Địa vật lý giếng khoan

682 BÁCH KHOA THƯ ĐỊA CHÁT<br /> <br /> <br /> <br /> Tuổi (triệu năm) N goài sự đảo cực tử, cư ờ n g độ trường địa từ<br /> Tuổi (triệu năm) Tuổi (triệu năm)<br /> Cực từ Cực từ Cực từ củng thay đối. Theo tài liệu đ o đ ư ợc từ các mẫu cô từ<br /> - 0 -<br /> thì cường đ ộ trường địa tù’ lúc tăng lúc giám , nhưng<br /> các giai đoạn tăng giảm đ ó thư ờng chi kéo dài vài<br /> 60<br /> nghìn năm, quá ngắn so với thời gian địa châ't. Qua<br /> quan sát ở các trung tâm đ o đạc thì cư ờng đ ộ trường<br /> 10 120<br /> địa tử trong th ế kỳ 20 đã giảm đi khoảng 5%.<br /> <br /> 70 Tài liệu tham khảo<br /> K e n t D .V ., G r a d s t e i n F .M ., 1986. A J u r a s s ic to r e c e n t c h r o n o lo -<br /> 20' 130<br /> g y . In: T h e G e o lo g y o f N o r t h A m e r ic a V ol. M , T h e Y V estem<br /> N o r t h A tla n tic R e g io n .The Geological Society o f America 1986,<br /> 80 p g s . 45-50.<br /> <br /> L o v v rie w ., 201 1 . P a le o m a g n e ti s m P r in c ip le s . In: E n c y c lo p e đ ia<br /> 30 140 o f E a rth S c ie n c e s S e rie s , E n c y c lo p e d ia o f E a rth G e o p h y s ic s .<br /> Springer. P a r t 14: 95 5 -9 6 4 .<br /> 90 M c E lh in n y M.YV., M c F a d d e n P .L ., 2 0 0 0 . P a le o m a g n e ti s m -<br /> C ontinents and Oceans. Academ ic Press. 386 pgs.<br /> 40 150<br /> N g u y ễ n T h ị K im T h o a , 200 7 . T r ư ờ n g đ ị a t ừ v à k ế t q u à k h á o s á t<br /> tạ i V iệ t N a m . N X B Khoa học T ự nhiên và Côtĩg nghệ. 3 3 4 tr.<br /> 10G H à N ộ i.<br /> <br /> T o r s v ik T .N ., 2005. P a le o m a g n e ti s m . In: S e lle y R. c , C o c k s<br /> 50 160 L .R .M ., P li m e r I.R . 2005: E n c y c lo p e d ia o í G e o lo g y . Acadcmic<br /> Pressì, V o l. 4: 147-156.<br /> 110J V V estphal M ., 1986. P a lé o m a g n é t i s m e et m a g n é tis m e des<br /> WÊ Trường ƠỊa từ thuận □ Trường đ|a từ ngược<br /> r o c h e s . Doin. P a ris . 131 p g s .<br /> Hình 3. Cột từ địa tầng - màu đen chỉ thời gian cực từ thuận,<br /> màu trắng - cực từ ngược.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Địa vật lý giếng khoan<br /> L ê H ả i A n . T r ư ờ n g Đ ạ i h ọ c M ỏ - Đ ịa c h ấ t.<br /> <br /> N g u y ễ n V ă n P h ơ n . T r ư ờ n g Đ ạ i h ọ c M ỏ - Đ ịa c h ấ t.<br /> <br /> N g u y ễ n H ồ n g B à n g . L iê n đ o à n Q u y h o ạ c h v à Đ iề u tr a T à i n g u y ê n n ư ớ c M iề n N a m .<br /> <br /> <br /> <br /> Giới thiệu<br /> Phương pháp địa vật lý giến g khoan (ĐVLGK),<br /> còn gọi là carota, bao gổm các phương pháp carota Carota trong giếng thân trần<br /> đ o trong giến g thân trần và trong giếng đã chống Các p hư ơn g pháp địa vật lý đ ư ợc khảo sát trong<br /> Ống. C húng là các p hư ơn g pháp chủ đạo và thông g iến g thân trần đ ê nghiên cứu đá xu ng quanh thành<br /> d ụng trong tìm kiếm, thăm dò và khai thác dầu khí, giếng khoan, xác định thành phẩn thạch học, tướng,<br /> khoáng sản, nước dưới đâ't, V . V . . . . N gười ta thường m ôi trường trầm tích của đá, xác định các tầng chắn,<br /> sử d ụn g tô hợp m ột s ố p hư ơn g pháp địa vật lý giếng chứa dầu khí, xác định các tham s ố vật lý thạch học<br /> khoan nham xác định và giải quyết các bài toán địa của tầng chứa n hư hàm lư ợng sét, đ ộ rỗng, độ bão<br /> chất khác nhau như xác định thành phẩn thạch học, hòa dẩu/nước, xác định tống chiểu dày hiệu d ụ n g<br /> tướng trầm tích và m ôi trường thành tạo cùa đá; của các via chứa dầu khí, d ự báo dị thường áp suât<br /> nghiên cứu và đánh giá các tầng sinh, chứa, chắn và xác định tổng hàm lư ợ n g hữu cơ (TOC) nghiên<br /> dầu; xác định hàm lượng các n guyên tố nặng, tính cứu tầng sinh, xác định trạng thái kỹ thuật của giến^<br /> toán các tham sô'vật lý thạch học, v.v ... khoan, vị trí của thân g iến g khoan, v .v ...<br />  ĐỊA VẬT LÝ 683<br /> <br /> <br /> <br /> G iếng khoan thân trần có hình trụ chứa dung Phương pháp gam m a tự nhiên (Natural Gam ma<br /> dịch khoan, xu n g quan h thành giến g là các lớp đá Ray Log) đo ghi cường độ bức xạ gam m a tự nhiên từ<br /> có thành phẩn thạch học, lỗ rỗng, bào hoà các chât các lớp đá xu ng quanh thành g iến g khoan. Cát kết,<br /> lưu khác nhau, ơ trong giến g khoan, áp suât thủy đá vôi và dolom it thường có cường độ bức xạ nhỏ còn<br /> tĩnh của cột d u n g d ịch đ ư ợc d u y trì cân bằng hoặc sét lại có bức xạ gam m a lớn do các đ ổng vị phóng xạ<br /> lớn hơn áp suất của thành hệ. Tổ hợp các p h ư ơ n g u , Th và K tích tụ trong sét. Biểu đổ gam m a tự nhiên<br /> pháp địa vặt lý cơ ban n gh iên cứu giến g khoan (GR) cho phép xác định thạch hợc, m ôi trường trầm<br /> thán trần bao gổm các p hư ơn g pháp đ o trường tự tích, phát hiện các thân quặng p hón g xạ và tính độ<br /> nhiên (th ế tự nhiên, gam m a tự n hiên, phô gam m a), sét trong đá chứa.<br /> đo trường nhân tạo (các p h ư ơ n g p háp điện, các<br /> Phương pháp phô gam m a (Spectral Gam m a Ray<br /> phương p h áp lỗ rồng) và các p h ư ơ n g pháp đ o kiểm<br /> Log) đư ợc thiết k ế đ o cả cường độ bức xạ gam m a và<br /> tra kỹ thuật thành g iế n g khoan. Sau khi thả m áy<br /> m ức năng lư ợng của các tia gam m a. Theo đặc trưng<br /> g iến g x u ố n g đáy g iế n g khoan, các p hư ơn g p háp địa<br /> p hô năng lượng của các bức xạ gam m a có thể đánh<br /> vật lý đ ư ợc đo ghi trong quá trình kéo m áy g iến g<br /> giá được hàm lượng của các n guyên tố K, u , Th trong<br /> lên [H .l]. D ữ liệu đ ư ợ c đ o b ằng cách ghi tư ơng tự<br /> đá. Trong đ o đạc người ta chọn các phô năng lượng<br /> hoặc ghi SỐ.<br /> đặc trung cho m ỗi dãy phóng xạ như sau: K có phô<br /> Trong những năm gần đây, phương pháp địa vật<br /> d uy nhât l,46M eV; Th được chọn p hổ đặc trưng<br /> lý còn đ ư ợc đo n gay trong khi khoan (LWD) cho<br /> 2,62MeV và đối với Ư chọn phô đặc trưng 1,76 MeV.<br /> phép xác định nhanh theo thời gian thực sự có mặt<br /> Đ ư ờ n g con g p hô gam m a (SGR) đ ư ợc kết hợp với<br /> của vỉa dầu khí, quản lý an toàn trong khi khoan,<br /> các p h ư ơ n g p háp khác đ ê xác đ ịnh thành phẩn<br /> nâng cao hiệu quả và tối u n quá trình khoan, v .v ...<br /> khoán g vật, nhận biết các loại sét và tính hàm<br /> Hệ thiết bị đ o địa vật lý trong giến g khoan bao lư ợn g của chúng.<br /> gồm: 1 ) m áy giếng (zôn đo) cho tửng phương pháp,<br /> Phương pháp gam m a và p h ố gam m a còn sử<br /> hoặc m ột tô hợp các phương pháp, được thả vào<br /> d ụn g trong các g iến g khoan đã chổng ốn g đ ế kiểm<br /> giếng khoan, 2 ) trạm đo ghi trên mặt đất được đặt<br /> trên xe tải chuyên d ụ n g hoặc trên cabin ở các giàn tra chính xác chiểu sâu bắn via, xác định các đới mất<br /> khoan và 3) cáp ch u yên d ụ n g nối chúng với nhau. sản phẩm trong xi măng.<br /> <br /> Các phương pháp lổ rỗng<br /> Schlumberger Các p hư ơn g pháp lỗ rỗng đư ợc sử d ụ n g chính đ ể<br /> xác định đ ộ rỗng của thế địa chất, gồm có phư ơng<br /> pháp m ật độ, phư ơng pháp neutron và phư ơng<br /> pháp âm học.<br /> Phương pháp m ật độ (D ensity Log) dựa trên<br /> n gu yên lý đ o ghi tia gam m a tán xạ sau khi tương tác<br /> với m ôi trường vật chất. Thiết bị đ o mật độ chứa<br /> n gu ổn Cs-137 phát tia gam m a có m ức năng lư ợng<br /> Hình 1. Xe tải chuyên dụng đo Địa vật lý giếng khoan cùa 662 keV, các tia gam m a này tương tác với các điện tử<br /> hãng Schlum berger (theo w w w .slb.com ). dư ới dạng va chạm C om pton của thành hệ và mất<br /> năng lượng. Khi m ức năng lư ợng của các tia gam m a<br /> Các phương pháp đo trường tự nhiên xu ống dư ới lOOkeV, chúng bị hâ'p thụ bởi hiện tượng<br /> hấp thụ quang điện. C ường độ gam m a tán xạ<br /> Phương pháp th ế tự phân cực đ o ghi đ iện th ế C om pton đo đư ợc phụ thuộc và o s ổ đ iện từ trong<br /> chênh lệch giừa m ột đ iện cực ở trong giến g khoan và m ột đơn vị th ể tích của thành hệ (mật đ ộ của điện tử<br /> điện cực đặt trên m ặt đâ't, đ iện th ế này thay đối từ ti lệ với mật độ n g u y ên tử) và tỉ lệ với mật độ khối<br /> lớp đá này sang lớp đá khác. Đ iện th ế tự phân cực của thành hệ đối với hầu hết các loại đá. Đ ộ rỗng của<br /> xuất hiện chủ yếu d o có sự chênh lệch v ể đ ộ khoáng thành hệ xác đ ịnh đư ợc khi biết m ật đ ộ của chất lun<br /> hóa giữa phẩn lọc d u n g dịch khoan và nước vía tại chứa trong lỗ rỗng và mật độ khối đ o ghi được bằng<br /> các vỉa có đ ộ rỗng và đ ộ thấm tốt, làm cho các ion phư ơn g pháp mật độ.<br /> dịch ch u yến từ noi có đ ộ khoáng hóa cao đến nơi có<br /> Phương pháp neutron (N eutron Log) dựa trên<br /> độ khoáng hóa thấp và các ion dịch chuyên tạo ra<br /> n g u y ên lý đ o ghi mật độ của neutron nhiệt sau khi<br /> dòng điện tự nhiên. Tại via k hông thấm, các ion<br /> tương tác với m ôi trường vật chất. Thiết bị đo neu-<br /> không dịch ch u yên được, do đ ó k hông có điện thê tự<br /> tron chứa n gu ồn am erici - beryli, phát chùm neu-<br /> nhiên và d o vậy tạo sự chênh lệch v ể điện th ế so với<br /> tron vào thành hệ. N eutron m ât năng lư ợn g do các<br /> via có thâm . Đ ư ờng con g SP được sử d ụn g đ ế xác<br /> tán xạ đàn hồi và không đàn hổi với hạt nhân của các<br /> định vỉa có thâ'm, thạch học, m ôi trường trầm tích và<br /> n gu yên tố trong thành hệ, bị làm chậm đến m ức<br /> điện trờ suất cùa n ư ớc vỉa.<br /> 684 BÁCH KHOA THƯ ĐỊA CHÁT<br /> <br /> <br /> <br /> năng lượng nhiệt và cuổi cù n g bị hấp phụ bời hạt Các phương pháp điện<br /> nhân. Hạt nhân của H có khối lượng bằng khôi<br /> Có nhiều p hư ơn g pháp điện khác nhau đ ê xác<br /> lượng của neutron nên làm neutron mâ't năng lượng<br /> định giá trị điện trờ su ấ t/đ ộ dẫn đ iện của thành hệ<br /> nhiều nhât sau m ỗi va chạm , và làm cho sự dịch<br /> xung quanh thành g iế n g khoan. Đ iện trở suât của<br /> chuyên của neutron k hông xa so với n gu ồn phát.<br /> thành hệ phụ thuộc v à o điện trờ suất của nước trong<br /> Trong m áy giếng, khoảng cách giữa n guồn và đẩu<br /> thành hệ, lượng n ư ớc và cấu trúc của lỗ rỗng. Các<br /> d ò lớn (zôn đo nghịch) nên m ật đ ộ neutron đo được<br /> p hư ơng pháp điện h iện đại đư ợc phân thành hai<br /> ở đẩu dò tỉ lệ nghịch vói lư ợng H có trong thành hệ,<br /> nhóm: các phư ơng p háp đ o bằng hệ đ iện cực hội tụ<br /> chủ yếu là H có trong chất lun trong lô rông (nước,<br /> d òng và các p hư ơn g pháp cảm ứng.<br /> hydrocarbon) và s ố đ o ở đẩu d ò được ch u yển thành<br /> giá trị đ ộ rỗng biểu kiến. Phương pháp h ệ đ iện cực hội tụ phát d ò n g điện<br /> vào trong thành h ệ từ đ iện cực phát và sử d ụ n g các<br /> Phương pháp âm học (Sonic Log) dựa trên<br /> điện cực m àn chắn đ ế ép d òn g phát đi sâu vào thành<br /> n guyên lý đo ghi thời gian truyền sóng đàn hổi ở tần<br /> hệ, các điện cực cho d ò n g quay trở v ề đ ư ợc thiết k ế<br /> s ố âm thanh từ chằn tử phát đến chân từ thu (At) qua<br /> trên m áy giếng. Thiết bị hệ điện cực hội tụ kép (Dual<br /> các lớp đá trong m ôi trường giến g khoan. Thời gian<br /> Laterolog/DLL) có 9 đ iện cực đư ợc b ố trí như hình 2<br /> truyền són g phụ thuộc vào tốc đ ộ của són g âm<br /> [H.2] và có thê đ o ở 2 c h ế đ ộ luân phiên nhau cho 2<br /> truyền trong xương đá và tốc đ ộ són g âm truyền<br /> SỐ đo điện trở suâ't phản ánh các vùng nghiên cứu<br /> trong chất lưu chứa trong lỗ rỗng. Với cù n g m ột loại<br /> nông (LLS) và sâu (LLD). Phương pháp hệ đ iện cực<br /> đá, thời gian truyền són g tỷ lệ với độ rỗng. Phương<br /> hội tụ chỉ đo ghi đ ư ợ c trong g iến g khoan d ù n g dung<br /> pháp âm học được sử d ụn g chính đ ể xác định độ<br /> dịch cơ sở gốc nư ớc và cho s ổ đo chính xác khi điện<br /> rông của thành hệ vì vậy n ó còn được gọi là p hư ơn g<br /> trờ suất của d u n g d ịch khoan n hỏ hơn so với điện<br /> pháp lỗ rỗng, ngoài ra còn sử d ụn g đ ể xác định dị<br /> trở suât của thành hệ (d u n g dịch m ặn).<br /> thường áp suất, xây d ự n g biểu đ ổ tổng hợp trong<br /> m inh giải địa chấn. Phương pháp cảm ứng (IL) n ghiên cứu m ặt cắt<br /> giếng khoan thông qưa việc n ghiên cứ u trường điện<br /> Kết hợp hai p hư ơn g pháp mật độ và neutron cho<br /> từ cảm ứ ng xuất h iện trong m ôi trường n ghiên cửu<br /> phép xác định các vỉa chứa khí. Các vỉa khí có mật<br /> đ ộ nhỏ hơn chất lỏng dẫn đến chỉ s ố đ ộ rỗng theo do bị kích thích bởi trường đ iện từ n g u y ên sinh.<br /> đư ờng cong mật đ ộ quá lớn và chứa ít H hơn nhiều Thiết bị đ o cảm ứ n g trong g iến g khoan sử d ụ n g các<br /> so với châ't lỏn g dần đến chỉ s ố đ ộ rỗng theo đư ờng Ống d ây đ ể phát trường điện từ biến đ ổi và o trong<br /> cong neutron quá nhỏ. Khi biểu diễn hai đ ư ờng cong thành hệ, hiện tư ợng cảm ứ ng điện từ sẽ tạo ra một<br /> m ật đ ộ và neutron trên tỳ lệ tương ứng, chúng sẽ d òng đ iện cảm ứ n g trong thành h ệ có độ lớn phụ<br /> phủ đ è lên nhau ở n hữ n g khoảng thành hệ chứa chất thuộc và o đ ộ dẫn đ iện của phẩn thành hệ mà dòng<br /> lỏng và phân tách rộng ở những khoảng thành hệ này đã đi qua. Đ ến lượt nó, d ò n g cảm ứ ng gâ y ra<br /> chứa khí. trường đ iện từ cảm ứng, có củng tẩn s ố với trường<br /> n gu yên sinh n h ư n g n gư ợ c pha và đ ư ợc đ o ở các ống<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 2. Hai chế độ đo của thiết bị hệ điện cực hội tụ kép (DLL) vá các đư ờng cong điện trở suất<br /> nông LLS và sâu LLD tương ứng. Các đường LLS và LLD (ngắt đoạn ngắn và dài)<br /> trên cột đồ thị bên phải hình vẽ.<br />  ĐỊA VẬT LỶ 685<br /> <br /> <br /> <br /> dây thu. Từ sô đo cảm ứng (đ ộ dân điện) sẽ tính Phương pháp gamma tự nhiên (GR) và phổgamma tự<br /> được điện trờ suất của thành hệ. Phương pháp cảm nhiên (SGR)<br /> úng cho SỐ đo chính xác khi điện trở suất của dung GR là p hép đ o cư ờ ng đ ộ bức xạ tự n hiên d o sự<br /> dịch khoan lớn hon so với điện trở suâ't của thành hệ phân rã các n g u y ên tố đ ổ n g vị của các d ãy p hón g<br /> (dung dịch nhạt). Trong các giến g khoan khô và các xạ K, Th và u trong đá ờ xu ng quanh g iến g khoan.<br /> giếng khoan dung dịch cơ sờ gốc dầu, phương pháp C ư ờng đ ộ bức xạ gam m a tự nhiên phụ thu ộc thành<br /> cám ứng là lựa chọn duy nhât. phẩn, đ ộ hạt, n gu ồn g ố c thành tạo của đá. ứ n g<br /> d ụ n g của p hép đ o GR là đê phát hiện các thân<br /> Carota trong giếng đã chống ống q uặn g p h ón g xạ và tính đ ộ sét trong tầng đá chứa<br /> d ầu khí.<br /> Trước khi đưa vào khai thác (bơm hút hoặc bơm<br /> ép) giếng khoan phải qua các côn g đoạn hoàn thiện: Theo đặc trưng phô năng lượng của các bức xạ<br /> đặt Ống chống, bơm trám xi m ăng, đ ột thủng thành gam m a có thê đánh giá được hàm lượng của các<br /> nguyên tố K, u , Th trong đá. N ăng lượng của các tia<br /> giếng, lắp đặt các thiết bị, v .v ... Trong quá trình hoạt<br /> bức xạ này tính bằng đơn vị MeV (triệu điện tử von).<br /> động, giếng khai thác được đ o định kỳ bằng các<br /> Trong đo đạc người ta chọn các phô năng lượng đặc<br /> phương pháp địa vật lý đ ế n ghiên cứu, theo dõi sự<br /> trưng cho m ỗi dãy phóng xạ như sau: kali có phô duy<br /> ôn định của giếng, thành phẩn chât lưu trong tầng<br /> nhâ't l,46M eV; thori với phô đặc trưng 2,62MeV và<br /> chứa, ranh giớ i dẩu/nước, khí/nước, v .v ... Các phép<br /> urani với phô l,76M eV, đây chính là cơ sở vật lý của<br /> đo địa vật lý trong trường hợp này gọi là địa vật lý<br /> phép đo SGR.<br /> trong giếng khoan có ốn g ch ốn g hay địa vật lý trong<br /> giếng khoan khai thác, n hư n g thực ra trong nghiên Hàm lư ợng các n gu yên tố này khác nhau trong<br /> cứu giếng khai thác còn bao gồm thêm nhiều thao các đá khác nhau, th ể hiện thành phần khoáng vật,<br /> tác dịch vụ khác nừa nhu đ o lưu lượng d òng chảy, m ôi trường thành tạo, n guồn gốc của các đá trong<br /> nhiệt độ áp suất vỉa, lư ợn g nước và khí đ ổng hành m ặt cắt.<br /> trong d òng khai thác, v .v ... Phương pháp xung neutron (TDT)<br /> D ùn g m áy phát các xung neutron nhanh vào m ôi<br /> Sự khác nhau giữa giếng khoan thân trần và giếng trường. Đi trong m ôi trường đá thì neutron mâ't dẩn<br /> khoan có ống chống n ăng lượng d o các va chạm hay tán xạ đàn hổi và<br /> không đàn hổi với các hạt nhân. Khi tán xạ không<br /> Thành giến g khoan thân trần là m ột "vết lộ địa<br /> đàn hổi với hạt nhân, neutron nhanh không chi mất<br /> chất" xuyên qua các lớp đá do m ũi khoan tạo ra.<br /> năng lượng mà còn gây phân ứng ngưỡng có phát xạ<br /> G iêng có hinh trụ chứa d u n g dịch khoan, xung<br /> gam m a. C uối cùng neutron sẽ m ất gần hết năng<br /> quanh thành giến g là các lớp đá có thành phần lỗ<br /> lư ợng và biến thành các neutron nhiệt. Ở trạng thái<br /> rỗng khác nhau, áp suất thủy tĩnh cột dung dịch cân<br /> nhiệt các neutron rất d ễ bị m ột s ố hạt nhân bắt giữ.<br /> bằng hoặc lớn hơn áp suất vỉa. Tô hợp các phương<br /> Khi bắt g iữ neutron nhiệt hạt nhân tăng thêm m ột<br /> pháp địa vật lý n ghiên cứu giến g khoan thân trần<br /> đơn vị khối lư ợn g và ở trạng thái kích thích rổi phát<br /> thường k hông hạn c h ế s ố p hép đo.<br /> xạ tia gam m a chiếm giừ, có p hô năng lượng đặc<br /> Sau khi đặt Ống chống và trám xi m ăng, d ung dịch trưng cho hạt nhân. Vậy là đi trong m ôi trường đá<br /> trong giếng khoan được thay rửa, áp suất của cột các neutron nhanh mất dẩn năng lư ợng biến thành<br /> dung dịch n hò hơn áp suất via chứa. D o ống chống neutron nhiệt, cuối củng bị bắt giừ. Trong quá trình<br /> bằng thép và vành xi m ăng tạo nên sự phân b ố không đ ó có hai trường hợp phát xạ ra tia gam m a, đó là tán<br /> đồng nhât theo phương bán kính ở giếng khoan phức xạ không đàn hồi giữa neutron nhanh với các hạt<br /> tạp hơn, hạn c h ế khả năng áp d ụ n g m ột s ố phương nhân nặng phát ra tia gam m a tán xạ và neutron nhiệt<br /> pháp địa vật lý, như nhóm các phương pháp điện từ bị một SỐ các hạt nhân trong môi trường bắt giữ phát<br /> trường. D o đó, tô hợp các phép đo địa vật lý trong xạ tia gam m a chiếm giữ.<br /> giếng khoan có ống chống ít hơn trong giếng khoan Phép đ o TDT xác định sự su y giảm (theo hàm<br /> thân trần. m ũ) m ật độ neutron nhiệt trong m ôi trường ở thời<br /> đ iểm giữa hai xu ng phát liên tiếp, bằng cách đếm các<br /> Nghiên cứu mặt cắt địa chắt, thành phần chắt lưu tia gam m a chiếm giữ. Phân tích kết quả đ o TDT đ ế<br /> trong tầng chứa ở giếng khoan có ống chống xác định đ ộ rỗng, độ bão hòa, v .v ... của đá chứa.<br /> Các n ghiên cứu này có thê tiến hành đo bằng các Phương pháp phô’gamma (GST)<br /> phương p háp p hón g xạ và hạt nhân. Khi đ o trong Trong va chạm không đàn hổi với hạt nhân nặng,<br /> các giếng khoan có ốn g chống, tín hiệu đo của các neutron mất bớt năng lượng và phát xạ tia gam m a tán<br /> phương pháp p hón g xạ hạt nhân yêu đi nhiều xạ, còn khi bắt giữ neutron nhiệt, khối lượng hạt nhân<br /> n hu ng độ p hân giải của các biểu đổ này vẫn cao, thế tăng thêm m ột đơn vị và rơi vào trạng thái kích thích,<br /> hiện sự thay đ ối thành phần khoáng vật, vi câu trúc phát xạ tia gam m a chiếm giữ đểu có p hố năng lượng<br /> của các lớp đá trong m ặt cắt. đặc trưng. Xác suất đ ế m ột hạt nhân bắt giữ neutron<br /> 686 BÁCH KHOA THƯ ĐỊA CHÁT<br /> <br /> <br /> <br /> nhiệt phụ thuộc vào tiết diện chiếm giừ cùa nó. Trong đệm thủy lực, Ống bao, v .v ... Các thiết bị đ o trong<br /> m ôi trường đá thường gặp các n guyên tố có tiết diện g iến g khai thác đểu thuộc loại có đ ư ờng kính nho<br /> chiếm giữ lớn như Cl, Si, Ca, H, Mg, o , v .v .... [H.4]. N h ữ n g tham s ố đ o trong trường hợp này<br /> Phép đo GST [H.3] cho phép tách biệt các tia thường là lưu lư ợn g d òn g chảy, hàm lư ợ n g nư ớc<br /> gam m a chiếm giữ và gam m a tán xạ, phát xạ từ các trong chât lưu, nhiệt độ, đ ộ khoáng hóa, m ật đ ộ chất<br /> hạt nhân của các n gu yên tố khác nhau theo phô năng lưu, áp suất khi m ở và đ ón g giêng, v .v ... M ỗi tham<br /> lượng đặc trưng của chúng; d o đ ó có th ể đánh giá s ố đư ợc đo nhờ m ột cảm biến phù hợp. Đ o tốc đ ộ<br /> hàm lư ợng của từng n gu yên tố trong m ôi trường đá. d òng chảy đư ợc tính theo s ố v ò n g quay của bộ cánh<br /> N hằm tránh hoặc giảm thiểu ảnh h ư ởng từ môi quạt (đặt ở trục g iến g khoan) trong đơn vị thời gian,<br /> trường, như đ ộ sét, độ khoáng hóa, ống chống, vành hàm lượng nước xác định qua hằng s ố đ iện m ôi của<br /> xi m ăng, v .v ... lên kết quả đo, trong các chương d òn g chất lưu đa pha. Cảm biến đo nhiệt đ ộ là m ột<br /> trình phân tích tài liệu thường tính tý s ố hàm lượng cầu điện trở nhạy nhiệt, áp kê gradient cu n g cấp s ố<br /> giữa các n gu yên tố như c / o , Cl/H, H/(Si+Ca), liệu đ ê tính gradient áp suâ't và mật đ ộ chất lỏng. Đ ộ<br /> Fe/(Si+Ca), S/(Si+Ca), Si/(Si+Ca), v .v ... thuận tiện cho mặn đư ợc tính theo điện trở suất của nước vỉa, v.v...<br /> đánh giá các tham s ố của đá chứa bên ngoài ống<br /> chống. Trong đó tỷ s ố c / o , ký hiệu theo Schlum -<br /> berger - COR, không phụ thuộc độ khoáng hóa,<br /> trong loại xương đá sạch thuần nhât (vôi, dolom it<br /> Pì<br /> hay cát), tỷ số này có m ối liên hệ chặt chẽ với độ<br /> rỗng. Biểu đ ổ COR có giá trị thay đổi đột n gột tại<br /> ranh giới d ầu/nư ớc (OWC). Trong đá có đ ộ sét thấp<br /> (