Có hay không động cơ vĩnh
cửu?
Một số nhà phát minh nghiệp dư thường cố công đi tìm
thứ động cơ vĩnh cửu, và đồ án của họ quy về một điều
như sau: nối động cơ điện với dynamo bằng dây cua
roa, rồi lấy dây điện nối từ dynamo tới động cơ....
Nếu làm cho dynamo chuyển động trước thì điện do nó sản
xuất ra sẽ truyền tới động cơ điện và làm cho động cơ điện
chuyển động, thế nhưng năng lượng do động cơ điện sản
xuất ra sẽ qua dây cua roa truyền tới trục của dynamo làm
cho dynamo chuyển động. Thế là, nhà phát minh cho rằng
hai cái máy đó sẽ vận chuyển lẫn nhau, và chuyển động cứ
tiếp tục mãi mãi, cho đến khi cả hai máy đều mòn mới thôi.
Với các nhà phát minh thì ý nghĩ đó quả rất hấp dẫn, nhưng
thực tế cho thấy rõ ràng trong điều kiện ấy, cả hai máy đều
không làm việc được.
Hãy cứ cho rằng hiệu suất của mỗi máy đều là 100% đi
nữa, chúng ta cũng chỉ có thể làm cho chúng chuyển động
vĩnh viễn theo phương pháp nói trên trong điều kiện hoàn
toàn không có ma sát. Hai cái máy nối với nhau như trên
(theo ngôn ngữ của các kỹ sư thì gọi là "máy liên hợp") về
thực chất là một cái máy, phải tự mình làm cho mình
chuyển động. Trong trường hợp không có ma sát, máy liên
hợp có thể chuyển động vĩnh viễn được giống như bất kỳ
một ròng rọc nào đó, nhưng sự chuyển động này chẳng có
ích lợi gì hết: bởi vì, hễ bạn bắt loại "động cơ" này thực
hiện một công bên ngoài là lập tức nó dừng lại ngay. Cho
nên, ở đây chỉ có thể nói đến "chuyển động vĩnh cửu" chứ
không có "động cơ vĩnh cửu". Còn khi có ma sát thì máy
liên hợp hoàn toàn không chuyển động được.
Điều kỳ lạ là, những người bị lôi cuốn vào ý nghĩ đó lại
không nghĩ tới việc thực hiện ý nghĩ theo một cách đơn
giản hơn: nối hai ròng rọc nào đó với nhau bằng dây cua
roa rồi quay một ròng rọc. Dựa theo logic của việc nối các
máy móc vừa nói ở trên, chúng ta cũng cần hy vọng rằng
ròng rọc thứ nhất làm quay ròng rọc thứ hai, rồi cái thứ hai
sẽ lại làm quay cái thứ nhất. Cũng có thể dùng một ròng rọc
thôi: khi ta quay nó thì phần bên phải sẽ làm quay phần bên
trái của nó, rồi sự chuyển động của phần bên trái sẽ lại duy
trì chuyển động của phần bên phải... Sự vô nghĩa trong hai
trường hợp sau này quá rõ rệt, nên chẳng ai thích những đồ
án tương tự như thế. Xét cho cùng, cả ba "động cơ vĩnh
cửu" ở trên đều xuất phát từ cùng một ý nghĩ sai lầm.