SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
§æi míi ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y bé m«n hãa häc nh»m tõng b−íc
n©ng cao chÊt l−îng häc tËp bé m«n hãa häc trong tr−êng THCS
1
PhÇn I
§Æt vÊn ®Ò
I. Néi dung ®Ò tµi s¸ng kiÕn kinh nghiÖm.
Hãa häc lµ mét bé m«n khoa häc cã tõ l©u ®êi, c¸c nhµ hãa häc ®· nghiªn cøu vµ
t×m tßi ra c¸c chÊt, nghiªn cøu c¸c tÝnh chÊt vËt lý, c¸c tÝnh chÊt hãa häc, c¸c hiÖn t−îng
vËt lý, hãa häc, c¸c hiÖn t−îng th−êng s¶y ra trong tù nhiªn vµ gi¶i thÝch t¹i sao l¹i nh−
vËy!
M«n hãa häc lµ bé m«n khoa häc g¾n liÒn víi tù nhiªn, ®i cïng ®êi sèng cña con
ng−êi. ViÖc häc tèt bé m«n hãa häc trong nhµ tr−êng sÏ gióp häc sinh hiÓu ®−îc râ vÒ
cuéc sèng, nh÷ng biÕn ®æi vËt chÊt trong cuéc sèng hµng ngµy. Tõ nh÷ng hiÓu biÕt nµy
gi¸o dôc cho häc sinh ý thøc b¶o vÖ tµi nguyªn thiªn nhiªn rÊt h¹n chÕ cña Tæ quèc, ®ång
thêi biÕt lµm nh÷ng viÖc b¶o vÖ m«i tr−êng sèng tr−íc nh÷ng hiÓm häa vÒ m«i tr−êng do
con ng−êi g©y ra trong thêi kú c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa, nh»m t¹o dùng mét cuéc
sèng ngµy cµng tèt ®Ñp h¬n.
M«n hãa häc trang bÞ cho häc sinh nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n, tèi thiÓu ®Ó häc sinh
khái bì ngì trong c¸c t×nh huèng gÆp ph¶i trong tù nhiªn, trong cuéc sèng. Tõ ®ã lý gi¶i
®−îc c¸c hiÖn t−îng kú bÝ, bµi trõ mª tÝn dÞ ®oan.
M«n hãa häc lµ bé m«n khoa häc nghiªn cøu vÒ chÊt, sù biÕn ®æi vÒ chÊt- nh÷ng
biÕn ®æi vËt chÊt trong tù nhiªn. Ngµy nay c¸c n−íc trªn thÕ giíi, viÖc gi¶ng d¹y bé m«n
hãa häc rÊt ®−îc coi träng. M«n hãa häc ®−îc ®Çu t− trang bÞ c¸c thiÕt bÞ d¹y häc ®Çy ®ñ,
hiÖn ®¹i, con ng−êi ®−îc bè trÝ phô tr¸ch phßng thiÕt bÞ (®ñ biªn chÕ), phï hîp víi môc
tiªu, yªu cÇu gi¶ng d¹y bé m«n, phï hîp cÊp häc, bËc häc, ®ång thêi ®éi ngò gi¸o viªn
®−îc chuÈn hãa, ®−îc cËp nhËt th«ng tin ®Çy ®ñ, kÞp thêi. Trong thùc tÕ gi¶ng d¹y, víi
n¨ng lùc cô thÓ cña tõng gi¸o viªn, kü n¨ng sö dông c¸c ph−¬ng ph¸p, ph−¬ng tiÖn d¹y
häc, ®Æc biÖt lµ c¸c thao t¸c thùc hiÖn kü thuËt thùc hµnh trong tõng bµi cô thÓ: thÝ nghiÖm
chøng minh, thÝ nghiÖm biÓu diÔn, thÝ nghiÖm thùc hµnh,...chÝnh nhê nh÷ng thao t¸c kü
n¨ng thùc hiÖn ®ã ®· gióp cho häc sinh n¾m ch¾c kiÕn thøc lý thuyÕt mét c¸ch chñ ®éng,
s¸ng t¹o vµ høng thó. §ã chÝnh lµ b¶n s¾c riªng cña tõng thÇy c« gi¸o, tùu chung l¹i lµ
gióp cho häc sinh n¾m kiÕn thøc nhanh nhÊt, s©u s¾c nhÊt, chñ ®éng nhÊt. Bé m«n hãa
häc lµ bé m«n ®−îc coi lµ bé m«n khã ®èi víi häc sinh, nh−ng nÕu t¹o cho häc sinh høng
thó khi häc bµi trªn líp ...th× viÖc häc m«n hãa häc l¹i trë nªn nhÑ nhµng b»ng c¸ch cho
häc sinh n¾m ch¾c c¸c kiÕn thøc c¬ b¶n, s¸t víi thùc tÕ ®êi sèng, s¶n xuÊt, ®¸p øng ®−îc
c¸c yªu cÇu c¬ b¶n cña nhu cÇu lao ®éng s¶n xuÊt vµ tiÕp tôc häc lªn cao cña häc sinh. V×
vËy ng−êi gi¸o viªn ®ãng mét vai trß cùc kú quan träng trong chÊt l−îng gi¶ng d¹y nãi
chung, trong gi¶ng d¹y bé m«n hãa häc nãi riªng. Tõ thùc tÕ gi¶ng d¹y bé m«n hãa häc
trong nh÷ng n¨m thay s¸ch hãa häc ë bËc häc THCS t«i m¹nh d¹n trao ®æi víi ®ång chÝ,
®ång nghiÖp mét sè kinh nghiÖm nh»m n©ng cao chÊt l−îng häc tËp bé m«n hãa häc
trong tr−êng THCS . S¸ng kiÕn kinh nghiÖm cã tªn: “ §æi míi ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y
bé m«n hãa häc nh»m tõng b−íc n©ng cao chÊt l−îng häc tËp bé m«n hãa häc trong
tr−êng THCS”. KÝnh mong cã sù trao ®æi, ®ãng gãp ý kiÕn cña ®ång chÝ, ®ång nghiÖp ®Ó
n©ng cao chÊt l−îng gi¶ng d¹y nãi chung vµ chÊt l−îng gi¶ng d¹y bé m«n hãa häc nãi
riªng, t«i xin tr©n träng c¶m ¬n!
2
II-C¬ së lý luËn:
C¨n cø vµo môc tiªu gi¶ng d¹y bé m«n hãa häc ë tr−êng THCS theo ch−¬ng tr×nh
SGK míi ®ã lµ:
1. VÒ kiÕn thøc.
* Häc sinh cã mét hÖ thèng kiÕn thøc phæ th«ng, c¬ b¶n, ban ®Çu vÒ hãa häc bao
gåm:
1.1 HÖ thèng kh¸i niÖm hãa häc c¬ b¶n.
1.2 C¸c kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ mét sè hîp chÊt v« c¬, h÷u c¬ quan träng.
* Häc sinh cã ®−îc mét sè kiÕn thøc c¬ b¶n, kü thuËt tæng hîp vÒ nguyªn liÖu, s¶n
phÈm, qu¸ tr×nh hãa häc, thiÕt bÞ s¶n xuÊt hãa häc vµ b¶o vÖ m«i tr−êng.
2. VÒ kü n¨ng.
* Häc sinh cã ®−îc mét sè kü n¨ng phæ th«ng, c¬ b¶n, thãi quen lµm viÖc khoa häc
®ã lµ:
2.1 Kü n¨ng c¬ b¶n, tèi thiÓu lµm viÖc víi hãa chÊt, víi dông cô thÝ nghiÖm.
2.2 BiÕt c¸ch lµm viÖc khoa häc, biÕt tæ chøc ho¹t ®éng ®Ó chiÕm lÜnh khoa häc, kü
thuËt.
2.3 Cã kü n¨ng gi¶i c¸c bµi tËp ®Þnh tÝnh, ®Þnh l−îng.
2.4 BiÕt vËn dông kiÕn thøc.
3. VÒ th¸i ®é, t×nh c¶m.
3.1 Gi¸o dôc häc sinh lßng say mª bé m«n hãa häc.
3.2 Häc sinh cã niÒm tin vÒ sù tån t¹i vµ sù biÕn ®æi vËt chÊt, ®¶ ph¸ sù mª tÝn dÞ
®oan, thÊy ®−îc søc m¹nh cña tri thøc con ng−êi, ®ã chÝnh lµ søc m¹nh tiÒm tµng cña con
ng−êi.
3.3 Häc sinh cã ý thøc tuyªn truyÒn, vËn dông nh÷ng tiÕn bé khoa häc trong ®êi sèng
hµng ngµy.
3.4 Häc sinh cã nh÷ng phÈm chÊt, th¸i ®é cÇn thiÕt trong cuéc sèng.
III- C¬ së thùc tÕ.
Trªn c¬ së môc tiªu cô thÓ cña bé m«n hãa häc cÊp THCS ®· x¸c ®Þnh ë trªn, kÕt hîp
t×nh h×nh thùc tÕ gi¶ng d¹y bé m«n hãa häc cÊp THCS trong giai ®o¹n c¶i c¸ch ch−¬ng
tr×nh vµ thay s¸ch giaã khoa, cïng víi thùc tÕ gi¶ng d¹y ë c¬ së tr−êng häc, c¸c ®iÒu kiÖn
thiÕt yÕu phôc vô c«ng t¸c gi¶ng d¹y (C¬ së vËt chÊt, trang thiÕt bÞ, ®å dïng d¹y häc,...)
vµ tr×nh ®é d©n trÝ cña ®Þa ph−¬ng tr−êng ®ãng, ®ßi hái ng−êi gi¸o viªn gi¶ng d¹y ph¶i
linh ho¹t, s¸ng t¹o, chñ ®éng, kÕt phèi hîp hµi hßa gi÷a c¸c nhãm ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y
®Ó hoµn thµnh bµi gi¶ng mét c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt.
3
PhÇn II
Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò
I- §èi t−îng vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu.
* Tæ chøc tiÕn hµnh ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu trªn c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn, ®Æc
biÖt lµ trong qu¸ tr×nh thùc tÕ gi¶ng d¹y bé m«n hãa häc trong tr−êng THCS nh÷ng n¨m
®æi míi ch−¬ng tr×nh vµ thay s¸ch gi¸o khoa.
II- Qu¸ tr×nh thùc hiÖn néi dung.
Qua qu¸ tr×nh nghiªn cøu SGK, tµi liÖu tham kh¶o, SGV, s¸ch båi d−ìng th−êng
xuyªn chu kú III, t¹p chÝ gi¸o dôc THCS,...t«i nhËn thÊy vÊn ®Ò ®æi míi ph−¬ng ph¸p d¹y
häc nh»m ®¸p øng nhu cÇu ng−êi häc, ®¸p øng c¸c kiÐn thøc cña ch−¬ng tr×nh, vÊn ®Ò ®æi
míi ph−¬ng ph¸p d¹y häc lµ mét vÊn ®Ò cÊp b¸ch mang tÝnh sèng cßn quyÕt ®Þnh hiÖu
qu¶ gi¶ng d¹y cña gi¸o dôc nãi chung, cña bé m«n hãa häc nãi riªng, ®¸p øng qu¸ tr×nh
héi nhËp toµn diÖn cña ViÖt Nam víi nÒn kinh tÕ quèc tÕ, nh»m ®Èy nhanh c«ng cuéc x©y
dùng ®Êt n−íc giµu ®Ñp s¸nh vai víi c¸c c−êng quèc n¨m ch©u.
1. §Þnh h−íng ®æi míi ph−¬ng ph¸p d¹y häc bé m«n hãa häc ë tr−êng THCS.
1.1 §æi míi ho¹t ®éng cña gi¸o viªn.
D¹y häc theo h−íng tÝch cùc hãa ng−êi häc lµ qu¸ tr×nh gi¸o viªn thiÕt kÕ tæ chøc
®iÒu khiÓn c¸c ho¹t ®éng cña häc sinh theo môc tiªu cô thÓ.
1.2 §æi míi ho¹t ®éng häc tËp cña häc sinh.
D¹y häc theo h−íng tÝch cùc lµ qu¸ tr×nh häc sinh tù nhËn thøc, tù kh¸m ph¸, tù t×m
tßi c¸c tri thøc hãa häc mét c¸ch chñ ®éng, tÝch cùc lµ qu¸ tr×nh tù ph¸t hiÖn vµ gi¶i quyÕt
c¸c vÊn ®Ò th«ng qua c¸c ho¹t ®éng cña häc sinh.
1.3 §æi míi c¸c h×nh thøc tæ chøc d¹y häc.
Khi ®æi míi ph−¬ng ph¸p d¹y häc, h×nh thøc tæ chøc líp häc còng ph¶i ®a d¹ng
hãa, phong phó h¬n cho phï hîp víi viÑc t×m tßi c¸ nh©n, ho¹t ®éng nhãm vµ ho¹t ®éng
toµn líp.
Sö dông tæng hîp, linh ho¹t c¸c ph−¬ng ph¸p d¹y häc theo ®Æc thï bé m«n víi c¸ch
thøc thiÕt kÕ tæ chøc ho¹t déng d¹y vµ häc.
Sö dông mét c¸ch hîp lý, tæng hîp, c¸c ph−¬ng ph¸p d¹y häc truyÒn thèng theo h−íng
tÝch cùc.
KÕt hîp mét sè c¸ch thøc thiÕt kÕ, tæ chøc ho¹t ®éng häc tËp cña häc sinh nh»m
ph¸t huy cao ®é tÝnh tÝch cùc chñ ®éng tù gi¸c cña häc sinh trong häc tËp bé m«n.
1.4 §æi míi ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp cña häc sinh.
* Chó ý ®Õn môc tiªu cÇn ®¸nh gi¸.
* Chó ý ®Õn néi dung ®¸nh gi¸: Kü n¨ng thùc hµnh, kü n¨ng nghiªn cøu, kü n¨ng t−
duy, kü n¨ng viÕt CTHH,...
* Dïng ®a d¹ng c¸c ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ kh¸c nhau: Gi¸o viªn ®¸nh gi¸, häc
sinh tù ®¸nh gi¸, häc sinh ®¸nh gi¸ lÉn nhau,...
* Dïng nhiÒu lo¹i h×nh ®¸nh gi¸: Bµi tËp tù luËn, bµi tËp tr¾c nghiÖm kÕt qu¶, bµi
tËp lý thuyÕt ®Þnh l−îng, ®Þnh tÝnh, bµi tËp thùc nghiÖm, bµi tËp cã kªnh h×nh, kªnh ch÷, ...
4
2. VËn dông cô thÓ viÖc ®æi míi ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y d¹y häc tÝch cùc vµo
m«n hãa häc ë tr−êng THCS.
A. Sö dông tèt c¸c thÝ nghiÖm hãa häc ®Ó gi¶ng d¹y tÝch cùc:
+ §©y lµ ph−¬ng ph¸p ®Æc thï cña bé m«n, mét bé m«n khoa häc thùc nghiÖm. §Ó
giê häc thùc sù cã hiÖu qu¶ ta cÇn triÖt ®Ó tËn dông c¸c dông cô, hãa chÊt hiÖn cã trong
phßng thÝ nghiÖm cã thÓ thÓ hiÖn qua c¸c c¸ch sau:
* ThÝ nghiÖm ®Ó lµm xuÊt hiÖn vÊn ®Ò.
* ThÝ nghiÖm ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®Æt ra: ThÝ nghiÖm nghiªn cøu, thÝ nghiÖm ®èi
chøng, thÝ nghiÖm kiÓm tra gi¶ thuyÕt hay dù ®o¸n,...
* ThÝ nghiÖm chøng minh mét vÊn ®Ò ®· ®−îc kh¼ng ®Þnh.
* ThÝ nghiÖm thùc hµnh: Cñng cè lý thuyÕt, rÌn luyÖn kü n¨ng thùc hµnh.
* ThÝ nghiÖm trong bµi tËp thùc nghiÖm: Gi¶i c¸c bµi tËp b»ng ph−¬ng ph¸p thùc
nghiÖm hãa häc.
+ Sö dông thÝ nghiÖm ®Ó d¹y häc tÝch cùc cã c¸c møc ®é kh¸c nhau, song cÇn chó ý
cho phï hîp thÓ hiÖn ë bèn møc ®é kh¸c nhau:
* Møc ®é 1. RÊt tÝch cùc.
C¸c nhãm häc sinh thùc hiÖn thÝ nghiÖm, quan s¸t hiÖn t−îng, gi¶i thÝch, nhËn biÐt
s¶n phÈm, vµ viÕt PTHH. Tõ ®ã häc sinh rót ra nhËn xÐt vÒ tÝnh chÊt hãa häc, quy t¾c,
®Þnh luËt...
* Møc ®é 2. TÝch cùc.
C¸c nhãm häc sinh quan s¸t thÝ nghiÖm biÓu diÔn cña gi¸o viªn vµ häc sinh m« t¶
hiÖn t−îng, gi¶i thÝch nhËn biÕt s¶n phÈm, vµ viÕt PTP¦. Tõ ®ã häc sinh rót ra nhËn vÒ
tÝnh chÊt hãa häc, quy t¾c, ®Þnh luËt...
* Møc ®é 3. T−¬ng ®èi tÝch cùc.
C¸c nhãm häc sinh lµm thÝ nghiÖm ®Ó chøng minh cho mét tÝnh chÊt, quy t¾c, ®Þnh
luËt hoÆc kiÕn thøc ®· biªt.
* Møc ®é 4. Ýt tÝch cùc.
Häc sinh quan s¸t thÝ nghiÖm do gi¸o viªn biÓu diÔn, chøng minh cho mét tÝnh
ch©t, mét quy t¾c, ®Þnh luËt hoÆc ®iÒu ®· biÕt.
B. Sö dông c¸c ph−¬ng tiÖn hiÖn cã cña nhµ tr−êng ®Ó d¹y häc tÝch cùc n©ng cao
chÊt l−îng gi¶ng d¹y.
+ Sö dông m« h×nh h×nh vÏ, s¬ ®å, nh− lµ nguån kiÕn thøc ®Ó häc sinh khai th¸c
th«ng tin míi. C¸c ph−¬ng tiÖn nµy ®−îc sö dông hÇu hÕt trong c¸c lo¹i bµi häc.
+ Sö dông m¸y chiÕu, b¶n trong, gi¸o ¸n ®iÖn tö,... ®−îc dïng mét c¸ch nhanh
chãng hiÖu qu¶, tiÕt kiÖm thêi gian ®¶m b¶o tÝnh trùc quan sinh ®éng nh−:
. Nªu c©u hái vµ bµi tËp trong tiÕt häc:
. Nªu h−íng dÉn cho häc sinh lµm thÝ nghiÖm hoÆc nh÷ng yªu cÇu cña gi¸o viªn
®èi víi häc sinh.
. Tr×nh diÔn bµi lµm cña häc sinh.
. Nh÷ng néi dung cÇn chèt l¹i trong bµi häc, phÇn häc.
