Điều trị nội khoa - RỐI LOẠN LIPID MÁU và ĐIỀU TRỊ part 1

Chia sẻ: Ashdkajd Daksdjk | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

85
lượt xem 12
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Theo kích thước (thứ tự từ lớn đến nhỏ) : . Chylomicron chứa Triglycerid (TGR) . Lipoprotein tỉ trọng rất thấp (VLDL) . Lipoprotein tỉ trọng thấp (LDL) . Lipoprotein tỉ trọng cao (HDL) 2/ Các thông số xét nghiệm . Tổng Lipid (Lipid toàn phần) . Tổng Cholesterol (TC) . Cholesterol trong LDL (LDLc) . Cholesterol trong HDL (HDLc) . Triglycerid (TGR) Khi tầm soát trong một cộng đồng chỉ làm TC và Tổng Lipid, ai bị tăng thì sẽ xét nghiệm kỹ thêm: “Lipid đồ” cho lâm sàng ngày nay bắt buộc đủ 4 thông số TC, LDLc, HDLc, TGR...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Điều trị nội khoa - RỐI LOẠN LIPID MÁU và ĐIỀU TRỊ part 1

ROÁI LOAÏN LIPID MAÙU vaø ÑIEÀU TRÒ I - CAÙC LOAÏI LIPID VAØ LIPOID 1/ Theo kích thöôùc (thöù töï töø lôùn ñeán nhoû) : . Chylomicron chöùa Triglycerid (TGR) . Lipoprotein tæ troïng raát thaáp (VLDL) . Lipoprotein tæ troïng thaáp (LDL) . Lipoprotein tæ troïng cao (HDL) 2/ Caùc thoâng soá xeùt nghieäm . Toång Lipid (Lipid toaøn phaàn) . Toång Cholesterol (TC) . Cholesterol trong LDL (LDLc) . Cholesterol trong HDL (HDLc) . Triglycerid (TGR) Khi taàm soaùt trong moät coäng ñoàng chæ laøm TC vaø Toång Lipid, ai bò taêng thì seõ xeùt nghieäm kyõ theâm: “Lipid ñoà” cho laâm saøng ngaøy nay baét buoäc ñuû 4 thoâng soá TC, LDLc, HDLc, TGR Nghieân cöùu, laøm theâm:.Apoprotein A1 (Apo A1)  Apo A1 laø caøng toát .Apo B  Apo B laø xaáu, (Moãi haït Lipoprotein chöùa nhieàu Apoprotein, coù tôùi möôi loaïi Apoprotein) . ví duï Lipoprotein (a) [Lp (a)] giuùp döï ñoaùn xaûy NMCTc 3/ Möùc bình thöôøng (bt), möùc nguy cô cao(ncc) 138
TC : bt < 180-200mg% & ncc > 240mg% LDLc : bt < 130mg% & ncc > 160mg% HDLc : bt > 45mg%;raát toát(baûo veä cao)neáu>60mg%; ncc < 35 mg % TGR : bt < 165-250mg% ncc > 500mg% (Töø naêm1984, TGR ñöôïc coi laø YTNC ñoäc laäp) Toång Lipid : bt < 800mg% 4/ Möùc ñích (laø möùc caàn ñaït tôùi khi ñieàu trò) cuûa caùc thoâng soá lipid maùu a/ “Möùc ñích” cho LDLc Laø < 160 mg% neáu khoâng maéc BMV vaø coù ít hôn 2YTNC Laø < 130 mg% neáu khoâng maéc BMV nhöng coù  2YTNC Laø < 100 mg% neáu maéc BMV hoaëc XVÑM vuøng khaùc b/ Möùc ñích cho TC Laø < 240 mg% neáu khoâng maéc BMV Laø < 200 mg% neáu laø bn BMV c/ Möùc ñích HDLc Laø > 35 mg% neáu khoâng maéc BMV Laø > 40 mg% neáu maéc BMV, XVÑM vuøng khaùc, coù  2 YTNC, Tieåu ñöôøng, Beänh thaän maïn. d/ Möùc ñích TGR: Laø < 250 mg% neáu khoâng maéc BMV Laø < 200 mg% neáu laø bn BMV 5/ Quy trình xeùt nghieäm 139
- Taát caû beänh nhaân bò BTTMCB roõ, beänh THA, XVÑM naõo - Taát caû beänh nhaân NMCT caáp vaøo beänh vieän nhôù laáy maùu ngay laøm lipid ñoà khoâng ñeà quaù 24 giôø thì môùi laø soá lieäu thöïc thöôøng ngaøy cuûa beänh nhaân, neáu quaù thì soá lieäu khoâng oån ñònh trong 6 tuaàn leã. - Khaäp kheãnh (caø nhaéc) caùch hoài - U vaøng (Xanthoma) - Ban vaøng (Xanthelasma) hoaëc cung giaùc maïc khi < 40tuoåi  Ruùt ra thoâng soá thöù tö töø coâng thöùc: LDLc = TC - HDLc - TGR/5 (Bò chuù: TGR/5 ñaïi dieän cho Cholesterol chöùa trong VLDL (laø Lipoprotein chöùa nhieàu TGR nhaát). Nhöng coâng thöùc naøy sai khi TGR > 400mg, luùc naøy caàn ñònh löôïng tröïc tieáp LDLc baèng sieâu-ly taâm. Laáy maùu xeùt nghieäm caàn phaûi sau 12 giôø khoâng aên.  II - CHÖÙC NAÊNG CAÙC LIPOPROTEIN & THUÏ THEÅ LDL Cholesterol Nhieàu Gan VLDL  IDL  LDL- loaïi teá baøo Cholesterol trong HDL- cô theå Lipoid cholesterol (C) khoâng töï di chuyeån, phaûi gaén vôùi Lipoprotein (“xe chôû”). 1/ LDL Khi LDLc taêng  soáâ löôïng thuï theå LDL  : 140
.  nhieàu LDLc seõ khoâng ñöôïc thu nhaän vaøo teá baøo .  nhieàu LDLc coøn laïi trong maùu löu thoâng (caøng % LDLc maùu), noù lang thang gaén nhieãm vaøo caùc choã noäi maïc bò toån thöông (maát toaøn veïn), taùc ñoäng taïi choã ôû noäi maïc naøy, laøm tieát ra cytokine taïo hieän töôïng vieâm, thaâm nhaäp noäi maïc, bò goác töï do oâxyd hoaù, bò thöïc baøo, sinh teá baøo boït, taïo maûng XV. . Vaäy söï hieän dieän taêng LDLc maùu = laø theå hieän  nguy cô XVÑM. 2/ HDL Nhöõng C queùt doïn thu gom laïi ñöïôc töø toaøn cô theå seõ ñöôïc “xe chôû” HDL ñem trôû veà Gan taïo thaønh MAÄT thaûi ra khoûi cô theå. . Vaäy söï hieän dieän taêng HDLc maùu laø raát may, raát quyù = laø theå hieän  nguy cô XVÑM. III - MOÁI LIEÂN QUAN RLLM VÔÙI CAÙC BEÄNH 1/ VÔÙI XVÑM XVÑM laø 1 beänh heä thoáng cuûa 2 heä Chuyeån hoùa Lipid Noäi maïc ÑM - Roái loaïn - - Maát toaøn veïn -  Ñaõ chöùng minh : a/ TC vaø LDLc   nguy cô BT/TMCB (töùc BT do XVÑMV, teân cuõ BMV) Tai bieán maïch maùu naõo... b/ TGR  cuõng vaäy. Chuù yù, neáu ñeå TGR quaù möùc, > 500-1000mg% thì deã phaùt sinh: . Vieâm tuïy caáp. . Beänh thaàn kinh ngoaïi bieân c/ HDLc  raát quyù (> 60 mg% = ‘baûo veä tim’ choáng XVÑM) 141
2/ RLLM VÔÙI CAÙC BEÄNH LYÙ KHAÙC  Suy thaän maïn, HC thaän hö; Suy giaùp; Tieåu ñöôøng kieåm soaùt keùm; Taéc maät; Loaïn protein maùu  Caùc beänh Roái loaïn chuyeån hoaù Lipid tieân phaùt (baåm sinh): (noùi chung, thöôøng naâng cao nguy cô sôùm bò BMV) - Taêng Cholesterol maùu gia ñình - Taêng Cholesterol maùu naëng ña gen - Loaïn beâtalipoprotein maùu (typ III cuûa phaân loaïi) vôùi apoprotein E baát thöôøng treân beà maët cuûa beta-VLDL - Taêng Lipid maùu hoãn hôïp gia ñình, v.v... - Taêng TGR tieân phaùt (coù theå do taêng TGR gia ñình, hoaëc do taêng Lipid maùu hoãn hôïp gia ñình) - Haï HDLc maùu tieân phaùt (coù theå do haï alphalipoprotein maùu gia ñình, hoaëc taêng TGR tieân phaùt). - Taêng chylomicron maùu vôùi huyeát thanh ñuïc (coù theå do taêng Lipid maùu hoãn hôïp gia ñình). 3/ RLLM DO NEÁP SINH HOAÏT, DO SÖÛ DUÏNG DAØI NGAØY MOÄT SOÁ THUOÁC . Lôïi tieåu (LT) thiazid: gaây taêng TGR vaø LDLc (*)  Do caùc thuoác duøng daøi . Cheïn  (nhaát laø loaïi khoâng löïa tim): gaây taêng TGR vaø haï HDLc (**) . Corticoid . Estrogen, progesteron (vieân ngöøa thai) . Retinoid (bd Roaccutane) ---------------------------------- (*) Ñeå giaûm thieåu, neân: 1) Öu tieân nhoùm LT tieát kieäm Kali, Indapamid, maø traùnh caùc Thiazid; 142
2) Keát hôïp caùc thuoác xoùa ñöôïc taùc duïng aáy (UCMC, öùc cheá Calci); 3) Ñeå nhöõng khoaûng caùch quaõng khoâng LT (taïm thay baèng thuoác khaùc (**) Ñeå giaûm thieåu, neân: 1) Öu tieân loaïi cheïn beâta löïa tim, loaïi coù hoaït tính gioáng giao caûm noäi taïi (ISA) cao, ví duï Pindolol; 2) Keát hôïp thuoác xoùa ñöôïc taùc duïng aáây (UCMC); 3) Cuõng duøng töøng thôøi kyø caùch quaõng (coù taïm thay baèèng thuoác khaùc).  Do thaåm phaân  Do sai laàm veà cheá ñoä: aên, vaän ñoäng (2 ñieàu treân thöôøng quyeát ñònh vaán ñeà thöøa caân- maäp phì), veà huùt thuoác laù. IV. ÑIEÀU TRÒ RLLM I. NGUYEÂN TAÉC CHUNG Muïc ñích:  Khoâng chæ ñeå phoøng beänh tieân phaùt, töùc giaûm nguy cô phaùt sinh vaø phaùt trieån XVÑM,  maø quan troïng laø phoøng beänh thöù phaùt, töùc giaûm nguy cô taùi dieãn caùc bieán coá MV vaø giaûm töû vong ñoái vôùi beänh nhaân ñaõ bò BTTMCB roõ. Muïc tieâu:  Ñieàu chænh lipid tôùi möùc ñích (con soá, xem baûng ôû treân)  Neáu RLLM hoãn hôïp, neân giaûi quyeát möùc ñích theo thöù töï:  LDLc xuoáng tröôùc, xong ñeán HDLc leân, roài cuoái cuøng  TGR. Phöùc boä bieän phaùp ñieàu trò. Goàm bieän phaùp khoâng duøng thuoác (aên kieâng, boû huùt thuoác, theå duïc…) vaø duøng thuoác laø moät boä ñoâi gaén keát nhau: 143
 Chæ baét ñaàu duøng thuoác neáu ñaõ aên kieâng (+ theå duïc + boû huùt thuoác) khoaûng 6 thaùng maø chöa ñaït muïc tieâu veà lipid ( tôùi möùc ñích)  Khi duøng thuoác cuõng vaãn duy trì nghieâm tuùc caùi neàn bieän phaùp khoâng duøng thuoác: ñieàu naøy caøng ñaëc bieät quan troïng khi caàn naâng HDLc leân töøng mg%, ngoaøi nhöõng ñieåm neâu treân nhö boû huùt thuoác, taêng reøn theå duïc, giaûm thöøa caân, duøng chaát khaùng oxyd hoùa nhö thöùc aên giaøu vitamin E, coøn caàn coù giôø giaác, choáng lo aâu-stress v.v…. Trong vieäc haï Triglycerid cao, caàn nhaán maïnh cöõ röôïu, giaûm ñöôøng vaø glucid noùi chung; caân thöøa duø giaûm ít cuõng thaät heát söùc ích lôïi; neáu bn laïi coù tieåu ñöôøng thì moät Taêng TGR naëng chæ bôùt neáu kieåm soaùt ñöôïc glucose maùu. Coøn ñoái vôùi LDLc cao, cheá ñoä ‘aên kieâng giaûm Cholesterol’ caàn neâu cuï theå thöùc aên naøo chöùa nhieàu Cholesterol nhaát: trong oùc boø lôïn, gan, ruoät tröôøng, tieát, doài, môõ laù…  Ñaùnh giaù ñaùp öùng moãi ñôït ñieàu trò thuoác: chôù noùng voäi, chæ sau 4-8 tuaàn môùi laøm laïi lipid ñoà. Neáu ngöng ñôït ñieàu trò cuõng phaûi sau 2-3 thaùng. II. CAÙC NHOÙM THUOÁC 1/ NHÖÏA GOM ACID MAÄT a. Cô cheá taùc duïng : Ñöôïc chæ ñònh cho Taêng LDLc ( LDLc tôùi 10-30%). Khoâng hoøa tan, vaø khoâng haáp thu ñöôïc qua ruoät; trao ñoåi anion, gaén vôùi caùc acid maät, chuû yeáu taïi 2m cuoái hoài traøng. Do ñoù:  Caùc acid maät khoâng theå taùi haáp thu vaøo maùu (!) ñeå laïi quay voøng taïo maät cho tieâu hoaù  gan caàn  toång hôïp muoái maät môùi ñeå thay theá  thuùc ñaåy  taïo thuï theå LDL (ôû teá baøo Gan)   LDLc löu thoâng, ñoàng thôøi cuõng  nheï HDL (höõu ích). Nhöng laïi coù theå taêng TGR, cho neân khoâng neân ñôn trò lieäu ôû bn coù theâm taêng TGR hôn 250mg%. Ñoái vôùi Taêng LDLc naëng, moät mình thuoác naøy khoâng ñaït, neân phoái hôïp theâm Niacin, hoaëc Statin b. Thôøi ñieåm duøng noù neân xa (tröôùc noù ít nhaát laø 1giôø, sau noù ít nhaát laø 4giôø)ø : Lôïi tieåu (thiazid); Digoxin; Warfarin; Cyclosporin; Thyroxin 144