Đông y chẩn đoán và luận trị - TS.Nguyễn Hữu Khai

Chia sẻ: Hoàng Liên Sơn | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:363

Thêm vào BST

Báo xấu

331
lượt xem 95
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tài liệu "Đông y chẩn đoán và luận trị" là tài liệu đúc kết các lý thuyết khoa học về đông y theo tư duy toán học. Tham khảo tài liệu này, người học hiểu được y lý cơ bản liên quan mật thiết đến chẩn đoán và luận trị,...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đông y chẩn đoán và luận trị - TS.Nguyễn Hữu Khai

TẬP ĐOÀN Y DƯỢC BẢO LONG www.baolongduong.com.vn ĐÔNG Y CHẨN ĐOÁN VÀ LUẬN TRỊ Tiến sĩ Nguyễn Hữu Khai Nhà xuất bản Hà Nội 2006 1
GIÔÙTHIEÄ I U Y hoïc Ñoâng phöông voán ñöôïc coi laø “Haûi hoïc” bôûi söï meâ moâ vaø n bí a noù ôhoï ng ñcaø thaá nh ng huyeà cuû . Ngöø c caø i ng i y roäng, caøng hoïc caøng thaáy thieáu… Saùch giaùo khoa veà Ñoâng y coù tôhaø ngaø maø ù thô gian cuû ñø ô cuõ i ù ng n boä vô quyõ ø i i a caû i ngöø ng ô i khoâng theå ñoïc heát”. Vì theá vaán ñeà quan troïng trong vieäc giaûng daï hoï p laø ô phaù ng hô. y vaø c taä phöng p toå ï p Toâi ñoïc baûn thaûo cuoán: “Ñoâng y chaån ñoaùn vaø luaän trò” cuû ô y, Tieá Nguyeã õ a Löng n só n Hö Khai nhaä y nhög kieá u n thaá õ n n thö nhö rög ñc keátö ngaø xö ñn nay ñ ñô c ù n ø uù t ø n a eá aõ öï c Nguyeã õKhai khaù t tölyù n Hö u i quaù ø thuyeá t khoa hoï ñ moâ c vaø aõ hì hoù nh a theo tö duy toaù c. Vô caù dieã aï hieådeã n hoï ù chi n ñt deã u, hoï deã caä Baè heä ng kieá ù t cheõ ø c c vaø phoå p. ng thoá n thö chaë tö c caù hì ñ maï lyù nh ñ döï i, hì ñ baù p vaø õ nh oà ch , hì oà ô hoä nh oà t phaù nhög c n baø n chög luaätrò u khoâ chæ i bieä ù n n maã ng mang tí loâ nh g ic, thuyeá c maø n raáaäñ baû c y hoï truyeàÑ ng t phuï coø t ñm aø n saé c coå n. oà thô nhög kieáthö khoù ù i ñô NguyeãHö Khai i ø õ n n c ù nhôlaï öï c n u õ chuyeå nh theå luï t kheù o vaø thuoäñ baï oï n thaø thô c baù o leù deã c, eå n ñc deã ng laõ hoä ù duï laâsaø vaø theåï c ñô. daø nh i, ög ng m ng n coù tö hoï öï c 2
TẬP ĐOÀN Y DƯỢC BẢO LONG www.baolongduong.com.vn Cuoán “Ñoâng y chaån ñoaùn vaø luaän trò” ñaõ ñöôïc Löông y, Tieán só Nguyeãn Höõu Khai môû roäng töø luaän aùn : “Bieän chöùng luaä theo trieá y hoï ô Ñ n g vaø ô phaù û n trò t lyù c phöng oâ phöng p sö duïng döôïc lieäu thieân nhieân ñeå chöõa beänh”. Luaän aùn naøy ñaõ ñô VieäHaølaâ khoa hoïXeâ n oá- Lieâbang Nga öï nc n m c cheâp n ñnh giaù vaø ng nhaähoïvò n só aù cao coâ n c Tieá cho Löng y ô Nguyeã õn Hö Khai. Vô yù u ù nguyeä öï où goù n kieá i n ñô ñng p phaà n c thö vaø saù taï a mì cho neà hoï truyeà ô c ù trí n g o cuû nh n y c coå n nöù c nhaø n só NguyeãHö Khai ñ daøcoâ bieâsoaï , Tieá n u õ aõ y ng n n thaø moä saù nh t boä c h. Toâaù giaù veà ng trì bieâ n moä ch saù i ñnh cao coâ nh n soaï t caù ng taïheä ng hoù öï c boä n y döï c coå n lieâ o, thoá a ñô caù moâ c ô hoï truyeà n c quan moä ch cuï , sinh ñng, deã y, deã u, mang tí t caù theå oä thaá hieå nh mômeû hieä aï i ù vaø n ñi. Tö m nhaä n xin thay lôgiôthieätoâ øcaû n treâ i ø ù u, i mong ñô i öïc sö m thoâ vaø ïcaû ng quan taâ vô neà hoï truyeà ô nhaø m ù n y c coå n nöù i c cuû a quyù , ñng thô kí mong quyù goù kieá y dög vò oà i ø nh vò p yù n xaâ ïn cho taù m mônaø a löng y, tieá Nguyeã õ c phaå ù y cuû ô i n só n Hö Khai. u Haø i, muøÑoâ naê 2000 Noä a ng m Gs.Ts Vuõ Hoan Phoù tò Hoä c ngaø sinh hoï t Nam Chuûch i caù nh cVieä Chuû Hoä c ngaø sinh hoï Noä tò ch i caù nh c Haø i. 3
Chö ng I: Y LYÙ BAÛ LIEÂ QUAN ô CÔ N N MAÄ THIEÁ ÑEÁ CHAÅ ÑOAÙ T T N N N VAØLUAÄ TRÒ N 1. KHAÙNIEÄ VEÀ , HUYEÁ, THUÛ, HOÛ I M KHÍ T Y A I. KHÍ 1. Ñaï ô veà i cö ng khí Ñ i töï nghieâcö chuû u trong trieályù hoï oá ôg n n u ù yeá t y c phöng Ñ ng laø . Trong côtheå ngöøtömaû da, ô oâ khí con ô ø nh i, mieá thò sô loâ sô toù ñt xöng, nöùmaé nöù ng t, i ng, ï c, oá ô ï i ô c t, ô c mieá ñu laø (khí û ng hö hì Trong vuõ sô ng... eà khí ôdaï õ nh). u truï û dó coù ï ng laø ø . Chuù ta tieá n ñô aù saù tieá sö soá nhô khí ng p nhaä öï nh ng, p c nhaä öï n ñô nhieä oä ng, laï gioù t, oi bö cuõ nhô . c t ñ noù nh, maù c ù ng ø khí Trong phöông ngoân coù caâu : “nhaân tuyeät khí taéc töû” (ngöôøi tuyeä thì t). Trong caâ y: Khí khi tuyeä ngöø t khí cheá u naø maø t thì ô i ta cheá phaû khí ø ng? Khoâ hoaø n nhö y vì t coù i laø trôkhoâ i ng n toaø vaä nhieà ôg hô ngöø naègiö baà ng khí u tröø p n ï ôta m i õ u khoâ a trong laø nh maø n cheáVaä khí chuù ta muoá o cö ñy laø vaã t. y thì maø ng n khaû ù aâ u gìVaá eà t ra laø i nghieâ ù u roä veà n chaá a ? nññ aë phaû n cö saâ ng u baû t cuû khí . 2. Khaù m veà i nieä khí 4
TẬP ĐOÀN Y DƯỢC BẢO LONG www.baolongduong.com.vn Coù chö : moä õ coù a laø ñ lìxa, queâ ba õkhí t chö khí nghó boû a i, n ñ moä õ aùchæ ng cuïoà ng vaø t chö theå n i, t chö khím coâ , ñ duø moä õ khí hieä caû thaù a sö ng vaø t chaá ng ta chæeà p, nghieâ sinh i cuû ï soá vaä t. Chuù ñ caä n cö chö naø i. Chæ t chö naø bieá nhieâ ï u ù õ khí y thoâ moä õ khí y maø t bao u hô p tö noù õ n ñô taï nh mang tí chaá ôg nghó ø coù . Chö Haù öï o thaø c nh t töïn a, töï thanh, töï hì vaø ôgn ôg nh... n trong nguyeâtaé u truù õ n c caá c nhög n chö oà aâmaø c veànghó khaù baû t thì õ t õ ng m ñ khaù yù a, c veà n chaá chö vieá khaù c nhau. Vaämaø t bao nhieâ ï ø chö . Chö y bieá u hô tö p coù õ khí õ khí naø boä , theå n moä nghólaø sö ng vaø sö ng y coù meã hieä t yù a coù ï soá coù ï soá laø noù ng ta ñvaø coù . Chuù i o nghieâ ù loaï : n cö ba i khí u - Khoâ khí ng . - Thaà . n khí - Dinh khí . (Khoâ khí n khí ng , thaà , dinh khí yù a hoaø n khaù veà nghó n toaø c nhau, nhö coù ng chung baû t neâ chung moä õ t). n chaá n coù t chövieá 2.1. Khoâg khí Laø trô con ngöø soá trong khí n : khí øi, ô ta ng i trônhö soá trong nöù ø caù ng i ô. c Khoâ khí m coù oâ nitôhydroâ cbon... ng goà khíxy, , , caù 2.2. Thaà khí Coù ng khí o khí u khí n : duõ , haø , saà ... Ñ laø i khí hieä ø où caù theå n tötrong thaà ch, taâhoàtinh n phaù m n, lö con ngöi. Ví : c ï ôø nhö - Duõ khí caù taïneâsöduõ caû vaø ø nh ng laø i khí o n ï ng m töhaø ñng duõ caû noù t ra caù maø i laø ng khíTrong oä ng m toaù i khí goï duõ . thaàkhí n coù nh khíYÙ a chí khí y khaùvô n coø chí . nghó nh naø c ù i 5
chí khí nh trong ñ u trò nh khí ). Taï c baøthôcuû ieà (chí hö i caù n øa ngöøô Hoa kieà ngöø coù ø i u, ô ta i thôQuan VaâTröø maø a n ôg n phí chính dieän coù chöõ “chính khí” coù yù laø hoï toân suøng Quan Vaân Tröø moï duy, haø ñng ñu chí ñng vaø duy haø ôg n i tö nh oä eà nh aù tö nh ñng ñ luoâ t ra chí khí oä où n toaù nh . Coø n sinh khí ï ø y khoâ coù a laø soá maø hô tö p naø ng nghó khí ng sinh khí bö tö, uaá ùcaù n. Caù naø moä laø ï ù t ö, u giaä i khí y laø t trong c c c tö oäôg cuø vôtö, saétaø ù töø ng ù û c, i. ñ n i u Ngöø a coi: Tö, saé taøkhí ô, gaùtieàbaï ô xö i u û c, i, (röï i, u n c, khílaø bö töø kì haõ chí n thuû a con ngöøcaù ) 4 ù ôg m m c n tieá cuû ô i i, khíoù ng thuoä thaà . ñ cuõ c veà n khí 2.3. Dinh khí Laø nh phaàtrong dinh döõ moä : thaø n ôg, n t thaø phaà u taï a cô , laø t cô n duy trì ï ng nh n caá o cuû theå chaá baû sösoá cuûa con ngöø taù ng thuù aåhuyeá caù ng naê ô coù c duï i c ñy t vaø c coâ ng taï phuû ng , kinh laï t ñng. Trong dinh khí nguyeâ . c hoaï oä coù n khí Nguyeâ coø i laø n khí cuû n nguyeâdo tieâ n khí n goï chaâ , khí a chaâ n, n thieân sinh ra ñô taø trö û n. öï ng õthaä c ô - Vinh khí Trong ñ aê ù ng cuû ngöø coù : oà thö uoá a con n c ô chæ 5 i, loaï i laø “nguõ vò”: taân, toan, cam, haøm, khoå (taân laø vò cay, toan i goï laø chua, cam laø ngoï m laø maëkhoå vòaé Naê vò vò t, haø vò n, laø ñng). m vò y sau khi nhaä (ña vaø tö thìöï trô sö n naø p vò ö o bao û ñô hoã ï ï ) c do vaä hoù y coá a tyø ñô nguyeâ tö n ña leâ c taù a thuû c cuû vaø ï öc n khí ø thaä ö n xuù c, nguõ ñ ñô hoù nh nguõ . Ñ laø m, tinh, höng, tieâ vòaõ ï a thaø öc khí où chieâ ô u, huû m laø i cuû m thuù t, tinh laø i tanh, höng laø (chieâ muø a caà cheá muø ô muø m, tieâ muø t, huû muø c naù i thô u laø i kheù laø i muï t). 6
TẬP ĐOÀN Y DƯỢC BẢO LONG www.baolongduong.com.vn Nguõ naø n goï khí vòNguõ ñô ña leâ khí y coø i laø tyø . khí öï ö n c thuû i aâ pheá i töñ phaâboå ù c nguõ ng luï thaù m roà øoù n tô caù i taï c phuû cuû coá t vaø i döõ cô . ng huyeá nuoâ ôg theå n Phaàkhí y ñô vaømaï thaø moä phaäcuû n naø öï oc ch nh t boä n a huyeá ch goï vinh khí t dò i laø . - Toâ khí Toâ khí khí ø ï ù cuû vò ng : ng laø trô hô vô khí a tì maø i p i thaø sö n haø cuû huyeá ï haá i thô ng noù nh, ï vaä nh a khí t. Sö hoâ p hô û tieá i vaø moï t ñng ñu quan heä t thieáeá ng khí i hoaïoä eà maä t ñn toâ . - Veä : Veä baé khí khí t nguoàtötieâthieâdo döng khí n ø n n ô cuû n sinh ra, ñô boå a thaä öï sung khoâ ngög baè khí vò c ng n ø ng Tyø , hoaïoä ñô laø sö t ñng öï do ï n phaù a pheá c tuyeâ t cuû . Veä ñ ngoaø ch phaâboá n thaâtrong thì m khí i i maï n toaø n laø aá noä ng, ngoaø thaá nhuaäda loâ ñng môtuyeá m i taï i thì m n ng, où û n moà i, baû cô choá ngoaï xaânhaä hoâ o veä theå ng i taø m p. Vaächuù ta coù ñ ñn keá n raè Khí moä y ng theåi eá t luaä ng: laø t daï hô chaá a hö hì trong thaø phaà caá ng ng ï t chö õ nh p u nh n cô u khoâ gian vaø theå ngöø cuõ nhö cô con ô ta ng i trong moï i sinh thaù a i cuû vuõ , do sövaähoùkhaù truï ïn a c nhau maø o thaø caùloaï taï nh c i khí khaù c nhau vaø mang tí chaá c nhau. nh t khaù II. HUYEÁ T Khaù m veà i nieä huyeá t Sö ng coø maï yeá a con ngöø phuï c ô ïsoá n vaø nh u cuû ô laø thuoä û i thaø phaàhuyeá chö naê huyeá khoá ôg huyeá nh n t, c ù ng t vaø i löïn t. Chaú nhög theá t coø ng n õ huyeá n quyeáò caû caû lyù , tí tñnh tì m, trí nh nh tì vaø c ñ m rieâ cuû ngöø ngöø thöø noù nh ñ ieå ng a con aë ônhö ôta i i ôg i: n 7
“anh aácoù u lieàló baø y coù u ghen, oâ naøcoù u y maù u nh, naø maù ng y maù noù anh kia coù u côbaï ng, maù ø c...”. - Ngoaø i danh töhuyeá i huyeá n goï taâ huyeá ø t noù t coø i laø m t, can huyeá t. - Taâhuyeá huyeá taâquaû vaø c veàm. m t laø t do m n lyù thuoä taâ - Can huyeá huyeá ng trö i can do can quaû vaø t laø t taø õ taï n lyù ñ u haø ieà nh. Hai loaï i huyeá n laø t song khi baá nh thöø thì t treâ moä t bì ôgn noù hì thaù phöng tieä u hieä nh lyù a taâ vaø laø nh i vaø ô n bieå n beä cuû m bieå n beä lyù a can. Tí chaá nh lyù a taâ vaø u hieä nh cuû nh t beä cuû m can khaùc nhau neân 2 loaïi “phöông tieän” ñoù ñöôïc mang teân theo baû ng cuû . n toâ a noù - Toù laï õ thaø phaàtaïneâhuyeá daï vaä m i nhögn nh n o n t laø ng t chaá õ nh ô loû ñi taû y, hoûkhí n dò ññ u t hö hì û u theång aø i thuû a, , taâ ch i ieà hoø i döõ baû vaø t trieå theå a nuoâ ôg o veä phaù n cô . n III. THUÛ Y Khaù m veà y i nieä thuû Neáñ nghó theo ngoângövaø n phaï thì theå u ò nh a n õ vaê m coù noù y laø ô vaø ô laø y. Nhö theo dò lyù Thuû i thuû nöù nöù thuû c c ng ch thì y laï queû m vaø m laø y. Theo soá thì y laø i laø Khaû Khaû Thuû lyù Thuû Can Nhaâ Can Quyù Chi Tyù Hô vaø ô laï m, m, laø , Chi ï ngöï i Nhaâ i c Quyù , Hô laø y. Vaämoã moâcoù t ngoângö , Tyù ï Thuû y i i boä n moä n õ danh tö i nieäkhaù økhaù m c nhau. Trong Ñ ng y hoï thuû nh oâ c thì y hì theå nöùsong nöù ng laø y maø nöù c thuû laø ô, c ô khoâ thuû laø ô thuoä y vì c c trong thuû a y lyù ng chæ nöù coø y cuû khoâ coù ô maø n bao goànhieà c m u 8
TẬP ĐOÀN Y DƯỢC BẢO LONG www.baolongduong.com.vn thaø phaàcôcaácoù ù ng khaù û ng chö hö hì nh n u chö naê c c ôdaï a õ nh u vaø hì voânh. Vì cho neâkhi thaäthuûsuy chuù ta khoâ theå theá n n y ng ng uoá nöù c bô nöù o ñ boå y hoaë phuø thì ng ô hoaë m ô vaø eå thuû c bò neà c c khoâ theå u trò ng caù huù ô ra maø ñ u trò ng ng ñ ieà baè ch t nöù c chæieà baè caù oå ò sö ieà t vaä theå i nieä raè Thuû ch n ñ nh ï u tieá y coù khaù m ng: ñ y laø daï vaä t hö hì hoaë hì chuû sö ieà t chaá ng t chaá õ nhu c voâ nh veà ï u tieá t ñ loû trong cô . ng theå IV. HOÛ A Khaù m veà a i nieä hoû Trong vaê m vaø n ngö hoû theå u laø û n phaï ngoâ õ thì a coù hieå lö, a laø ï y. Song trong y lyùoâ phöng thì ng theåò söchaù Ñ ng ô khoâ ñ nh nghóhoû lö, laø ï y. Vaø taâhoû khoâ theå a a laøû sö a chaù khi m a suy ng boå hoûbaè caù nöù taâ hoaëña lö vaøcôtheå chæ a ng ch ôg m n c ö û oa maø ñ u trò ng caù oå ò vaø c hoà ù ng ñ u nhieä ieà baè ch n ñ nh phuï i chö naê ieà c t cho côtheå y coù ñ ñn khaù m raè Hoûlaø ng . Vaä theåi eá i nieä ng: a daï vaä t voâ nh giövai troøn ñ ñ u tieá t chaá hì õ oå ò ieà t nhieä ôg nh, t löïn trong côtheå trong sö vaø ïchuyeå a, trao ñi chaá n hoù oå t. 2. KHAÙNIEÄ VEÀ NG NGHI, AÂ DÖÔNG, I M LÖÔÕ M TÖÙ TÖÔÏG, NGUÕ NH N HAØ 9
1. Khaù m veà ô g nghi i nieä lö õ n Trong vuõ cuõ nhö i sinh thaù con ngöø n truï ng moï i vaø ô luoâ i toàtaï õ sötöng ög traù ô nhau vaø n coù ø n i nhög ï ô ù i ngöï n n c luoâ tög n caëhieä ôg traù ô nhau nhö laï n boù ù p, n töï i ngöï n c ng i gaé vônhau. i Ví nhö ñng - tó treâ- döùraé- meà haø- duï : oä nh; n ô n i; m; n nhieähö thö; bieå lyù m - döng. t; - c ï u - ; aâ ô Ngöø a ñ saéxeánhög caëtreâthaø hai maë ô xö aõ p i p n õ p n nh t töng ög qua moäöø ngaê ch: ô ù n t ñôg n n caù Ñ ng oä Treâ n Raé Nhieä Thö Bieå Döng n t c ï u ô Tó nh Döù Meà Haø Hö ôi m n Lyù AÂ m Goïoù löõ nghi. i ñ laøôg n 2. Lö õg nghi laø ? ôn gì Giaû a theo nghó töthì ôg laø t tötrong vaê i nghó a ï löõ n moä ï n phaïhay trong ngoâ õ i luù m n ngö oâ c thay theá chö laø 2 ñ cho õnhò soá nhö khaù laø ôg coømang theo haø yù n nhaéso ng c nhò löõ n n m caâ c, saù ñi chieágioá nhö ï ø t caëmoäoâ nh, oá u, ng hô tömoä p, p : t ñi. Chöõ laø t tö u thò t chæ theåù ù nhaá nghi moä ø bieå moä nh tômö cao i c t laø khuoâmaã laø tieâchuaånoù quy caù thì u mö m n u, m u n i veà ch maã ï c nhaá leã t thì t veà tieá trang nghieâ nhaáñp maé t. Ví nhö m t, eï t nhaá duï trong hô tö Nghi thö, nghi leã p : ï ø c ù , nghi dung... Vaächuù ta coù y ng theå u hô tö ôg nghi nhö hieå ï ø õ p lön sau: Lö õ nghi laø õ caëtö ng ö g cuûcaùchæ theå ï ôg n nhö g p ô ù a c n n nh (sö vaäsövieä hì thö , traï thaù t, ï c , nh c ù ng i...). 10
TẬP ĐOÀN Y DƯỢC BẢO LONG www.baolongduong.com.vn II. AÂ DÖÔNG M 1. Khaù m veà m dö ng i nieä aâ ô Khi nghieâcö vaø n duï löõ nghi, ngöø thaá n ù vaä ng ôg u n ô ta i y raè Döng vaøm chí laø ng nghi trong caù ng: ô aâ nh toå c nghi trong tög maë ô ög cuûlöõ nghi vaø øoù c thuyeá â n ø t töng ù a ôg n n töñ hoï t aâ m döng ñô ra ñønoù õ t vai troø cuø quan troï ô öï c ô i, giömoä voâ ng ng trong nhieà nh vö khoa hoï laø ô ló bao truø thaá u ló c ï c vaø cöng nh m, m nhuaà n trong toaø quaù nh nghieâ ù ög duï cuûy n boä trì n cö vaø u n ù ng a hoï truyeà c coå n. 2. Ñò nghó veàm dö ng nh a aâ ô 2.1. AÂ dö ng laø ? m ô gì Bôtaàquan troï cuû c thuyeám döng neâ ng i ûm ng a hoï t aâ ô n chuù ta khoâ theå ø laï û i nieämaø i moå vaá eà ng dög i ô n khaù m phaû xeû n ñ cho roõ ng hô Thieâaâ döng ög töï ñi luaätoá n 5 raø n. n m ô ù ôg aï n n n vaá vieá t: - Hoaøng ñeá noùi: “AÂm döông laø con ñöôøng cuûa thieân ñòa laø cöng cuû n vaälaø meï a söbieáhoù laø n kyû ô a vaï t, cha cuû ï n a, baû thuûy cuûa söï sinh saùt, laø caùi phuû cuûa thaàn minh...”, cho neân tích döng thaø thieâtí aâthaø ñ aâtó döng sinh, aâ ô nh n, ch m nh ò m nh, ô a, m tröû döng saù m taødöng hoù , aâhoù nh. ôg, ô n t, aâ n, ô a khí m a hì - Khíthanh döng thaø thieâ khí c aâ thaø ñ ô nh n, troï m nh òa, khí c leâ nh maâ n khí ng xuoá thaø mö mö boá n thaø y thieâ giaù ng nh a, a xuaá tö òkhí y xuaá tö n khí Thuû t ra ø a ñ , maâ t ra ø thieâ ... y thuoä m, c aâ hoû c döng, döng thaø khí m thaø vò a thuoä ô ô nh , aâ nh . 11
AÂ : Theo ñ nghó cuûsaù Thuyeá n: AÂ coù m ò nh a a ch t Vaê m nghó aù toá m. Theo Löng Khaû u giaû a trong a m, i taê ô i Sieâ i nghó kinh thö chö m coù a laø y che maë ø thì õ aâ nghó maâ t trôi. Dö ng: Theo ñ nghócuû ch Thuyeá n coù a ô ònh a a saù t Vaê nghó laø saù Theo Löng Khaû u : Döng coù a laø û cao, ng. ô i Sieâ ô nghó mô roä ra, laø roä ra, laø ùleâ laø ù raé Löng Khaû ng bay ng lô n, n cög n. n ô i Sieâ m taé ï a cuû õ vaø ô nhö u toù t tö nghó a chö m aâ döng sau: - Chö m coù õ n keø theo, chö n chí laø y coù õaâ chö vaâ m õ vaâ nh maâ nghógoá a noù : Maâche maë ø roä ra chöaâ coù a c cuû laø y t trô suy ng i õm nghólaø laï aä i. Vì vaä laøcho u aù Nhög nô a che i, ñy laï che y seõm m. õ i n quay lö laï ù t trôthì aù Caù nh thò a thöø tö ng i vômaë ø u m. c thaø i i xö ôg ï n a vaø ôg Baé quay lö laï t trô suy ra aâcoø maë o höù c vaø n ng i maë ø i, m n laø t sau, maët trong (lyù c höù Baé ) hoaë ôg c... n - Chö ô goà chö t, chö t treâ õ t yù i õ ng m dö õnhaä õ nhaá n chövaä noù luù t trô moï n. Ñ y cuõ laø c khí ôg rö rônhaá c maë ø c leâ aâ ng i luù töï ï õ t n c suy roä ra döng laø u töï saé i rö rô a maë ø ng ô bieå ôg c thaù ï õ n c cuû t trôi. Höù veà a maë ø c thì y aù saù cuû t trô ôg phí t trômoï thaá nh ng a maë ø n i i. Do ñ suy ra döng laø nh dieä laø u dieä hoaë ô où ô (chí n) (bieå n) c phöng Nam. Qua ñ, chuù ta coù ññn ñ nghónhö où ng theå eá ò i nh a sau: 2.2. Ñò nghó aâ dö ng nh a m ô AÂ döng laø thoá sövaä n coù u thuaã ng m ô heä ng ï t luoâ maâ n nhö thoá nhaá ù ng t vô nhau, khoâ ngög vaäñng, bieáhoù phaù i ng n ø n oä n a, t sinh, phaù n vaø u vong. t trieå tieâ 2.3. Caùquy luaä baûtrong hoïthuyeá m dö ng c t cô n c t aâ ô 12
TẬP ĐOÀN Y DƯỢC BẢO LONG www.baolongduong.com.vn - AÂ dö ng ñ i laä vô nhau: AÂ döng ñi laälaø ï m ô oá p ù i m ô oá p sö maâ n, cheá ù ñu tranh giö hai maëm döng. u thuaã öc vaø ô aá õ a t aâ ô Ví : Ngaø ñm, nöù lö. Ö cheá hö phaá duï y vaø eâ ô vaøû Ù vaø ng c a c n. - AÂ dö ng hoã n: Hoã n laø ï ô tö vônhau mô m ô caê caê sö ng ï ù nö a i i ù toàtaï öïmô coù nghó caû ñu laø trì tí cö n i ñô, c i ù yù a, hai eà quaù nh ch ï c cuû ï t, khoâ theå n ñc phaù a sö vaä ng ñ oä t sinh, phaù n ñô. ô t trieå öï c Ví : Coù aâmôcoù döng, coù ng hoù ù dò duï soá m i ù soá ô ñoà a môcoù i hoù ngöc laï u khoâ coù hoù quaù nh ñng hoù a hay ô i, neá ng ï dò a thì trì oà a khoâ tieá c ñô... ng p tuï öï c - AÂ dö ng tieâ trö û Tieâlaø ï t ñ tröû laø ï m ô u ô g: n u sömaá i, ôg sö n phaù n noù n sövaäñng khoâ ngög, söchuyeåhoù t trieå i leâ ï n oä ng n ø ï n a laãnhau giö hai maë m döng. Ví nhösöthay ñi tö n a õ t aâ ô duï ï oå ø laï sang noù laø trì aâtieâ ô tröû nh ng, quaù nh m u döng ôg. n Söï ñi tö ng sang laï laø trì döng tieâ m thay oå ønoù nh quaù nh ô u aâ tröng. Do ñ coù nhieä n, löng, haø ô û où khí t, oâ ô n. Sö n ñng cuû m döng tômö ñ naø où chuyeå ï oä a aâ ô vaä i ù ù oä o ñ seõ c n hoù a sang nhau goï döng cö sinh aâ aâcö sinh döng. i laø ô c ï m, m ï c ô - AÂ dö ng bì haø AÂ döng tuy ñi laänhau vaø m ô nh nh: m ô oá p vaäñng khoâ ngög nhö luoâlaäñô theá ng baè n oä ng n ø ng n p öï thaê ng, c sö t thaê baè giö hai maëm döng laø u hieä ï t ïmaá ng ng a õ t aâ ô bieå n sö maá bì thöø aû höû ñn sö o toà a sinh theå t chaá nh ôg, nh ôg eá ï n n baû n cuû vaä t vaø ï c... sövieä m dö ng trong dö ng coù m : Dö treâ - Trong aâ coù ô vaø ô aâ a ï n caùquy luaä baûcuûaâ döng vaø n cövaøthö teá c t cô n a m ô caê ù o c ï , ngöø ñ chög toûöï ng trong aâ coù ô vaø ô ta aõ ù ñô raè i n c m döng trong 13
döng coù (aâ döng nöng tö laã ô aâ m, ô m ô a ï n nhau cuø toà i, coù ng n taï khi xen keõ o nhau trong söphaù n). Ví nhö ï n vaø ï t trieå duï söphaâ chia thôgian trong 1 ngaø giô, ban ngaø i ø y (24 ) ø y thuoä ô tö c döng ø 6 giô eá giôlaø n döng cuû ô tö12 giôñn 18 ø n 12 ñ ø phaà ô a döng, ø øeá giôlaø n aâ cuû ô ban ñm thuoä m tö18 giôñn ø phaà m a döng, eâ c aâ ø øeá 24 giô phaàaâ cuû m, tö giôñn 6 giôlaø n döng ø laø n m a aâ ø ø 0 eá ø phaà ô cuû m. a aâ Keá n : Sö u thuaã ng nhaá n trong sö t laø t luaä ï maâ n thoá t beâ ïvaä ñng lö phaù n bieá a cuû m döng theo moä luaä oä ï t trieå n hoù a aâ ô c t quy t nhaá ò (heá nh laï t ñnh t thò i suy, heá laï nh, aâ cö sinh t suy i thò m ï c döng, döng cö sinh aâ Maë oá p naøchuyeåthaø ô ô c ï m...). t ñi laä y n nh maëoá p kia. Quy luaä y ñô dieã baè hì ñ ngöø t ñi laä t naø öï n taû ng nh oà ô c i xö taïra vaøaë n cho noù hì ñ thaù ïÑ laø t a o ñt teâ laø nh oà i cö. où moä c hì troø hai hì cong hai maø ng vaø i chia dieä ch nh n coù nh u (saù toá n tí laø 2 phaà ng nhau, moä n laø , moä n laø ô m n baè t phaà aâ m t phaà döng. Trong phaà m coù n döng vaø n aâ nhaâ ô trong phaà ô coù n n döng nhaâ aâ m). Ñ laø t hì ñ duy nhaá n taû luaä n hoù où moä nh oà t dieã quy t bieá a cuû m döng a aâ ô Maø traé bieå thòdö ng. Maø u ng u ô u ñ bieå thòaâ. Trong dö ng coù en u m ô aâ, trong aâ coù ô m m dö ng. Dö ng ô phaù n tödö ù ô g leâtreâ t trieå ø ô hö ùi n n n. AÂ phaù trieå tö treâ hö ù m t n ø n ôg n xuoá dö ù ng ô i 14
TẬP ĐOÀN Y DƯỢC BẢO LONG www.baolongduong.com.vn HÌ Ñ THAÙ Ï NH OÀ I CÖC III. TÖÙ TÖÔÏG N 1. Khaù m veà ù ô g i nieä tö tö ï n Sö n hoù a aâdöng traû quaù nh tö p leâ ï bieá a cuû m ô i qua trì øthaá n cao roài chuyeå a tö ô sang aâhoaë ø sang döng. n hoù ø ng dö m c tö m aâ ô Ñ i vô döng mô sinh ra goï thieá ô khi döng phaù oá ù ôi ù i i laø u döng ô t trieå ù ù nhaá i laø i döng. Ñ i vô aâmô sinh n tô mö cao i c t goï thaù ô oá ùm i i ù ra goï thieá m, khi aâ ñ phaù n tô mö cao nhaá i i laø u aâ m aõ t trieå ù ù i c t goï laø i aâ Boá nh töï thaùm. n hì ôg: n - Thieá ô - Thaù ô u döng i Döng - Thieá m - Thaùm u aâ i aâ Ngöø a goï tö ôg. ôxö i laøù ï i tön 1.1. Dö ng minh: Trong Ñ ng y hoïcuõ nhötrong ô oâ c ng hì ñ thaù ïngöø coø ng tö ô minh. Vaä ô nh oà i cö, c ôta n duø ø ng i dö y döng minh laø ? Veà ø a döng minh laø ï ng cuû ô vaø gì tönghó ô sösaù a döng cuõ hô lyù ù troø a noù tö u döng laø ô khí ng ï vô vai p i cuû vì øthieá ô döng mô sinh ra tuy laø ô nhö vaãcoøcoùm (chö ñô i ù döng ng n n aâ a öï c saù toû m) tô döng minh laø ô thò ñ ñy ñ aù ng laé ù ô i döng nh aõaà uûnh saù cuû ô roà ù i döng laø ô cö vaä coù ng a döng, i tô thaù ô i döng ï y ta c theå ñtôñ nghó i ùòi nh a: Ñnh nghódöng minh: Döng minh laø ô thò ò a ô ô döng nh. 1.2. Quyeáaâ : Ñ i vô aâ thì t m oá ù m i ngoaø u aâ thaù m i thieá m, i aâ coø quyeám. Vaä n coù t aâ y quyeám laø? t aâ gì Veà a tö Quyeá nghónhö t sö n ñng maõ nghó ï : t coù a moä ïvaä oä nh lieä i noå ng sö n ñng ñ laø õ phaà û ñng t, soâ i, nhö ï vaä oä où nhög n n tönhoûoù 15
khung trong khuoâ n khoå t vaä t. Ví : Trong Ñ ng y coù moä t chaá duï oâ beä huyeá nh t quyeá n trong phaï truø ù huyeá t nhì m lô thì n t quyeá i t laï raát ñoäng, raát hoaït maø chæ trong phaïm vi moät “oáng kín” hay moät “bao kín” chöù khoâng chaûy ra vuøng khaùc. Bôûi vaäy trong ñ u trò ôta khoâ duø thuoá ieà , ngöø i ng ng c phaù t maø nh huyeá huyeá beä t quyeá ô ta chæduø thuoá nh huyeáMuoá t ngöø i ng c haø t. n huyeá nh t haø thì phaû nh maø n toàkhí phaû aàhuyeá khí i haø muoá n thì i ñy t (coù nghólaø i boå t nhö ö nöù m vaø nh cho ñy, a phaû huyeá ña ô theâ o bì c aà noù chaû chö n g laé nh cho nöù y ra). seõ y ra ùkhoâ c bì ô chaû c Trong vaêphaï ta thöø duø töquyeá n m, ôg n ng ø t nhöbieå u quyeá u quyeá moä nh thö raá i noå ng boù p t (bieå t laø t hì c ù t soâ i nhö heï trong moä c thaûluaävaø t cuoä o n trong cuoä o luaäñ laï c thaû n où i boù heïtrong nhög ngöø uû caù ñô bieåquyeá ô ô p n õ ô ñ tö ch öï u i c t (ngöø û i dieä m tì chö ñô chí thö hoaë aï u ñn dö n caû nh a öï nh c c ù c ñi bieå eá ï thì khoâ ñô bieåquyeá Vaäbieåquyeá ng theå ng ra ng öï u c t). y u t khoâ roä ngoaø m vi maë hì thö raá i ñng. Hoaë i phaï c duønh c ù t soâoä c trong caùc töø t taâm, quyeát chieán cuõng vaäy… Trong aâm döông vai troø quyeá cuûa quyeá m khoâ töng ög vô döng minh cuû ô vì t aâ ng ô ù ù ôn i a döng thieá m laø ø i, mô i roà ù ï i chö ng goï toá u aâ mô toá ø i tô cö toá ù toá i c khoâ i laø i roõ ta goï ng roõ nhö i saù . Quyeá m coù m yù aâ khí oä t aâ haø laøm ñng trong aâ thuù aå nh lieä ï t ñng cuû n aâ Neá m c ñy maõ t sö hoaï oä a phaà m. u ví aâ laø t caù kí thì ï ng phoà leâlaø t nhö m moä i bao n söcaê ng n quyeá aâvaä m y. Ñnh nghó Quyeá m laø ï t ñng, thuù aåphaà ò a: t aâ söphaù oä c ñy n aâhoaïoä trong quaù nh bieá a. m t ñng trì n hoù 1.3. Baø veà ù ô g vô dö ng minh vaø t aâ n tötö ï n ù ô i quyeá m 16
TẬP ĐOÀN Y DƯỢC BẢO LONG www.baolongduong.com.vn Trong ñ hì thaù ï Veà n aâ thì Thieáaâ oà nh i cö: c phaà m coù u m, Thaù m vaø t aâ Veà n döng thì thieádöng, i aâ quyeá m. phaà ô coù u ô döng minh vaø i döng. Vaäcoù ñt vaáñ taï ô thaù ô y theåaë n eà i sao khoâ gheù ô minh vaø t aâ vaø ùôg cho thaø ng p döng quyeá m o tö ïtön nh luï ôg. Ñ u naø giaû sau: c töï ieà y lyù i nhö n + Trong tö ôg coù u aâtöng nghi vôthieá ô ù ï thieá m ô tön ù u döng i (cuø laø i môsinh ra). ng caù ù i + Thaù m töng nghi vô thaù ô (cuø laø i ñ i aâ ô i ù i döng ng caù aõ cö), coødöng minh vô quyeá m thì ng töng nghi. ï n ô c ù i t aâ khoâ ô Döng minh laø ô thò coø ô döng nh n quyeá m laø ï c ñy aâ t aâ söthuù aå m khí t ñng. Cho neâ ng theå luï ôg. hoaïoä n khoâ coùc töïn IV. NGUÕ NH HAØ 1. Khaù m veà t chaávaø haøh i nieä vaä t nguõ n Vaä t laønh theåc ñng vaø c quan vaø ta caû t chaá hì taù oä o giaù cho m giaùTrong vuõ coù vaøvaä t khaù c. truï voâ n t chaá c nhau, khi nghieâ n cö ngöø thaá ng coùloaï t chaá kim, thuûmoähoû u ù ôta i y raè 5 i vaä t laø y, c, a vaø mang ñc thuø toå n cuû c loaï t chaá 5 loaï thoå aë nhö tieâ a caù i vaä t vaø i vaä t kim, thuûmoähoû thoå n luoâ n ñng, chuyeå t chaá y, c, a vaø luoâ n vaä oä n hoù a theo qui luaä o toàtrieä u, suy vong vaø t trieå t baû n, t tieâ phaù n. 2. Ñò nghó nguõ nh nh a haø Nguõ nh laøloaï t chaá baû aï n cho toå theå haø 5 i vaä t cô n ñi dieä ng caù i vaä t nhoû , thöø phuï trong vuõ . c loaï t chaá beù ôg, n coù truï 3. Sö qui naï sö vaätheo nguõ nh ï p ï t haø 17
Ñ i vô caù i sö t coø i coù oá ù c loaï ï i vaä n laï trong vuõ , ta coù truï theå gheù o moä p vaø t trong 5 haø neá uû u kieä ï vaø tieä nh u ñ ñ ieà n hô lyù ñ n p eå vieä c nghieâcö vaøù duï coå n ñ thö hieävieä n ù ög ng u n nhaâ aõ ï n c c qui naï ï tô mö toá u maø i qua haø ngaø m tô nay p hô lyù ù ù i ö p i c traû ng n naê ùi vaã y saù toû phöng dieä ï vaø c chaé ï n thaá ng veà ô n hô lyù chaé n sö p phuø hô ñ seõnh cö vôthôgian. p ï où vó û ù ø u i i Vieä naï t chaá c qui p vaä t theo nguõ nh ñô thö hieä haø öï ï n theo c c baû döùaâ ng ôñy: i HIEÄ N NGUÕ NH HAØ TÖ Ï ÔN MOÄ HOÛ A THOÅ KIM THUÛ Y G C Vaächaá t t Caâ y Lö a û Ñt aá Kim loaïi Nöù ôc Maø saé u c Xanh Ñ oû Vaø ng Traéng Ñ en Vò Chua Ñ ng aé Ngoï t Cay Maën Muø a Xuaâ n Haï Cuoái haï Thu Ñ ng oâ Phö ng ô Ñ ng oâ Nam Trung öng ô Taâ y Baéc Taïg n Can Taâm Tyø Pheá Thaän Phuû Ñ û Tieå ôg ôm u tröøn Vò Ñi aï Baø quang ng tröø ôg n Nguõtheå Caâ n Maï ch Thò t Da loâng Xöng tuû ô y Nguõ Maé t Löõ ôi Mieäng Muõ i Tai quan Tì chí Giaä nh n Mög n ø Lo Buoà n Sô ï 4. Caùqui luaähoaïñ ng cuû nguõ nh c t t oä a haø 18
TẬP ĐOÀN Y DƯỢC BẢO LONG www.baolongduong.com.vn 4.1. Qui luaä ô sinh t tö ng (Moä ñt chaùsinh lö (hoû lö thieâmoï t chaá c ) oá y û a), û u a a i vaä t thaø tro buï nh ñt (thoåTrong loø ñt sinh ra kim loaï nh i, thaø aá ). ng aá i (kim) laø raé c. Theå n chaé theå n chaé raé c sinh ra theång (thuû coù loû y), nöùô sinh ra caâ i (moä Nhö y : c y coá c). vaä Moäc sinh hoûhoû a, a sinh thoå sinh kim, kim sinh thuû , thoå y, thuû y sinh moäTrong cô con ngöø moä c. theå ôcan i c sinh taâhoû m a, taâ hoûsinh tyø , tyø sinh pheá m a thoå thoå kim, pheá sinh thaä kim n thuûthaä y sinh can moä y, n thuû c. 4.2. Quy luaä ô khaé t tö ng c - Moä c thoå reã y aê u vaø ng ñt. c khaé nhö caâ n saâ o loø aá - Thoå c thuû ñp ñ ngaê ô. khaé y nhö aé eâ n nöù c - Thuû c hoû duø nöù õ û y khaé a nhö ng ô chö lö. c a a - Hoû c kim nhö û m noù chaû a khaé lö laø ng a y kim loaï i. - Kim khaé c nhö ng cö ñc cö goãuï . c moä duø a, uï a , ñc goã Trong côtheå ngöøcan moäkhaétyø , tyø con ô i: c c thoå thoå khaé n thuû thaäthuûkhaétaâ hoû taâ hoûkhaé c thaä y, n y c m a, m a c pheá kim, pheá khaé moä kim c can c. Qui luaä ô sinh, töng khaé hoù t töng ô c cheá a theo hì veõ nh sau: - Muõ n theo voø troø töng sinh. i teâ ng n laøô - Muõ n theo sao vaø laøô khaé i teâ ng töng c. 19
NGUÕ NH TÖ NG SINH, TÖ NG KHAÉ HAØ Ô Ô C 4.3. Tö ng thö - Tö ng vuõ ô ø a ô Trong ñ u kieäbaá ôg hay beä lyù hieätöï ieà n t thöø n nh coù n ôg n haø noï ng noï c haø kia, taï kia quaù nh goï nh , taï khaé nh ng maï i laø töng thö hoaë nh noï ng noï ng khaé öï nh kia, ô ø c haø , taï a khoâ c ñô haø c taï kia goï töng vuõ ng i laøô . Ví veàô thö: Bì thöø can moä c tyø , neá duï töng ø nh a ôg n c khaé thoå u Can khaé quaù nh seõ h höû tô chö naê cuûtyø c Tyø maï aû ôg ù ù ng a , vò n n i c gaâroá n tieâhoaù au bao tö Khi chö phaû nh can (haï y i loaï u ,ñ . û õ i bì a hö phaá a can) vaø n tyø ng cao sö t ñng cuû ). ng n cuû kieä (naâ ï hoaïoä a tyø Töng vuõ nh thöø tyø khaéthaäthuû neáTyø ô bì ôg n thoå c n y, u hö khoâ khaé öc thaä y seõ y ö ô trong beä tieâ y ng c ñô n thuû gaâ ù ù ï nöc nh u chaû keù i hoaë suy dinh döõ Khi chö phaû n tyø ng cao o daø c phuø ôg. n õ i kieä (naâ a sö t ñng cuû ) vaøï u (ñ heá thuõ ï hoaïoä a tyø lôtieå eå t phuø ng). i 5. ÖÙ duïg nguõ nh trong y hoï ng n haø c 5.1. Veà quan heä nh lyù beä Caê ù o nguõ nh tì vò phaù n cövaø haø m trí t sinh moä ù beä t chög nh n cuû t taï hay moä naø où tì ra phöng phaùchö a moä ng t phuû o ñ ñ m eå ô p a õ 20