Dịch vụ hỗ trợ kinh doanh ở Việt Nam

Chia sẻ: Phuong Thanh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:102

Thêm vào BST

Báo xấu

365
lượt xem 118
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nhằm tăng cường năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp Việt Nam vừa và nhỏ, chương trình phát triển Dự Án Mê Kông cho đến nay vẫn tập trung vào những vấn đề về tài chính và tăng cường năng lực quản lý. Với chức năng cung cấp trợ giúp phát triển cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ, chương trình phát triển dự án Mê Kông đã đề nghị thực hiện.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Dịch vụ hỗ trợ kinh doanh ở Việt Nam

Dịch vụ hỗ trợ kinh doanh ở Việt Nam
Chuyªn ® Ò nghiªn cøu kinh tÕ tö nh© n Sè 5 DÞch vô hç trî kinh doanh ë ViÖ t Nam Thùc hiÖ n cho: Chö ¬ng trÝ ph¸t triÓn dù ¸n Mª K«ng nh Do Dorothy Riddle C«ng ty tö vÊn ph¸t triÓn dÞ vô Vancouver, ch BC, Canada Vµ TrÇn Vò Hoµi C«ng ty TNHH Thiª n Ng©n, Hµ néi, ViÖt Nam Th¸ng 12 n¨m 1998 i
Môc lôc Lê nãi ®Çu.......................................................................................................... vi i Lê gií thiÖu .....................................................................................................vii i i Tãm t¾t tæ ng quan .............................................................................................viii PhÇn 1 : Tæ ng quan vÒ lÜnh vùc dÞ vô hç trî ch kinh doanh..........................................................................................1 1.1. Vai trß cña ngµnh dÞ vô.......................................................................1 ch 1.2. DÞ vô hçtrîkinh doanh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ......................................5 ch 1.3. Nh÷ng yÕu tècña dÞ vô hçtrîkinh doanh c¹nh tranh què tÕ ...........9 ch c 1.4. DÞ vô hçtrîkinh doanh trong nÒn kinh tÕ x· héi chñ nghÜa.............10 ch 1.5. DÞ vô ë ViÖt Nam...............................................................................11 ch 1.6. Nh÷ng yÕu tè¶nh hö ëng ®Õn sù t¨ng trö ëng dÞ vô hçtrî ch kinh doanh cña ViÖt Nam......................................................................13 1.7. Môc tiª u cña nghiª n cø u nµy................................................................15 PhÇn 2: Phö ¬ng ph¸p luËn .................................................................................. 19 2.1. C«ng viÖc chuÈn bÞ ................................................................................19 2.2. Lùa chä ngµnh s¶n xuÊt ®Ó nghiª n cø u...............................................19 n 2.3. Lùa chä c¸c ngµnh dÞ vô hçtrîkinh doanh quan trä n ch ng..................20 2.4. Phö ¬ng ph¸p nghiª n cø u thùc ®Þ a.........................................................22 2.5. Nh÷ng ®Æc trö ng cña mÉu chÝ thø c ...................................................25 nh PhÇn 3: Nh÷ng KÕt luËn chÝ vÒ dÞ vô hçtrî nh ch kinh doanh ViÖt Nam.......................................................................... 27 3.1. KÕt qu¶ nghiª n cø u thùc ®Þ a..................................................................27 3.2. KÕt luËn 1: NhËn thø c cña Nhµ nö í vÒ vai trß cña c¸c dÞ vô c ch hçtrîkinh doanh trong nÒn kinh tÕ cßn chö a s¸t so ví i nh÷ng g×®ang diÔn ra trong thùc tiÔn....................................................27 3.3. KÕt luËn 2: DÞ vô hçtrîkinh doanh ë ViÖt Nam ch lµ ®¾t so ví chÊt lö î cña chóng........................................................29 i ng 3.4. KÕt luËn 3: ChÊt lö î trung b× cña nh÷ng dÞ vô hçtrî ng nh ch kinh doanh ë ViÖt Nam mí chØ tõ trung b× ®Õn yÕu kÐm; i nh ®iÒu nµy ®· ®Æt céng ®å kinh doanh vµo thÕ c¹nh tranh bÊt lî ......32 ng i.. 3.5. KÕt luËn 4: Do qu¸ chó ý ®Õn chÊt lö î nª n t× tr¹ng ng nh tù dÞ vô lµ qu¸ cao.............................................................................33 ch ii
3.6. KÕt luËn 5: HÖ thè chÝ s¸ch qu¶n lý hiÖ n hµnh lµm gi¶m ng nh mø c ®é chuyª n nghiÖ p cña nh÷ng nhµ cung cÊp dÞ vô ch hçtrîkinh doanh...................................................................................35 3.7. KÕt luËn 6: C¸c c«ng ty cung cÊp dÞ vô hçtrîkinh doanh ch thõa nhËn ví kh¸ch hµng vÒ t× tr¹ng thiÕu n¨ng lùc i nh chuyª n m«n vµ mét sù ®Þ hö í m¹nh vµo kh¸ch hµng...................35 nh ng 3.8. KÕt luËn 7: C¸c doanh nghiÖp Nhµ nö í ®ang chiÕm lÜnh c mét sèm¶ng dÞ vô hçtrîkinh doanh mµ th«ng thö ê ch ng lÏ ra ph¶i do khu vùc tö nh©n cung cÊp.................................................38 PhÇn 4: Nh÷ng ®iÓm m¹nh vµ th¸ch thø c ®è ví i i b¶y lÜnh vùc dÞ vô hç trîkinh doanh ch then chè t.............................................................................................41 4.1. So s¸nh gi÷a c¸c lÜnh vùc dÞ vô hçtrîkinh doanh then chè ch t............41 4.2. DÞ vô h¹ch to¸n kÕ to¸n.....................................................................44 ch 4.3. DÞ vô tin hä ......................................................................................47 ch c 4.4. DÞ vô tö vÊn........................................................................................51 ch 4.5. DÞ vô thiÕt kÕ vµ bao b×mÉ u m· ........................................................53 ch 4.6. DÞ vô ph©n phè ch i..................................................................................56 4.7. Nghiª n cø u thÞtrö ê ng............................................................................58 4.8. DÞ vô ®µo t¹o......................................................................................60 ch PhÇn 5: Dù kiÕn Chö ¬ng tr× C«ng t¸c DÞ vô hçtrî nh ch kinh doanh ViÖt Nam......................................................................... 63 5.1. C¬ së cho mét Chö ¬ng tr× c«ng t¸c DÞ vô Hçtrî nh ch Kinh doanh ë ViÖt Nam ........................................................................63 5.2. Tãm lö î c¸c s¸ng kiÕn ®ö î ®Ò xuÊt...................................................63 c c 5.3. Dù ¸n ®Ç tö thÝ®iÓm ®ö î ®Ò xuÊt ......................................................67 u c Phô lôc A- Tµi liÖu tham kh¶o chä lä n c.............................................................71 Phô lôc B- Ph©n bèc¸c doanh nghiÖ p ®ö î pháng vÊn....................................... 75 c Phô lôc C- C¸c b¶ng d÷ liÖu .............................................................................. 78 Phô lôc D- Mét sè nguå hçtrîkü thuËt cã thÓ khai th¸c nh»m n t¨ng cö ê c¸c dÞ vô hçtrîkinh doanh................................... 87 ng ch iii
C¸ c b¶ng sè liÖ u B¶ng 1: Tè ®é t¨ng trö ëng trung b× hµng n¨m cña thö ¬ng m¹i c nh hµng hãa vµ thö ¬ng m¹i dÞ vô thÕ gií giai ®o¹n 1990-96 ch i, 2 B¶ng 2: Tû lÖ phÇn tr¨m xuÊt khÈu cña thÕ gií theo tr× ®é ph¸t triÓn: i nh 1990 vµ 1996 3 B¶ng 3: Tæ ng s¶n phÈm què néi theo ngµnh ë ViÖ t Nam: 1990-1996 c 11 B¶ng 4: Lao ®éng ph©n theo ngµnh ë ViÖ t Nam: 1990-1995 12 B¶ng 5: C¸n c©n thanh to¸n cña ViÖ t Nam: 1993-1997 12 B¶ng 6: Nh÷ng dÞ vô hçtrîkinh doanh quan trä ®è ví ch ng i i c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖ t Nam, ph©n theo chø c n¨ng 21 B¶ng 7: Ph©n bè c¸c doanh nghiÖ p ®ö î pháng vÊn theo vÞtrÝ®Þ lý c a 24 B¶ng 8: XÕp h¹ng dÞ vô hç trîkinh doanh theo tû lÖ phÇn tr¨m ch vÒ tÇm quan trä ®è ví n¨ng lùc c¹nh tranh ng i i 28 B¶ng 9: NhËn xÐt vÒ gi¸ c¶ vµ chÊt lö î cña dÞ vô hçtrîkinh doanh ng ch (®¬n vÞ%) 29 B¶ng 10: NhËn xÐt vÒ gi¸ c¶ vµ chÊt lö î cña dÞ vô hçtrîkinh doanh, ng ch ph©n theo së h÷u (%) 31 B¶ng 11: § ¸nh gi¸ chÊt lö î dÞ vô theo c¸c doanh nghiÖ p c¹nh tranh ng ch dùa trª n c¬ së chÊt lö î (%) ng 32 B¶ng 12: Tû lÖ phÇn tr¨m dùa vµo dÞ vô hçtrîkinh doanh néi bé ch 33 B¶ng 13: Nguå cung cÊp dÞ vô hç trîkinh doanh (%) n ch 34 B¶ng 14: Tû lÖ phÇn tr¨m cho r»ng lý do ®Ó tù thùc hiÖn dÞ vô hçtrî ch kinh doanh lµ do quan t©m ®Õn chÊt lö îng 34 B¶ng 15: TÝ s½n cã cña dÞ vô hçtrîkinh doanh (%) nh ch 36 B¶ng 16: YÕu tè chÊt lö î hµng ®Çu cÇn n©ng cÊp ng 37 B¶ng 17: Nguå thuª dÞ vô, chia theo së h÷u (%) n ch 38 B¶ng 18: So s¸nh gi÷a c¸c lo¹i dÞ vô hçtrîkinh doanh quan trä ch ng 42 B¶ng 19: Ph©n bè kh¸ch hµng cña c¸c doanh nghiÖ p dÞ vô hç trî ch kinh doanh (%) 43 B¶ng 20: Lo¹i kh¸ch hµng trong nö í cña c¸c doanh nghiÖ p dÞ vô c ch trong mÉu ®iÒu tra (%) 44 B¶ng 21: Sö dông m¸y tÝ ph©n theo lÜnh vùc (%) ®è ví nh i i c¸c doanh nghiÖp cã sö dông m¸y tÝnh 49 B¶ng 22: ChÊt lö î cña dÞ vô tö vÊn theo nguå cung cÊp (%) ng ch n 52 B¶ng 23: ChÊt lö î dÞ vô ph©n phè chia theo nguå thuª (%) ng ch i, n 57 B¶ng 24: Tãm lö î nh÷ng ho¹t ®éng ®Ò xuÊt cho Chö ¬ng tr× c«ng t¸c c nh dÞ vô hç trîkinh doanh ë ViÖ t Nam ch 69 iv
v
Lêi nã i ®Ç u § Ó hç trîkhu vùc kinh tÕ tö nh©n ph¸t triÓn, c¸c nhµ tµi trî què tÕ chñ c yÕu vÉn tËp trung t¨ng kh¶ n¨ng tiÕp cËn ví c¸c nguå tµi chÝ cho khu vùc nµy, i n nh gi¶m trë ng¹i do c¸c quy ®Þ vµ quy chÕ g©y ra, ®å thê x©y dùng hÖ thè nh ng i ng dÞ vô hç trîkinh doanh. Chö ¬ng tr× Ph¸t triÓn Dù ¸n Mª K«ng (MPDF), ví ch nh i sù tµi trîcña nhiÒu tæ chø c, lµ bö í khëi ®Çu ®Ó thùc hiÖ n môc tiª u trª n. Chö ¬ng c tr× nµy do C«ng ty Tµi chÝ Què tÕ (IFC) qu¶n lý nh»m môc tiª u thóc ®Èy sù nh nh c ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖ p tö nh©n võa vµ nhá ë ViÖ t Nam, Lµo vµ Campuchia. C¸c kho¶n hç trî ®ö î cÊp th«ng qua hai chö ¬ng tr× lµ: Chö ¬ng c nh tr× thÈm ®Þ xóc tiÕn ®Çu tö (PhÇn A) vµ Chö ¬ng tr× dÞ vô hç trî kinh nh nh, nh ch doanh (PhÇn B). Trong phÇn A, kh¸ch hµng môc tiª u cña chö ¬ng tr× lµ nh÷ng nh c«ng ty cã dù ¸n ®Çu tö tõ 250.000 USD ®Õn 10 triÖu USD. PhÇn B cña chö ¬ng tr× khuyÕn khÝ më réng hç trîcho c¶ c¸c c«ng ty nh ch vµ tæ chø c cung cÊp dÞ vô trong nö í ®Ó hçtrîc¸c doanh nghiÖ p võa vµ nhá trª n ch c c¸c lÜnh vùc nhö h¹ch to¸n kÕ to¸n, tµi chÝ dÞ vô ph¸p lý, marketing, nghiª n nh, ch cø u thÞ trö ê vµ tö vÊn vÒ qu¶n lý/kü thuËt. Vai trß cña DÞ vô Hç trî Kinh ng, ch doanh chØ ®ö î nhËn ra khi ngö ê ta thÊy r»ng c¸c doanh nghiÖ p võa vµ nhá kh«ng c i thÓ ho¹t ®éng hiÖu qu¶ vµ cã l· i nÕu thiÕu c¸c dÞ vô hç trîkinh doanh cã chÊt ch lö î Nghiª n cø u nµy bµn vÒ mét yÕu tè “h¹ tÇng” v« cï quan trä ®è ví sù ng. ng ng i i thµnh c«ng cña c¶ PhÇn A vµ PhÇn B - ®ã lµ sù s½n cã nh÷ng dÞ vô hç trîkinh ch doanh cã chÊt lö î cao ë ViÖt Nam. ng C¸c t¸c gi¶ chóng t«i xin c¸m ¬n tÊt c¶ nh÷ng c¸n bé cña c¸c c«ng ty vµ c¬ quan ®· dµnh thê gian tr¶ lê c¸c cuéc pháng vÊn. Nghiª n cø u nµy sÏ kh«ng thÓ i i thùc hiÖn tè nÕu kh«ng cã sù hî t¸c cña hä Cuè cï xin ch©n thµnh c¸m ¬n t p . i ng, vÒ nh÷ng ®ãng gãp to lí cña Bµ Leila Webster vµ ¤ ng John McKenzie thuéc n Chö ¬ng tr× Ph¸t triÓn Dù ¸n Mª K«ng vµ xin c¸m ¬n C¬ quan Ph¸t triÓn què tÕ nh c cña Canada (CIDA) ®· tµi trîcho nghiª n cø u nµy. vi
Lêi gií i thiÖ u Tö ¬ng lai ph¸t triÓn cña khu vùc tö nh©n ë ViÖ t Nam g¾n liÒn ví sù ph¸t i triÓn cña mét sè ngµnh dÞ vô hç trîkinh doanh then chè Còng nhö hÇu hÕt c¸c ch t. nÒn kinh tÕ ®i theo tö tö ëng M¸c xÝ ViÖ t Nam ®· coi c¸c ngµnh dÞ vô nhö t, ch nh÷ng ngµnh "phi s¶n xuÊt" vµ tõ ®ã ¸p ®Æt nh÷ng chÝ s¸ch k× h· m sù ph¸t nh m triÓn chung cña chóng. Cï ví sù vö ¬n lª n cña khè tö nh©n tõ sau c«ng cuéc ng i i ®æ i mí trong thËp kû võa qua, c¸c ngµnh dÞ vô hç trîkinh doanh cña ViÖ t Nam i ch còng kh«ng ngõng lí m¹nh song vÉn Ý nhiÒu bÞ h¹n chÕ bëi nh÷ng trë ng¹i n t kh«ng nhá mang tÝ c¬ cÊu. Cho ®Õn nay gi¸ trÞ cña c¸c ngµnh dÞ vô hç trî nh ch kinh doanh ö í tÝ chØ chiÕm chö a ®Çy 1% tæ ng s¶n phÈm néi ®Þ cña ViÖ t Nam, c nh a tr¸i ngö î h¼n so ví nh÷ng nö í cã nÒn kinh tÕ thÞtrö ê ph¸t triÓn h¬n, bëi ë ®ã c i c ng c¸c dÞ vô hçtrîkinh doanh ®ãng gãp kh«ng dö í 10%. ch i C¸c dÞ vô hç trîkinh doanh gãp phÇn n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ch c¸c doanh nghiÖp v×nã cho phÐp c¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn mét sè nghiÖp vô ví sù i ö c trîgióp cña c¸c chuyª n gia cã tr× ®é chuyª n m«n. T¹i nh÷ng n í ®ang ph¸t triÓn, nh dÞ vô thö ê chiÕm Ý nhÊt mét phÇn ba tæ ng gi¸ trÞ®Çu vµo mµ c¸c doanh nghiÖp ch ng t ph¶i mua. Vµ sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña c«ng nghÖ th«ng tin vµ viÔn th«ng trong nh÷ng n¨m qua cµng t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lî cho viÖc cung cÊp c¸c dÞ vô hçtrîkinh i ch doanh, v×vËy còng ®å thê n©ng cao vÞtrÝ vai trß cña nh÷ng dÞ vô ®Çu vµo ®ã. ng i , ch Tuy nhiª n, c¸c nhµ ho¹ch ®Þ chÝ s¸ch kinh tÕ, kÓ c¶ ë c¸c nÒn kinh tÕ x· héi chñ nh nh nghÜa hay kinh tÕ thÞtrö ê vÉn thö ê kh«ng ®¸nh gi¸ ®Çy ®ñ vai trß quan trä cña ng ng ng c¸c dÞ vô hçtrîkinh doanh trong sù nghiÖp ph¸t triÓn chung. ch B¸o c¸o nµy tãm lö î hiÖn tr¹ng cña c¸c dÞ vô hç trîkinh doanh ë ViÖ t c ch Nam dùa trª n kÕt qu¶ thu ®ö î tõ mét cuéc ®iÒu tra tiÕn hµnh tõ th¸ng 2 ®Õn th¸ng c 3 n¨m 1999 vÒ c¸c nhµ cung cÊp dÞ vô néi ®Þ vµ c¸c c«ng ty sö dông dÞ vô. ch a ch B¶y lÜnh vùc dÞ vô kinh doanh then chè ®ö î coi lµ nh÷ng yÕu tè quyÕt ®Þ t¹o ch t c nh nª n mét khu vùc tö nh©n lí m¹nh vµ hiÖ u qu¶ sÏ ®ö î ph©n tÝ chi tiÕt trong b¸o n c ch c¸o. Nh÷ng dÞ vô nµy bao gå kÕ to¸n, dÞ vô m¸y tÝ tö vÊn, thiÕt kÕ vµ bao ch m ch nh, b×s¶n phÈm, ph©n phè nghiª n cø u thÞtrö ê vµ ®µo t¹o. Cuéc ®iÒu tra do C«ng i, ng ch ö ty tö vÊn ph¸t triÓn dÞ vô vµ C«ng ty Thiª n Ng©n (thay mÆt cho Ch ¬ng tr× nh ph¸t triÓn dù ¸n Mª K«ng do IFC qu¶n lý) tiÕn hµnh. Lµ n¬i quy tô cña nhiÒu nhµ tµi trîvµ do C«ng ty tµi chÝ què tÕ qu¶n lý, Chö ¬ng tr× ph¸t triÓn dù ¸n Mª nh c nh ö K«ng hö í vµo môc tiª u thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña khu vùc kinh tÕ t nh©n ë ba ng nö í ViÖt Nam, Lµo vµ Campuchia. c Nh÷ng kÕt luËn chÝ ®ö a ra trong b¸o c¸o lµ rÊt tæ ng hî vµ cã liª n quan nh p chÆt chÏ ®Õn nhau. Bëi vËy sÏ cÇn ph¶i cã mét phö ¬ng thø c thËt toµn diÖn th×mí i cã thÓ gi¶i quyÕt ®ö î nh÷ng trë ng¹i cho sù ph¸t triÓn cña c¸c dÞ vô hç trîkinh c ch doanh ë ViÖt Nam. § Ó ®i ®Õn kÕt luËn, b¸o c¸o ®Ò xuÊt mét lo¹t c¸c biÖ n ph¸p gi¶i vii
quyÕt vµ cã thÓ tãm lö î thµnh ba giai ®o¹n chÝ n©ng cao nhËn thø c vÒ vÊn ®Ò, c nh: x©y dùng kü n¨ng, vµ ghi nhËn nh÷ng thµnh c«ng ®¹t ®ö îc. viii
tãm t¾ t tæng quan Nh»m t¨ng cö ê n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖ p ViÖ t Nam võa ng vµ nhá, Chö ¬ng tr× Ph¸t triÓn Dù ¸n Mª K«ng cho ®Õn nay vÉn tËp trung vµo nh nh ö ng nh÷ng vÊn ®Ò vÒ tµi chÝ vµ t¨ng c ê n¨ng lùc qu¶n lý. Ví chø c n¨ng cung i cÊp trîgióp ph¸t triÓn cho c¸c doanh nghiÖ p võa vµ nhá, Chö ¬ng tr× Ph¸t triÓn nh Dù ¸n Mª k«ng ®· ®Ò nghÞthùc hiÖn Nghiª n cø u nµy ®Ó nhËn râ mét nh©n tè c¹nh ö ng tranh thø ba - ®ã lµ sù s½n cã cña nh÷ng dÞ vô hç trîkinh doanh chÊt l î cao ch ví gi¸ c¶ hî lý, cã thÓ ®¸p ø ng ®ö î nh÷ng nghiÖ p vô chuyª n m«n cña c¸c i p c doanh nghiÖp võa vµ nhá trong mét sè m¶ng ho¹t ®éng quan trä ng. § Ó ®¹t ®ö î môc tiª u trª n vµ ®Ó hç trîChö ¬ng tr× Ph¸t triÓn Dù ¸n Mª c nh K«ng trong c¸c ho¹t ®éng hiÖn nay ë ViÖ t Nam, Nghiª n cø u nµy ®· tËp trung vµo ö s¸u lo¹i dÞ vô hç trîkinh doanh lµ: h¹ch to¸n kÕ to¸n, t vÊn, thiÕt kÕ, tæ chø c ch ph©n phè nghiª n cø u thÞ trö ê vµ ®µo t¹o. C¸c ®iÒu tra viª n ®· pháng vÊn 64 i, ng doanh nghiÖp cung cÊp dÞ vô hç trî kinh doanh vµ 89 nhµ s¶n xuÊt trong c¸c ch ngµnh chÕ biÕn thùc phÈm, hãa chÊt vµ nhùa, vËt liÖu x©y dùng, ®iÖ n tö, may mÆc, ö c giµy dÐp, vµ gia c«ng kim lo¹i; ®¹i diÖn cho c¸c doanh nghiÖ p Nhµ n í vµ tö nh©n ë Hµ Néi, Tp. HåChÝMinh vµ c¸c tØnh kh¸c. C¨n cø vµo kÕt qu¶ nghiª n cø u thùc ®Þ vµ th«ng qua pháng vÊn nh÷ng ®è a i tö î cã hiÓu biÕt vÒ lÜnh vùc nµy, nghiª n cø u ®· ®ö a ra ®ö î mét sè kÕt luËn c¬ ng c b¶n nhö sau: 1. NhËn thø c cña Nhµ nö í vÒ vai trß cña c¸c dÞ vô hç trîkinh doanh trong nÒn c ch kinh tÕ cßn kh¸c xa so ví nh÷ng g×®ang diÔn ra trong thùc tiÔn. i 2. So ví chÊt lö î cung cÊp th×gi¸ c¶ dÞ vô hçtrîkinh doanh ë ViÖ t Nam qu¸ i ng ch ®¾t. 3. DÞ vô hç trî kinh doanh ë ViÖ t Nam mí chØ ®¹t chÊt lö î tõ mø c trung ch i ng b× ®Õn yÕu kÐm; ®iÒu nµy ®· g©y ra thÕ c¹nh tranh bÊt lî cho gií kinh nh i i doanh. 4. Do nh÷ng lo ng¹i vÒ mÆt chÊt lö î mµ dÞ vô tù lµm lÊy vÉn ë mø c qu¸ cao. ng ch 5. HÖ thè chÝ s¸ch qu¶n lý hiÖn hµnh g©y c¶n trë kh¶ n¨ng chuyª n m«n ho¸ ng nh cña c¸c nhµ cung cÊp dÞ vô hçtrîkinh doanh. ch 6. C¸c c«ng ty cung cÊp dÞ vô hçtrîkinh doanh nhÊt trÝví kh¸ch hµng r»ng hä ch i chö a ®ñ n¨ng lùc chuyª n m«n vµ chö a ®Þ hö í phôc vô kh¸ch hµng mét nh ng c¸ch râ rµng. 7. C¸c doanh nghiÖp Nhµ nö í ®ang chiÕm lÜnh mét sè m¶ng dÞ vô hç trî kinh c ch doanh mµ th«ng thö ê lÏ ra nh÷ng m¶ng ®ã ph¶i do khu vùc tö nh©n ®¶m nhiÖm. ng ix
Nghiª n cø u cô thÓ vÒ mét sè dÞ vô hç trîkinh doanh cho thÊy tÊt c¶ c¸c ch doanh nghiÖp ®Òu ph¶i ®è ®Çu ví nh÷ng th¸ch thø c ®¸ng kÓ trong viÖ c cung cÊp i i c¸c dÞ vô hçtrîcã kh¶ n¨ng c¹nh tranh cho c¸c kh¸ch hµng cña m× ch nh. Nh÷ng kÕt luËn nª u trª n ®· lµm n¶y sinh mét sè vÊn ®Ò cÇn ph¶i gi¶i quyÕt, song v×nh÷ng vÊn ®Ò nµy rÊt phø c t¹p vµ cã quan hÖ chÆt chÏ ví nhau, nª n viÖ c gi¶i i quyÕt riª ng lÎ tõng vÊn ®Ò sÏ kh«ng cã hiÖu qu¶. Do vËy, b¸o c¸o nµy xin ®Ò xuÊt mét lo¹t c¸c biÖn ph¸p phè hî ®Ó x©y dùng mét Chö ¬ng tr× c«ng t¸c ban ®Çu (gä lµ i p nh i Chö ¬ng tr× C«ng t¸c DÞ vô hçtrîkinh doanh ë ViÖt Nam), nh»m t¨ng c ê b¶y nh ch ö ng lÜnh vùc dÞ vô hçtrîkinh doanh mµ Nghiª n cø u nµy tËp trung vµo. ch Do sù h¹n chÕ vÒ nguå lùc vµ sù kh¸c biÖ t vÒ chø c n¨ng ho¹t ®éng cña n c¸c tæ chø c, c¬ quan tham gia thùc hiÖn Chö ¬ng tr× c«ng t¸c (gå c¸c c¬ quan nh m Nhµ nö í c¸c nhµ tµi trî c¸c doanh nghiÖ p ®Þ phö ¬ng, viÖn nghiª n cø u, vµ c¸c c, , a tæ chø c hç trîkinh doanh) nª n ®è ví mç lo¹i ho¹t ®éng ®· ® Ò xuÊt sÏ chä mét i i i n ngµnh. ViÖc lµm nµy cho phÐp cã thÓ triÓn khai ho¹t ®éng ngay trª n tõng lÜnh vùc dÞ vô hç trîkinh doanh vµ nh÷ng bµi hä thu ®ö î tõ ngµnh thö nghiÖm cã thÓ ch c c ¸p dông ®ö î cho nh÷ng lÜnh vùc dÞ vô hç trîkinh doanh kh¸c. VÒ kÕt cÊu, mç c ch i mét ho¹t ®éng ®· ®Ò xuÊt sÏ ®ö î m« t¶ theo ba giai ®o¹n: n©ng cao nhËn thø c vÒ c vÊn ®Ò, x©y dùng kü n¨ng, vµ ghi nhËn nh÷ng thµnh c«ng ®¹t ®ö î Sau ®©y lµ tãm c. t¾t nh÷ng s¸ng kiÕn ®Ò xuÊt phôc vô Chö ¬ng tr× C«ng t¸c DÞ vô hç trî kinh nh ch doanh ë ViÖt Nam: ng ö • Mét héi th¶o b¸o c¸o nh÷ng kÕt qu¶ nghiª n cø u vµ thµnh lËp mét Héi ®å T vÊn dÞ vô hç trî kinh doanh ®Ó gióp ®ì Chö ¬ng tr× Ph¸t triÓn Dù ¸n Mª ch nh K«ng thùc hiÖn nh÷ng ho¹t ®éng kh¸c cña Chö ¬ng tr× C«ng t¸c DÞ vô hç nh ch trîkinh doanh ë ViÖt Nam. • Ho¹t ®éng n©ng cao nhËn thø c vÒ vai trß vµ ®ãng gãp cña dÞ vô hç trî kinh ch doanh. • Ho¹t ®éng t¨ng cö ê kü n¨ng qu¶n lý vµ kü n¨ng marketing dÞ vô trong c¸c ng ch doanh nghiÖp cung cÊp dÞ vô hçtrîkinh doanh. ch • Ho¹t ®éng n©ng cao chÊt lö î dÞ vô, kÓ c¶ chö ¬ng tr× trao thö ëng cho ng ch nh dÞ vô xuÊt s¾c. ch • Nghiª n cø u mét trö ê hî cô thÓ lµ h× thµnh mét hiÖ p héi dÞ vô ngµnh ng p nh ch nh ö ho¹t ®éng tù chñ vµ tù qu¶n lý, qua ®ã x¸c ®Þ ph ¬ng thø c nµo tè h¬n c¶. t • Ho¹t ®éng n©ng cao kü n¨ng cho nh÷ng ngö ê chuyª n cung cÊp dÞ vô. i ch • Ho¹t ®éng tiÕn hµnh ®µo t¹o liª n tôc nh»m n©ng cao kü n¨ng chuyª n m«n. • Ho¹t ®éng nghiª n cø u, kiÕn nghÞ nh÷ng thay ®æ i cÇn thiÕt ®è ví nh÷ng quy i i ®Þ vÒ cö í Internet vµ cö í viÔn th«ng què tÕ; vÒ chÝ s¸ch thuÕ ®è ví nh c c c nh i i c¸c c«ng ty dÞ vô; vµ vÒ s©n ch¬i thiÕu c«ng b»ng cho c¸c doanh nghiÖ p Nhµ ch nö í vµ c¸c c«ng ty tö nh©n cung cÊp dÞ vô. c ch • Mét dù ¸n ®Çu tö thö nghiÖm vÒ c¸c ho¹t ®éng hËu v¨n phßng. x
PhÇ n 1 Tæng quan vÒ nh vùc dÞch vô hç trî kinh doanh lÜ 1.1. Vai trß cña ngµnh dÞ vô ch 1.1.1. Qu¸ tr× toµn cÇu hãa c¸c thÞtrö ê thÕ gií hiÖn nay chñ yÕu xuÊt ph¸t nh ng i tõ qu¸ tr× què tÕ hãa ngµnh dÞ vô. MÆc dï ®è ví c¸c nhµ ho¹ch ®Þ chÝ nh c ch i i nh nh s¸ch, dÞ vô mang tÝ “v« h× nhö ng nã l¹i ®ãng vai trß hÕt sø c quan trä ®Ó ch nh nh” ng thóc ®Èy mä mÆt cña ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ. Nh÷ng dÞ vô h¹ tÇng c¬ së i ch (nhö dÞ vô c«ng Ý vËn t¶i, viÔn th«ng, dÞ vô tµi chÝ cã t¸c dông hç trî ch ch, ch nh) cho tÊt c¶ c¸c lo¹i h× kinh doanh. Gi¸o dôc, ®µo t¹o, dÞ vô y tÕ vµ nghØ ng¬i nh ch gi¶i trÝ cã ¶nh hö ëng tí chÊt lö î lao ®éng trong c¸c c«ng ty. DÞ vô hç trî i ng ch kinh doanh vµ dÞ vô chuyª n ngµnh cung cÊp nh÷ng kü n¨ng chuyª n m«n ®Ó ch ö ng ch n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c c«ng ty. ChÊt l î dÞ vô ChÝ phñ cung nh cÊp quyÕt ®Þ hiÖu qu¶ tö ¬ng ®è cña m«i trö ê kinh doanh cho c¸c c«ng ty, nh i ng doanh nghiÖp ho¹t ®éng. 1.1.2. Vai trß cña c¸c ngµnh dÞ vô trong ph¸t triÓn kinh tÕ vÉ n tiÕp tôc bÞ ch xem nhÑ mÆc dï ® · cã nh÷ng nghiª n cø u kü lö ìng vÒ t¸c ®éng cña chóng trong suèt 20 n¨m qua (VÝ dô: Riddle, 1984, 1985, 1986, 1987; Shelp, 1981; Singelmann, 1978; UNCTAD. 1989, 1993, 1995a). T¨ng trö ëng cña ngµnh dÞ ch vô vÉn tiÕp tôc dÉ n ®Çu trong nÒn kinh tÕ, mét phÇn lµ do c«ng nghÖ th«ng tin vµ viÔn th«ng ph¸t triÓn nhanh chãng hç trîcho cung ø ng dÞ vô. XÐt tõ khÝ ch a c¹nh m«i trö ê dÞ vô ®ö î coi lµ ngµnh c«ng nghiÖ p “s¹ch”. NhiÒu doanh ng, ch c nghiÖ p kinh doanh dÞ vô kh«ng cÇn lö î vèn ban ®Çu qu¸ lín vµ v× vËy kÓ ch ng c¶ c¸ nh©n ví sè vè kh«ng nhiÒu còng cã thÓ thµnh lËp doanh nghiÖ p cung i n ø ng dÞ vô. § i ®«i ví viÖ c ®¶m b¶o ®¸p ø ng kÞ nhu cÇu dÞ vô ngµy cµng ch i p ch lín, c¸c doanh nghiÖ p cung cÊp dÞ vô còng gãp phÇn chÝ yÕu t¹o c«ng ¨n ch nh viÖ c lµm mí - h¬n 90% viÖ c lµm míi trª n toµn cÇu, kÓ tõ gi÷a thËp kû 90 lµ tõ i khu vùc dÞ vô. § ãng vai trß ®Æc biÖt quan trä trong c¸c nÒn kinh tÕ ®ang ch ng ph¸t triÓn, c¸c c«ng ty dÞ vô ®· t¹o ra viÖ c lµm phï hî cho nh÷ng sinh viª n ch p tèt nghiÖ p ®¹i hä (nhê ®ã ng¨n chÆn t× tr¹ng “ch¶y m¸u” chÊt x¸m ë nh÷ng c nh nö íc kÐm ph¸t triÓn) ®å thê cho c¶ nh÷ng ngö ê chØ míi tè nghiÖ p phæ ng i i t th«ng vè rÊt khã t× ®ö î viÖ c lµm, nhÊt lµ phô n÷. n m c 1.1.3. § è ví kinh tÕ trong nö í ngay c¶ ë nh÷ng nö í kÐm ph¸t triÓn nhÊt, c¸c i i c, c ngµnh dÞ vô còng ®ãng gãp kh«ng dö í 35% tæ ng s¶n phÈm què néi (GDP) vµ ch i c trung b× trª n 50% ë hÇu hÕt c¸c nö í NhiÒu nÒn kinh tÕ xem qua tö ëng lµ s¶n nh c. xuÊt nhö ng thùc ra dÞ vô mí lµ ngµnh chñ ®¹o, bëi gi¸ trÞ mµ nã t¹o ra chiÕm ch i tí h¬n mét nöa GDP, nhö ë c¸c nö í § ø c (72%), Hå K«ng (89%), Singapore i c ng (72%) vµ Mü (76%). H¬n n÷a, kÓ c¶ trong s¶n xuÊt hµng hãa, c¸c ®Çu vµo dÞ vô ch còng chiÕm phÇn lí trong trÞgi¸ gia t¨ng (tí 70%). n i 1.1.4. Mét ®iÓm ®¸ng tiÕc lµ viÖ c thu thËp vµ b¸o c¸o nh÷ng sè liÖ u thè kª vÒ ng c¸c ngµnh dÞ vô trª n thÕ gií vÉn cßn yÕu kÐm (Riddle, 1989b; UNCTAD, ch i 1
1995b; UNCTAD vµ Ng©n hµng ThÕ gií 1994) vµ do vËy, nh÷ng ®ãng gãp cña i, c¸c ngµnh dÞ vô chö a ®ö î thÓ hiÖ n ®Çy ®ñ. “DÞ vô” thö ê ®ö î hiÓu lµ dÞ ch c ch ng c ch vô “c¸ nh©n vµ céng ®å ng” h¬n lµ toµn bé ngµnh c«ng nghiÖ p dÞ vô. VÝ dô, ch nh÷ng bµi tæ ng quan vÒ kinh tÕ thö ê nãi vÒ “vËn t¶i” (mét ngµnh dÞ vô), “bö u ng ch chÝ viÔn th«ng” (mét ngµnh dÞ vô), “tµi chÝ (mét ngµnh dÞ vô), t¸ch rê nh ch nh” ch i khái “c¸c dÞ vô”. C¸ch nãi nhö vËy kh¾c s©u mét c¸i nh× truyÒn thè coi dÞ ch n ng ch vô lµ phÇn “thõa cßn l¹i” vµ khiÕn ngö ê ta kh«ng thÊy ®ö î mét m¶ng quan trä i c ng cña ngµnh c«ng nghiÖp dÞ vô nhö “dÞ vô hçtrîkinh doanh” hoÆc “dÞ vô cho ch ch ch c¸c nhµ s¶n xuÊt”, h÷u Ý cho tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖ p kinh tÕ. Theo thè kª ch ng thö ¬ng m¹i què tÕ cã hai lo¹i ho¹t ®éng kinh tÕ trong nö í ®ö î coi lµ “dÞ vô” c c c ch nhö ng vÉn bÞgép vµo ngµnh s¶n xuÊt vµ ®ö î xem lµ nh÷ng ngµnh “c«ng nghiÖ p” c khi tÝ GDP cña mét nö í - ®ã lµ c¸c ngµnh x©y dùng vµ c«ng Ý 1. Theo th«ng nh c ch lÖ , nh÷ng thè kª tr× bµy trong b¸o c¸o nµy xÕp ngµnh x©y dùng vµ ngµnh c«ng ng nh Ý vµo khè dÞ vô. ch i ch 1.1.5. § Õn n¨m 1996, thö ¬ng m¹i dÞ vô thÕ gií ®· vö î qua con sè 1,3 ngh× ch i t n tû USD ví tè ®é t¨ng trö ëng trung b× hµng n¨m b»ng hoÆc cao h¬n tè ®é t¨ng i c nh c cña thö ¬ng m¹i hµng hãa (xem B¶ng 1). ThÞ phÇn trong thö ¬ng m¹i dÞ vô thÕ ch gií cña c¸c nö í ®ang ph¸t triÓn vµ ®ang chuyÓn ®æ i ngµy cµng t¨ng (xem B¶ng i c 2), trong ®ã t¨ng nhanh nhÊt lµ xuÊt khÈu “nh÷ng dÞ vô kh¸c”, nhö dÞ vô hç ch ch trî kinh doanh vµ dÞ vô nghÒ nghiÖ p, viÔn th«ng, x©y dùng, dÞ vô tµi chÝ ch ch nh, dÞ vô v¨n hãa, gi¸o dôc, y tÕ v.v ch B¶ng 1: Tèc ® é t¨ ng trö ëng trung b× hµng n¨ m cña thö ¬ng m¹i hµng hãa nh vµ thö ¬ng m¹i dÞ vô thÕgiíi, giai ® o¹n 1990-96 ch (%) Nh÷ng nÒn kinh tÕ Nh÷ng nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn ®ang ph¸t triÓn/chuyÓn ®æ i Khèi XuÊt khÈu NhËp khÈu XuÊt khÈu NhËp khÈu Hµng hãa 10,0 11,1 6,2 5,5 DÞ vô: ch 11,4 8,9 6,0 5,6 § i l¹i 12,2 7,9 4,5 4,6 VËn t¶i 8,3 13,3 6,8 5,7 DÞ vô kh¸c ch 15,5 9,4 6,9 7,3 1 MÆc dï nhiÒu ngö ê coi x©y dùng chØ lµ viÖ c x©y nª n nh÷ng kÕt cÊu mí nhö ng trª n thùc tÕ i i, ngµnh x©y dùng bao gå mét lo¹t nh÷ng dÞ vô nhö qu¶n lý dù ¸n, söa ch÷a vµ phôc hå v.v.. V× m ch i x©y dùng ®ö î tÝ nhö mét ngµnh dÞ vô trong thè kª thö ¬ng m¹i nª n viÖc xÕp nã cï ví c nh ch ng ng i nh÷ng dÞ vô ®Ó thè kª trong nö í cho phÐp xö lý song song. § è ví c¸c ngµnh c«ng Ý th× ch ng c i i ch qu¸ tr× s¶n xuÊt vµ ph©n phè lu«n ph¶i ®i kÌm ví nhau. Tuy nhiª n gÇn ®©y ®· xuÊt hiÖn nhiÒu nh i i c«ng ty chuyª n ph©n phè nh÷ng s¶n phÈm mang tÝ c«ng Ý nhö ®iÖn, khÝ ®è vµ nö í mµ hä i nh ch t, c nhËn ®ö î tõ c¸c nhµ s¶n xuÊt. c 2
Nguå Theo sè liÖ trong C¸n c©n thanh to¸n cña IMF. n: u B¶ng 2: Tû lÖphÇ tr¨ m xuÊt khÈu cña thÕgiíi theo tr× ® é ph¸t triÓn: n nh 1990 vµ 1996 Nh÷ng nÒn kinh tÕ ®ang Nh÷ng nÒn kinh tÕ Toµn thÕ giíi ph¸t triÓn/chuyÓn ®æ i ph¸t triÓn Khu vùc 1990 1996 1990 1996 1990 1996 Hµng hãa 29 34 71 66 100 100 DÞ vô: ch 24 30 76 70 100 100 § i l¹i 27 33 73 67 100 100 VËn t¶i 25 29 75 71 100 100 DÞ vô kh¸c ch 20 28 80 72 Nguå Theo sè liÖ trong C¸n c©n thanh to¸n cña IMF n: u 1.1.6. Nh÷ng nghiª n cø u trong h¬n 15 n¨m qua ®· ghi nhËn mè liª n hÖ gi÷a sù i t¨ng trö ëng kinh tÕ nhanh vµ sù ph¸t triÓn nh÷ng ngµnh dÞ vô then chè ®¸ng kÓ ch t, nhÊt lµ viÔn th«ng, dÞ vô hç trîkinh doanh vµ dÞ vô nghÒ nghiÖp (Riddle, 1986, ch ch 1987; UNCTAD, 1989, 1993). Cã bè lo¹i h× dÞ vô mµ sù ph¸t triÓn cña n nh ch chóng cã ¶nh hö ëng ®Õn t¨ng trö ëng kinh tÕ (Riddle, 1991a) trong ®ã cã dÞ vôch viÔ th«ng. § ©y lµ mét dÞ vô c«ng céng c¬ b¶n cho mä nÒn kinh tÕ, vµ lµ “xa lé” n ch i ®Ó qua ®ã thùc hiÖn phÇ lí nh÷ng trao ®æ i dÞ vô. Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c n n ch nÒn kinh tÕ què gia phô thuéc nhiÒu vµo kh¶ n¨ng cã thÓ truy nhËp vµo c¸c m¹ng c viÔn th«ng mét c¸ch nhanh chãng, dÔ dµng vµ kh«ng qu¸ tè kÐm (UNCTAD, 1997). n Tè ®é vµ hiÖu qu¶ trao ®æ i th«ng tin kh«ng chØ ¶nh hö ëng tí tÊt c¶ nh÷ng giao dÞ c i ch kinh doanh, mµ m¹ng lö í viÔn th«ng hiÖn ®¹i còng thóc ®Èy cho ba néi dung chuyÓn i dÞ quan trä trong c¬ cÊu ngµnh: ch ng a) Nh÷ng dÞ vô c¬ b¶n nhö y tÕ vµ gi¸o dôc cã thÓ ®ö î cung cÊp dö í h× thø c ch c i nh “y tÕ tõ xa” vµ “gi¸o dôc tõ xa”, nhê ®ã cã thÓ cung cÊp c¸c dÞ vô chuyª n ch m«n cã chÊt lö î cao tí nh÷ng vï d©n cö xa x«i hÎo l¸nh nhÊt. C¸c dù ¸n ng i ng thö nghiÖm ë mét sè nö í ®ang ph¸t triÓn ®ang chø ng tá r»ng viÖ c cung cÊp c dÞ vô tõ xa cã vai trß nhÊt ®Þ trong viÖ c thu hÑ p kho¶ng c¸ch vÒ mø c sè ch nh ng gi÷a c¸c nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn ví c¸c nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn, ®å thê t¹o i ng i ®iÒu kiÖn ®Ó d©n cö n«ng th«n, vï s©u, vï xa còng ®ö î sö dông c¸c dÞ ng ng c ch vô. b) Kh¶ n¨ng cã nh÷ng c¬ cÊu lao ®éng ph©n t¸n (“lµm viÖ c tõ xa”), cho phÐp con ngö ê cã thÓ lµm viÖc cho nh÷ng tæ chø c lí tõ nh÷ng céng ®å nhá. Xu i n ng hö í nµy rÊt quan trä ®Ó duy tr×vµ b¶o vÖ c¸c céng ®å ë vï xa (vµ nhê ng ng ng ng vËy gi¶m ¸p lùc vÒ d©n sè ë nh÷ng vï ®« thÞ lí th«ng qua t¨ng thª m kh¶ ng n) n¨ng lùa chä viÖc lµm. n 3
c) Sù h× thµnh nh÷ng ho¹t ®éng “hËu v¨n phßng” g¾n ví viÖ c lµm kü n¨ng cao nh i lµ mét gi¶i ph¸p gãp phÇn h¹n chÕ di d©n. 1.1.7. HiÖn nay, sù liª n kÕt gi÷a viÔn th«ng ví dÞ vô vi tÝ ®· cho phÐp c¸c i ch nh c«ng ty sö dông c«ng nghÖ th«ng tin mét c¸ch cã hiÖ u qu¶ ®Ó hî t¸c ví c¸c ®è p i i t¸c chiÕn lö î cña m× t¹i mét nö í kh¸c vµ cung cÊp dÞ vô gi÷a c¸c què gia c nh c ch c mét c¸ch nhanh chãng. Mét trong nh÷ng ®iÓm næ i tréi nhÊt cña liª n kÕt ®ã lµ nã cho phÐp m¹ng Internet toµn cÇu ph¸t triÓn m¹nh mÏ ví sè ngö ê sö dông dù tÝ i i nh sÏ lª n tí kho¶ng 300 triÖu vµo cuè n¨m 1999. Ngö ê sö dông m¹ng Internet cã i i i thÓ truy nhËp mä lo¹i th«ng tin ®· ®ö î sè hãa ë bÊt cø n¬i nµo trª n thÕ gií ®©y i c i, chÝ lµ c¬ së t¹o nª n mét m«i trö ê rÊt s«i ®éng mµ ë ®ã nh÷ng ý tö ëng vµ nh ng nh÷ng c«ng nghÖ mí ®ö î lan truyÒn rÊt nhanh. i c 1.1.8. Do qu¸ tr× tù do hãa thö ¬ng m¹i dÞ vô trong khu«n khæ HiÖp ®Þ Chung nh ch nh ch nh ö vÒ Thö ¬ng m¹i vµ DÞ vô (GATS) vµ c¸c hiÖ p ®Þ tù do th ¬ng m¹i khu vùc, c¸c c«ng ty kinh doanh dÞ vô ë tÊt c¶ c¸c nÒn kinh tÕ ®ang ph¶i ®è mÆt ví c¹nh tranh ch i i què tÕ ngµy cµng gia t¨ng. § Ó tå t¹i vµ thµnh c«ng trong mét nÒn kinh tÕ toµn cÇu, c n nhu cÇ thiÕt yÕu cña mä céng ®å kinh doanh nµo lµ cã thÓ truy nhËp m¹ng u i ng Internet ví gi¸ rÎ, tè ®é cao. LÇ ®Çu tiª n Internet ®· t¹o ra mét “s©n ch¬i thùc sù i c n b× ®¼ng” cho cuéc c¹nh tranh gi÷a c¸c c«ng ty cung ø ng dÞ vô võa vµ nhá thuéc nh ch nh÷ng nö í ®ang ph¸t triÓn vµ c¸c c«ng ty cung cÊp dÞ vô lí xuyª n què gia. c ch n c ö i Ngö î l¹i, v×ngµy cµng cã nhiÒu ng ê tiª u dï dÞ vô ®Õn ví Internet h¬n ®Ó t× c ng ch i m kiÕm th«ng tin vÒ nh÷ng dÞ vô s½n cã trª n thÕ gií vµ mua nh÷ng dÞ vô Êy cho ch i ch nª n nh÷ng c«ng ty kh«ng cã ®iÒu kiÖ n truy nhËp hiÖu qu¶ vµo m¹ng Internet sÏ cã nguy c¬ bÞ®µo th¶i. 1.1.9. Mét trong nh÷ng kh¸c biÖ t cã tÝ c¹nh tranh trùc tiÕp nhÊt lµ cö í viÔn nh c th«ng què tÕ, nã rÊt quan trä vµ thö ê lµ ®Çu vµo tè kÐm ®è ví c¸c c«ng ty c ng ng n i i cung cÊp dÞ vô. § iÖn tho¹i Internet ®· trë thµnh hiÖ n thùc, nã cho phÐp cung cÊp ch nh÷ng dÞ vô fax vµ ®iÖn tho¹i què tÕ ví cö í phÝrÎ ngang b»ng gä néi h¹t (do sö ch c i c i dông tè h¬n ®é réng b¨ng tÇn). Mét kh¸c biÖt n÷a lµ kh¶ n¨ng m«i gií dÞ vô, ví t i ch i kh¶ n¨ng nµy m¹ng Internet ®ang xo¸ bá nhiÒu chø c n¨ng trung gian (c¸c nhµ ph©n phè b¸n bu«n, vµ trong mét sètrö ê hî thËm chÝc¶ b¸n lÎ) vµ hçtrîkh¸ch hµng i, ng p tù phôc vô trª n m¹ng. § å thê mét lo¹t nh÷ng ho¹t ®éng kinh doanh mí ®ang næ i ng i i lª n (thiÕt kÕ vµ trang trÝ trang web, cung cÊp dÞ vô truy nhËp Internet, thóc ®Èy ch thö ¬ng m¹i ®iÖn tö, v.v..) vµ ®©y chÝ lµ nh÷ng c¬ héi c¹nh tranh cho c¸c c«ng ty nh cña c¸c nö í ®ang ph¸t triÓn. c 1.1.10. C¸c c«ng ty kinh doanh dÞ vô ®ang tÝ cùc sö dông Internet ®Ó cã thÓ dÔ ch ch i ö c dµng trao ®æ i ví kh¸ch hµng vµ c¸c ®è t¸c chiÕn l î cña m× ®Ó t× kiÕm vµ i nh; m u p ng c ö ng tham gia ®Êu thÇ c¸c hî ®å què tÕ; ®Ó nghiª n cø u nh÷ng thÞtr ê xuÊt khÈu mí vµ nh÷ng th«ng lÖ, tËp qu¸n què tÕ phï hî nhÊt; vµ ®Ó n©ng cao n¨ng lùc cña i c p m× ®è ví c¸c kh¸ch hµng tiÒm n¨ng. Internet cßn t¹o ®éng lùc lµm bï næ nh i i ng ö thö ¬ng m¹i ®iÖn tö trong c¶ c¸c nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn vµ còng nh ®ang ph¸t triÓn. ¦ í tÝ Ý nhÊt ®· cã kho¶ng 18 tû USD gi¸ trÞhµng “mua b¸n ®iÖ n tö” th«ng qua c nh t m¹ng Internet vµ ®Õn n¨m 2002 sÏ ®¹t kho¶ng 330 tû USD (Bacchetta vµ céng sù, 1998). H¬n 10% tæ ng lö î hµng tiª u dï ®ö î mua b¸n th«ng qua m¹ng ®iÖn tö. ng ng c 4
Nh÷ng nghiª n cø u cßn cho thÊy hiÖ n t¹i, gi¸ trÞtrao ®æ i vÒ dÞ vô qua m¹ng ® · cao ch h¬n 10 lÇn gi¸ trÞmua hµng tiª u dï ng. ViÖ c ph¸t triÓn nh÷ng dÞ vô chuyª n m«n ch hãa cao ®ßi hái lö î kh¸ch hµng ph¶i ®ñ lí ®Ó ®¶m b¶o cho mø c ®é chuyª n m«n ng n ®ã. Kh¶ n¨ng tiÕp cËn ví nh÷ng kh¸ch hµng tiÒm n¨ng réng kh¾p trª n thÕ gií th«ng i i ö ng qua thö ¬ng m¹i ®iÖn tö ví sù hç trî cña Internet ®ang gióp t¹o nª n l î kh¸ch i hµng quan trä ®ã. ng 1.1.11. Thø ba lµ dÞ vô gi¸o dôc vµ ®µo t¹o cÇn ph¶i s½n cã ®Ó ®¶m b¶o ®µo t¹o ch mét lùc lö î lao ®éng ®ñ chuyª n m«n. C¹nh tranh què tÕ ® · chuyÓn tõ c¹nh tranh ng c vÒ gi¸ c¶ sang chÊt lö î vµ tÝ linh ho¹t. § iÒu ®ã cã nghÜa lµ nh©n c«ng tr× ®é ng nh nh thÊp vµ gi¸ rÎ kh«ng cßn lµ mét lî thÕ c¹nh tranh n÷a. NhiÒu nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn i ®ang bÞh¹n chÕ lí do kh«ng cã mét ®éi ngò lao ®éng tay nghÒ cao, do hÖ thè n ng n ö gi¸o dôc phÇn lí chØ cung cÊp nh÷ng kiÕn thø c cò cña ch ¬ng tr× ®µo t¹o trong nh nö í vè rÊt h¹n chÕ. KÕt qu¶ lµ lµm gi¶m hiÖu qu¶ kinh doanh bëi c¸c nhµ qu¶n lý c n kh«ng t× ®ö î ngö ê lao ®éng cã tr× ®é kü thuËt vµ tay nghÒ ®ñ ®Ó ®¸p ø ng. VÝdô m c i nh nh©n viª n trong lÜnh vùc dÞ vô kh«ng nh÷ng ph¶i cã kü thuËt (gå c¶ kh¶ n¨ng vÒ ch m c«ng nghÖ th«ng tin) mµ cßn ph¶i cã tr× ®é giao tiÕp vµ n¨ng lùc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. nh § iÒu nµy cho phÐp nh©n viª n phôc vô kh¸ch hµng mét c¸ch hiÖu qu¶ ®Ó cung cÊp dÞ vô cã chÊt lö î Ng©n hµng ThÕ gií ®ang thö nghiÖm mét c¸ch ®¸nh gi¸ mí ch ng. i i c n ö i”. vÒ cña c¶i cña mét què gia th«ng qua viÖc ®o “Vè con ng ê Ng©n hµng ®· x¸c ®Þ ë nh÷ng nö í thu nhËp cao nhö NhËt B¶n, vè con ngö ê chiÕm h¬n 80% cña nh c n i tæ ng tµi s¶n què gia. c 1.1.12. Lo¹i dÞ vô thø tö lµ dÞ vô hçtrî kinh doanh chuyªn m«n vµ dÞ vô nghÒ ch ch ch nghiÖ hçtrîcho c¸c ho¹t ®éng kinh doanh kh¸c. Trä t©m cña Nghiª n cø u nµy lµ p ng nh÷ng dÞ vô hçtrîkinh doanh vµ dÞ vô chuyª n m«n. C¸c dÞ vô nµy chiÕm mét ch ch ch vÞtrÝquan trä trong h¹ tÇ c¬ së dÞ vô cña bÊt kú mét nÒn kinh tÕ nµo vµ lµ dÞ ng ng ch ch vô ®Çu vµo cho tÊt c¶ c¸c ngµnh c«ng nghiÖ p, s¶n xuÊt hµng hãa vµ dÞ vô. Trong ch c¸c nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn, trung b× cã Ý nhÊt mét phÇn ba cña gi¸ trÞ®Çu vµo nh t mµ c¸c doanh nghiÖp mua lµ nh÷ng dÞ vô nhö h¹ch to¸n kÕ to¸n, luËt ph¸p, b¶o ch hiÓm, nghiª n cø u, thiÕt kÕ, marketing, vËn t¶i, bö u ®iÖ n vµ ®iÖ n nö í ChÊt lö î vµ c. ng ö mø c ®é s½n cã cña chóng t¸c ®éng tí kh¶ n¨ng t¨ng tr ëng vµ c¹nh tranh trong xuÊt i khÈu cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp trong nö í cã sö dông ®Õn nh÷ng dÞ vô nµy, vµ c ch ¶nh hö ëng ®Õn kh¶ n¨ng thu hót ®Çu tö vµo nö í ®ã. DÞ vô hç trîkinh doanh gióp c ch c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá t¨ng trö ëng nhêt¹o c¬ héi cho hä hî ®å nhËn hç ký p ng trîchuyª n m«n, vÝdô: luËt thuÕ, kiÓm to¸n, thiÕt kÕ ®å hä v.v.. NÕu thiÕu c¸c dÞ a, ch vô hç trîkinh doanh, c¸c doanh nghiÖ p võa vµ nhá ph¶i t¨ng chi phÝhµnh chÝ ®Ó nh tuyÓn thª m nh©n viª n mí (mµ nh÷ng ngö ê nµy thö ê chØ biÕt chung chung chø i i ng kh«ng cã chuyª n m«n) hoÆc nÕu kh«ng sÏ tiÕn hµnh kinh doanh vµ bá qua nh÷ng kh©u nµy. 1.2. DÞ vô hç trî kinh doanh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ ch 1.2.1. DÞ vô hçtrî kinh doanh quan träng trong c¶ chu tr× s¶n xuÊt ch nh UNCTAD ®· ph©n ®o¹n qu¸ tr× cung ø ng dÞ vô thµnh ba giai ®o¹n: “®Çu nguå nh ch n” n” ö (c¸c ho¹t ®éng nhö nghiª n cø u kh¶ thi, nghiª n cø u vµ ph¸t triÓn); “gi÷a nguå (nh kÕ to¸n, thiÕt kÕ kü thuËt, dÞ vô hµnh chÝ ch nh); “cuè nguå (vÝdô: qu¶ng c¸o, kho i n” 5
b· i, vµ ph©n phè Cã mét c¸ch kh¸c ®Ó ph©n lo¹i dÞ vô hçtrîkinh doanh lµ th«ng i). ch qua chø c n¨ng cña chóng ®è ví c«ng ty sö dông (xem H× 1): i i nh • Gi¶m chi phÝcè ®Þnh • Cung cÊp kü n¨ng vµ n©ng cao chÊt lö îng • C¶i thiÖn hiÖu qu¶ ho¹t ®éng • Cung cÊp th«ng tin thÞtrö êng • Hç trîqu¶n lý tµi chÝnh • T¹o cÇu nè gi÷a thÞtrö ê trong nö í vµ thÞtrö ê nö í ngoµi. i ng c ng c 1.2.2. DÞ vô hç trîkinh doanh cßn ®ãng vai trß quan trä trong mét sè khÝ ch ng a c¹nh cña qu¸ tr× thay ®æ i c¬ cÊu kinh tÕ (Riddle, 1989a). Thø nhÊt, chóng gióp nh t¨ng cö ê chuyª n m«n hãa trong nÒn kinh tÕ. Thø hai, chóng t¹o ra sù thay ®æ i ng lí tõ chç Nhµ nö í ®éc quyÒn cung cÊp c¸c dÞ vô hç trîkinh doanh ®Õn chç n c ch c¸c dÞ vô nµy ®ö î cung cÊp bëi c¶ c¸c tæ chø c tö nh©n. Thø ba, chóng lµ ®Çu ch c vµo quan trä cho qu¸ tr× chuyÓn dÞ tõ xuÊt khÈu cã gi¸ trÞ gia t¨ng thÊp ng nh ch sang xuÊt khÈu cã gi¸ trÞgia t¨ng cao. 1.2.3. Trong mét lo¹t c¸c nghiª n cø u cña m× Héi nghÞ cña Liª n Hî què vÒ nh, p c Thö ¬ng m¹i vµ Ph¸t triÓn (UNCTAD) ®· chØ ra r»ng: Sù cã mÆt hoÆc thiÕu v¾ng nh÷ng dÞ vô hç trîkinh doanh chÊt lö î cao lµ nguyª n nh©n c¬ b¶n t¹o nª n sù ch ng kh¸c biÖt gi÷a mét nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn/chuyÓn ®æ i ví mét nÒn kinh tÕ ph¸t i triÓn. Trong nhiÒu nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn/chuyÓn ®æ i, nh÷ng dÞ vô kiÓu nh ch ö vËy thö ê chØ cã trong c¸c c«ng ty lí hoÆc c¸c c¬ quan Nhµ nö í Khi dÞ vô ng n c. ch hç trîkinh doanh kh«ng s½n cã cho c¸c doanh nghiÖ p võa vµ nhá thuéc khu vùc t ö nh©n th× häph¶i ®i thuª dö í h× thø c tuyÓn dông nh©n viª n (®iÒu nµy lµm t¨ng i nh chi phÝ vËn hµnh cè ®Þ nh), hoÆc mua tõ nh÷ng nguå ë xa trong nö í (nhö vËy n c ö c gi¶m kh¶ n¨ng c¹nh tranh vÒ gi¸ c¶), hay mua tõ nhµ cung cÊp n í ngoµi (nhö vËy lµm t¨ng nhËp khÈu). 6
7
H× 1 nh Nh÷ng chøc n¨ ng cña dÞ vô kinh doanh ch Th«ng tin thÞ êng tr- Qu¶n lýtµi chÝ nh Ph¸ triÓn c¬ së d÷ liÖ t u KÕ to¸ n Nghiªn cøu Internet Ng©n hµng Nghiªn cøu thÞtr- êng B¶o hiÓm ThiÕt kÕ vµ Vè rñi ro n TriÓ qu¶n lý Website Doanh nghiÖp HiÖ u suÊt vËn hµnh DÞ vô m¸ tÝ ch y nh DÞ vô t- vÊn ch DÞ vô vË chuyÓn ch n Gi¶m DÞ vô m«i tr- ê ch ng N© cao chÊt l- î ng ng Sö ch÷a thiÕt bÞ a vµ kün¨ng DÞ vô thiÕt kÕ ch §a chÊ t/vË lý ®Þ cÇu Þ t a DÞ vô phßng thÝ ch nghiÖm Thanh tra vµ thönghiÖ m DÞ vô ph¸ lý ch p ChuÈ n ho¸c«ng cô § ã gã ng i Nghiªn cøu/triÓn khai D.vô liªn quan vÒ viÔ th«ng n §¶m b¶o chÊ t l- îng § µo t¹o
1.2.4. Mét thay ®æ i quan trä liª n quan trùc tiÕp ®Õn qu¸ tr× ph¸t triÓn lµ sù ng nh “ngo¹i vi hãa” nh÷ng dÞ vô nhö vËy ®Ó h× thµnh c¸c c«ng ty ®éc lËp, cung cÊp ch nh dÞ vô cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá trª n c¬ së “chi phÝkh¶ biÕn”. Qu¸ tr× ch nh ngo¹i vi hãa Êy g©y t¸c ®éng lí ®è ví c¶ c¬ cÊu chi phÝvµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh n i i nãi chung cña c«ng ty. ë nh÷ng n¬i s½n cã nh÷ng dÞ vô hç trîkinh doanh ngo¹i ch vi, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cã thÓ thuª nh÷ng nghiÖ p vô cÇn thiÕt vµ nhê ®ã gi÷ ®ö î tæ ng chi phÝthÊp vµ tr¸nh ®ö î nh÷ng tæ n thö ¬ng do khñng ho¶ng kinh c c ö c tÕ g©y ra. Thª m vµo ®ã, c¸c doanh nghiÖ p võa vµ nhá ® î tù do sö dông, khai th¸c trª n mét ph¹m vi réng lí h¬n nh÷ng nghiÖ p vô tÝ theo giê chø kh«ng ph¶i n nh ®i thuª lao ®éng lµm toµn bé thê gian. C¸c c«ng ty dÞ vô ngo¹i vi ví ®éi ngò i ch i nh©n viª n chuyª n nghiÖp cã thÓ ph¸t triÓn nh÷ng kü n¨ng chuyª n m«n, nh÷ng kü n¨ng ®ßi hái ph¶i cã nhiÒu ®è tö î kh¸ch hµng mí thùc sù ph¸t huy ®ö î t¸c i ng i c dông. 1.2.5. Theo mét nghiª n cø u chö a ®ö î c«ng bè cña Ng©n hµng Ph¸t triÓn Ch©u ¸ c do C«ng ty Tö vÊn Ph¸t triÓn DÞ vô thùc hiÖ n t¹i Indonesia vµ Malaysia, c¸c nhµ ch s¶n xuÊt hµng hãa vµ cung cÊp dÞ vô ®Òu coi dÞ vô hç trîkinh doanh vµ dÞ ch ch ch vô chuyª n m«n2 lµ nh÷ng ®Çu vµo quan trä nhÊt mang tÝ c¹nh tranh cña hä ng nh , ö tiÕp theo lµ viÔn th«ng vµ gi¸o dôc ®µo t¹o th ¬ng m¹i. Nghiª n cø u cßn chØ ra r»ng ®Ó c¹nh tranh ®ö î trª n thÞtrö ê què tÕ, c¸c nhµ xuÊt khÈu hµng hãa vµ dÞ vô c ng c ch ®Òu phô thuéc tö ¬ng ®è nhiÒu vµo nhËp khÈu nh÷ng dÞ vô hç trî kinh doanh i ch ®Çu vµo mét khi nh÷ng dÞ vô cã chÊt lö î tö ¬ng ®ö ¬ng kh«ng cã ë trong nö í ch ng c. V× thÕ, chó trä t¨ng cö ê nh÷ng dÞ vô hç trîkinh doanh sÏ cã lî cho nÒn ng ng ch i kinh tÕ trong nö í vµ gi¶m sù phô thuéc vµo nhËp khÈu. Ngoµi ra, nh÷ng nghiª n c cø u chö a c«ng bèdo C«ng ty Tö vÊn Ph¸t triÓn DÞ vô thùc hiÖn theo yª u cÇu cña ch ChÝ phñ Dominica, Hå K«ng vµ bang Nova Scotia (Canada) ®· chØ ra r»ng nh ng chÊt lö î vµ sè lö î c¸c lo¹i h× dÞ vô hç trî kinh doanh ë ®Þ phö ¬ng lµ ng ng nh ch a mét trong nh÷ng yÕu tè ¶nh hö ëng ®Õn qu¸ tr× ra quyÕt ®Þ cña c¸c nhµ ®Çu tö nh nh nö í ngoµi. c 1.2.6. NÕu xÐt theo gãc ®é triÓn vä ph¸t triÓn th× phö ¬ng thø c ho¹t ®éng “hËu ng v¨n phßng” lµ mét xu hö í quan trä trong dÞ vô hç trî kinh doanh. § ã lµ ng ng ch viÖ c cung cÊp tõ xa bÊt kú mét chø c n¨ng hç trîkinh doanh nµo nhö xö lý sè liÖu, m«i gií kh¸ch hµng, ®ßi bå thö ê b¶o hiÓm. OECD ö í tÝ nhu cÇu cña thÞ i i ng c nh ng ch ö c trö ê vÒ dÞ vô “hËu v¨n phßng” n¨m 1998 mµ c¸c n í ®ang ph¸t triÓn cã thÓ cung cÊp xÊp xØ 438 tû USD, hoÆc Ý nhÊt b»ng 15% tæ ng gi¸ trÞ xuÊt khÈu hiÖn t hµnh cña c¸c nö í kh«ng thuéc OECD. VÝ dô, nhu cÇu cña thÕ gií vÒ cung cÊp c i chØ dÉn thuè kho¶ng 200 triÖu USD, vÒ ph¸p lý 400 triÖu USD, vÒ phÇn mÒm m¸y c tÝ tö ¬ng thÝ cho n¨m 2000 (sù cè Y2K) vö î 600 triÖu USD. Riª ng c¸c c«ng nh ch t ty lí cña Mü ®· chi 50 tû USD mét n¨m cho xö lý th«ng tin, trong ®ã tè thiÓu n i 2 DÞ vô hç trîkinh doanh vµ dÞ vô chuyª n nghiÖ p trong trö ê hî nµy bao gå c¸c dÞ vô ch ch ng p m ch ch nh, ö nhö kÕ to¸n, qu¶ng c¸o, kiÓm to¸n, kiÕn tróc vµ thiÕt kÕ, dÞ vô m¸y tÝ t vÊn kü thuËt, c¸c dÞch vô m«i trö ê c¸c dÞ vô ph¸p luËt, tö vÊn qu¶n lý, nghiª n cø u thÞtrö ê vµ cung cÊp lao ®éng. ng, ch ng 8