Điều trị nội khoa - XỬ TRÍ BỆNH NHÂN ĐA NIỆU

Chia sẻ: Ashdkajd Daksdjk | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:8

Thêm vào BST

Báo xấu

118
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đa niệu (polyuria) khi lượng nước tiểu 3lít/24h. Triệu chứng này thường kèm theo triệu chứng uống nhiều (polydipsia) Sự bài tiết nước tiểu phụ thuộc vào hormone thần kinh AVP (arginin – vasopressin) hay ADH (antidiuretic hormone) được tổng hợp ở vùng hạ đồi.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Điều trị nội khoa - XỬ TRÍ BỆNH NHÂN ĐA NIỆU

XÖÛ TRÍ BEÄNH NHAÂN ÑA NIEÄU I. ÑÒNH NGHÓA: Ña nieäu (polyuria) khi löôïng nöôùc tieåu > 3lít/24h. Trieäu chöùng naøy thöôøng keøm theo trieäu chöùng uoáng nhieàu (polydipsia) II. CÔ CHEÁ BEÄNH SINH: Söï baøi tieát nöôùc tieåu phuï thuoäc vaøo hormone thaàn kinh AVP (arginin – vasopressin) hay ADH (antidiuretic hormone) ñöôïc toång hôïp ôû vuøng haï ñoài. 1. Taùc duïng cuûa AVP: Giöõ nöôùc vaø coâ ñaëc nöôùc tieåu baèng taùi haáp thu nöôùc ôû ñoaïn xa  cuûa oáng goùp thaän. Taêng tính thaám cuûa oáng goùp thaän ñoái vôùi ure, goùp phaàn vaøo vieäc  taïo ra 1 gradien giöõa voû vaø tuûy thaän giuùp taùi haáp thu nöôùc döôùi taùc duïng cuûa AVP. Taêng taùi haáp thu Na taïi nhaùnh leân cuûa quai Henle  Coù taùc duïng co maïch (ôû noàng ñoä cao) trong tröôøng hôïp haï huyeát  aùp traàm troïng hay trong ñieàu trò vôõ tónh maïch thöïc quaûn. 2. Ñieàu hoøa tieát AVP: Ñieàu hoøa baèng aùp löïc thaåm thaáu maùu:  364
Khi thay ñoåi noàng ñoä caùc chaát hoaø tan trong huyeát töông  thay ñoåi aùp löïc thaåm thaáu maùu  taùc ñoäng leân caùc thuï theå thaåm thaáu ôû haï ñoài  ñieàu hoøa söï toång hôïp vaø phoùng thích AVP. Ñieàu hoøa baèng theå tích huyeát töông:  *Giaûm theå tích huyeát töông  taùc ñoäng leân caùc thuï theå ôû nhó traùi vaø tónh maïch phoåi  taïo nhöõng xung thaàn kinh leân vuøng haï ñoài  taêng phoùng thích AVP. *Taêng theå tích huyeát töông seõ öùc cheá caùc xung thaàn kinh treân  giaûm phoùng thích AVP gaây lôïi nieäu vaø ñieàu chænh ñöôïc tình traïng dö theå tích. Ñieàu hoøa baèng thuï theå caûm aùp (baroreceptor)  Khi coù tình traïng haï huyeát aùp, seõ taùc ñoäng leân caùc thuï theå caûm aùp taïi ñoäng maïch caûnh vaø ñoäng maïch chuû  taêng phoùng thích AVP  co maïch  taêng huyeát aùp Ñieàu hoøa thaàn kinh:  Nhieàu chaát daãn truyeàn thaàn kinh trong haï ñoài vaø 1 soá neuropeptides aûnh höôûng ñeán söï phoùng thích ADH nhö Acetylcholin, Histamine, Angiotensin II, bradykinin laøm taêng söï phoùng thích AVP. Tuoåi: ngöôøi lôùn tuoåi coù söï taêng noàng ñoä AVP trong huyeát töông  khieán nguy cô giöõ nöôùc vaø haï Na maùu deã xaûy ra ôû ngöôøi > 60 tuoåi Aûnh höôûng cuûa thuoác:  *Moät soá thuoác kích thích söï phoùng thích AVP nhö : Nicotine, Morphine, cyclophosphamide, clorfirate, chlorpropamide, vincristine, vinblastine, vaø thuoác choáng traàm caûm 3 voøng 365
*Moät soá thuoác öùc cheá söï phoùng thích AVP nhö: chlorpromazine, Reserpin, phenytoin III. NGUYEÂN NHAÂN: 1. Ña nieäu thaåm thaáu: Tieåu ñöôøng  Caùc chaát khaùc: mannitol  2. Uoáng nhieàu (Polydipsia) Voâ caên  Thaàn kinh  Beänh haï ñoài (Sarcoidosis)  Thuoác: Auticholinergic, chlorpromazine  3. Ñaùi thaùo nhaït trung öông: Nguyeân phaùt  Thöù phaùt:  + Chaán thöông soï naõo + U vuøng tuyeán yeân, haï ñoài + Toån thöông do phaãu thuaät vuøng tuyeán yeân, haï ñoài + Nhieãm truøng: vieâm naõo – maøng naõo 4. Ñaùi thaùo nhaït do thaän: 366
Nguyeân phaùt  Thöù phaùt:  + Beänh lyù thaän + Beänh lyù chuyeån hoùa (  celci huyeát,  Kali huyeát ) IV. ÑAËC ÑIEÅM LAÂM SAØNG: Uoáng nhieàu: thöôøng keøm theo caùc roái loaïn taâm thaàn, ñieån hình laø hoäi 1. chöùng PIP: Roái loaïn taâm thaàn ( psychosis )   Natri maùu khoâng thöôøng xuyeân ( intermittent hyponatremia )  Uoáng nhieàu ( Polydispsia)  Caän laâm saøng coù taêng tieát AVP vaø coù theå coù söï taêng nhaïy caûm cuûa thaän vôùi AVP. Ngoaøi ra moät soá thuoác höôùng thaân coù theå gaây taêng tieát AVP khoâng thích hôïp. 2. Ñaùi thaùo nhaït trung öông: Nguyeân phaùt: thöôøng tìm thaáy khaùng theå, khaùng AVP  Thöù phaùt: sau chaán thöông hoaëc phaãu thuaät ña nieäu thöôøng xaûy  ra ñoät ngoät sau khi toån thöông, keùo daøi vaøi ngaøy roài trôû laïi bình thöôøng sau vaøi ngaøy ñeán vaøi tuaàn. Hieám khi ñaùi thaùo nhaït trôû thaønh vónh vieãn. Beänh nhaân uoáng moät soá löôïng nöôùc lôùn vaø thaûi ra 3 – 30l nöôùc tieåu/ ngaøy, tæ troïng nöôùc tieåu < 1,000 S vaø aùp löïc thaåm thaáu < 200mOSm/L. Neáu khoâng buø nöôùc lieân tuïc beänh nhaân seõ bò maát nöôùc traàm troïng. 367
3. Ñaùi thaùo nhaït do thaän: Nguyeân phaùt: thöôøng khôûi phaùt trong nhöõng thaùng ñaàu sau sinh.  Ña nieäu keøm theo uoáng nhieàu, noân oùi, soát khoâng roõ nguyeân nhaân, tieâu boùn, böùt röùt, khoâng taêng tröôûng. Caän laâm saøng: Natri maùu cao, aùp löïc thaåm thaáu maùu cao, tæ troïng nöôùc tieåu thaáp. Thöù phaùt: ñi sau caùc beänh lyù ôû thaän  V. CHAÅN ÑOAÙN: Muoán chaån ñoaùn phaân bieät caùc nhoùm nguyeân nhaân cuûa ña nieäu caàn tieán haønh caùc XN giaùn tieáp vaø tröïc tieáp. 1. Nghieäm phaùt nhòn nöôùc: Caùch thöïc hieän: Saùng sôùm laáy maùu tónh maïch tónh maïch ño noàng ñoä caùc chaát  ñieän giaûi vaø aùp löïc thaåm thaáu, ñoàng thôøi ño aùp löïc thaâm thaáu nöôùc tieåu Thu thaäp nöôùc tieåu moãi giôø trong töø 6 – 8 h, ño tæ troïng vaø aùp  löïc thaåm thaáu Tieáp tuïc nhòn nöôùc cho ñeán khi:  Xaûy ra haï huyeát aùp tö theá hay tim ñaäp nhanh khi - ñöùng 368
Giaûm > 5% troïng löôïng cô theå ban ñaàu - Tæ troïng nöôùc tieåu khoâng thay ñoåi > 0,001 hay aùp löïc - thaåm taáu khoâng thay ñoåi > 30mOSm/L trong nhöõng maãu nöôùc tieåu sau ñoù.  Ñònh löôïng caùc chaát ñieän giaûi; aùp löïc thaåm thaáu huyeát töông Tieâm döôùi da 5ñv vasopressin nöôùc 60 phuùt sau khi tieâm laáy nöôùc tieåu ño tæ troïng vaø aùp löïc thaåm thaáu. Keát quaû: Aùp löïc thaåm thaáu (ALTT) nöôùc tieåu toái ña sau khi nhòn nöôùc (  thöôøng laø 700 mOSm /L hay tæ troïng >1,020 ) lôùn hôn ALTT huyeát töông vaø khoâng taêng > 5% sau khi tieâm vasopressin Beänh nhaân ñaùi thaùo nhaït trung öông thöôøng khoâng coù khaû naêng  coâ ñaëc nöôùc tieåu nhieàu hôn ALTT huyeát töông, vaø taêng ALTT nöôùc tieåu > 50% sau khi chích Vasopressin. Beänh nhaân ñaùi thaùo nhaït do thaän thöôøng khoâng theå coâ ñaëc nöôùc  tieåu cao hôn ALTT huyeát töông, vaø thöôøng khoâng coù ñaùp öùng sau khi chích vasopressin Nghieäm phaùp tröïc tieáp: ñònh löôïng AVP: khoù thöïc hieän 2. Trong huyeát töông: cho söï tieát AVP coù töøng giai ñoaïn, neáu ñònh  löôïng ngoaøi caùc ñænh ñieåm coù theå bò laàm laø thieáu AVP Trong nöôùc tieåu / 24 h: trò soá thay ñoåi theo tuoåi  VI. ÑIEÀU TRÒ: 369
1. Ñaùi thaùo nhaït trung taâm: Kích thích toá phaûi ñöôïc duøng song song vôùi ñieàu trò nguyeân nhaân  Neáu khoâng ñieàu trò toát seõ daãn ñeán toån thöông thaän veà sau. Vasopressin laø moät peptide nhoû do ñoù khoâng coù hieäu quaû khi cho uoáng. Vasopressin daïng nöôùc coù theå cho tieâm döôùi da hay TB vôùi lieàu 5-10 ñôn vò ñeå coù moät keát quaû toát keùo daøi trong khoaûng 6 giôø. Do ñoù thuoác naøy khoâng coù taùc duïng nhieàu ñoái vôùi beänh nhaân maõn tính nhöng coù theå duøng cho nhöõng beänh nhaân meâ hay saép phaãu thuaät. Vasopressin toång hôïp (Pitressin) coù theå cho 2-4 laàn /ngaøy döôùi daïng xòt vaøo muõi vôùi lieàu löôïng vaø khoaûng caùch tuøy theo töøng beänh nhaân . DDAVP (desmopressin acetate, 1-deamino-8-D-arginine vasopressin) coù taùc duïng choáng nieäu keùo hôn 12-24 giôø vaø coù theå duøng qua ñöôøng muõi, döôùi da hay TM. Thuoác naøy laø thuoác ñaàu tay cho caû ngöôøi lôùn laãn treû em. Thuoác thöôøng ñöôïc cho qua moät duïng cuï muõi hai laàn/ngaøy. Lieàu löôïng ôû ngöôøi lôùn laø 0.1-0.4ml (10-40ug). Ñoái vôùi treû em ba thaùng – 12 thaùng tuoåi lieàu duøng laø 0.05-0.3 ml/ngaøy. Duøng quaù lieàu coù theå coù gaây tình traïng öù nöôùc vaø giaûm ALTT huyeát töông daãn co giaät ôû treû em nhoû. Trong tröôøng hôïp naøy duøng Furosemide ñeå taêng nöôùc tieåu. Neáu beänh nhaân bò vieâm muõi: tieâm döôùi da vôùi lieàu baèng 1/10 lieàu qua muõi. Nhöùc ñaàu laø taùc duïng phuï thöôøng gaëp nhöng thöôøng seõ bieán maát khi giaûm lieàu. Lypressin, moät chaát toång hôïp, coù theå cho qua muõi caùch nhau 3-8 giôø. Vasopressin tannate trong ñaàu coù theå TB vôùi lieàu 0.3-1 ml 1.5 - 5 u) vaø coù theå kieåm soaùt trieäu chöùng trong 96 giôø. Trò lieäu khaùc :  Lôi tieåu, thöôøng laø thiazides - Thuoác phoùng thích ADH nhö Clorpropamide - caramazepine vaø clofibrate. 370
Thiazides giaûm NT do giaûm dòch ngoaïi baøo vaû taêng haáp thu ôû oáng löôïn gaàn. NT coù theå giaûm 25 - 50% vôùi lieàu 15–25 mg/Kg Chlorothiazide. Haïn cheá muoái cuøng coù ích vì noù giaûm löôïng NT do giaûm chaát hoøa tan. Chlorpropamide, carbamazepine vaø clofibrate chæ coù theå giaûm nhu caàu vasopressin trong moät soá beänh nhaân DTNTT khoâng hoaøn toaøn. Chlorpropamide( 3-5mg/Kg uoáng 1-2 laàn/ngaøy) giuùp phoùng thích ADH vaø taêng cöôøng taùc duïng cuûa ADH treân thaän. Clofibate 500 – 1000 mg uoáng 2 laàn/ngaøy hay Carmabazepine 100 – 400mg/ngaøy chæ neân duøng cho ngöôøi lôùn. Khi duøng 1 trong 3 thöù treân keát hôïp vôùi Thiazides seõ gia taêng hieäu quaû. Tuy nhieân haï ñöôøng huyeát coù theå xaûy ra khi duøng Chlorpropamide, suy tuûy coù theå xaûy ra sau duøng Carbamazepine, do ñoù phaûi thaän troïng khi duøng nhöõng thuoác naøy. Chaát öùc cheá prostaglandine nhö Indomethacin (1.5 – 3mg/Kg/ngaøy uoáng chia laøm nhieàu laàn) cuøng giaûm löôïng NT (10-25%) coù leõ do giaûm löôïng maùu ñeán thaän vaø ñoä loïc caàu thaän. 2. Ñaùi thaùo nhaït do toån thöông thaän Baåm sinh :  Giuùp taêng tröôûng baèng caùch baûo ñaûm löôïng calories - cho beänh nhaân Caân baèng nöôùc vaø ñieän giaûi - Phoái hôïp thiazide vaø giaûm löôïng muoái nhaäp - Maéc phaûi: Ñieàu trò bònh caên baûn  371