Điều trị rò mật bằng đặt stent qua nội soi tại Bệnh viện Chợ Rẫy

Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 19 * Số 5 * 2015<br /> <br /> ĐIỀU TRỊ RÒ MẬT BẰNG ĐẶT STENT QUA NỘI SOI<br /> TẠI BỆNH VIỆN CHỢ RẪY<br /> Phạm Hữu Tùng*, Hồ Đăng Quý Dũng*, Trần Đình Trí*, Ngô Phương Minh Thuận*, Trần Việt Tú**,<br /> Bùi Hữu Hoàng***<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Nội soi đặt stent trong điều trị rò mật là môt kỹ thuật điều trị mới ít xâm lấn. Chúng tôi hồi cứu<br /> để đánh giá hiệu quả và độ an toàn của nội soi đặt stent trong điều trị rò mật tại Bệnh viện Chợ Rẫy.<br /> Đối tượng và phương pháp: Tất cả bệnh nhân (BN) lâm sàng chẩn đoán rò mật hoặc nghi ngờ rò mật được<br /> chọn để thực hiện nội soi mật tụy ngược dòng và đặt stent trên những bệnh nhân có rò mật được chẩn đoán qua<br /> nội soi mật tụy ngược dòng tại Bệnh viện Chợ Rẫy từ 1/2013- 10/2014. Các BN được theo dõi đến khi lâm sàng<br /> cải thiện sau đó rút stent.<br /> Kết quả: Chúng tôi thực hiện nội soi mật tụy ngược dòng trên 65 BN gồm 48 nam và 17 nữ, tuổi trung<br /> bình: 41,3 (16-88) tuổi. Thủ thuật thông vào đường mật và chụp hình đường mật thành công là 62/65 BN<br /> (95,38%). Có 3 trường hợp thông vào đường mật thất bại, 5 trường hợp không đặt stent, 5 trường hợp phải đặt<br /> stent lần 2, 3 trường hợp đặt stent lần 3, 6 trường hợp không được theo dõi sau đặt stent, 1 trường hợp biến<br /> chứng phải phẫu thuật (1,6%). Stent di lệch vào trong đường mật 1 trường hợp phải lặp lại nội soi mật tụy<br /> ngược dòng lấy stent, stent di lệch ra ngoài ống tiêu hóa và thoát ra ngoài 9 trường hợp. Tỷ lệ điều trị thành công<br /> sau đặt stent là 50/51 trường hợp (98,04%).<br /> Kết luận: Nội soi đặt stent điều trị rò mật là kỹ thuật an toàn và hiệu quả. Chúng tôi hy vọng trong tương<br /> lai kỹ thuật này sẽ được áp dụng rộng rãi tại Việt Nam.<br /> Từ khóa: Rò mật, nội soi mật tụy ngược dòng<br /> <br /> ABSTRACT<br /> ENDOSCOPIC STENTING IN THE TREATMENT OF BILE LEAKAGE<br /> IN CHO RAY HOSPITAL<br /> Pham Huu Tung, Ho Dang Quy Dung, Tran Dinh Tri, Ngo Phuong Minh Thuan, Tran Viet Tu,<br /> Bui Huu Hoang * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Supplement of Vol. 19 - No 5 - 2015: 28 - 32<br /> Background and study aims: Endoscopic stenting in the treatment of bile leakage is a new less invasive<br /> treatment. We retrospectively reviewed the efficacy and the safety of endoscopic stenting in the treatment of bile<br /> leakage in Cho Ray Hospital<br /> Patients and Methods: All selective patients with clinical suspected bile laekage who underwent endoscopic<br /> retrograde cholangiopancreatography and insert stent in patients have bile leakage from February, 2012 to<br /> November, 2014 in Cho Ray Hospital were included in the study. Patients were followed until clinical resolution<br /> for removing the stents.<br /> Results: Of 65 patients included 48 male and 17 female, mean age: 41.27 (16-88) years old. The successful<br /> bile duct cannulation in 62/65 (95.38%). There are three patients in biliary cannulation failure, the absence insert<br /> <br /> * Khoa Nội soi - Bệnh viện Chợ Rẫy<br /> ** Bộ môn Nội Tiêu Hóa- Học viện Quân Y 103<br /> *** Bộ môn Nội- Đại học Y Dược Tp. Hồ Chí Minh<br /> Tác giả liên lạc: ThS.BS Phạm Hữu Tùng, ĐT: 0983121105, Email: huutungbvcr@gmail.com<br /> <br /> 28<br /> <br /> Chuyên Đề Nội Soi Tiêu Hóa<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 19 * Số 5 * 2015<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> stent five patients, one patient complication need surgical intervention, five patients of stenting the second times,<br /> three patients of stenting the 3rd, missed follow up after stenting in six patients. During follow-up, stent internal<br /> migration in one patient, stent spontaneously disapeared in nine patients. Overall, the rate of treatment success<br /> 50/51 patients (98.04%).<br /> Conclusions: Endoscopic Stenting is an effective and safe measure in the treatment of bile leakage. We hope<br /> that this technique should be widely used in Vietnam in future.<br /> Key word: Bile leak, ERCP<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Rò mật là một biến chứng phức tạp, không<br /> khó về mặt chẩn đoán xác định nhưng khó về<br /> mặt chẩn đoán vị trí tổn thương, nếu xảy ra sau<br /> phẫu thuật lại càng phức tạp. Nguyên nhân rò<br /> mật thường xảy ra sau phẫu thuật can thiệp về<br /> gan và đường mật như cắt túi mật qua nội soi,<br /> cắt túi mật qua mổ mở, cắt gan và sau ghép gan,<br /> chấn thương gan…chiếm tỷ lệ 0,8%-12% tùy<br /> thuộc vào từng loại phẫu thuật(18). Các nguyên<br /> nhân ít gặp hơn như vết thương do đạn bắn(17),<br /> dao đâm, sau sinh thiết gan(15), sau áp-xe gan,…<br /> Theo kinh điển, phẫu thuật là tiêu chuẩn<br /> vàng trong điều trị rò mật. Có nhiều phương<br /> pháp chon lựa trong điều trị rò mật như nội soi,<br /> dẫn lưu qua da, mổ nội soi(18). Tuy nhiên, những<br /> năm gần đây cùng với sự phát triển của ngành<br /> nội soi, nội soi mật tụy ngược dòng không<br /> ngừng phát triển và đã trở thành phương pháp<br /> chọn lựa đầu tiên trong chẩn đoán và điều trị rò<br /> mật, phẫu thuật chỉ thực hiện khi điều trị nội soi<br /> thất bại hoặc những trường hợp tổn thương<br /> đường mật nặng thật sự cần thiết đến phẫu<br /> thuật(15,3).<br /> Nội soi điều trị rò mật bao gồm các phương<br /> pháp như dẫn lưu mũi-mật, cắt cơ vòng Oddi,<br /> đặt Stent với cắt hoặc không cắt cơ vòng Oddi.<br /> Cơ chế chung là làm giảm kháng lực đường mật,<br /> giúp mật chảy theo đường bình thường, giảm<br /> lượng mật chảy qua đường rò, tạo điều kiện cho<br /> đường rò tự lành(15). Nội soi mật tụy ngược dòng<br /> đặt stent trong điều trị rò mật được áp ở nhiều<br /> trung tâm trên thế giới, có nhiều nghiên cứu cho<br /> thấy kết quả điều trị đáng khích lệ.<br /> Ở Việt Nam, nội soi đặt stent điều trị rò mật<br /> chưa được áp dụng rộng rãi. Do vậy, chúng tôi<br /> <br /> Chuyên Đề Nội Soi Tiêu Hóa<br /> <br /> tiến hành nghiên cứu đánh giá kết quả điều trị<br /> và các tai biến, biến chứng của phương pháp này<br /> tại Bệnh viện Chợ Rẫy<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG-PHƯƠNGPHÁP NGHIÊNCỨU<br /> Đối tượng<br /> Tất cả bệnh nhân lâm sàng chẩn đoán rò mật<br /> hoặc nghi ngờ rò mật được chọn để thực hiện<br /> nội soi mật tụy ngược dòng và đặt stent trên<br /> những bệnh nhân có có rò mật được chẩn đoán<br /> qua nội soi mật tụy ngược dòng tại Bệnh viện<br /> Chợ Rẫy từ 2/2012- 11/2014. Các BN được theo<br /> dõi đến khi lâm sàng cải thiện, siêu âm bụng<br /> không còn thấy dịch, sau đó rút stent.<br /> <br /> Phương pháp<br /> Nghiên cứu hồi cứu, ghi nhận tỷ lệ thành<br /> công của thủ thuật, tỷ lệ tai biến-biến chứng.<br /> Đánh giá hiệu quả làm lành đường rò sau đặt<br /> stent.<br /> <br /> Dụng cụ<br /> Stent nhựa 7F-10F, dao cắt cơ vòng, dao kim<br /> (needle knife), ống thông (catheter), dây dẫn<br /> (guidewire), ống đẩy stent, máy soi tá tràng<br /> (máy soi nhìn nghiêng), máy nội soi dạ dày (máy<br /> soi nhìn thẳng), máy cắt đốt nội soi, thuốc cản<br /> quang, thòng lọng(snare) để rút stent.<br /> <br /> Quy trình<br /> Chuẩn bị bệnh nhân<br /> Bệnh nhân được nhịn ăn uống trước 8 giờ,<br /> điều chỉnh các rối loạn đông máu (nếu có),<br /> kháng sinh phòng ngừa thước thủ thuật, ký cam<br /> kết đồng ý làm thủ thuật.<br /> Trong khi thực hiện thủ thuật bệnh nhân<br /> được tiền mê bằng Dolargan, Hipnovel và theo<br /> dõi mạch, huyết áp, SpO2.<br /> <br /> 29<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 19 * Số 5 * 2015<br /> <br /> Các bước kỹ thuật<br /> - Dùng dao cắt cơ vòng hoặc cathter thông<br /> vào đường mật<br /> - Bơm thuốc cản quang vào đường mật xác<br /> định vị trí và mức độ rò mật<br /> - Đặt stent 7-10Fr (khi đặt stent có thể có hoặc<br /> không có cắt cơ vòng Oddi).<br /> <br /> Theo dõi và đánh giá<br /> Theo dõi bằng khám lâm sàng, siêu âm<br /> và/hoặc CT. Stent được lưu tại chỗ ít nhất 4 tuần,<br /> khi lâm sàng ổn định (dẫn lưu ngoài không còn<br /> ra dịch, siêu âm không còn dịch trong ổ bụng),<br /> sau đó nội soi rút stent bằng máy soi dạ dày.<br /> <br /> KẾT QUẢ<br /> Đặc điểm BN nghiên cứu<br /> Có 65 BN gồm 48 nam và 17 nữ. Tuổi trung<br /> bình: 41,3 tuổi (16-88). Trong đó các triệu chứng<br /> thường gặp là đau bụng 44 BN, cảm giác căng<br /> tức bụng 27 BN, chảy dịch mật ra ngoài 54 BN,<br /> sốt 6 BN. Nguyên nhân dẫn đến rò mật: chấn<br /> thương gan 15 BN (23,08%), mổ nội soi cắt túi<br /> mật 14 BN (21,5%), mổ mở cắt túi mật 6 BN<br /> (9,2%), phẫu thuật cắt gan 4 BN (6,15%), chấn<br /> thương gan và có phẫu thuật gan 22 BN<br /> (33,84%), mổ nội soi và mổ mở cắt túi mật 2 BN<br /> (3,07%) áp-xe gan 1 BN (1,5%), nguyên nhân<br /> khác 1 BN (1,5%).<br /> <br /> Kết quả<br /> Thủ thuật thông vào đường mật và chụp<br /> hình đường mật thành công là 62/65 BN<br /> (95,38%). Có 3 trường hợp thông vào đường mật<br /> thất bại, 5 trường hợp không đặt stent, 5 trường<br /> hợp phải đặt stent lần 2, 3 trường hợp đặt stent<br /> lần 3, 6 trường hợp không được theo dõi sau đặt<br /> stent, 1 trường hợp biến chứng phải phẫu thuật<br /> (1,5%). Stent di lệch có 10 BN: di lệch vào trong<br /> đường mật 1 trường hợp, 9 trường hợp stent di<br /> lệch ra ngoài ống tiêu hóa và tự thoát ra ngoài<br /> theo đường tiêu hóa. Tỷ lệ nội soi đặt stent điều<br /> trị rò mật thành công là 50/51 trường hợp (98%).<br /> <br /> 30<br /> <br /> BÀN LUẬN<br /> Nhóm nghiên cứu của chúng tôi có 65 bệnh<br /> nhân, có 3 bệnh nhân thất bại không thông vào<br /> được đường mật là do nhú vater nằm vị trí khó<br /> tiếp cận, gây khó khăn cho thao tác thông vào<br /> nhú. 5 trường hợp không đặt stent trong đó có 2<br /> BN khi chụp đường mật thấy hình ảnh cắt cụt<br /> hoàn toàn đường mật đoạn ống túi mật, thuốc<br /> cản quang không vào được các nhánh gan, cả 2<br /> BN này có cùng nguyên nhân là sau mổ nội soi<br /> cắt túi mật, có thể là do quá trình thao tác kẹp<br /> clip vào ống túi mật phẫu thuật viên kẹp nhầm<br /> vào ống mật chủ gây tình trạng cắt cụt ống mật<br /> chủ. 3 BN không thấy hình ảnh rò mật trên phim<br /> chụp qua nội soi mật tụy ngược dòng có 2 BN có<br /> nguyên nhân rò mật là do mổ nội soi cắt túi mật<br /> và 1BN rò mật gây ra do chấn thương. Rò mật<br /> không thấy được trên phim chụp qua nội soi mật<br /> tụy ngược dòng có thể do rò mật mức độ thấp,<br /> mà chúng ta bơm thuốc cản quang với áp lực<br /> thấp nên vị trí rò chưa hiện hình, để khắc phục<br /> được tình trạng này chúng ta có thể dùng bóng<br /> chẹn (balloon) khi bơm thuốc cản quang vào<br /> đường mật, bóng chèn sẽ giúp tạo được áp lực<br /> cao hơn khi bơm thuốc cản quang vào đường<br /> mật. Có thể rò mật từ những ống mật không<br /> thông với đường mật chính đó là những bất<br /> thường nhánh gan phải mà nội soi chụp mật tụy<br /> ngược dòng không phát hiện được(8). Do đó, với<br /> những trường hợp lâm sàng dẫn lưu ổ bụng ra<br /> dịch mật mà chụp đường mật qua nội soi mật<br /> tụy ngược dòng không thấy rò mật, thì nên thực<br /> hiện<br /> MRCP<br /> (Magnetic<br /> Resonance<br /> Cholangiopancreatography) để xác định chẩn<br /> đoán. Để tăng cường độ tương phản trong<br /> MRCP với việc tiêm Mangafodipir trisodium<br /> giúp làm tăng khả năng chẩn đoán rò mật, xét<br /> nghiệm này có độ nhạy 86% và độ đặc hiện là<br /> 83% trong chẩn đoán rò mật(12).<br /> Một trường hợp biến chứng cần phải can<br /> thiệp phẫu thuật là do đầu trong của stent xuyên<br /> qua mỏn cụt ống gan phải trên BN sau phẫu<br /> thuật cắt gan phải do u, biến chứng xảy ra là do<br /> stent dài (12 cm) xuyên qua mỏn cụt vào ổ bụng,<br /> <br /> Chuyên Đề Nội Soi Tiêu Hóa<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 19 * Số 5 * 2015<br /> để tránh được biến chứng này ta nên xác định<br /> chiều dài stent cần thiết trước khi đặt, có thể đặt<br /> stent ngắn hơn không cần thiết phải đặt đầu<br /> trong stent đến vị trí rò.<br /> Trong nhóm nghiên cứu có 5 BN phải thay<br /> stent lần 2 và 3BN phải thay stent lần thứ 3. Các<br /> trường hợp này sau khi theo dõi 2-3 tháng thấy<br /> tình trạng lâm sàng không cải thiện hoàn toàn,<br /> chúng tôi chủ động cho bệnh nhân nhập viện và<br /> thay stent mới trước khi stent có nguy cơ tắc, vì<br /> thời gian dẫn lưu trung bình của stent nhựa<br /> khoảng 3 tháng. Cả 8 BN thay stent này đều cho<br /> kết quả điều trị tốt.<br /> Trong nhóm nghiên cứu có 6 trường hợp<br /> không được theo dõi sau khi đặt stent do nhiều<br /> lý do khách quan như BN ở xa không có điều<br /> kiện tái khám tại Bệnh viện Chợ Rẫy, chúng tôi<br /> không liên lạc được với bệnh nhân… Chính điều<br /> này làm khó khăn trong việc theo dõi bệnh và<br /> lấy số liệu trong nghiên cứu.<br /> Có nhiều kỹ thuật nội soi được sử dụng<br /> trong điều trị rò mật bao gồm: Cắt vòng Oddi<br /> đơn thuần, đặt Stent kết hợp với cắt hoặc không<br /> cắt cơ vòng Oddi, và dẫn lưu mũi-mật kết hợp<br /> với cắt hoặc không cắt cơ vòng Oddi. Những<br /> phương pháp này điều có cơ chế chung là làm<br /> giảm kháng lực đường mật, giúp mật chảy theo<br /> đường bình thường, giảm lượng mật chảy qua<br /> đường rò, tạo điều kiện cho đường rò tự lành(15).<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Các công trình nghiên cứu về điều trị rò mật<br /> bằng nội soi tập trung vào hai phương pháp: cắt<br /> cơ vòng và đặt stent (có hay không cắt cơ<br /> vòng)(6,10).Cả hai phương pháp cắt cơ vòng và đặt<br /> stent đều cho thấy có hiệu quả cao. Nội soi mật<br /> tụy ngươc dòng cắt cơ vòng Oddi đơn thuần có<br /> hiệu quả 88% trong điều trị rò mật sau phẫu<br /> thuật(10). Thuận lợi của cắt cơ vòng đơn thuần<br /> trong điều trị rò mật là bệnh nhân chỉ trải qua 1<br /> lần nội soi. Tuy nhiên, một nghiên cứu của<br /> Marks và cộng sự(11) thực hiện trên mô hình chó<br /> cho thấy thời gian bít lỗ rò ngắn hơn có ý nghĩa<br /> trong nhóm điều trị với đặt stent so với nhóm<br /> điều trị cắt cơ vòng đơn thuần. Nghiên cứu hồi<br /> cứu trên người của John Kaffes và cộng sự(7)<br /> cũng đề nghị rằng việc đặt stent điều trị rò mật<br /> sau phẫu thuật cắt túi mật tốt hơn so với cắt cơ<br /> vòng đơn thuần. Do vậy, cắt cơ vòng đơn thuần<br /> không đươc xem là phương pháp chọn lưu đầu<br /> tiên trong điều trị rò mật ở nhiều trung tâm.<br /> Dẫn lưu mũi-mật và đặt stent nhựa đường<br /> mật có hiệu quả trên 85% trong trường hợp rò<br /> mật. Dẫn lưu mũi mật thường chỉ đặt một lần,<br /> không cần lặp lại thủ thuật nội soi khi rút dẫn<br /> lưu. Tuy vậy, ống dẫn lưu sẽ làm bệnh nhân khó<br /> chịu và dễ di lệch khi bệnh nhân thay đổi tư thế.<br /> Đặt stent đường mật dường như trở thành<br /> phương pháp nội soi điều trị tại nhiều trung tâm.<br /> <br /> So sánh với kết quả của một số nghiên cứu khác trên thế giới:<br /> Naresh<br /> Gurpal S.<br /> Virendra<br /> Shahriyar<br /> Sammy<br /> (1)<br /> (14)<br /> (16)<br /> (4)<br /> (13)<br /> Agarwal<br /> Sandha<br /> Singh<br /> Ghazanfar<br /> Saab<br /> Năm<br /> 2006<br /> 2004<br /> 2010<br /> 2012<br /> 2000<br /> Số BN<br /> 90<br /> 207<br /> 85<br /> 97<br /> 69<br /> Thành công<br /> 100%<br /> 100%<br /> 100% (85/85) 94,8% (92/97) 96% (66/69)<br /> thủ thuật<br /> (90/90)<br /> (207/207)<br /> NS điều trị<br /> 100%<br /> 98,04% 100% (53/53) 87,8% (36/41) 91,3% (63/69)<br /> thành công<br /> (72/72)<br /> (200/204)<br /> Biến chứng<br /> 0%<br /> 1,5% (3/204) 4,7% (4/85)<br /> 0%<br /> 1,45% (1/69)<br /> Tử vong<br /> 0%<br /> 0%<br /> 0%<br /> 0%<br /> 1,45%<br /> Tác giả<br /> <br /> Tỷ lệ thành công và biến chứng của chúng<br /> tôi cũng tương đương với các báo cáo được tham<br /> khảo. Nội soi đặt stent là biện pháp được lựa<br /> chọn hàng đầu trong điều trị rò mật. Đây là một<br /> thủ thuật đơn giản, hiệu quả và an toàn. Đầu tư<br /> <br /> Chuyên Đề Nội Soi Tiêu Hóa<br /> <br /> Ayman M. Kook Hyun<br /> BVCR<br /> (5)<br /> (9)<br /> Hassanien<br /> Kim<br /> 2008<br /> 2014<br /> 2015<br /> 31<br /> 32<br /> 65<br /> 100% (31/31)<br /> 100%<br /> 95,38%<br /> (32/32)<br /> (62/65)<br /> 93,5% (29/31)<br /> 93,8%<br /> 98,04%<br /> (30/32)<br /> (50/51)<br /> 9,6% (3/31) 6,25% (2/32) 2% (1/51)<br /> 0%<br /> 0%<br /> 0%<br /> <br /> ban đầu thấp, chi phí thủ thuật thấp do các dụng<br /> cụ có thể dùng lại được như dây dẫn, dao cắt cơ<br /> vòng, ống đẩy stent … Thủ thuật này có thể thực<br /> hiện ngay ở tuyến tỉnh, nhưng có sự phối hợp<br /> chặt chẽ với ngoại khoa.<br /> <br /> 31<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 19 * Số 5 * 2015<br /> <br /> KẾT LUẬN<br /> Với mục tiêu là đánh giá kết quả điều trị và<br /> các tai biến-biến chứng của phương pháp nội soi<br /> đặt stent trong điều trị rò mật. Qua nghiên cứu<br /> trên 65 BN, tỷ lệ thành công của thủ thuật là<br /> 95,38%, tỷ lệ biến chứng là 2%, tỷ lệ điều trị<br /> thành công là 98,04%. Do vậy, nội soi đặt stent<br /> trong điều trị rò mật là một phương pháp ít xâm<br /> lấn, hiệu quả và an toàn. Trên cơ sở các nghiên<br /> cứu đã công bố và qua một loạt trường hợp rò<br /> mật được điều trị thành công, chúng tôi xin giới<br /> thiệu một hướng điều trị mới về rò mật, hy vọng<br /> trong tương lai kỹ thuật này sẽ được áp dụng<br /> rộng rãi ở Việt Nam.<br /> <br /> 8.<br /> <br /> 9.<br /> <br /> 10.<br /> <br /> 11.<br /> <br /> 12.<br /> <br /> 13.<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1.<br /> <br /> 2.<br /> <br /> 3.<br /> <br /> 4.<br /> <br /> 5.<br /> <br /> 6.<br /> <br /> 7.<br /> <br /> 32<br /> <br /> Agarwal N, Sharma BC, Garg S, Kumar R and Sarin SK.<br /> (2006). Endoscopic management of postoperative bile leaks.<br /> Hepatobiliary Pancreat Dis Int , 5: 273-277.<br /> Bridges A, Wilcox CM, Varadarajulu S, (2007). Endoscopic<br /> management of traumatic bile leaks. Gastrointest Endosc , 65:<br /> 1081-1085.<br /> Chen XP, Peng SY, Peng CH, Liu YB, Shi LB, Jiang XC, Shen<br /> HW, Xu YL, Fang SB, Rui J, Xia XH, Zhao GH (2002). A tenyear study on non-surgical treatment of postoperative bile<br /> leakage. World J Gastroenterol , 8 (5): 937-942.<br /> Ghazanfar S, Qureshi S, Leghari A, Taj MA, Niaz SK,<br /> Quraishy MS (2012). Endoscopic management of post<br /> operative bile duct injuries. J Pak Med Assoc , 62 (3): 257-262.<br /> Hassanien AM (2003). Endoscopic Management Of biliary<br /> leak after cholecystectomy. An initial study. Egyptian Journal of<br /> Surgery , 22 (4): 336-342<br /> Huang CS, Lichtenstein DR (2005). Postcholecystectomy bile<br /> leak: what is the optimal treatment? Gastrointestinal Endoscopy ,<br /> 61 (2): 276-278.<br /> Kaffes AJ, Hourigan L, De Luca N, Byth K, Williams SJ,<br /> Bourke MJ (2005). Impact of endoscopic intervention in 100<br /> patients with suspected postcholecystectomy bile leak.<br /> Gastrointest Endosc. , 61: 269-275.<br /> <br /> 14.<br /> <br /> 15.<br /> <br /> 16.<br /> <br /> 17.<br /> <br /> 18.<br /> <br /> Kalayci C, Aisen A, Canal D, Fogel EL, Sherman S, Wiebke E,<br /> Stockberger S, Lehman GA (2000). Magnetic resonance<br /> cholangiopancreatography documents bile leak site after<br /> cholecystectomy in patients with aberrant right hepatic duct<br /> where ERCP fails. Gastrointestinal endosc , 52 (2): 277-281.<br /> Kim KH and Kim TN. (2014). Endoscopic Management of Bile<br /> Leakage after Cholecystectomy: A Single-Center Experience<br /> for 12 Years. Clin Endosc. , 47: 248-253.<br /> Llach J , Bordas JM, Elizalde JI, Enrico C, Ginès A, Pellisé M,<br /> Mondelo F, Piqué JM. (2002). Sphincterotomy in the treatment<br /> of biliary leakage (abstract). Hepatogastroenterology , 49 (48):<br /> 1496-1498.<br /> Marks JM, Ponsky JL, Shillingstad RB, Singh J. (1998). Biliary<br /> stenting is more effective than sphincterotomy in the<br /> resolution of biliary leaks. Surg Endosc. , 12: 327–330.<br /> Pilleul F, Billaud Y, Gautier G, Monneuse O, Crombe´Ternamian A, Fouque P, Valette PJ, (2004). Mangafodipirenhanced magnetic resonance cholangiography for the<br /> diagnosis of bile duct leaks. Gastrointest Endosc , 59: 818-822.<br /> Saab S, Martin P, Soliman GY, Machicado GA, Saab S, Martin<br /> P, Soliman GY, Machicado GA, Ghobrial RM, Busuttil RW,<br /> and Bedford RA. (2000). Endoscopic Management of Biliary<br /> Leaks After T-Tube Removal in Liver Transplant Recipients:<br /> Nasobiliary Drainage Versus Biliary Stenting. Liver<br /> Transplantation , 6 (5): 627-632.<br /> Sandha GS, Bourke MJ, Haber GB, Kortan PP (2004).<br /> Endoscopic therapy for bile leak based on a new classification:<br /> results in 207 patients. Gastrointest Endosc. , 60: 567-574.<br /> Shah JN (2007). Endoscopic treatment of bile leaks: current<br /> standards and recent innovations. Gastrointestinal Endoscopy ,<br /> 65 (7): 1069-1072.<br /> Singh V, Singh G, Verma GR and Gupta R. (2010). Endoscopic<br /> management of postcholecystectomy biliary leakage.<br /> Hepatobiliary Pancreat Dis Int. , 9: 409-413.<br /> Spinn MP, Adler DG. (2006). Successful endoscopic therapy of<br /> intrahepatic bile leaks following hepatic gunshot injury.<br /> Endoscopy , 38: 859.<br /> Zhang JM, Shen W and Zheng ZD. (2005). Pathogenesis and<br /> treatment postoperative bile leakage: report of 38 cases.<br /> Hepatobiliary Pancreat Dis Int. , 4: 441-444.<br /> <br /> Ngày nhận bài báo:<br /> <br /> 30/8/2015<br /> <br /> Ngày phản biện nhận xét bài báo:<br /> <br /> 07/9/2015<br /> <br /> Ngày bài báo được đăng:<br /> <br /> 02/10/2015<br /> <br /> Chuyên Đề Nội Soi Tiêu Hóa<br /> <br />