Động thái kinh tế xã hội ở đồng bằng sông Cửu Long trong thập niên cuối thế kỷ XX - Phan Xuân Biên

X· héi häc sè 3 (75), 2001 3<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> §éng th¸i kinh tÕ-x· héi<br /> ë ®ång b»ng s«ng cöu long<br /> trong thËp niªn cuèi thÕ kû XX<br /> <br /> Phan Xu©n Biªn<br /> <br /> <br /> <br /> ThËp kû cuèi cïng cña thÕ kû XX, thËp kû thùc hiÖn ®−êng lèi ®æi míi, ViÖt<br /> Nam ®· thu ®−îc nh÷ng thµnh tùu v−ît bËc vÒ n«ng nghiÖp, ®Æc biÖt lµ vÒ s¶n xuÊt<br /> l−¬ng thùc, xuÊt khÈu lóa g¹o. Lµm nªn thµnh tùu kú tÝch Êy lµ c«ng søc cña c¶<br /> n−íc, trong ®ã ®ång b»ng s«ng Cöu Long ®ãng vai trß quan träng nhÊt.<br /> ThËt vËy, víi diÖn tÝch 39.600 km2 (chiÕm 12% diÖn tÝch c¶ n−íc), d©n sè n¨m<br /> 1999 lµ 16,13 triÖu ng−êi (21,1% d©n sè c¶ n−íc), ®ång b»ng s«ng Cöu Long lµ vïng<br /> n«ng nghiÖp hµng hãa lín nhÊt ViÖt Nam tõ x−a ®Õn nay. GDP n«ng-l©m-thñy s¶n<br /> vïng ®ång b»ng s«ng Cöu Long chiÕm 46% GDP n«ng-l©m-thñy s¶n c¶ n−íc; s¶n<br /> l−îng lóa chiÕm 51-53%, xuÊt khÈu g¹o chiÕm kho¶ng 80% (1999), gi¸ trÞ s¶n l−îng<br /> thñy s¶n cña vïng chiÕm kho¶ng 60%, xuÊt khÈu thñy s¶n c¶ n−íc. §ã lµ kÕt qu¶<br /> cña mét qu¸ tr×nh vËn ®éng s«i næi d−íi sù t¸c ®éng cña nhiÒu yÕu tè theo nhiÒu<br /> chiÒu kÝch kh¸c nhau trong h¬n mét thËp kû qua.<br /> 1. Trong thËp kû 90 cña thÕ kû XX, Nhµ n−íc ViÖt Nam ®· thùc thi nhiÒu<br /> chñ tr−¬ng ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi nãi chung, trong ®ã cã nhiÒu chñ tr−¬ng<br /> ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ®ång b»ng s«ng Cöu Long, ®Æc biÖt lµ lÜnh vùc n«ng<br /> nghiÖp vµ n«ng th«n. C¸c chñ tr−¬ng chÝnh s¸ch nµy ®Ò cËp ®Õn nhiÒu lÜnh vùc víi<br /> nh÷ng môc tiªu chÝnh lµ nh»m thùc hiÖn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, c¬ cÊu c©y<br /> trång; x©y dùng c¸c c«ng tr×nh thñy lîi, ng¨n tho¸t lò, ng¨n mÆn; x©y dùng c¬ së<br /> h¹ tÇng, ph¸t triÓn m¹ng l−íi giao th«ng, thùc hiÖn c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa<br /> n«ng th«n; tËp trung søc lùc ®Ó khai th¸c tiÒm n¨ng vïng §ång Th¸p M−êi, Tø gi¸c<br /> Long Xuyªn, T©y s«ng HËu, b¸n ®¶o Cµ Mau; ph¸t huy thÕ m¹nh vïng cã bê biÓn<br /> dµi, ng− tr−êng réng, ph¸t triÓn nu«i trång vµ ®¸nh b¾t thñy h¶i s¶n; ®Èy m¹nh<br /> xuÊt khÈu n«ng s¶n vµ thñy h¶i s¶n.<br /> 2. ChÞu sù t¸c ®éng cña c¸c chÝnh s¸ch trong m«i tr−êng vµ xu h−íng ph¸t<br /> triÓn chung cña c¶ n−íc, trong h¬n 10 n¨m qua kinh tÕ - x· héi ®ång b»ng s«ng Cöu<br /> Long ®· cã nh÷ng biÕn ®æi m¹nh trªn nhiÒu lÜnh vùc.<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 4 §éng th¸i kinh tÕ-x· héi ë ®ång b»ng s«ng Cöu Long ...<br /> <br /> 2a. C¬ cÊu kinh tÕ cña vïng thay ®æi theo h−íng tû träng khu vùc I (n«ng-<br /> l©m-thñy s¶n) gi¶m, khu vùc II (c«ng nghiÖp vµ x©y dùng) vµ khu vùc III (dÞch<br /> vô) t¨ng. Tû träng ngµnh n«ng-l©m-thñy s¶n ngµy cµng gi¶m, ®Æc biÖt thêi kú<br /> 1996-2000 gi¶m nhanh h¬n thêi kú 1991-1995. Tû träng nµy vµo n¨m 1995 lµ<br /> 61,83% th× ®Õn n¨m 2000 ®· gi¶m xuèng cßn 52,96%. Trong lóc ®ã, tû träng<br /> ngµnh c«ng nghiÖp vµ x©y dùng t¨ng tõ 13,8% n¨m 1995 lªn 17,9% n¨m 2000. Tû<br /> träng ngµnh dÞch vô t¨ng tõ 21,38% lªn 29,18% tõ n¨m 1995 ®Õn n¨m 2000.<br /> Xu h−íng chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ trªn ®©y cña vïng ®ång b»ng s«ng Cöu<br /> Long lµ phï hîp víi xu h−íng ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña c¶ n−íc trong thËp kû<br /> võa qua. Nh−ng qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch ®ã diÔn ra víi møc ®é chËm h¬n so víi c¶<br /> n−íc, vµ còng kh«ng ®¹t theo nh− kÕ ho¹ch cña Nhµ n−íc.<br /> Trong vßng 10 n¨m qua (1991-2000), tû träng n«ng-l©m-thñy s¶n trong GDP<br /> cña c¶ n−íc ®· gi¶m gÇn 19%, nh−ng ®ång b»ng s«ng Cöu Long chØ gi¶m 8,2%; vµ tû<br /> träng c«ng nghiÖp vµ x©y dùng cña c¶ n−íc t¨ng lªn 14,5% th× ®ång b»ng s«ng Cöu<br /> Long chØ t¨ng 6%, vµ dÞch vô chØ t¨ng 2% so víi c¶ n−íc lµ 6,2%.<br /> Do vËy, dï cã nhiÒu chuyÓn ®éng tÝch cùc, cho ®Õn nay ®ång b»ng s«ng Cöu<br /> Long vÉn lµ mét vïng n«ng nghiÖp, trong ®ã tû träng ngµnh trång trät vÉn chiÕm<br /> ®¹i ®a sè.<br /> 2b. BiÕn ®æi m¹nh nhÊt cña kinh tÕ ®ång b»ng s«ng Cöu Long trong thËp<br /> kû võa qua lµ diÖn tÝch vµ s¶n l−îng lóa t¨ng nhanh. Nhê thùc hiÖn c¸c c«ng<br /> tr×nh thñy lîi vµ ch−¬ng tr×nh khai th¸c §ång Th¸p M−êi, Tø gi¸c Long Xuyªn -<br /> nh÷ng vïng hoang hãa ®Çy tiÒm n¨ng, mµ trong 10 n¨m qua diÖn tÝch gieo trång<br /> lóa cña ®ång b»ng s«ng Cöu Long t¨ng nhanh, tõ 2,7 triÖu ha n¨m 1990 t¨ng lªn<br /> 4 triÖu ha vµo n¨m 1999 lªn 40,6 t¹/ n¨m 1999 (b×nh qu©n t¨ng 1,1% n¨m). Tû lÖ<br /> nµy thÊp h¬n tû lÖ t¨ng b×nh qu©n cña c¶ n−íc (2,5%/n¨m) vµ n¨ng xuÊt lóa ®ång<br /> b»ng s«ng Cöu Long còng ch−a b»ng ®ång b»ng s«ng Hång (thÊp h¬n 0,9 tÊn/ha).<br /> Nh−ng do diÖn tÝch gieo trång lín vµ t¨ng nhanh, nªn s¶n l−îng l−¬ng thùc cña<br /> ®ång b»ng s«ng Cöu Long t¨ng m¹nh, thùc sù lµ “vùa lóa” cña ViÖt Nam, võa<br /> ®ãng gãp tÝch cùc nhÊt trong viÖc ph¸t triÓn cña ®ång b»ng s«ng Cöu Long, võa<br /> gãp phÇn quan träng vµo sù Êm no cña c¶ n−íc trong thËp kû qua. N¨m 1988, s¶n<br /> l−îng l−¬ng thùc ®ång b»ng s«ng Cöu Long lµ 7,6 triÖu tÊn, n¨m 1990 lµ 9,6 triÖu<br /> tÊn th× n¨m 1999 ®· t¨ng lªn 16,3 triÖu tÊn, chiÕm gÇn 50% tæng s¶n l−îng l−¬ng<br /> thùc c¶ n−íc. Tèc ®é t¨ng b×nh qu©n lµ 5,4%/n¨m (nöa triÖu tÊn/n¨m). Trªn c¬ së<br /> s¶n l−îng l−¬ng thùc t¨ng nhanh, ®ång b»ng s«ng Cöu Long lµ vïng cung cÊp g¹o<br /> xuÊt khÈu chñ yÕu cña c¶ n−íc (chiÕm kho¶ng 80%). S¶n l−îng xuÊt khÈu t¨ng tõ<br /> 1,6% triÖu tÊn n¨m 1990 lªn 4,3 triÖu tÊn n¨m 1999. Tuy vËy viÖc duy tr× sù ph¸t<br /> triÓn vÒ s¶n suÊt lóa ë ®ång b»ng s«ng Cöu Long hiÖn nay còng gÆp rÊt nhiÒu<br /> th¸ch ®è. Gi¶i quyÕt “®Çu ra” cho n«ng s¶n, tr−íc hÕt lµ lóa g¹o ®Ó æn ®Þnh ho¹t<br /> ®éng kinh tÕ chñ yÕu cña n«ng d©n, viÖc quy ho¹ch vïng lóa g¹o xuÊt khÈu chÊt<br /> l−îng cao, ph¸t triÓn m¹nh c«ng nghÖ sinh häc, phôc vô ®¾c lùc cho n«ng nghiÖp,<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br />  Phan Xu©n Biªn 5<br /> <br /> t×m kiÕm c¬ héi ®Ó t¹o nªn nh÷ng “®ét biÕn” thóc ®Èy ph¸t triÓn l−îng vµ chÊt<br /> hµng n«ng s¶n theo møc ph¸t triÓn cña khu vùc vµ thÕ giíi lµ nh÷ng ®ßi hái võa<br /> cÊp b¸ch võa c¬ b¶n cña sù ph¸t triÓn nhanh vµ bÒn v÷ng cña n«ng nghiÖp trång<br /> lóa ®ång b»ng s«ng Cöu Long.<br /> 2c. §ång b»ng s«ng Cöu Long cã bê biÓn dµi trªn 700 km vµ kho¶ng<br /> 360.000 km2 l·nh h¶i, l¹i cã nhiÒu ®Çm lÇy vµ m¹ng l−íi s«ng r¹ch dµy ®Æc. Thùc<br /> hiÖn c¸c chñ tr−¬ng chÝnh s¸ch cña Nhµ n−íc vÒ ph¸t triÓn ngµnh thñy h¶i s¶n,<br /> trong thËp niªn võa qua ngµnh kinh tÕ quan träng nµy ®· cã b−íc ph¸t triÓn<br /> nhanh trªn c¶ ba lÜnh vùc: khai th¸c, nu«i trång vµ chÕ biÕn xuÊt khÈu. ViÖc ®¸nh<br /> b¾t h¶i s¶n xa bê ®−îc thùc hiÖn ë hÇu hÕt c¸c tØnh trong vïng nh−ng hiÖu qu¶<br /> ch−a cao vµ ch−a bÒn v÷ng. Trong lóc ®ã th× lÜnh vùc nu«i trång thñy s¶n ph¸t<br /> triÓn kh¸ m¹nh vµ t−¬ng ®ãi v÷ng ch¾c. DiÖn tÝch nu«i trång t¨ng nhanh, tõ<br /> 155.276 ha n¨m 1990 t¨ng lªn 289.391 ha vµo n¨m 1995, vµ theo ®ã s¶n l−îng<br /> t¨ng gÇn gÊp 3 lÇn (tù 99.121 tÊn/1990 t¨ng lªn 266.982 tÊn/1995), tèc ®é t¨ng<br /> b×nh qu©n hµng n¨m tõ 8-10%.<br /> Trªn c¬ së ®ã, ch−¬ng tr×nh xuÊt khÈu thñy s¶n ®· ®¹t kÕt qu¶ kh¶ quan. §Õn<br /> nay toµn vïng ®· cã 75 nhµ m¸y chÕ biÕn h¶i s¶n xuÊt khÈu.<br /> N¨m 1991, gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t 131,377 triÖu USD, n¨m 1999<br /> t¨ng lªn 486,5 triÖu USD vµ cßn cã xu h−íng t¨ng h¬n n÷a.<br /> Tû träng ngµnh thñy s¶n ngµy cµng t¨ng ®· gãp phÇn quan träng trong viÖc<br /> thay ®æi c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n, ®Æc biÖt vïng ven biÓn. §−¬ng nhiªn, ®Ó tiÕp tôc<br /> ph¸t triÓn mét c¸ch bÒn v÷ng ngµnh kinh tÕ quan träng nµy, ®ång b»ng s«ng Cöu<br /> Long cßn ph¶i thùc hiÖn nhiÒu kh©u quan träng n÷a, tõ viÖc ®iÒu tra c¬ b¶n ®¸nh gi¸<br /> tr÷ l−îng nguån lîi h¶i s¶n cã thÓ khai th¸c ë vïng l·nh h¶i réng lín, viÖc qui ho¹ch,<br /> thiÕt kÕ c¸c vïng nu«i trång thñy s¶n, ®Õn c«ng t¸c khuyÕn ng−, chuyÓn giao c«ng<br /> nghÖ, dÞch vô vÒ con gièng, thøc ¨n, thuèc phßng trõ dÞch bÖnh, ®Çu t− thÝch ®¸ng vµ<br /> ®óng ®Þa ®iÓm, viÖc t×m kiÕm thÞ tr−êng ...…<br /> 2d. Ngµnh c«ng nghiÖp vµ x©y dùng ®ång b»ng s«ng Cöu Long cã t¨ng<br /> trong thËp kû võa qua. T¨ng c¶ tû träng ®èi víi c¬ cÊu gi÷a c¸c khu vùc kinh tÕ<br /> cña vïng (tõ 14,1% n¨m 1995 lªn 16,1% n¨m 1998), tõ ®ã t¨ng vÞ trÝ cña ngµnh<br /> trong c¶ n−íc (9,1% n¨m t¨ng lªn 9,5%). Trong ngµnh c«ng nghiÖp th× c«ng<br /> nghiÖp chÕ biÕn, ®Æc biÖt lµ chÕ biÕn l−¬ng thùc, thùc phÈm chiÕm tû träng lín<br /> nhÊt. HÇu hÕt c¸c tØnh ®Òu cã c¬ së xay x¸t g¹o. L−îng g¹o ®−îc xay x¸t ®Òu t¨ng<br /> qua c¸c n¨m víi chÕ ®é t¨ng trung b×nh hµng n¨m 9%. C«ng nghiÖp chÕ biÕn thñy<br /> s¶n ®«ng l¹nh t¨ng m¹nh trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. S¶n l−îng chÕ biÕn n¨m<br /> 1995 ®¹t 34.386 tÊn, ®Õn n¨m 1998 ®· ®¹t 52.385 tÊn, møc t¨ng b×nh qu©n hµng<br /> n¨m trong thêi gian qua ®¹t 15,3%/n¨m. Trong lóc ®ã, c«ng nghiÖp chÕ biÕn<br /> ®−êng ®−îc næi lªn trong thêi kú nµy phÊn ®Êu thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh 1 triÖu tÊn<br /> ®−êng trong c¶ n−íc, nay cã xu h−íng gi¶m vµ ®ang cã nhiÒu khã kh¨n.<br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 6 §éng th¸i kinh tÕ-x· héi ë ®ång b»ng s«ng Cöu Long ...<br /> <br /> S¶n xuÊt g¹ch ngãi ®−îc ph¸t triÓn hÇu kh¾p mäi n¬i, trong ®ã tËp trung lín<br /> nhÊt lµ VÜnh Long vµ An Giang víi s¶n l−îng chiÕm h¬n 80% s¶n l−îng g¹ch ngãi<br /> toµn vïng.<br /> Ngoµi nh÷ng ngµnh kinh tÕ cã sù biÕn ®éng m¹nh theo c¸c xu h−íng kh¸c<br /> nhau nh− trªn ®©y ®· nªu, cßn cã mét sè lÜnh vùc kinh tÕ kh¸c nh− th−¬ng m¹i, dÞch<br /> vô, ®Çu t− còng cã nh÷ng tr¹ng th¸i vËn ®éng ®a d¹ng theo nh÷ng chiÒu h−íng kh¸c<br /> nhau, nh−ng nh×n chung lµ biÕn ®éng chËm.<br /> 3. Cïng víi nh÷ng biÕn ®éng theo chiÒu h−íng tÝch cùc víi nh÷ng thµnh tùu<br /> to lín vÒ kinh tÕ th× mét sè vÊn ®Ò x· héi l¹i cã sù biÕn ®éng theo nh÷ng xu h−íng<br /> phøc t¹p.<br /> 3a. Quy luËt cung cÇu vµ c¹nh tranh trong s¶n xuÊt hµng hãa t¸c ®éng ngµy<br /> cµng râ nÐt vµ m¹nh mÏ ®Õn xu h−íng vËn ®éng cña ruéng ®Êt ë ®ång b»ng s«ng Cöu<br /> Long. Xu h−íng tÝch tô, tËp trung ruéng ®Êt vµo nh÷ng ng−êi lµm ¨n giái vµ cã vèn<br /> ngµy cµng m¹nh, dï ®−îc biÓu hiÖn d−íi nhiÒu h×nh thøc, nhiÒu møc ®é kh¸c nhau.<br /> §Æc biÖt trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, khi s¶n xuÊt lóa hµng hãa t¨ng m¹nh th× tÝch tô<br /> ruéng ®Êt còng t¨ng nhanh vµ ng−îc l¹i. N¨m 1994, toµn ®ång b»ng s«ng Cöu Long<br /> cã 3,65% sè hé cã tõ 3-5 ha vµ 0,73% sè hé cã trªn 5 ha th× n¨m 1998 tû lÖ t−¬ng øng<br /> trªn ®· t¨ng lªn 30,32% vµ 12,65%. Nguån gèc c¬ b¶n cña sù t¨ng trªn ®©y lµ do<br /> chuyÓn nh−îng ruéng ®Êt d−íi h×nh thøc hîp ph¸p hoÆc tháa thuËn ngÇm. C¸c<br /> nguyªn nh©n kh¸c nh− lÊy l¹i ®Êt cò, khai hoang chiÕm tû lÖ kh«ng ph¶i chñ yÕu<br /> (trõ vïng Cµ Mau, Tø gi¸c Long Xuyªn, §ång Th¸p M−êi).<br /> Tuy cßn cã nh÷ng ý kiÕn ®¸nh gi¸ kh¸c nhau vÒ xu h−íng trªn ®©y, nh−ng ®a<br /> sè ®Òu cho r»ng ®ã lµ ®iÒu hîp víi qui luËt s¶n xuÊt n«ng nghiÖp hµng hãa, nªn<br /> mang tÝnh tÝch cùc, cã t¸c dông thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn, bëi cã ®iÒu kiÖn ®Ó ¸p<br /> dông tiÕn bé kü thuËt, chuyÓn giao c«ng nghÖ, t¨ng sè l−îng vµ chÊt l−îng s¶n phÈm,<br /> t¨ng søc c¹nh tranh cña lóa g¹o trªn thÞ tr−êng, t¨ng sè hé giµu ë n«ng th«n.<br /> §ång thêi víi xu h−íng tÝch tô ruéng ®Êt trªn ®©y, xu h−íng sè hé kh«ng cã<br /> ®Êt hoÆc Ýt ®Êt ngµy cµng ®«ng. Trong vßng 4 n¨m, sè hé kh«ng ®Êt toµn vïng t¨ng<br /> tõ 12.277 hé n¨m 1994 lªn 136.338 hé n¨m 1997 (t¨ng 11 lÇn). Cã7/12 tØnh cã sè hé<br /> kh«ng ®Êt trong thêi gian trªn t¨ng lªn nh− CÇn Th¬: 20 lÇn, Cµ Mau: 31 lÇn, B¹c<br /> Liªu: 29 lÇn, BÕn Tre, VÜnh Long, Trµ Vinh: 21 lÇn ®Æc biÖt lµ §ång Th¸p: trªn 90<br /> lÇn (15.516 hé n¨m 1997 so víi 168 hé n¨m 1994).<br /> Sè hé thiÕu ®Êt ngµy cµng ®«ng tuy kh«ng cã biÕn ®éng m¹nh nh− sè hé<br /> kh«ng ®Êt. Toµn vïng ®ång b»ng s«ng Cöu Long vµo n¨m 1994 cã 108.036 hé thiÕu<br /> ®Êt, th× n¨m 1998 t¨ng lªn 208.322 hé (t¨ng 2 lÇn). Trong ®ã cã mét sè tØnh nh− Cµ<br /> Mau, Sãc Tr¨ng, B¹c Liªu cã tû lÖ sè hé thiÕu ®Êt t¨ng cao. Theo thèng kª cña c¸c<br /> tØnh th× VÜnh Long cã gÇn 25% sè hé n«ng d©n thiÕu ®Êt canh t¸c, Sãc Tr¨ng: 14%,<br /> CÇn Th¬: 10,5% ... C¸c c«ng tr×nh ®iÒu tra vµ nghiªn cøu ®éng th¸i t×nh h×nh ruéng<br /> ®Êt ë ®ång b»ng s«ng Cöu Long ®· nªu ra rÊt nhiÒu nguyªn nh©n vÒ xu h−íng t¨ng<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br />  Phan Xu©n Biªn 7<br /> <br /> nhanh sè hé thiÕu ®Êt vµ kh«ng ®Êt canh t¸c n«ng nghiÖp trªn ®©y, nh−ng cã thÓ<br /> ghÐp thµnh 4 nhãm nguyªn nh©n chÝnh:<br /> - Do sang nh−îng, cÇm cè ruéng ®Êt hoÆc do chñ cò ®ßi l¹i sau khi c¸c h×nh<br /> thøc tËp ®oµn s¶n xuÊt, hîp t¸c x· n«ng nghiÖp tan r·.<br /> - Do t¸ch chia hé v× d©n sè ngµy cµng t¨ng, sè hé gia ®×nh ngµy cµng nhiÒu.<br /> - Do míi ®Õn lËp nghiÖp tõ nh÷ng n¬i kh¸c, trong ®ã, phÇn lín lµ di d©n tù<br /> do vèn lµ nh÷ng ng−êi nghÌo khæ. Còng cã mét sè hé sau bao n¨m thö vËn ë nh÷ng<br /> vïng ®Êt míi ®· kh«ng thµnh c«ng ®µnh trë vÒ quª cò vµ trë thµnh hé kh«ng ®Êt<br /> hoÆc thiÕu ®Êt.<br /> - Do ®Êt n«ng nghiÖp chuyÓn ®æi môc tiªu sö dông, phÇn lín lµ do x©y dùng<br /> c¸c c«ng tr×nh c«ng céng, ®« thÞ hãa…<br /> §¸nh gi¸ vÒ xu h−íng nµy còng cã nhiÒu ý kiÕn kh¸c nhau, nh−ng nh×n<br /> chung th× ®ã lµ mét xu h−íng tÊt yÕu, phï hîp víi quy luËt ph¸t triÓn, thuËn víi lÞch<br /> sö x−a nay cña ®ång b»ng s«ng Cöu Long.<br /> 3b. Møc sèng cña c− d©n ®ång b»ng s«ng Cöu Long kh«ng ngõng t¨ng<br /> nhanh víi tèc ®é t¨ng GDP b×nh qu©n ®Çu ng−êi ®¹t 7,3%/n¨m trong thêi gian<br /> 1995-2000, cao h¬n møc t¨ng trung b×nh cña c¶ n−íc. Theo sè liÖu tÝnh to¸n cña c¸c<br /> tØnh th× ®Õn n¨m nay GDP b×nh qu©n ®Çu ng−êi cña vïng ®ång b»ng s«ng Cöu<br /> Long cã thÓ ®¹t 3.265.000 ®ång, t¨ng 1,52 lÇn so víi n¨m 1994. Nh−ng hiÖn nay<br /> GDP b×nh qu©n ®Çu ng−êi ë ®ång b»ng s«ng Cöu Long vÉn thÊp h¬n møc b×nh<br /> qu©n cña c¶ n−íc. Sù ph©n hãa x· héi ë ®ång b»ng s«ng Cöu Long t¹o nªn nh÷ng<br /> nhãm x· héi cã ®êi sèng kh¸c nhau vÉn diÔn ra kh¸ phøc t¹p trong thËp kû võa<br /> qua. Sè hé giµu vµ kh¸ kh«ng ngõng t¨ng lªn ë hÇu kh¾p c¸c tØnh ®ång b»ng s«ng<br /> Cöu Long. NÕu cuèi thËp niªn 80, sè hé giµu vµ kh¸ chiÕm ch−a ®Õn 20% (giµu:<br /> 8,06%, kh¸ chiÕm: 10,34%) th× vµo cuèi thËp niªn 90, tû lÖ ®ã ®· ®−îc n©ng lªn,<br /> t−¬ng ®−¬ng víi kho¶ng1/4 sè hé trong toµn vïng.<br /> Sè hé giµu vµ kh¸ ë ®ång b»ng s«ng Cöu Long th−êng chiÕm tû lÖ cao h¬n so<br /> víi tû lÖ b×nh qu©n sè hé giµu vµ kh¸ cña n«ng th«n c¶ n−íc. N¨m 1993-1994 sè hé<br /> giµu vµ kh¸ ë n«ng th«n ®ång b»ng s«ng Cöu Long chiÕm 21,5%, cßn c¶ n−íc chØ<br /> kho¶ng 16%.<br /> Nh−ng mÆt kh¸c, tû lÖ hé ®ãi nghÌo ë ®ång b»ng s«ng Cöu Long vÉn cßn ë<br /> møc kh¸ cao, b×nh qu©n cña vïng vµo n¨m 1999 lµ kho¶ng 14% sè hé nghÌo, trong<br /> ®ã tØnh cã tû lÖ hé nghÌo cao nhÊt lµ Sãc Tr¨ng: 26%, cßn thÊp nhÊt lµ An Giang: 9%.<br /> Nh÷ng chØ sè trªn ®©y ph¶n ¸nh møc sèng cña c− d©n kh«ng ®ång ®Òu gi÷a<br /> c¸c vïng, thÓ hiÖn sù ph©n hãa x· héi diÔn ra kh¸ m¹nh.<br /> §ång b»ng s«ng Cöu Long còng lµ n¬i d− thõa lao ®éng phæ th«ng kh¸ cao<br /> vµ thiÕu trÇm träng ®éi ngò lao ®éng kü thuËt. §©y còng lµ n¬i cã sè hé n«ng d©n ®i<br /> lµm thuª ®«ng nhÊt n−íc, vµ sù di chuyÓn lao ®éng tõ khu vùc n«ng nghiÖp, n«ng<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 8 §éng th¸i kinh tÕ-x· héi ë ®ång b»ng s«ng Cöu Long ...<br /> <br /> th«n ra thµnh thÞ t×m kiÕm viÖc lµm kh¸ ®«ng. KÕt qu¶ ®iÒu tra n¨m 1996 cho thÊy<br /> xu thÕ di chuyÓn lao ®éng ë ®ång b»ng s«ng Cöu Long cao h¬n vïng §«ng Nam Bé.<br /> Trong ®ã 3 tØnh lµ TiÒn Giang, Long An, Sãc Tr¨ng cã sè ng−êi di chuyÓn ra thµnh<br /> thÞ t×m viÖc lµm ®«ng nhÊt. §ã còng lµ xu h−íng ®ang ngµy cµng phæ biÕn trong<br /> ®éng th¸i cña nguån nh©n lùc ®ång b»ng s«ng Cöu Long. Ph−¬ng ch©m ®−îc nhiÒu<br /> ng−êi quan t©m lµ “ly n«ng kh«ng ly h−¬ng” xem ra gÆp nhiÒu th¸ch ®è gay g¾t<br /> trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn.<br /> 4. Nghiªn cøu lÞch sö ®ång b»ng s«ng Cöu Long trong thêi kú cËn hiÖn ®¹i vµ<br /> nh÷ng ®éng th¸i kinh tÕ - x· héi cña vïng trong thËp niªn cuèi thÕ kû XX, víi nh÷ng<br /> chÝnh s¸ch ®æi míi cña §¶ng Céng s¶n vµ Nhµ n−íc ViÖt Nam nh»m thóc ®Èy nhanh<br /> sù ph¸t triÓn ®Êt n−íc, chóng ta thÊy ®ång b»ng s«ng Cöu Long cßn nhiÒu tiÒm<br /> n¨ng, ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn h¬n n÷a. Song, trªn con ®−êng ph¸t triÓn hiÖn nay vµ<br /> s¾p tíi, ®ång b»ng s«ng Cöu Long cßn ph¶i ®èi diÖn víi nhiÒu th¸ch ®è gay g¾t trªn<br /> nhiÒu lÜnh vùc, tõ vÊn ®Ò khai th¸c, øng xö, sö dông nguån tµi nguyªn ®Õn chuyÓn<br /> ®æi c¬ cÊu kinh tÕ, c¬ cÊu ®Çu t−, gi¶i quyÕt mèi quan hÖ gi÷a t¨ng tr−ëng kinh tÕ vµ<br /> c¸c môc tiªu x· héi, gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nguån nh©n lùc, lao ®éng, vÊn ®Ò v¨n hãa...<br /> Ngay c¶ ®èi víi thÕ m¹nh cña nã lµ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, ®Æc biÖt lµ trång lóa, còng<br /> cÇn ph¶i cã nh÷ng tÝnh to¸n míi. §Ó cã sù thµnh c«ng, tr−íc hÕt ph¶i n¾m ®−îc vµ<br /> thõa nhËn qui luËt ph¸t triÓn cña ®ång b»ng s«ng Cöu Long, ph¶i cã nh÷ng chÝnh<br /> s¸ch th«ng minh, nh÷ng ®Þnh chÕ s¸t thùc vµ hiÖu qu¶ ®¶m b¶o cho qui luËt ph¸t<br /> triÓn, h−íng vµo môc tiªu t¨ng quèc lùc, lÊy lîi Ých l©u dµi vµ tr−êng tån cña ng−êi<br /> d©n lµm chÝnh, t¹o ®éng lùc m¹nh mÏ cho sù ph¸t triÓn nhanh vµ bÒn v÷ng.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br />