intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 

Du lịch sinh thái

Chia sẻ: Dương Thành Đạt | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:274

Thêm vào BST
Báo xấu
524
lượt xem 288
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Du lịch nói chung, du lịch sinh thái nói riêng đang nhận được sự quan tâm một cách đáng kể.Một khi ống khói của các nhà máy, các xí nghiệp càng vươn cao hơn lên bầu trời, dân số không ngừng gia tăng, đô thị hóa và tập trung dân cư, tập trung công nghiệp, khói bụi giao thông... đang là vấn nạn thì nhu cầu tìm về với tự nhiên là một tất yếu.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Du lịch sinh thái

  1. ÑAÏI HOÏC QUOÁC GIA TP HOÀ CHÍ MINH TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC KHOA HOÏC XAÕ HOÄI VAØ NHAÂN VAÊN GS-TSKH LEÂ HUY BAÙ Nhöõng ngöôøi coäng taùc: ThS Thaùi Leâ Nguyeân ThS Nguyeãn Thò Troán ThS Ñoã Thò Kim Chi KS Leâ Nguyeãn Dieãm Haèng (ECOTOURISM) NHAØ XUAÁT BAÛN ÑAÏI HOÏC QUOÁC GIA TP HOÀ CHÍ MINH
  2. Du lòch sinh thaùi Du lòch sinh thaùi protection. Bad-managed ecotourism can bring negative impacts to environment such as loss of community character and biodiversity and sense of place, soil erosion, solid waste, PREFACE environmental degradation and pollution and increase in cost of living. For those results, the tension of achieving economic development and seeking to protect, enhancing and managing the social, cultural and natural environment will be always AESOP - Fables used to say “The injury we does and concerned through this issue. the one we suffers are not weighed in the same scales”. This issue - “Ecotourism” of Prof. PhD. D. Sci. Le Huy Our environment has been rapidly changed; economic Ba designed to provide number concepts, ideas, tools and development and population increase gave the destruction in examples for graduate and undergraduate students, teachers environment. The relation between human and their and researchers seeking knowledge of contemporary environment now attract greater attention than at any time ecotourism issues and an understanding how and why they in recent history. Despite of being better fed and affluent have developed. than in the past, human are increasingly anxious about their life-support things and quality of the environment in which It is hoped that some of your mentions will be found they live. To be a part of solutions to environmental problems through this material. We would like to thank for all the requiring an understanding of environmental knowledge and professors and students who have used materials with made ecological issues also. up this issue. In particular, we would like to express our thanks to our colleagues, organizations and individuals for Our observations show that tourism impacts many their interest and encouragement. people and places and has the potential for touching many more. Within this issue of ecotourism, we show you the Prof. Dr. Sci. Le Huy Ba challenges of ongoing pressure on its ecological environment, social and cultural systems, infrastructure and environmental issues. Ecotourism activities aim at bringing with positive impacts and are sources of economic activity. Well-managed ecotourism can bring jobs for people, foreign exchange earning and the potential to reduce poverty and environmental 3 4
  3. Du lòch sinh thaùi Du lòch sinh thaùi sinh thaùi moâi tröôøng. Tuy nhieân, cho ñeán nay, vieäc phaùt trieån cuûa loaïi hình du lòch naøy coøn gaëp raát nhieàu khoù khaên, nhöõng GIÔÙI THIEÄU hieåu bieát kinh nghieäm coøn haïn heïp vaø chöa coù nhöõng cô sôû lí luaän ñuû vöõng chaéc ñeå ñaùp öùng ngang taàm vôùi söï phaùt trieån cuûa DLST ñöông ñaïi. Loaïi hình du lòch naøy ôû Vieät Nam môùi chæ chuù troïng ñeán caùc muïc tieâu veà moâi tröôøng vaø veà söùc khoûe Du lòch noùi chung, Du lòch sinh thaùi (DLST) noùi rieâng chöù chöa mang yù nghóa giaùo duïc veà traùch nhieäm baûo toàn taøi ñang nhaän ñöôïc söï quan taâm moät caùch ñaùng keå. Moät khi oáng nguyeân thieân nhieân, moâi tröôøng töï nhieân vaø phaùt huy nhöõng khoùi cuûa caùc nhaø maùy, caùc xí nghieäp caøng vöôn cao hôn leân giaù trò vaên hoùa cao ñeïp cuûa caùc daân toäc vaø caùc ích lôïi khaùc. baàu trôøi, daân soá khoâng ngöøng gia taêng, ñoâ thò hoùa vaø taäp Taøi lieäu naøy laø söï noã löïc cuûa chuùng toâi ñeå giôùi thieäu veà trung daân cö, taäp trung coâng nghieäp, khoùi buïi giao thoâng… caùc quy luaät töông taùc giöõa caùc thaønh phaàn moâi tröôøng trong ñang laø vaán naïn thì nhu caàu tìm veà vôùi töï nhieân laø moät taát moät heä sinh thaùi, tính ña daïng sinh hoïc, dieãn theá vaø söï phuï yeáu. Traøo löu DLST ñaõ vaø ñang daáy leân ôû nhieàu quoác gia thuoäc laãn nhau cuûa chuùng theo quy luaät vaän ñoäng vaø phaùt döôùi goùc ñoä tieáp caän naøy. trieån cuûa DLST. Giôùi thieäu cho sinh vieân hieåu bieát theâm veà cô Xuaát phaùt töø söï nhaän thöùc ñöôïc ích lôïi (baûo toàn moâi sôû sinh thaùi moâi tröôøng, sinh thaùi caûnh quan, caùi hay, caùi tröôøng töï nhieân, baûo toàn caùc giaù trò vaên hoùa cuûa caùc daân toäc, ñeïp, caùi haáp daãn cuûa moät soá loaïi hình sinh thaùi ñaëc thuø, khai phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi…) cuûa DLST, Lieân Hieäp Quoác ñaõ thaùc nhaèm phuïc vuï cho höôùng daãn DLST vaø baûo veä moâi choïn naêm 2002 laøm Naêm Quoác teá veà DLST. tröôøng beàn vöõng maø tröôùc heát laø phaùt trieån loaïi hình DLST beàn vöõng, taïo tay ngheà cho höôùng daãn vieân hay quy hoaïch Theo ñaùnh giaù cuûa Hieäp hoäi Du lòch Chaâu AÙ – Thaùi Bình tieán tôùi thieát keá DLST cho moät khu hay moät tour DLST. Döông (PATA), DLST ñang coù chieàu höôùng phaùt trieån vaø trôû thaønh moät boä phaän coù toác ñoä taêng tröôûng maïnh nhaát veà tæ troïng Vôùi mong muoán ñem ñeán cho caùc baïn moät caùch tieáp caän trong ngaønh du lòch. Nôi naøo coøn giöõ ñöôïc söï caân baèng sinh khaùc hôn veà DLST vaø nhaèm cung caáp moät nguoàn taøi lieäu thaùi thì nôi ñoù seõ coù tieàm naêng phaùt trieån toát veà DLST vaø thu tham khaûo boå ích cho caùc baïn, chuùng toâi maïnh daïn bieân soaïn huùt ñöôïc nguoàn du khaùch lôùn, laâu daøi vaø oån ñònh. cuoán taøi lieäu naøy. Vieät Nam cuõng coù tieàm naêng lôùn ñeå phaùt trieån DLST, Do tính “môùi” cuûa DLST khoâng chæ ôû Vieät Nam maø ngay song song vôùi söï phaùt trieån ñoâ thò, caùc khu coâng nghieäp vaø caû ôû raát nhieàu nöôùc treân theá giôùi (keå caû nhöõng nöôùc ñi ñaàu caùc oáng khoùi nhaø maùy moïc leân thì caùc khoaûng xanh ñoâ thò vaø trong lónh vöïc DLST), cuoán saùch naøy khoâng theå traùnh khoûi ven ñoâ thò cuõng ñöôïc thieát keá ñeå taïo neân söï caân baèng cho moät soá sai soùt vaø chöa hoaøn toaøn ñaùp öùng ñöôïc caùc ñoøi hoûi cuûa 5 6
  4. Du lòch sinh thaùi Du lòch sinh thaùi baïn ñoïc. Chuùng toâi mong nhaän ñöôïc caùc yù kieán ñoùng goùp cuûa baïn ñoïc ñeå cuoán saùch DLST ra ñôøi moät caùch hoaøn chænh. GS-TSKH Leâ Huy Baù NHAÄP MOÂN DU LÒCH SINH THAÙI 7 8
  5. Du lòch sinh thaùi Du lòch sinh thaùi tröôøng, neân caùc tour du lòch chuyeân hoùa nhö saên baén chim, cöôõi laïc ñaø, boä haønh thieân nhieân ñaõ baét ñaàu coù söï höôùng daãn vaø quaûn lí nghieâm ngaët. DLST daàn daàn ñònh hình töø ñaây Nhö chuùng ta ñaõ bieát, töø thôøi Tomat Cook ñeán nay, du (David Western). lòch ñaõ thay ñoåi raát nhieàu caû veà maët lí luaän laãn thöïc tieãn. Du lòch trong theá kyû naøy ñang laø moät hieän töôïng ñaõ vaø ñang chi DLST khaù môùi meû vaø ñang töøng böôùc khaúng ñònh lí do phoái raát maïnh meõ ñeán neàn kinh teá cuûa toaøn nhaân loaïi vaø toàn taïi cuûa noù; noù laø hôïp nhaát cuûa du lòch thieân nhieân vaø du ñang laø ngaønh coâng nghieäp lôùn nhaát theá giôùi (Pacific Asia lòch ngoaøi trôøi. ÔÛ goùc nhìn heïp, chuùng ta coù theå xem xeùt Travel Association (PATA), World Travel and Tourism DLST laø söï keát hôïp yù nghóa cuûa hai töø gheùp “du lòch” vaø “sinh Council (WTTC), World Tourism Organization), ñöôïc chöùng thaùi”. Tuy nhieân, vaán ñeà maø chuùng toâi ñeà caäp trong taøi lieäu minh baèng caùc con soá nhö sau: naøy seõ bao haøm yù nghóa roäng hôn. - Kinh teá du lòch thu huùt ñöôïc khoaûng 17 trieäu lao ñoäng DLST ñang coøn raát môùi meû ñoái vôùi caùc höôùng daãn vieân, ôû vuøng Ñoâng Nam AÙ (chieám 7,9% toång lao ñoäng trong ngaønh caùc nhaø ñieàu haønh tour vaø ngay caû ñoái vôùi caùc chuyeân gia du lòch cuûa theá giôùi) vaø chieám 9,9% trong toång soá lao ñoäng nghieân cöùu veà du lòch, do ñoù thöôøng coù söï nhaàm laãn giöõa trong caùc ngaønh ngheà. DLST vôùi caùc loaïi hình phaùt trieån du lòch khaùc. Moät soá toå - Du lòch taïo ra 10% toång saûn phaåm xaõ hoäi vaø 9% GDP chöùc ñaõ coá gaéng laøm roõ söï nhaàm laãn naøy baèng caùch söû duïng trong vuøng Ñoâng Nam AÙ. khaùi nieäm DLST nhö moät coâng cuï ñeå thöïc hieän vieäc baûo toàn vaø phaùt trieån beàn vöõng. Ñeán naêm 1993, khaùi nieäm DLST môùi - Lao ñoäng trong caùc hoaït ñoäng löõ haønh vaø trong ngaønh coù ñöôïc moät ñònh nghóa cuûa Lindberg vaø Hawkins phaûn aùnh du lòch cuûa theá giôùi taêng tröôûng gaáp 1,5 laàn so vôùi caùc lónh khaù ñaày ñuû veà noäi dung vaø chöùc naêng cuûa DLST. Theo ñoù, vöïc khaùc. “DLST laø du lòch coù traùch nhieäm vôùi caùc khu thieân nhieân, laø Vaøo nhöõng naêm 70 cuûa theá kæ 20, du lòch ñaïi chuùng vaø coâng cuï ñeå baûo toàn moâi tröôøng vaø caûi thieän phuùc lôïi cho nhaân du lòch khoâng phaân bieät vaãn chuû yeáu troïng taâm ñeán caùc loaøi daân ñòa phöông”. thuù lôùn, chính vì söï quan taâm naøy ñaõ phaù hoaïi ñeán moâi Tuy vaäy, toå chöùc baûo veä thieân nhieân theá giôùi (IUCN) tröôøng soáng, gaây phieàn nhieãu tôùi haønh vi soáng cuûa caùc loaøi cuõng coù ñöa ra ñònh nghóa khaù ñaày ñuû hôn: “DLST laø tham ñoäng vaät hoang daõ, phaù huûy thieân nhieân vaø moâi tröôøng. Tuy quan vaø du lòch coù traùch nhieäm vôùi moâi tröôøng taïi caùc ñieåm nhieân, daàn daàn du khaùch cuõng baét ñaàu nhaän thöùc ñöôïc nhöõng töï nhieân khoâng bò taøn phaù ñeå thöôûng thöùc thieân nhieân vaø caùc taùc haïi sinh thaùi do hoï gaây ra vaø hôn theá nöõa ngöôøi daân ñòa ñaëc ñieåm vaên hoùa ñaõ toàn taïi trong quaù khöù hoaëc ñang hieän phöông cuõng ñaõ quan taâm ñeán giaù trò cuûa töï nhieân vaø moâi haønh, qua ñoù khuyeán khích hoaït ñoäng baûo veä, haïn cheá nhöõng 9 10
  6. Du lòch sinh thaùi Du lòch sinh thaùi taùc ñoäng tieâu cöïc do khaùch tham quan gaây ra, vaø taïo ra ích lòch yeâu thieân nhieân, du ngoaïn, thöôûng thöùc nhöõng caûnh quan lôïi cho nhöõng ngöôøi daân ñòa phöông tham gia tích cöïc” hay nghieân cöùu veà caùc heä sinh thaùi. Ñoù cuõng laø hình thöùc keát (Ceballos – Lascurain, 1996). hôïp chaët cheõ, haøi hoøa giöõa phaùt trieån kinh teá du lòch vôùi giôùi thieäu veà nhöõng caûnh ñeïp cuûa quoác gia cuõng nhö giaùo duïc tuyeân Ngaøy nay, UÛy ban löõ haønh vaø du lòch theá giôùi cho raèng truyeàn vaø baûo veä, phaùt trieån moâi tröôøng vaø taøi nguyeân thieân du lòch ñaõ trôû thaønh moät ngaønh coâng nghieäp lôùn nhaát theá nhieân moät caùch beàn vöõng”. giôùi, ñem laïi thu nhaäp vaø vieäc laøm ñaùng keå cho theá giôùi. Öôùc tính coù ñeán 650 trieäu du khaùch quoác teá vaøo naêm 2000. DLST cuõng ñoùng goùp khoâng nhoû cho du lòch theá giôùi vaø ngaøy caøng gia taêng, ñem laïi nguoàn thu nhaäp lôùn cho caùc nöôùc ñang phaùt trieån vaø keùm phaùt trieån. DLST laø ñoäng cô cho neàn kinh teá cuûa nhieàu ñaûo nhieät ñôùi vuøng Caribe, khu vöïc Thaùi Bình Döông vaø AÁn Ñoä Döông. DLST ñaõ thöïc thi chöùc naêng ñöa Rwanda vaø Belize vaøo baûn ñoà theá giôùi. ÔÛ Vieät Nam, trong laàn hoäi thaûo veà “Xaây döïng chieán löôïc phaùt trieån DLST ôû Vieät Nam”ø (9/1999) ñaõ ñöa ra ñònh nghóa veà DLST: “DLST laø loaïi hình du lòch döïa vaøo thieân nhieân vaø vaên hoùa baûn ñòa, gaén vôùi giaùo duïc moâi tröôøng, coù ñoùng goùp cho noã löïc baûo toàn vaø phaùt trieån beàn vöõng, vôùi söï tham gia tích cöïc cuûa coäng ñoàng ñòa phöông”. Ngoaøi nhöõng khaùi nieäm vaø ñònh nghóa keå treân coøn coù moät soá ñònh nghóa môû roäng veà noäi dung cuûa DLST: - “DLST laø söï taïo neân vaø thoûa maõn söï khao khaùt thieân nhieân, laø söï khai thaùc tieàm naêng du lòch cho baûo toàn vaø phaùt trieån vaø laø söï ngaên ngöøa caùc taùc ñoäng tieâu cöïc leân sinh thaùi, vaên hoùa vaø thaåm myõ”. - “DLST laø moät loaïi hình du lòch laáy caùc heä sinh thaùi ñaëc thuø, töï nhieân laøm ñoái töôïng ñeå phuïc vuï cho nhöõng khaùch du 11 12
  7. Du lòch sinh thaùi Du lòch sinh thaùi PHAÀN 1 SINH THAÙI MOÂI TRÖÔØNG HOÏC CÔ BAÛN 13 14
  8. Du lòch sinh thaùi Du lòch sinh thaùi Haeckel ñöa ra. Haeckel laø ngöôøi ñaàu tieân ñaët neàn moùng cho moân khoa hoïc sinh thaùi veà moái töông quan giöõa ñoäng vaät (nhö nhöõng thaønh phaàn moâi tröôøng höõu sinh) vôùi caùc ñieàu Chöông 1 kieän vaø thaønh phaàn moâi tröôøng voâ sinh. Vaøo nhöõng naêm giöõa theá kæ 19, nhoùm caùc nhaø khoa hoïc ÑAÏI CÖÔNG VEÀ cuûa Chaâu AÂu vaø chaâu Myõ ñaõ tieán haønh nghieân cöùu veà thöïc vaät ôû caáp ñoä quaàn xaõ; söï saép xeáp, caáu truùc vaø söï phaân boá caùc SINH THAÙI MOÂI TRÖÔØNG HOÏC quaàn xaõ thöïc vaät cuõng ñaõ ñöôïc ñaët ra trong caùc nghieân cöùu. Ngoaøi ra, nhoùm caùc nhaø khoa hoïc ngöôøi Myõ cuõng ñaõ nghieân cöùu veà söï phaùt trieån cuûa caùc quaàn xaõ thöïc vaät vaø ñöa ra quan ñieåm veà caùc moái töông quan höõu cô giöõa quaàn xaõ ñoäng vaät vaø 1.1 ÑÒNH NGHÓA SINH THAÙI MOÂI TRÖÔØNG thöïc vaät… Ñoù laø böôùc khôûi ñaàu cuûa quaù trình nghieân cöùu veà “Sinh thaùi moâi tröôøng hoïc” naèm trong lónh vöïc khoa sinh thaùi hoïc. Ngaøy nay, sinh thaùi hoïc khoâng chæ toàn taïi hoïc moâi tröôøng (Environmental science), nghieân cöùu veà caùc trong sinh hoïc maø noù coøn laø khoa hoïc cuûa nhieàu lónh vöïc nhö moái quan heä töông taùc khoâng chæ giöõa caùc caù theå sinh vaät vôùi noâng nghieäp, laâm nghieäp, y hoïc, xaõ hoäi hoïc vaø thaäm chí ngay nhau maø coøn giöõa taäp theå, giöõa coäng ñoàng vôùi caùc ñieàu kieän caû kinh teá hoïc vaø du lòch. moâi tröôøng töï nhieân bao quanh noù. Tuøy thuoäc vaøo töøng thôøi Naêm 1971 cuoán saùch “Cô sôû sinh thaùi hoïc” (Fundamentals khaéc, töøng nôi vaø töøng ñoái töôïng maø söï töông taùc cuûa moãi caù of ecology) cuûa giaùo sö Eugene P. Odum, thuoäc Ñaïi hoïc Georgy theå coù söï thay ñoåi vaø ñöôïc bieåu hieän thoâng qua hai chæ tieâu ñeå – Myõ ra ñôøi laø moät söï kieän quan troïng trong nghieân cöùu veà ñaùnh giaù: tính troäi vaø tính ñoàng ñeàu cuûa quaàn theå sinh vaät sinh thaùi hoïc. Taùc giaû ñaõ phaùt trieån lí thuyeát veà sinh thaùi hoïc trong moät heä sinh thaùi moâi tröôøng. ôû möùc cao hôn vaø cuõng trong thaäp nieân 70 cuûa theá kyû naøy, khi ngaønh moâi tröôøng hoïc ñaõ xaùc ñònh ñöôïc choã ñöùng chính 1.2 LÖÔÏC SÖÛ VEÀ SINH THAÙI MOÂI TRÖÔØNG HOÏC thöùc thì sinh thaùi hoïc moâi tröôøng môùi ñöôïc ñònh hình vaø phaùt Khaùi nieäm sô löôïc veà sinh thaùi ñöôïc nhaø khoa hoïc Hy trieån. Laïp Phrastus ñeà caäp vaøo theá kyû 3 tröôùc coâng nguyeân Phrastus Ngaøy nay con ngöôøi ñaõ nhaän thöùc ñöôïc raèng khoâng chæ laø ngöôøi quan taâm nhieàu ñeán moái quan heä giöõa vaät chaát soáng moâi tröôøng töï nhieân cuûa ñoäng, thöïc vaät maø coøn cuûa caû con vaø khoâng soáng. Tuy nhieân, thuaät ngöõ “sinh thaùi hoïc” chæ thaät ngöôøi ñaõ vaø ñang bò suy thoaùi vaø huûy hoaïi moät caùch traàm söï ra ñôøi vaøo naêm 1869 do nhaø sinh vaät hoïc ngöôøi Ñöùc Ernst troïng maø chính con ngöôøi laø thuû phaïm gaây ra caùc toån thaát 15 16
  9. Du lòch sinh thaùi Du lòch sinh thaùi ñoù. Sinh thaùi moâi tröôøng ngoaøi nhieäm vuï cuûa sinh thaùi moâi - Caên cöù vaøo tính chaát cuûa moâi tröôøng: tröôøng hoïc coå ñieån coøn taäp trung vaøo vieäc nghieân cöùu caùc moái Sinh thaùi moâi tröôøng ñaát, quan heä giöõa con ngöôøi vôùi töï nhieân vaø moâi tröôøng soáng thoâng qua caùc hoaït ñoäng coâng - noâng nghieäp, khai thaùc taøi Sinh thaùi moâi tröôøng nöôùc, nguyeân… Nhö vaäy, sinh thaùi moâi tröôøng phaûi laø gaïch noái giöõa Sinh thaùi moâi tröôøng khoâng khí. sinh thaùi hoïc coå ñieån vaø moâi tröôøng hoïc. - Caên cöù vaøo tính chaát cuûa moâi tröôøng nhöng theo moät 1.2.1 Tieàn ñeà cuûa vieäc hình thaønh nhöõng phaân heä quy chieáu khaùc: moân cuûa sinh thaùi moâi tröôøng Sinh thaùi moâi tröôøng röøng, Nhaän ñònh “Khi caáu truùc trôû neân phöùc taïp thì chöùc naêng toå hôïp lieàn ñöôïc boå sung nhöõng tính traïng môùi” cuûa Sinh thaùi moâi tröôøng bieån, Feiblemen (1954) laø moät trong nhöõng tieàn ñeà lí thuyeát cho Sinh thaùi moâi tröôøng soâng, vieäc hình thaønh nhöõng phaân moân cuûa sinh thaùi hoïc. Sinh thaùi moâi tröôøng ven bieån, 1.2.2 Caùc phaân moân cuûa sinh thaùi moâi tröôøng Sinh thaùi moâi tröôøng noâng thoân, - Caên cöù vaøo möùc ñoä toå chöùc cuûa heä thoáng soáng coù: Sinh thaùi moâi tröôøng ñoâ thò. Sinh thaùi moâi tröôøng hoïc caù theå; Sinh thaùi moâi tröôøng hoïc quaàn theå; - Theo moät heä quy chieáu khaùc cuûa tính chaát moâi tröôøng: Sinh thaùi moâi tröôøng hoïc quaàn xaõ; Sinh thaùi moâi tröôøng töï nhieân, Heä sinh thaùi moâi tröôøng; Sinh thaùi moâi tröôøng nhaân taïo. Sinh quyeån hoïc. Ngoaøi ra coøn coù raát nhieàu caên cöù ñeå phaân ñònh nhöõng - Caên cöù vaøo muïc ñích nghieân cöùu coù: loaïi hình sinh thaùi moâi tröôøng khaùc nhau nhö tính chaát cuûa moâi tröôøng, töøng loaïi moâi tröôøng, ñôn vò moâi tröôøng… Sinh thaùi moâi tröôøng cô baûn: Nghieân cöùu caùc khía caïnh cuûa sinh thaùi moâi tröôøng vaø ñöa ra caùc lí 1.3 PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU MOÂI TRÖÔØNG SINH thuyeát veà moâi tröôøng hoïc. THAÙI Sinh thaùi moâi tröôøng öùng duïng: ÖÙng duïng caùc kieán 1.3.1 Phöông phaùp luaän thöùc lí thuyeát vaøo thöïc teá ñeå quaûn lí vaø caûi taïo moâi tröôøng. 17 18
  10. Du lòch sinh thaùi Du lòch sinh thaùi Nghieân cöùu moâi tröôøng sinh thaùi laø nghieân cöùu söï töông cöùu chi tieát veà caùc moái töông quan laãn nhau cuøng vôùi söï töông taùc giöõa caùc thaønh phaàn moâi tröôøng. Moâi tröôøng sinh thaùi ñöôïc taùc giöõa caùc thaønh phaàn vaø yeáu toá moâi tröôøng. taïo thaønh bôûi caùc thaønh phaàn coù lieân quan chaët cheõ raát höõu cô Nghieân cöùu moâi tröôøng sinh thaùi khoâng ñöôïc coi nheï vôùi nhau. Moät thaønh phaàn cuûa moâi tröôøng laïi laø moät moâi tröôøng thaønh phaàn naøo trong heä sinh thaùi moâi tröôøng. Bôûi vì haàu heát hoaøn chænh goïi laø moâi tröôøng thaønh phaàn. Khi moät moâi tröôøng caùc chaát oâ nhieãm xuaát hieän trong moâi tröôøng thaønh phaàn naøy thaønh phaàn hoaëc moät maét xích trong chuoãi thöùc aên bò gaây aûnh coù theå lan truyeàn sang caùc moâi tröôøng thaønh phaàn khaùc moät höôûng hoaëc bò phaù vôõ seõ keùo theo hoaït ñoäng giaûi phoùng naêng caùch deã daøng. löôïng bò phaù vôõ vaø tieáp theo ñoù laø hoaït ñoäng cuûa toaøn boä heä sinh thaùi cuõng bò phaù vôõ (tham khaûo theâm trong taøi lieäu “Sinh thaùi MT nöôùc moâi tröôøng hoïc cô baûn – Leâ Huy Baù, Nhaø xuaát baûn Ñaïi hoïc Quoác gia thaønh phoá Hoà Chí Minh, 2002). Sinh vaät vaø con ngöôøi MT ñaát MT khoâng Khí haäu khí Hình 2: Töông quan giöõa caùc thaønh phaàn trong moâi tröôøng sinh thaùi Nghieân cöùu moâi tröôøng sinh thaùi cuõng chính laø tìm caùc yeáu toá troäi vaø chuû ñaïo trong heä töông taùc moâi tröôøng. Xaùc ñònh ñöôïc tính ñoàng nhaát vaø tính troäi môùi xaùc ñònh ñöôïc Hình 1: Troïng taâm cuûa con ngöôøi chieàu höôùng phaùt trieån cuûa ñoái töôïng caàn nghieân cöùu, thaäm trong moâi tröôøng sinh thaùi chí caû heä sinh thaùi moâi tröôøng. Caùc hoaït ñoäng trao ñoåi vaät chaát vaø naêng löôïng trong Phöông phaùp nghieân cöùu moâi tröôøng sinh thaùi laø moân moâi tröôøng sinh thaùi luoân ôû traïng thaùi caân baèng “ñoäng”, khoa hoïc ña chuyeân ngaønh nhöng coù giôùi haïn. Sinh thaùi moâi trong ñoù caùc thaønh phaàn cuûa moâi tröôøng coù moái quan heä qua tröôøng laø moân khoa hoïc ña lieân ngaønh nhöng coù giôùi haïn, laïi vaø raøng buoäc laãn nhau. Vì vaäy, caàn phaûi coù moät söï nghieân khoâng phaûi taát caû caùc ngaønh hoïc ñeàu coù theå laø moâi tröôøng 19 20
  11. Du lòch sinh thaùi Du lòch sinh thaùi hoïc maø chæ giôùi haïn ôû moät soá ngaønh lieân quan; trong moät 3. Tieàn ñeà cuûa vieäc hình thaønh nhöõng phaân moân cuûa sinh hoaøn caûnh nhaát ñònh coù theå laáy moät ngaønh hoïc nhaát ñònh thaùi moâi tröôøng? laøm neàn taûng chuû ñaïo coøn caùc ngaønh khaùc phuï trôï. 4. Caùc phaân moân cuûa sinh thaùi moâi tröôøng? 1.3.2 Caùc phöông phaùp nghieân cöùu 5. Phöông phaùp luaän nghieân cöùu moâi tröôøng sinh thaùi? 6. Taïi sao noùi nghieân cöùu moâi tröôøng sinh thaùi laø nghieân cöùu a. Moät soá phöông phaùp nghieân cöùu coå ñieån söï töông taùc giöõa caùc thaønh phaàn moâi tröôøng? Laáy ví duï Xaùc ñònh veà tính chaát cuûa caùc cö daân ñoäng thöïc vaät hay minh hoaï? veà chaát löôïng cuûa chuoãi naêng löôïng vaø caùc höôùng khaùc cuûa 7. Taïi sao khi nghieân cöùu moâi tröôøng sinh thaùi khoâng ñöôïc coäng ñoàng sinh thaùi. Goàm coù: coi nheï thaønh phaàn naøo trong heä sinh thaùi moâi tröôøng? Phöông phaùp xaùc ñònh kieåu phaân boá cuûa caù theå trong Laáy ví duï minh hoïa? quaàn cö, 8. Taïi sao noùi “nghieân cöùu moâi tröôøng sinh thaùi cuõng chính Phöông phaùp ñaùnh giaù soá löôïng caù theå cuûa quaàn theå laø tìm caùc yeáu toá troäi vaø chuû ñaïo trong heä töông taùc moâi trong heä sinh thaùi, tröôøng”? Chöùng minh? Phöông phaùp khaûo saùt bieán ñoäng quaàn theå trong heä 9. Taïi sao noùi: “moâi tröôøng sinh thaùi laø moân khoa hoïc ña sinh thaùi, chuyeân ngaønh nhöng coù giôùi haïn”? Chöùng minh? 10. Caùc phöông phaùp nghieân cöùu moâi tröôøng sinh thaùi? Phöông phaùp xaùc ñònh chuoãi thöùc aên vaø naêng löôïng. b. Caùc phöông phaùp nghieân cöùu sinh thaùi moâi tröôøng hieän ñaïi Phöông phaùp GIS - vieãn thaùm, Phöông phaùp moâ hình hoùa. Chöông I: 1. Neâu vaø phaân tích ñònh nghóa sinh thaùi moâi tröôøng? 2. Toùm taét löôïc söû veà sinh thaùi moâi tröôøng hoïc? 21 22
  12. Du lòch sinh thaùi Du lòch sinh thaùi - Nguyeân taéc haïn cheá: Ñònh luaät treân chæ ñuùng khi öùng duïng trong caùc ñieàu kieän cuûa traïng thaùi tónh, nghóa laø khi Chöông 2 doøng naêng löôïng vaø vaät chaát ñi vaøo caân baèng vôùi doøng ñi ra. - Nguyeân taéc boå sung: Sinh vaät coù theå thay moät phaàn AÛNH HÖÔÛNG CUÛA ÑIEÀU KIEÄN yeáu toá toái thieåu baèng caùc yeáu toá khaùc coù tính chaát töông ñöông. MOÂI TRÖÔØNG LEÂN SINH VAÄT VAØ 2.1.2 Ñònh luaät veà söï choáng chòu (luaät giôùi haïn CON NGÖÔØI - SÖÏ TÖÔNG TAÙC, sinh thaùi) TÍNH CHÒU ÑÖÏNG VAØ KHAÛ NAÊNG Söï coù maët vaø söï phoàn thònh cuûa caùc sinh vaät ôû moät nôi naøo ñoù phuï thuoäc vaøo toå hôïp caùc ñieàu kieän, söï vaéng maët hoaëc THÍCH NGHI keùm phoàn thònh coù theå do thieáu thoán hoaëc do thöøa moät yeáu toá naøo ñoù ôû möùc ñoä gaàn vôùi giôùi haïn maø sinh vaät coù theå chòu ñöïng ñöôïc. Shelford (1913) khi nghieân cöùu veà ñònh luaät toái thieåu 2.1 TOÙM LÖÔÏC VEÀ MOÄT SOÁ ÑÒNH LUAÄT cuûa Liebig ñaõ thaáy raèng yeáu toá giôùi haïn khoâng chæ laø söï thieáu 2.1.1 Ñònh luaät löôïng toái thieåu thoán maø caû söï dö thöøa caùc yeáu toá. Caùc sinh vaät bò giôùi haïn thieáu thoán yeáu toá naøo ñoù taïo ra toái thieåu sinh thaùi, coøn dö Ñeå toàn taïi vaø phaùt trieån trong töøng ñieàu kieän cuï theå thöøa taïo ra toái ña sinh thaùi. Khoaûng giöõa toái thieåu sinh thaùi sinh vaät ñoøi hoûi nhöõng chaát caàøn thieát. E. Liebig (1840) nhaän vaø toái ña sinh thaùi ñöôïc goïi laø giôùi haïn cuûa söï choáng chòu. Töø thaáy raèng tính choáng chòu laø khaâu yeáu nhaát trong trong daây ñoù oâng ñöa ra ñònh luaät choáng chòu sinh thaùi nhö sau “Naêng chuyeàn caùc nhu caàu sinh thaùi cuûa cô theå. suaát cuûa sinh vaät khoâng chæ lieân heä vôùi söùc chòu ñöïng toái Ñònh luaät Liebig (1840) (hay coøn goïi laø “ñònh luaät löôïng thieåu maø coøn lieân heä vôùi söùc chòu ñöïng toái ña ñoái vôùi moät lieàu toái thieåu”): “Chaát coù haøm löôïng toái thieåu ñieàu khieån naêng löôïng quaù möùc cuûa moät nhaân toá naøo ñoù beân ngoaøi”. suaát, xaùc ñònh saûn löôïng vaø tính oån ñònh cuûa muøa maøng theo • Caùc luaän ñeà boå sung thôøi gian”. - Caùc sinh vaät coù theå coù söùc choáng chòu roäng vôùi caùc yeáu toá • Caùc nguyeân taéc phuï trôï: naøy nhöng laïi coù giôùi haïn choáng chòu heïp vôùi caùc yeáu toá khaùc. 23 24
  13. Du lòch sinh thaùi Du lòch sinh thaùi - Caùc sinh vaät coù söùc choáng chòu lôùn ñoái vôùi taát caû caùc trong cô theå cuûa chuùng ñeå ñieàu chænh thaân nhieät trong nhöõng yeáu toá thöôøng coù söï phaân boá roäng nhaát. giai ñoaïn soáng nhaát ñònh. - Neáu coù moät nhaân toá sinh thaùi naøo ñoù khoâng toái öu cho a. AÛnh höôûng cuûa nhieät ñoä leân söï ña daïng veà taøi loaøi thì söùc choáng chòu ñoái vôùi caùc yeáu toá sinh thaùi khaùc coù nguyeân sinh vaät theå bò thu heïp. Sinh vaät toàn taïi ôû trong moâi tröôøng naøo ñoù ñoøi hoûi phaûi - Trong thieân nhieân, caùc sinh vaät thöôøng xuyeân laâm vaøo coù moät giôùi haïn veà nhieät ñoä nhaát ñònh. ÔÛ trong giôùi haïn ñoù tình traïng khoâng töông öùng vôùi giaù trò toái öu cuûa yeáu toá vaät lí thì sinh vaät phaùt trieån raát maïnh coù theå tính töø haøng nghìn naøo ñoù nhö ñaõ tìm ñöôïc trong phoøng thí nghieäm. ñeán haøng vaïn caù theå trong moät giôø. Tuy nhieân, moät khi nhieät - Thôøi kì sinh saûn laø thôøi kì maø nhieàu yeáu toá moâi tröôøng ñoä ñaõ vöôït ra khoûi giôùi haïn ñoù, hoaëc quaù thaáp, hoaëc quaù cao voán bình thöôøng cuõng trôû thaønh yeáu toá giôùi haïn. thì coù theå gaây cheát haøng loaït. Ví duï: ngöôõng döôùi cuûa vi sinh vaät Neisseria ngorrhoeae (caàu khuaån beänh laäu) laø 10oC; 2.2 SÖÏ TÖÔNG TAÙC GIÖÕA CAÙC YEÁU TOÁ MOÂI TRÖÔØNG ngöôõng treân nhieät ñoä cho Protozoa laø 50oC, cho taûo LEÂN CAÙC CAÙ THEÅ TRONG HEÄ SINH THAÙI (Eucaryotic) laø 56oC vaø cho taûo lam laø 73oC. Khoaûng toái thích cho caùc sinh vaät toàn taïi cuõng coù moät giôùi haïn nhaát ñònh, ví 2.2.1 AÛnh höôûng cuûa nhieät ñoä leân söï ña daïng veà duï: Mesophires laø töø 20oC ñeán 45oC. Sinh vaät toàn taïi trong sinh vaät trong sinh thaùi hoïc khoaûng nhieät ñoä toái thích thì coù söï hoaït hoùa maïnh. Sinh vaät ñaúng nhieät (homeotherms) vaø sinh vaät bieán b. Caùch tính toaùn aûnh höôûng nhieät ñoä leân thôøi nhieät (poikilotherms): Khi nhieät ñoä moâi tröôøng thay ñoåi, sinh gian phaùt trieån cuûa ñoäng vaät vaät ñaúng nhieät duy trì moät thaân nhieät haàu nhö khoâng thay ñoåi, trong khi sinh vaät bieán nhieät coù thaân nhieät thay ñoåi theo Vôùi ñoäng vaät maùu laïnh (bieán nhieät) thì thôøi gian phaùt nhieät ñoä cuûa moâi tröôøng. trieån vaø soá theá heä haøng naêm chòu aûnh höôûng cuûa nhieät ñoä moâi tröôøng beân ngoaøi. Toác ñoä phaùt trieån cuûa ñoäng vaät maùu Ñoäng vaät noäi nhieät (endotherms) vaø ñoäng vaät ngoaïi laïnh raát nhanh khi nhieät ñoä cao vaø chính vì vaäy thôøi gian nhieät (ectotherms): Caùc ñoäng vaät noäi nhieät ñieàu chænh nhieät phaùt trieån caøng ngaén ñi. Theo ñoù, thôøi gian phaùt trieån coù quan ñoä cuûa chuùng baèng caùch saûn sinh ra nhieät ñoä beân trong cô theå heä tæ leä nghòch vôùi toác ñoä phaùt trieån. Moät vaán ñeà nöõa cuõng caàn cuûa chuùng, coøn caùc sinh vaät ngoaïi nhieät thì thaân nhieät cuûa ñöôïc quan taâm ñoù laø “nhieät ñoä phaùt trieån höõu hieäu” ñöôïc ñònh chuùng tuøy thuoäc vaøo nguoàn nhieät beân ngoaøi. Vieäc phaân chia ôû nghóa nhö laø hieäu soá cuûa nhieät ñoä moâi tröôøng (x) tröø ñi nhieät ñaây laø chöa roõ raøng vì moät soá loaøi boø saùt, caù, coân truøng… laø ñoä baét ñaàu phaùt trieån (k). Neáu Y laø thôøi gian phaùt trieån cuûa ñoäng vaät ngoaïi nhieät nhöng vaãn söû duïng nguoàn nhieät beân 25 26
  14. Du lòch sinh thaùi Du lòch sinh thaùi moät theá heä hoaëc moät giai ñoaïn theá heä thì tích soá Y(x-k) laø moät Rutia hoaëc caùc sinh vaät phuø du bao goàm phieâu sinh thöïc vaät haèng soá toång tích oân cuûa loaïi ñoäng vaät ñoù (S) vaäy: (Phytoplankton) vaø phieâu sinh ñoäng vaät (Zooplankton). S = Y(x-k) hay Y = S/x-k - Sinh vaät öa aåm cao (Hydrophil): Bao goàm caùc loaøi sinh vaät soáng ôû nhöõng nôi coù ñieàu kieän moâi tröôøng raát aåm thaáp Moät soá taùc giaû laïi ñöa ra moät caùch tính khaùc veà thôøi hoaëc ôû nhöõng nôi khoâng khí coù ñoä baûo hoøa hôi nöôùc. gian phaùt trieån vaø toác ñoä phaùt trieån: - Sinh vaät öa aåm vöøa (Mesophil): Bao goàm nhöõng loaøi Y=I= e4,45 - 0,207x y= 0,0709 sinh vaät khoâng coù nhu caàu cao veà ñoä aåm vaø chòu ñöôïc ñieàu kieän moâi tröôøng ngay caû muøa möa cuõng nhö muøa khoâ. 0,0709 e4,45 - 0,207x Vaø chuùng ñöôïc bieåu dieãn treân truïc toïa ñoä Y laø haøm luyõ - Sinh vaät chòu khoâ: Goàm nhöõng sinh vaät coù theå soáng thöøa (muõ) vaø y laø haøm logistic (coù daïng chöõ S). a, b, k laø ñöôïc trong ñieàu kieän khoâng coù nöôùc. nhöõng thoâng soá. Maët khaùc, döïa vaøo ngöôõng chòu aåm thaáp vaø cao cuûa sinh vaät, ngöôøi ta laïi chia ra hai loaïi: 2.2.2 AÛnh höôûng cuûa nöôùc vaø ñoä aåm - Loaïi sinh vaät heïp aåm (Ptenohydric) a. Phaân loaïi sinh vaät theo nhu caàu nöôùc - Loaïi sinh vaät roäng aåm (Euryhydric). Nhö chuùng ta ñaõ bieát, nöôùc ñoùng vai troø voâ cuøng quan b. AÛnh höôûng cuûa nöôùc ñeán thöïc vaät troïng ñoái vôùi ñoäng, thöïc vaät vaø vi sinh vaät vaø laø moät trong nhöõng nhaân toá khoâng theå thieáu ñöôïc ñoái vôùi söï soáng treân traùi Döïa theo nhu caàu nöôùc cuõng nhö löôïng möa haøng naêm ñaát. Moät nguyeân lí cô baûn nhöng baát di baát dòch ñoù laø: ôû ñaâu cuûa thöïc vaät, ngöôøi ta chia ra caùc heä sinh thaùi thöïc vaät nhö coù nöôùc thì ôû ñoù coù toàn taïi söï soáng hoaëc coù söï soáng. Tuy sau: nhieân, moãi loaøi sinh vaät coù moät nhu caàu veà nöôùc nhaát ñònh. Löôïng möa/naêm (mm) Heä thöïc vaät Döïa vaøo nhu caàu veà nöôùc, chuùng ta coù theå chia sinh vaät ra < 500 Sa maïc thaønh boán heä nhö sau: Töø 250 – 500 Ñoàng coû savan - Thuûy sinh vaät (Aquatic): Bao goàm nhöõng sinh vaät coù ñôøi soáng gaén lieàn vôùi moâi tröôøng nöôùc trong suoát cuoäc ñôøi cuûa Töø 500 – 1.000 Ñoàng coû + Röøng chuùng. Ví duï thöïc vaät baäc thaáp coù cô theå chöa hoaøn chænh chæ Töø 1.000 - 2.000 Röøng coù baûn baùm hoaëc troâi noåi töï do trong nöôùc nhö Popamoreton, > 2.000 Röøng möa nhieät ñôùi. 27 28
  15. Du lòch sinh thaùi Du lòch sinh thaùi 2.2.3 AÛnh höôûng ñoàng thôøi cuûa nhieät ñoä vaø ñoä aåm - Caây öa saùng (Heliophil): Bao goàm nhöõng thöïc vaät coù leân sinh vaät cöôøng ñoä quang hôïp cöïc ñaïi moät khi cöôøng ñoä chieáu saùng lôùn. Ví duï: caây goã ôû röøng thöa, caây buïi ôû treân caùc savan. Ñaëc tröng cuûa yeáu toá khí haäu ñoù laø nhieät ñoä vaø ñoä aåm. Neáu tính rieâng töøng yeáu toá thì vai troø cuûa noù ñeán sinh vaät seõ - Caây öa boùng (Ombrophil-sciaphil): Bao goàm nhöõng caây raát khaùc nhau, neáu hai yeáu toá ñoù cuøng ñoàng thôøi taùc ñoäng moät coù khaû naêng quang hôïp cöïc ñaïi khi coù aùnh saùng yeáu hoaëc taùn luùc vaøo sinh vaät seõ taïo ra nhöõng giôùi haïn rieâng cho moãi sinh xaï, hay noùi caùch khaùc, caây öa boùng coù theå soáng trong boùng vaät cuøng chung moãi loaøi, moãi boä khaùc nhau. raâm. Nhoùm naøy thöôøng laø nhöõng caây soáng döôùi taùn röøng ôû taàng thöù hai hoaëc taàng thöù nhaát. 2.2.4 AÛnh höôûng cuûa aùnh saùng leân sinh vaät Caây öa saùng yeâu caàu cöôøng ñoä aùnh saùng khoaûng vaøi traêm Veà phöông dieän aûnh höôûng cuûa aùnh saùng, chuùng ta coù theå lux; trong khi ñoù, caây öa boùng chæ yeâu caàu cöôøng ñoä saùng khoaûng chia ra: aûnh höôûng cuûa aùnh saùng leân thöïc vaät vaø leân ñoäng vaät. vaøi chuïc lux. Ví duï: nhöõng loaøi taûo bieån laø nhöõng caây chòu boùng Trong phaàn aûnh höôûng leân thöïc vaät laïi coù theå chia ra thaønh hoaëc laø nhöõng caây non cuûa loaøi hoøa thaûo cuõng laø nhöõng caây öa hai loaïi aûnh höôûng: aûnh höôûng cuûa cöôøng ñoä aùnh saùng leân quaù boùng. Cuõng caàn löu yù theâm, ñoái vôùi moät soá caây, giai ñoaïn caây trình quang hôïp cuûa thöïc vaät, aûnh höôûng cuûa chu kyø chieáu con laïi öa boùng nhöng ñeán giai ñoaïn sinh tröôûng laïi öa saùng. Ví saùng leân ñôøi soáng thöïc vaät. Coøn aûnh höôûng leân ñoäng vaät theå duï: caây cheø vaø moät soá caây thuoäc hoï hoøa thaûo. hieän ôû ba khía caïnh: nhòp ñieäu sinh hoïc theo muøa, nhòp ñieäu sinh hoïc theo ngaøy ñeâm vaø nhòp ñieäu sinh hoïc theo tuaàn traêng. AÛnh höôûng cuûa chu kyø chieáu saùng leân thöïc vaät: Trong Chuùng ta seõ laàn löôït ñieåm qua caùc aûnh höôûng naøy. voøng ñôøi cuûa thöïc vaät, aùnh saùng theå hieän aûnh höôûng cuûa noù qua quang chu kyø. Nghóa laø noù taùc ñoäng leân quaù trình naûy a. AÛnh höôûng cuûa aùnh saùng leân thöïc vaät maàm, sinh tröôûng, ra hoa vaø keát haït, ñaëc bieät laø taùc ñoäng raát AÛnh höôûng cuûa aùnh saùng leân quaù trình quang hôïp: Ñeå maïnh leân quaù trình ra hoa. Theo ñoù, ngöôøi ta chia ra laøm hai hoaøn thaønh chuoãi phaûn öùng quang hôïp cuûa caây xanh thì caàn nhoùm: caây ngaøy ngaén vaø caây ngaøy daøi. Caây ngaøy daøi caàn pha thieát phaûi coù aùnh saùng. Trong ñoù, vai troø cuûa aùnh saùng nhìn saùng ban ngaøy hôn so vôùi pha toái ban ñeâm. Ngöôïc laïi, caây thaáy ñöôïc (λ = 39.000 A0 ñeán 77.000 A0) vôùi chu kyø chieáu ngaøy ngaén laïi yeâu caàu pha toái ban ñeâm hôn so vôùi pha saùng saùng cuûa noù laø raát lôùn. Tuøy cöôøng ñoä aùnh saùng maø moãi loaøi ban ngaøy. Vì vaäy, trong daân gian coù caâu: “Luùa chieâm caäp côõi, thöïc vaät seõ coù cöôøng ñoä quang hôïp cöïc ñaïi khaùc nhau. Theo luùa muøa ñôïi nhau” ñeå noùi raèng thôøi kyø ra hoa cuûa luùa muøa ñoù, ngöôøi ta phaân ra thaønh hai nhoùm thöïc vaät: ngaøy ngaén laø nhaïy caûm hôn so vôùi luùa chieâm, cho neân duø coù caáy sôùm hoaëc muoän luùa muøa cuõng vaãn troå boâng moät laàn. 29 30
  16. Du lòch sinh thaùi Du lòch sinh thaùi b. AÛnh höôûng cuûa aùnh saùng leân ñoäng vaät caù” vaøo nhöõng ngaøy thuoäc thaùng naêm aâm lòch. Ngay caû ñoái vôùi con ngöôøi chu kyø tuaàn traêng cuõng theå hieän ôû nhöõng ngöôøi AÙnh saùng cuõng gioáng nhö moät ngöôøi nhaïc tröôûng ñieàu nhaïy caûm veà taâm sinh lyù. khieån nhòp ñieäu sinh hoïc cuûa ñoäng vaät, bieåu hieän ôû caùc khía caïnh sau: c. AÛnh höôûng cuûa böùc xaï ngoaøi phoå aùnh saùng nhìn Nhòp ñieäu sinh hoïc theo muøa: Nhòp ñieäu sinh hoïc naøy thaáy leân sinh vaät bieåu hieän qua söï sinh saûn mang tính muøa roõ reät, töùc laø lieân Nhö ñaõ noùi ôû treân, aùnh saùng nhìn thaáy ñöôïc coù böôùc heä ñeán chu kyø chieáu saùng theo muøa (ví duï: söï thay loâng cuûa soùng λ töø 3.900Ao ñeán 7.700Ao, ngoaøi böôùc soùng aáy coøn coù moät soá loaøi chim hoaëc laø söï ñeû tröùng cuûa moät soá loaøi caù); hoaëc nhöõng phoå aùnh saùng ñoù laø aùnh saùng coù böôùc soùng ngaén vaø laø aûnh höôûng cuûa söï chieáu saùng leân khaû naêng sinh duïc cuûa aùnh saùng coù böôùc soùng daøi. Tia cöïc tím (tia coù böôùc soùng ñoäng vaät. Ví duï: hieän töôïng “ñình duïc” (Diapause) ôû coân truøng ngaén) chieáu ôû moät cöôøng ñoä nhaát ñònh seõ coù taùc duïng dieät thöïc hieän vaøo moät thôøi ñieåm nhaát ñònh trong naêm khi maø khuaån, dieät teá baøo, kích thích taïo ra sinh toá D cho ñoäng vaät cöôøng ñoä vaø thôøi gian chieáu saùng laøm giaûm caùc hoaït ñoäng vaø vaø cho con ngöôøi. Nhöng vôùi cöôøng ñoä chieáu saùng lôùn thì noù laøm ngöøng sinh tröôûng; tuy nhieân, hieän töôïng “ñình duïc” laïi gaây taùc haïi nhö laøm ung thö da (nhaát laø ñoái vôùi nhöõng cuõng coù lieân quan ñeán nhieät ñoä, nghóa laø khi nhieät ñoä quaù cao ngöôøi da traéng), laøm muø maét... thì vaán ñeà “ñình duïc” bò öùc cheá hoaëc bò xoùa boû. 2.2.5 AÛnh höôûng cuûa caùc thaønh phaàn vaät lí trong Nhòp ñieäu sinh hoïc theo ngaøy ñeâm: Nhòp ñieäu naøy theo moâi tröôøng nöôùc leân sinh vaät ñoàng hoà thôøi gian ngaøy ñeâm vaø theå hieän döôùi daïng ñoàng hoà Goàm coù caùc aûnh höôûng sau: sinh hoïc (Biotime). Ví duï moät vaøi loaøi cuù kieám aên vaøo buoåi toái hoaëc ñeán giôø nhaát ñònh ñaøn dôi môùi bay ñi kieám aên. Ngöôøi ta - Tæ troïng, tæ suaát, tæ nhieät, doøng chaûy: Laø caùc yeáu toá ñaõ laøm thí nghieäm trong moät ngaøy 24 giôø taïo ra hai chu kyø tröïc tieáp taùc ñoäng leân cô theå cuûa sinh vaät, laøm cho sinh vaät saùng - toái thì con gaø ñeû hai quaû tröùng thay vì ñeû moät quaû thay ñoåi caùch thöùc thích nghi vaø caùch thöùc phaân taàng sinh trong moät ngaøy ñeâm. Ñaây laø moät trong nhöõng minh chöùng toát vaät (taàng maët, taàng giöõa vaø taàng ñaùy). Ví duï: caøng xuoáng saâu, nhaát veà nhòp ñieäu sinh hoïc theo ngaøy ñeâm xaûy ra ôû ñoäng vaät. aùp suaát caøng taêng, nöôùc caøng laïnh hôn, do ñoù caùc ñoäng vaät thích öùng baèng caùch bieán ñoåi hình daïng cuûa chuùng thaønh Nhòp ñieäu sinh hoïc theo tuaàn traêng: Nhòp ñieäu chieáu thaân deït, oáng tieâu hoùa lôùn hôn… Doøng chaûy cuõng coù taùc ñoäng saùng coøn theå hieän ôû ñoäng vaät khoâng xöông soáng ôû bieån nhö laø moät maët leân cô lí cuûa cô theå ñoäng - thöïc vaät, maët khaùc taïo loaøi giun hay moät soá loaøi caù hoaëc con röôi (Tynorswnchus ñieàu kieän ñeå cho ñoäng vaät trao ñoåi thöùc aên vaø khoâng khí, nhö sinenses) maø trong nhaân daân thöôøng coù caâu “boùng röôi boùng tröôøng hôïp nhöõng ñaøn caù bôi ngöôïc doøng trong söï höng phaán 31 32
  17. Du lòch sinh thaùi Du lòch sinh thaùi cuûa noù. Coù nhöõng loaøi rong reâu thích öùng ôû nhöõng nôi coù Löôïng oxy thaáp (3 – 4 cm3/l). doøng chaûy nheï nhöng khi ôû nhöõng nôi nöôùc tuø ñoïng thì chuùng o Vôùi cacbonic (CO2): ngöôïc vôùi oxy, CO2 hoøa tan trong laïi bò cheát; hoaëc laø doïc caùc bôø bieån, treân nhöõng bôø keø ñaù chaén nöôùc nhieàu hôn O2. Ví duï: trong nöôùc bieån coù theå chöùa 40 – 50 soùng coù moät soá sinh vaät soáng baùm nhö balanus, batella phaùt cm3/l vaø ñöôïc coi laø kho döï tröõ CO2 quan troïng cuûa thieân trieån raát maïnh bôûi vì chuùng thích nghi vôùi ñieàu kieän moâi nhieân. tröôøng ôû ñoù. - Caùc chaát muoái hoøa tan trong nöôùc: Caùc muoái hoøa tan - Ñoä trong vaø ñoä ñuïc cuûa nöôùc: Nhöõng yeáu toá naøy giaùn thöôøng coù NaCl, NO3,CaSO4… Theo möùc ñoä hoøa tan cuûa chuùng tieáp chòu aûnh höôûng bôûi yeáu toá aùnh saùng. Nhöõng nôi nöôùc ngöôøi ta chia ra nöôùc ngoït (nöôùc soâng hoà), nöôùc maën (nöôùc ñuïc, quang hôïp cuûa thöïc vaät thuûy sinh bò giaûm, naêng suaát bieån), nöôùc lôï (nöôùc vuøng giao thoa giöõa ñaát lieàn vaø bieån) vaø sinh hoïc ôû ñoù cuõng thaáp. Ví duï, caây traøm ôû giai ñoaïn non coù nöôùc pheøn: khaû naêng soáng vaø phaùt trieån trong nöôùc ngaäp nhöng laø nöôùc trong, coøn nöôùc ñuïc thì caây traøm con seõ bò cheát. o Nöôùc ngoït: Toång löôïng muoái hoøa tan < 0,5 g/l, raát thích öùng cho nhieàu loaïi sinh vaät, taïo neân moâi tröôøng sinh thaùi - Caùc chaát khí hoøa tan trong nöôùc: Hai chaát khí cô baûn nöôùc ngoït soâng, hoà, ao. Trong ñoù, ngöôøi ta laïi chia ra laøm hai laø oxy vaø cacbonic. nhoùm: nöôùc cöùng (giaøu Ca, Mg (> 25 mg/l)) vaø nöôùc meàm (löôïng o Vôùi oxy: Löôïng oxy hoøa tan trong nöôùc raát thaáp, chæ Ca, Mg thaáp (< 9 mg/l)). Ngöôøi ta phaân ra nhö vaäy bôûi vì löôïng khoaûng toái ña 10 cm3/lít. Vì vaäy, oxy hoøa tan ñaõ trôû thaønh Ca, Mg coù aûnh höôûng ñeán söï soáng coøn cuûa caùc loaøi giaùp xaùc vaø nhaân toá haïn cheá. Hieän töôïng oâ nhieãm höõu cô trong nöôùc laøm caù vaø aûnh höôûng leân caû thöïc vaät: haøm löôïng Ca cao thì loaøi taûo cho löôïng oxy hoøa tan (DO- disolved oxygen) thaáp laø ñieàu Microspora khoù coù theå phaùt trieån ñöôïc. kieän haïn cheá vaø gaây ra töû vong cho toâm caù trong caùc hoà coù o Nöôùc maën: Thöôøng laø nöôùc bieån coù haøm löôïng muoái hieän töôïng phuù döôõng hoùa (Eutrophication) hoaëc laø hieän 25 – 38 g/l, ví duï nöôùc bieån Vuõng Taøu coù haøm löôïng muoái töôïng oâ nhieãm treân soâng Thò Vaûi maø nguyeân nhaân cuûa noù laø NaCl laø 35 g/l, thích hôïp cho caùc haûi saûn phaùt trieån. Nghóa laø do caùc chaát thaûi töø caùc hoaït ñoäng coâng nghieäp. Theo nhu caàu nhöõng sinh vaät öa maën coù theå soáng toát; ngöôïc laïi nhöõng sinh cuûa oxy hoøa tan trong nöôùc, ngöôøi ta chia ra ba nhoùm sinh vaät öa nöôùc ngoït khoâng theå soáng ñöôïc ôû ñaây. thaùi: o Nöôùc lôï: Thöôøng gaëp ôû vuøng cöûa soâng maø daân thöôøng Löôïng oxy cao (> 7 cm3/l) goïi laø “nöôùc pha cheø” töùc laø nôi pha troän giöõa nöôùc maën vaø Löôïng oxy vöøa (5 – 7 cm3/l) nöôùc ngoït. Noàng ñoä muoái coù theå töø 1 g/l ñeán 15-18 g/l. Vì chòu nhöõng aûnh höôûng cuûa thuûy trieàu neân caùc sinh vaät ôû ñaây raát 33 34
  18. Du lòch sinh thaùi Du lòch sinh thaùi phong phuù vaø laø nôi giao thoa cuûa caùc loaøi sinh vaät öa maën chim… Moâi tröôøng ñaát cuõng coù aûnh höôûng raát lôùn ñeán quaàn xaõ vaø öa ngoït, giaøu sinh vaät ñaùy, sinh vaät phuø du, caùc loaøi toâm sinh vaät treân caïn; aûnh höôûng cuûa noù theå hieän thoâng qua caùc caù. Caùc loaøi sinh vaät naøy ñöôïc goïi laø caùc sinh vaät thuoäc nhoùm nhaân toá sau: muoái roäng (Euryhaline). a. Ñoä aåm vaø nöôùc trong ñaát o Nöôùc pheøn: Coù chöùa nhieàu muoái sulfate, nhieàu ion H+, Caây huùt nöôùc trong ñaát thoâng qua caùc daïng nöôùc goïi laø Al3+ (> 50 ppm), Fe2+ (> 10 ppm), SO42- (> 50 ppm) ñaây laø daïng nöôùc thoå nhöôõng (Soil water), nöôùc mao daãn (Capillarity) nhöõng ion ñoäc, vì vaäy moâi tröôøng sinh thaùi nöôùc pheøn ñaõ laøm vaø nöôùc troïng löïc (Gravity). Nöôùc trong ñaát aûnh höôûng ñeán cho ít loaøi sinh vaät coù khaû naêng soáng ñöôïc ngoaïi tröø baøng, thöïc vaät thoâng qua ñoä aåm cuûa ñaát. Ngöôøi ta ñöa ra moät khaùi naêng, ñöng, moàm vaø moät soá thuûy ñoäng vaät khaùc nhö caù saëc nieäm “ñoä aåm caây heùo” töùc laø loaïi ñoä aåm maø taïi ñoù caây ñaõ heùo raèng, caù roâ, caù loùc … vónh vieãn. Ñoä aåm caây heùo naøy phuï thuoäc vaøo nhieàu yeáu toá - AÛnh höôûng cuûa pH: pH laø moät chæ tieâu giaùn tieáp cuûa trong ñoù coù thaønh phaàn cô giôùi cuûa ñaát, thaønh phaàn höõu cô vaø haøm löôïng caùc chaát kieàm hoaëc caùc chaát acid coù maët trong moâi ñaëc bieät laø ñoái vôùi töøng loaïi caây coù ñoä aåm caây heùo khaùc nhau. tröôøng nöôùc. Tuy nhieân, pH cuõng coù aûnh höôûng ñeán caùc ñaëc Ví duï, ñoä aåm caây heùo cuûa ñaát caùt thaáp hôn ñaát seùt vaø thaáp hôn tính sinh lyù, phaân boá, sinh hoùa cuûa sinh vaät, roõ nhaát laø ñoái ñaát than buøn, ñoä aåm cuûa cuøng moät caây ñoái vôùi ñaát pheøn cao vôùi caùc loaøi giaùp xaùc. Beân caïnh ñoù moãi loaøi caù cuõng coù moät hôn ñaát trung tính. Ñoä aåm caây heùo cuûa caây luùa cuõng khaùc ñoä khoaûng pH giôùi haïn nhaát ñònh, ví duï caù cheùp ôû pH 6 - 7, caù aåm caây heùo cuûa caây baép, nghóa laø ñoái vôùi moãi thöïc vaät khaùc roâ, caù saëc, caù quaû, caù treâ coù theå chòu ñöôïc pH nöôùc = 4,5. nhau thì yeâu caàu veà ñoä aåm nöôùc khaùc nhau. 2.2.6 AÛnh höôûng cuûa yeáu toá voâ sinh trong moâi Ñoái vôùi ñoäng vaät, nöôùc vaø ñoä aåm ñaát cuõng ñoùng vai troø tröôøng ñaát ñeán sinh vaät raát quan troïng. Moät soá loaøi ñoäng vaät soáng trong ñaát hoaëc Nhö chuùng ta ñaõ bieát, ñaát laø moät moâi tröôøng hoaøn soáng baùn thôøi gian trong ñaát caàn moät khoaûng ñoä aåm nhaát chænh. Coù quaù trình phaùt sinh phaùt trieån, coù ñaày ñuû caùc ñònh. Ví duï loaøi Moái caàn ñoä aåm khoâng khí trong ñaát ñaït treân thaønh phaàn voâ sinh vaø höõu sinh. Veà thaønh phaàn voâ sinh: coù 50% ñoä aåm töông ñoái; neáu thaáp hôn, chuùng phaûi ñaøo saâu nöôùc trong ñaát, caáu truùc ñaát, thaønh phaàn ñaát, caáp haït ñaát, caùc xuoáng coù khi tôùi 12 m, ñieàu maø chuùng ta thöôøng gaëp treân chaát dinh döôõng, caùc chaát ñoäc… Coøn thaønh phaàn sinh hoïc goàm vuøng nuùi ñaát ñoû bazan thoaùi hoùa ôû Baûo Loäc. Coøn caùc loaøi giun coù ñoäng vaät hoaëc soáng hoaøn toaøn trong ñaát nhö vi khuaån, ñaát thì caàn ñoä aåm trong ñaát khoaûng töø 90 - 95%, neáu gaëp ñoä naám, ñoäng vaät nguyeân sinh, giun troøn, giun ñaát, thaân meàm, aåm quaù thaáp, chuùng seõ cheát hoaëc ñaøo loã xuoáng saâu hôn, hoaëc tieát tuùc, nheän, caùnh cöùng… hoaëc ñoäng vaät vöøa nöûa soáng döôùi buoäc phaûi nguû heø (Estivation) trong caùc keùn hình troøn cuûa noù. ñaát vöøa nöûa soáng treân maët ñaát nhö kieán, moái, raén, chuoät, 35 36
  19. Du lòch sinh thaùi Du lòch sinh thaùi Ngöôïc laïi, neáu ñoä aåm quaù cao töùc laø quaù baõo hoøa nöôùc thì caøng cao töùc laø khaû naêng thoaùng khí caøng thaáp, daãn tôùi vieäc giun cuõng boû ñi hoaëc cheát. Cuõng töông töï nhö vaäy ñoái vôùi eách, thieáu oxy; trong tröôøng hôïp naøy thieáu oxy trong ñaát laø yeáu toá nhaùi, raén. haïn cheá ñoái vôùi ñoäng vaät trong ñaát vaø reã caây khoù sinh tröôûng vaø phaùt trieån ñöôïc. Coøn khí CO2 cuõng laø moät yeáu toá haïn cheá b. AÛnh höôûng cuûa thaønh phaàn cô giôùi vaø caáu truùc ñoái vôùi moät soá ñoäng vaät, nhöng ñoái vôùi moái thì laïi chòu ñöôïc ñaát ñeán sinh vaät: noàng ñoä CO2 cao. Gaëp tröôøng hôïp thieáu oxy maø nhieàu CO2 thì Thaønh phaàn cô giôùi laø tæ leä caùc caáp haït, caùt, thòt vaø seùt moät soá nguyeân sinh ñoäng vaät chuyeån sang hieän töôïng soáng coù trong ñaát (xem theâm “Sinh thaùi moâi tröôøng ñaát” - Leâ Huy thieáu khí (Semiaerobic). Baù, 1998). Caáu truùc laø caùc kieåu keát gaén taïo neân hình khoái d. AÛnh höôûng cuûa pH vaø thaønh phaàn hoùa hoïc, chaát khoâng gian cuûa ñaát. Caáu truùc ñaát vaø thaønh phaàn cô giôùi coù ñoäc cuûa ñaát leân sinh vaät aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán hoaït ñoäng cuûa reã thöïc vaät, ñeán vaán ñeà thoaùng khí, cung caáp vaø giaûi phoùng thöùc aên, vieäc thoaùt Ta bieát raèng caùc sinh vaät khaùc nhau coù nhu caàu dinh nöôùc vaø thaám nöôùc... Ví duï ñaát coù nhieàu seùt, ít thaám nöôùc, giöõ döôõng, ñoä pH vaø khaû naêng chòu ñöïng chaát ñoäc ôû nhöõng möùc nöôùc toát, thích hôïp cho vieäc troàng luùa nöôùc. Ñaát caùt pha deã ñoä khaùc nhau. Haáu heát caùc loaøi caây caàn raát nhieàu ñeán N, P, thoaùt nöôùc, thích hôïp cho vieäc troàng caùc loaïi caây hoa maøu, K, moät soá caùc chaát Na, S, Ca, Mg, vaø moät soá nguyeân toá vi caây ñaäu ñoã, ñaát keùm thoaùt nöôùc laïi coù nhieàu chaát höõu cô thì löôïng nhö Cu, Co, B, Zn, Ti, … Maëc duø sinh vaät khoâng caàn deã taïo ñieàu kieän cho vi khuaån yeám khí hoaït ñoäng. nhieàu nhöõng nguyeân toá vi löôïng nhöng ñoù vaãn laø nhöõng nguyeân toá giôùi haïn moät khi sinh vaät thieáu noù. Ví duï luùa naøng Ñaát nhieàu caùt khoaùng, neáu nhieät ñoä khoaûng 30 - 350C, thôm Chôï Ñaøo seõ maát höông thôm khi troàng ôû nhöõng nôi ñoä aåm 75 - 80% thì seõ taïo ñieàu kieän toát cho vi sinh vaät haùo khaùc ngoaøi Chôï Ñaøo, xaõ Myõ Leä (Caàn Guoäc, Long An). Nhöõng khí hoaït ñoäng vaø quaù trình khoaùng hoùa chaát höõu cô töø raùc seõ keát quaû nghieân cöùu nhieàu naêm cuûa chuùng toâi (Leâ Huy Baù vaø xaûy ra nhanh choùng hôn. CTV, 1994 - 1998) ñaõ chöùng toû vai troø cuûa vi löôïng nhö Co, c. Ñoä thoaùng khí cuûa ñaát aûnh höôûng leân sinh vaät Mo raát quan troïng trong vieäc taïo neân phaåm chaát cuûa haït gaïo. Ñoä thoaùng khí ñöôïc bieåu hieän thoâng qua ñoä xoáp (phaàn Bôûi vì, ôû nhöõng nôi ñoù coù theå thieáu nhöõng nguyeân toá vi löôïng traêm khe hôû trong ñaát). Ñoä xoáp caøng cao thì khaû naêng thoaùng caàn thieát. Cuõng nhö vaäy, nhaõn loàng Höng Yeân seõ keùm phaåm khí caøng lôùn vaø chính vì vaäy aûnh höôûng ñeán quaù trình trao chaát khi ñem troàng ôû nhöõng vuøng ñaát khaùc. ñoåi chaát cuûa sinh vaät trong ñaát. Caùc ñoäng vaät soáng trong ñaát Cuõng caàn nhôù raèng caùc nguyeân toá vi löôïng laø caàn thieát chòu aûnh höôûng raát lôùn ñeán ñoä thoaùng khí naøy. Ngöôïc laïi vôùi cho thöïc vaät trong nhöõng moâi tröôøng nhaát ñònh. Nhöng neáu ñoä xoáp, ngöôøi ta ñöa ra khaùi nieäm ñoä chaët (Compact). Ñoä chaët noù ôû trong moâi tröôøng yeám khí, ngaäp nöôùc, sình laày nhieàu 37 38
  20. Du lòch sinh thaùi Du lòch sinh thaùi chaát höõu cô baùn phaân giaûi vaø vôùi moät noàng ñoä cao hôn töø 10 - 2.2.7 AÛnh höôûng cuûa yeáu toá ñòa lí moâi tröôøng 15 laàn thì noù laïi trôû thaønh yeáu toá haïn cheá khoâng nhöõng cho (Environmental geography) thöïc vaät maø caû cho ñoäng vaät nhö soø, heán, toâm, caù döôùi moät Yeáu toá ñòa lí moâi tröôøng cuõng ñoùng vai troø raát quan caùi teân laø “ñoäc chaát kim loaïi naëng”. Nhöõng keát quaû nghieân troïng trong vieäc phaân boá heä sinh thaùi thöïc vaät. Theo vó ñoä, cöùu nhieàu naêm cuûa chuùng toâi (Leâ Huy Baù vaø CTV 1999) treân ngöôøi ta cuõng coù theå chia ra caùc loaïi hình ñaïi quaàn xaõ. Treân vuøng ñaát oâ nhieãm ôû Nhaø Beø töø nguoàn nöôùc thaûi cuûa Thaønh cuøng moät vó ñoä ngöôøi ta laïi chia ra caùc ñôùi theo ñoä cao, maø söï phoá Hoà Chí Minh ñaõ chöùng toû raèng, caùc kim loaïi naëng töø noái tieáp nhau bieåu hieän ôû caùc kieåu thaûm thöïc vaät phuï thuoäc nöôùc thaûi di chuyeån, taïo phöùc vôùi caùc chaát höõu cô trong nöôùc, vaøo ñoä cao vaø nhieät ñoä giaûm daàn. laéng tuï, tích luyõ trong caây luùa, trong coân truøng, trong rau Ví duï trong vaønh ñai nhieät ñôùi ôû vuøng nuùi cao coù: muoáng vaø ñaõ taïo ra noàng ñoä gaây ñoäc cho sinh vaät. Töø 0 - 1.200 m: heä sinh thaùi thöïc vaät nhieät ñôùi Caùc chaát ñoäc coù trong ñaát laø nhöõng nguyeân toá raát haïn Töø 1.200 - 1.800 m: heä sinh thaùi thöïc vaät aù nhieät ñôùi cheá ñoái vôùi sinh vaät, ví duï nhö caùc ion ñoäc Al3+, Fe2+, SO42- Töø 1.800 - 3.600 m: heä sinh thaùi thöïc vaät oân ñôùi trong ñaát pheøn, Na+, Ca2+ trong ñaát maën, H2S, CH4,H+ trong ñaát ngaäp nöôùc laâu ngaøy seõ aûnh höôûng khoâng nhöõng ñeán ñoäng Töø 3.600 - 5.400 m: heä sinh thaùi thöïc vaät haøn ñôùi nuùi vaät, thöïc vaät maø caû con ngöôøi soáng treân maët ñaát. Ví duï moät cao. soá ñoäng vaät nhö vòt, heo soáng treân vuøng pheøn deã bò beänh ÔÛ cuøng moät ñòa hình nhöng veà phía ñoùn gioù, phía söôøn meàm xöông, chaân, moû yeáu vì chaát ñoäc, nhaát laø Al3+ thaám qua nuùi ñoùn gioù vaø söôøn nuùi khuaát gioù thì heä sinh thaùi thöïc vaät da, qua thöùc aên, nöôùc uoáng seõ gaây caûn trôû cho quaù trình haáp cuõng coù söï khaùc nhau. Bôøi vì söôøn ñoùn gioù höùng ñöôïc nhieàu thuï canxi voán ñaõ raát thieáu trong moâi tröôøng ôû ñaây. möa, caây coái vaø sinh vaät phaùt trieån toát hôn phía vuøng ñaát bò khuaát gioù (bò khoâ, noùng, thöïc vaät keùm phaùt trieån vaø ñoäng vaät Thöïc ra xeùt veà aûnh höôûng cuûa yeáu toá moâi tröôøng ñaát laø cuõng keùm phong phuù hôn). Vuøng Taây Tröôøng Sôn vaø Ñoâng xeùt veà söï aûnh höôûng toång hôïp cuûa nhöõng yeáu toá, thaønh phaàn Tröôøng Sôn thuoäc Baéc Trung Boä laø ñieån hình, hieän töôïng gioù ñaát leân sinh vaät. Khoâng nhöõng vôùi nhöõng nhoùm ñaát khaùc Laøo, gioù muøa Taây Nam khi thoåi töø phiùa Laøo sang Vieät Nam nhau thì heä thöïc vaät cuõng khaùc nhau; maø ngay caû trong moät gaëp daõy Tröôøng Sôn gaây neân hieän töôïng möa nhieàu ôû beân nhoùm ñaát vôùi nhöõng loaïi ñaát khaùc nhau cuõng coù heä sinh thaùi Laøo, nhöng khi qua Ñoâng Tröôøng Sôn gioù ít, khoâng mang thöïc vaät khaùc nhau. Ví duï, trong nhoùm ñaát pheøn, töø pheøn ít, theo hôi nöôùc trôû neân khoâ noùng. Do ñoù, heä sinh thaùi ôû hai pheøn trung bình, ñeán pheøn nhieàu roài pheøn tieàm taøng noäi ñòa beân Ñoâng vaø Taây Tröôøng Sôn cuõng khaùc nhau do “Beân naéng cuõng coù söï thay ñoåi raát roõ reät. laém beân möa quay” naøy. 39 40
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2