêu cầu về kỹ thuật, trạm trung chuyển được bố trí cuối cùng. ngay trên vỉa hè hay thậm chí là lòng đường khu dân cư Việc áp dụng hệ thống thu gom có sự khác biệt giữa gây mất cảnh quan, gây ô nhiễm môi trường. các nước phát triển và các nước đang phát triển. Trong Đối với chất thải có khả năng tái chế như chai nhựa, khi ở các nước phát triển đã phát triển thành công hệ sắt thép, vỏ lon, bìa cứng,... hiện được thu gom theo thống thu gom kết hợp cả hệ thống thu gom hỗn hợp hệ thống thu gom bởi những người thu mua đồng nát, và hệ thống thu gom có phân loại thì các nước đang ve chai. Theo thống kê năm 2013 ở Hà Nội có khoảng phát triển chủ yếu vẫn vận hành hệ thống thu gom hỗn 10.000 người thu mua đồng nát, ve chai, với ước tính hợp. Thực tế việc duy trì và vận hành hệ thống thu gom khoảng 5-20 tấn chất thải tái chế được thu mua hàng phân loại yêu cầu nguồn kinh phí đầu tư lớn cho thiết ngày5. Sau đó được tập kết tại các cơ sở thu mua phế bị, phương tiện và nhân lực. Chi phí cho việc thu gom liệu trước khi vận chuyển tới các làng nghề/cơ sở tái chiếm tới 65% tổng chi phí trong một hệ thống quản chế. Hệ thống này được gọi là hệ thống thu gom phi lý CTRSH đô thị tại Mỹ. Tại Inđônêsia chi phí cho phí chính thức, tức là đang thiếu sự quản lý của cơ quan vận chuyển chiếm tỷ trọng lớn (35,5%-76,3%) của tổng chức năng. hợp phần chi phí quản lý CTRSH.3 Bảng 1. Tổng hợp chi phí thu gom, vận chuyển CTRSH ở một số nước Đơn vị tính: USD/tấn Nước Thu Thu nhập Thu Thu nhập trung nhập nhập Chi phí thấp bình khá cao thu gom 20-50 30-75 40-90 85-250 Nguồn: World Bank, 2012 4 2. Thực trạng quy trình thu gom, vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt tại Việt Nam ▲Hình 2. Hệ thống thu gom, vận chuyển CTRSH tại khu vực đô thị hiện nay Tại khu vực đô thị Tại khu vực nông thôn Từ năm 2006-2009 tại Hà Nội đã triển khai thí điểm việc phân loại CTRSH tại nguồn áp dụng ở 4 quận nội Tại khu vực nông thôn, phương pháp thu gom, vận thành là Phan Chu Trinh, Thành Công, Láng Hạ và chuyển CTRSH tại khu vực cũng được phát triển và Nguễn Du với tổng 18.300 hộ gia đình. Tuy nhiên sau vận hành dựa trên việc phân loại các loại chất thải: chất thời gian triển khai thì dự án thi điểm này không thể thải hữu cơ, chất thải tái chế và chất thải khác. tiếp tục và đã dừng lại. Hiện nay, công tác thu gom, vận Đối với chất thải hữu cơ dễ phân hủy, các hộ gia chuyển CTRSH trên địa bàn các đô thị lớn tại nước ta đình ở nông thôn thường tự thực hiện thu gom, phân như Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, Đà Nẵng, Cần Thơ,… loại để ủ phân và bón cho cây trồng. Đặc biệt, đối với vẫn là hệ thống thu gom hỗn hợp. Các phương pháp chất thải từ chăn nuôi, phương án xử lý chủ yếu là kết thu gom được ứng dụng thích hợp, linh hoạt sao cho hợp với chế phẩm và thực hiện ủ tại nhà chứa phân. phù hợp với đặc điểm đô thị. Cụ thể: xe đẩy được sử Hiện nay, một số địa phương đã có các trang trại chăn dụng trong những ngõ nhỏ, hẹp, nhân viên thu gom sẽ nuôi quy mô lớn cam kết đầu tư hệ thống xử lý phân đẩy xe và thu gom từng túi đựng chất thải được đổ dọc theo công nghệ tiên tiến. ngõ, xóm. Chất thải được vận chuyển lên các xe chở rác Đối với chất thải có khả năng tái chế, hộ gia đình tự chuyên dụng và được di chuyển tới điểm trung chuyển phân loại, thu gom và bán cho những người thu mua hoặc trực tiếp tới cơ sở xử lý cuối cùng. Hệ thống thu ve chai. Quy trình này tương tự như ở khu vực đô thị. gom và vận chuyển này là hệ thống thu gom chính Đối với các chất thải hỗn hợp khác sẽ được vận thức, có sự tham gia quản lý của cơ quan nhà nước. chuyển bằng xe đẩy tới các cơ sở xử lý hoặc bãi chôn 3 Irwan Ridwan RAHIM và cộng sự; Cost Analysis of Municipial Solid Waste Management in Major Indonesian Cities 4 World Bank, 2012, What a waste: A Global Review of Solid Waste Management 5 Marie Lan Nguyen Leroy và Vuong Chi Cong, 2016 Chuyên đề II, tháng 6 năm 2022 89
lấp. Hiện nay, các xã đều có các đơn vị là các hợp tác xã trình thu gom, vận chuyển cũng phải phù hợp với thực hoặc các tổ hội tham gia vào việc thu gom, vận chuyển trạng phân bố dân cư, quy hoạch hạ tầng tại từng đô CTRSH. thị, khu vực nông thôn. Phù hợp với kinh nghiệm về xây dựng và vận hành quy trình thu gom, vận chuyển CTRSH tại một số quốc gia. Các quốc gia bao gồm các nước phát triển và nước đang phát triển có kinh nghiệm hay trong xây dựng và vận hành quy trình thu gom, vận chuyển CTRSH. 3.2. Đề xuất giải pháp để nâng cao hiệu quả quy trình thu gom, vận chuyển CTRSH phù hợp với Việt Nam Khối lượng CTRSH có xu hướng phát sinh tăng hơn gấp đôi trong vòng 15 năm tới, thậm chí nhanh hơn tại ▲Hình 3: Quy trình thu gom, vận chuyển CTRSH tại khu các khu vực đô thị. Với mục tiêu phát triển bền vững vực nông thôn và thực hiện các cam kết quốc tế, Việt Nam đang có nhiều nỗ lực từ chính sách đến thực tiễn trong quản 3. Đề xuất quy trình thu gom, vận chuyển CTRSH lý CTR nói chung, đặc biệt trong công tác phân loại tại Việt Nam tại nguồn, hướng đến áp dụng hệ thống xử lý chất thải 3.1. Cơ sở xem xét đề xuất quy trình thu gom, vận tiên tiến. Theo đó, việc cải tiến quy trình, hệ thống và chuyển CTRSH phù hợp với Việt Nam chất lượng thu gom, vận chuyển CTRSH sao cho tương thích là hoàn toàn cần thiết. Các đề xuất quy trình thu Việc đề xuất quy trình thu gom, vận chuyển CTRSH gom, vận chuyển CTRSH sau đây được dựa trên kịch tại khu vực đô thị và nông thôn tại Việt Nam phụ thuộc bản giả định cho sự phát triển hệ thống quản lý CTR ở vào nhiều yếu tố như đặc điểm dân cư, điều kiện kinh Việt Nam. tế, xã hội, việc thực hiện phân loại chất thải tại nguồn hay thói quen xả thải của chủ nguồn thải. Tại Việt Nam, Tại khu vực đô thị việc lựa chọn quy trình thu gom, vận chuyển cũng xem Phương án 1: Chất thải chưa được phân loại tại xét các quy định của Luật Bảo vệ môi trường 2020 và nguồn, được đỗ hỗn hợp. Chiến lược quốc gia về quản lý tổng hợp chất thải rắn Việc tối ưu hóa hệ thống thu gom, vận chuyển đến năm 2025, tầm nhìn tới năm 2050. CTRSH bao gồm cải tiến trang thiết bị, phương tiện Phù hợp với hiệu quả thực hiện phân loại CTRSH tại thu gom, vận chuyển; sử dụng các trạm trung chuyển nguồn: Theo quy định của Luật BVMT 2020, CTRSH sẽ trước khi vận chuyển đến các bãi chôn lấp hợp vệ sinh được phân loại thành 03 loại là chất thải có khả năng tái hay nhà máy xử lý chất thải và tuân thủ đầy đủ quy định chế, tái sử dụng, chất thải thực phẩm và chất thải khác. về môi trường. Ngoài việc phân loại các vật liệu tái chế Do vậy việc đề xuất quy trình thu gom, vận chuyển trong quá trình thu gom và vận chuyển, hệ thống này cũng phải phù hợp với từng loại CTRSH được phân không bao gồm bất kỳ biện pháp xử lý và/hoặc giảm loại. thiểu nào khác. Với mô hình này việc thu gom tiếp tục Phù hợp với mục tiêu về thu gom, vận chuyển CTRSH: thực hiện theo hình thức thu gom sơ cấp và thu gom Theo Chiến lược lược quốc gia về quản lý tổng hợp chất thứ cấp như hiện tại. thải rắn đến năm 2025, tầm nhìn tới năm 2050 tỷ lệ thu gom CTRSH tại khu vực đô thị và nông thôn đạt tỷ lệ là 90% và 80% tương ứng. Với mục tiêu cao đặt ra, việc đề xuất quy trình thu gom, vận chuyển phải phù hợp với thực tiễn, với mục tiêu cải tiến mới dựa trên quy trình ▲Hình 4. Đề xuất quy trình thu gom, vận chuyển CTRSH ở thu gom, vận chuyển hiện đang vận hành tại khu vực khu vực đô thị đô thị và nông thôn. Điểm mới trong quy trình này đó là bổ sung thêm Phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế xã hội ở các điểm trung chuyển chất thải đáp ứng đầy đủ điều khu vực đô thị và nông thôn: Chi phí cho hoạt động kiện về trang thiết bị, đảm bảo yêu cầu vệ sinh, môi thu gom, vận chuyển CTRSH trung bình chiếm từ 50- trường. Các trạm trung chuyển là cơ sở để phân loại 60% chi phí cho hoạt động quản lý chất thải tại các đô chất thải lần 2 (lần 1 là phân loại tại hộ gia đình, cơ thị và nông thôn. Với điều kiện kinh tế của nhiều địa sở thương mại, trường học…) trước khi chất thải được phương còn khó khăn, khả năng chi trả của từng hộ đưa tới các nhà máy xử lý hoặc được xử lý tại bãi chôn dân còn thấp. Vì vậy quy trình thu gom, vận chuyển lấp. Đây là một mắt xích quan trọng trong hệ thống cần xem xét tới yếu tố đặc điểm kinh tế. Mặt khác quy thu gom, vận chuyển chất thải ở các đô thị. Thực trạng 90 Chuyên đề II, tháng 6 năm 2022
TRAO ĐỔI - THẢO LUẬN thiếu các trạm trung chuyển chất thải như đã đề cập pháp như ủ phân hữu cơ. Đối với chất thải có khả năng tại phần trên là một nhược điểm lớn cần nhanh chóng tái sử dụng, tái chế tiếp tục thực hiện việc phân loại và khắc phục nếu tiến hành thực hiện phương án này, thu mua phế liệu theo hệ thống thu gom ở khu vực phi giúp tăng cường hiệu quả và giảm thiểu chi phí trong chính thức. Với chất thải còn lại nâng cấp quy trình quá trình vận chuyển. thu gom thứ cấp. Để đảm bảo hiệu quả thu gom, vận chuyển CTRSH ở nông thôn, trong quy trình thu gom Phương án 2: Giảm chất thải, nâng cao hiệu quả cần bổ sung yêu cầu bắt buộc các địa phương bố trí quỹ phân loại chất thải tại nguồn. đất để đầu tư, xây dựng các điểm tập kết, trạm trung Với việc phân loại chất thải thành ba dòng chất chuyển chất thải trước khi được vận chuyển lên xe tải thải như được quy định trong Luật Bảo vệ môi trường đi xử lý. Các trạm trung chuyển phải được đầu tư xây 2020: Chất thải có thể tái sử dụng, tái chế, chất thải dựng hệ thống tường bao quanh, có mái che, có hệ thực phẩm và chất thải khác, sẽ cần thiết lập hệ thống thống xử lý nước rỉ rác, khí thải... thu gom riêng biệt phù hợp với khối lượng và đặc điểm chất thải phát sinh. Với chất thải có khả năng tái chế, tái sử dụng cần mở rộng và chuyển dần hệ thống thu gom phi chính thức như hiện nay thành nhóm thu gom chính thức, tức là có sự quản lý, đầu tư và vận hành theo sự quản lý của cơ quan nhà nước. Đối với chất thải hữu cơ sẽ xây dựng hệ thống thu gom chuyên biệt phục vụ sản xuất phân compost. Đối với nhóm chất thải hỗn hợp còn lại sẽ được thu gom theo mô hình sơ cấp, thứ cấp. Việc vận hành 3 hệ thống thu gom này là ▲Hình 6. Đề xuất quy trình thu gom, vận chuyển CTRSH ở khu vực nông thôn hoàn toàn độc lập. Hộ gia đình, trường học, trung tâm thương mại 3.3. Điều kiện đảm bảo để thực hiện hệ thống thu gom, vận chuyển CTRSH phù hợp với Việt Nam Để phát triển và vận hành hệ thống thu gom, vận Chất thải tái chế Chất thải hữu cơ Chất thải hỗn hợp chuyển CTRSH ở đô thị và nông thôn như đề xuất ở phần trên, việc đầu tư kinh phí để trang bị thiết bị, phương tiện cũng như xây dựng hệ thông quản lý Thu gom sơ Thu gom sơ Sơ cấp cấp: thu cấp: thu gom tại nhà trong đó con người là trung tâm là yếu tố cơ bản cần gom tại nhà Hệ thống xem xét tới. Kinh nghiệm của các nước cho thấy chi mới Điểm tập Điểm tập Vận chuyển kết, xử lý sơ kết bằng xe bộ Đề chuyên dụng phí đầu tư để vận hành hệ thống thu gom thường rất Vận chuyển xuất mới Thứ cấp lớn, chiếm phần lớn trong tổng chi phí cho hệ thống quản lý CTRSH. Vì vậy để triển khai hệ thống thu gom, bằng xe Nhà máy chuyên sản xuất phân vận chuyển, đặc biệt là hệ thống thu gom theo chất dụng ompos Điểm trung chuyển thải được phân loại thì các thành phố, đô thị cần đầu Nhà máy, cơ sở xử lý Nhà máy xử lý/Bãi chôn tư hệ thống trang thiết bị, phương tiện lớn cũng như lấp có nguồn tài chính ổn định để duy trì và vận hành hệ thống thu gom, vận chuyển CTRSH. Đối với hệ thống ▲Hình 5. Đề xuất quy trình thu gom, vận chuyển CTRSH ở thu gom có phân loại, việc đầu tư thì sử dụng các khu vực đô thị phương tiện như xe vận chuyển yêu cầu số lượng nhiều hơn. Trong khi đối với chất thải tái chế, chất thải cồng Tại khu vực nông thôn kềnh hay chất thải hữu cơ thì phương tiện vận chuyển Qua việc rà soát hệ thống thu gom, vận chuyển phải là phương tiện đặc chủng, chuyên dụng. CTRSH ở khu vực nông thôn, có thể thấy về cơ bản Để vận hành một hệ thống thu gom, vận chuyển quy trình thu gom, vận chuyển được thực hiện theo hoạt động bình thường thì các đô thị, thành phố, chính quy trình chung, được chia thành mô hình thu gom sơ quyền các địa phương cần đầu tư xây dựng hệ thống cấp và thu gom thứ cấp. Hệ thống thu gom,vận chuyển quản lý, vận hành chuyên nghiệp, đầu tư, nâng cao CTRSH tại nông thôn cần được cải tiến và đầu tư một trình độ cán bộ quản lý. Một nội dung khác cần quan số nội dung thực hiện phù hợp với điều kiện kinh tế, xã tâm đó chính là sự kết nối giữa hoạt động thu gom, vận hội của khu vực này. chuyển và hoạt động xử lý CTRSH. Các phương pháp CTRSH được phân loại tại hộ gia đình tại khu vực xử lý CTRSH phải được phát triển, quy hoạch phù nông thôn gồm chất thải hữu cơ và chất thải có khả hợp, gắn kết chặt chẽ với việc phân loại, thu gom, vận năng tái sử dụng, tái chế. Với nhóm chất thải hữu cơ chuyển CTRSH. Có như thế hoạt động quản lý CTRSH cần tăng cường tối đa hiệu quả xử lý bằng các phương mới đạt được hiệu quả cao nhất■ Chuyên đề II, tháng 6 năm 2022 91
TÀI LIỆU THAM KHẢO 5. European Parliamentary Research Service (2020), Towards 1. Báo cáo Môi trường quốc gia năm 2019: Quản lý CTRSH. a circular economy – Waste management in the EU. 2. Irwan Ridwan RAHIM và cộng sự; Cost Analysis of 6. David O.Olukanni, Samuel Iroko, A.Aremu, (2015), Cost Municipial Solid Waste Management in Major Indonesian Appraisal of Muticipal Solid Waste Transfer to Disposal Cities. Site Using Visual Basic Program. 3. World Bank, 2012, What a waste: A Global Review of Solid 7. CMC DONRE (2016). Report on results of work in 2016 Waste Management. and work planning in 2017, Division of Solid Waste Management. 4. Trương Ngan, 2019, Solid Waste Management in Vietnam Current situation, challenges and strategies for development. PROPOSING SOLUTIONS TO IMPROVE THE EFFICIENCY OF THE PROCESS OF SOLID WASTE COLLECTION AND TRANSPORTATION IN VIETNAM MSc. Pham Dinh Tuyen Environment Magazine MSc. Han Tran Viet Environment Science Institute ABSTRACT The collection and transportation of municipal solid waste is an important step in the waste management system. The experience of some countries in the world shows that countries have implemented very effective collection and transportation activities in both economic and environmental terms. In Vietnam, although the basic process of collection and transportation of municipial solid waste has been effectively implemented, however this process are still some limitations, not fully meeting the requirements on environment. Based on practical implementation and experience from some countries, the article give solutions to improve the efficiency on the solid waste collection and transportation process in urban and rural areas suitable to the solid waste management roadmap in Vietnam. Key words: Solid Waste, Collection, Transportation, Waste Management. 92 Chuyên đề II, tháng 6 năm 2022