Gia Lai trong chiến dịch Tây Nguyên góp phần giải phóng miền Nam thống nhất đất nước

12 KHOA HOÏC XAÕ HOÄI - NHAÂN VAÊN<br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC CÔNG NGHỆ VÀ MÔI TRƯỜNG<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Gia Lai trong chiến dịch Tây Nguyên góp phần<br /> giải phóng miền Nam thống nhất đất nước<br /> ThS. VŨ THỊ THẢO<br /> Trường Chính trị tỉnh Gia Lai<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Quân đội ngụy quyền Sài Gòn rút chạy khỏi Pleiku<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> T<br /> ây Nguyên là một Nguyên (B.3) gồm các tỉnh Gia Nam phải kiểm soát được Tây<br /> vùng đất rộng (khoảng Lai, Kon Tum, Phú Bổn, Đắk Nguyên. Do đó, trong quá<br /> 53.000 km2), nằm ở phía Lắk và một phần tỉnh Quảng trình tiến hành chiến tranh<br /> Tây miền Trung Trung Bộ, gồm Đức. Đây là một địa bàn rất xâm lược, chúng đã xây dựng<br /> các cao nguyên và rừng núi quan trọng về chính trị, kinh ở Tây Nguyên một hệ thống<br /> nối tiếp nhau theo hướng Bắc tế và quân sự. Thực dân Pháp đường giao thông hiện đại,<br /> - Nam. Trong thời kỳ chống và đế quốc Mỹ đều cho rằng nhiều sân bay, kho tàng, trại<br /> Mỹ, phạm vi chiến trường Tây muốn chiến thắng ở Nam Việt biệt kích nằm dọc biên giới,<br />  KHOA HOÏC XAÕ HOÄI - NHAÂN VAÊN 13<br /> biến Tây Nguyên thành một đều được chấn chỉnh tổ chức, chiến lược số 19, số 21, số 14.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> SỐ 03 NĂM 2019<br /> khu căn cứ quân sự lớn, một tập huấn về chính trị, quân sự. Việc giao thông của địch giữa<br /> điểm xuất phát các cuộc hành Thực hiện kế hoạch nghi binh thị xã Quy Nhơn với Plâycu,<br /> quân đàn áp phong trào đấu đã thống nhất với Bộ Tư lệnh Kon Tum; giữa thị xã Nha Trang<br /> tranh cách mạng của nhân chiến dịch Tây Nguyên, tỉnh với Buôn Ma Thuột, Gia Nghĩa<br /> dân ba nước Đông Dương; ủy, tỉnh đội Gia Lai và Kon Tum và giữa thị xã Plâycu, Cheo<br /> đồng thời xây dựng ở Tây huy động hàng nghìn dân Reo với thị xã Buôn Ma Thuột<br /> Nguyên những phòng tuyến công các huyện 40, 67, 30, 80, bị ngừng trệ hoàn toàn. Quân<br /> ngăn chặn đường vận tải Diên Bình, Tân Cảnh (Kon Tum) địch ở Tây Nguyên bị hãm vào<br /> chiến lược của ta từ Bắc vào huyện 4, huyện 5 (Gia Lai) đi thế cô lập, bị chia cắt với lực<br /> Nam, ngăn chặn sự giao lưu làm đường hướng về thị xã3 lượng ở vùng duyên hải Trung<br /> giữa miền núi với đồng bằng và tung tin ta “chuẩn bị đánh Bộ. Tập đoàn lực lượng địch ở<br /> Trung Bộ. Kon Tum, Plâycu”. Bộ đội địa Tây Nguyên cũng bị cắt thành<br /> phương tỉnh và dân quân du hai cụm Bắc và Nam, không chi<br /> Do ý nghĩa quan trọng<br /> kích diệt một số đồn địch, mở viện, ứng cứu được cho nhau<br /> của chiến dịch Tây Nguyên,<br /> rộng thêm vùng giải phóng, bằng đường bộ. Ngày 8-3, ta<br /> Bộ Chính trị quyết định cử Đại<br /> thu hút sự chú ý của địch lên đánh chiếm quận lỵ Thuần<br /> tướng Văn Tiến Dũng, Ủy viên<br /> hướng Bắc Tây Nguyên.<br /> Bộ Chính trị, Tổng tham mưu Mẫn. Ngày 9-3, ta đánh chiếm<br /> trưởng Quân đội nhân dân Ngày 17-2-1975, thực quận lý Đức Lập, Đắc Song,<br /> Việt Nam vào chiến trường Tây hiện tinh thần chỉ đạo của Bộ Núi Lửa, mở thông hoàn toàn<br /> Nguyên thành lập cơ quan đại Chính trị và Quân ủy Trung đường vận tải chiến lược Bắc -<br /> diện của Quân ủy Trung ương ương là “tranh thủ bất ngờ Nam ở phía Đông Trường Sơn.<br /> và Bộ Tổng tư lệnh trực tiếp cao độ, bảo đảm trận đầu Phía Bắc Tây Nguyên, ta đánh<br /> chỉ đạo chiến dịch. Dưới sự thắng giòn giã và có dự kiến chiếm quận lỵ Thanh An áp sát<br /> chỉ đạo tập trung, thống nhất kế hoạch phát triển thắng lợi phía Tây thị xã Plâycu.<br /> của Bộ Chính trị Trung ương kịp thời, diệt được nhiều sinh<br /> Tro n g k h i đó, ở Tây<br /> Đảng, với sự tham gia của tất lực địch, giải phóng các địa<br /> Nguyên, CIA và Bộ Tổng tham<br /> cả các ngành, các cấp trong và bàn quan trọng4”.<br /> mưu Việt Nam Cộng hòa vẫn<br /> ngoài quân đội, “mọi yêu cầu Từ ngày 1 đến ngày 4-3- khẳng định: hướng đối phó<br /> của chiến dịch đều cố gắng 1975, các lực lượng vũ trang<br /> chính là Plâycu và Kon Tum.<br /> bảo đảm được. Quân no, lực và nhân dân các dân tộc Tây<br /> Chúng cho rằng hành động<br /> lượng lớn, vũ khí lương thực Nguyên tiếp tục đẩy mạnh các<br /> cắt đường số 19, 14 và 21 chỉ<br /> đủ, tinh thần phấn chấn, khí hoạt động nghi binh, tạo thế,<br /> là hoạt động phối hợp của ta.<br /> thế cao. Chưa bao giờ ta mạnh triển khai lực lượng và thực<br /> Có thể nói, cho đến khi quân<br /> và đánh tập trung lớn ở đây hành bao vây, chia cắt chiến<br /> như năm nay”1. và dân ta đã dàn xong thế<br /> dịch. Ngày 4-3-1975, quân ta<br /> trận tiến công địch ở Nam<br /> Ở Gia Lai và Kon Tum, tỉnh đánh và cắt các con đường<br /> Tây Nguyên, nhằm vào mục<br /> ủy thành lập Ban chỉ đạo tác<br /> đội công tác xã (187 cán bộ) hoạt động tiêu then chốt là thị xã Buôn<br /> chiến để phối hợp với bộ đội ở 68 khu ấp và vùng ven thị xã, thị trấn.<br /> Ma Thuột, Mỹ - Ngụy vẫn tiếp<br /> chủ lực. Các đoàn đội công tác2 Tỉnh còn điều động hàng trăm cán bộ<br /> các ngành về vùng “trọng điểm” phối tục phán đoán sai về ta. Ta đã<br /> 1<br /> Điện ngày 9-3-1975 của Tiền hợp hoạt động với cán bộ địa phương. hoàn thành bước chuẩn bị<br /> phương Bộ ở mặt trận Tây Nguyên gửi 3<br /> Ở Tây Nguyên, một số huyện<br /> Quân ủy Trung ương và Bộ Chính trị, lưu được đặt tên bằng số. theo kế hoạch, tạo ra những<br /> trữ tại Bộ Quốc phòng. 4<br /> Điện ngày 21-2-1975 của Quân nhân tố chắc thắng cho trận<br /> 2<br /> Ở Gia Lai, Tỉnh ủy tổ chức được ủy Trung ương gửi Bộ tư lệnh chiến dịch,<br /> 48 đội công tác huyện (366 cán bộ), 27 lưu trữ tại Bộ Quốc phòng. đánh mở đầu.<br /> 14 KHOA HOÏC XAÕ HOÄI - NHAÂN VAÊN<br /> 11 giờ ngày 11-3, bộ đội Plâycu, Kon Tum, nhanh chóng bàn kế hoạch rút bỏ Plâycu và<br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC CÔNG NGHỆ VÀ MÔI TRƯỜNG<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> ta đánh chiếm sở chỉ huy Sư phát triển về hướng Cheo Reo. Kon Tum theo đường số 7.<br /> đoàn 23 Ngụy - mục tiêu cuối Ở Tây Nguyên, chú trọng công Theo dõi sự phát triển của<br /> cùng trong thị xã Buôn Ma tác tiếp quản và chính sách tình hình, ngày 13-3, Bộ Chính<br /> Thuột. Ngày 12-3, hai ngày sau dân tộc. trị và Quân ủy Trung ương<br /> trận Buôn Ma Thuột, những Trong kế hoạch chiến dự kiến: “Trường hợp địch bị<br /> người Mỹ ở Plâycu và Kon dịch giải phóng Tây Nguyên, tiêu diệt một bộ phận sinh<br /> Tum bắt đầu di tản. Ngay Bộ tư lệnh chiến dịch đã dự lực lớn, mất thị xã Buôn Ma<br /> trong ngày 11-3, Bộ Chính trị kiến tình huống, sau khi mất Thuột và nhiều quận lỵ, việc<br /> và Quân ủy Trung ương nghe Buôn Ma Thuột, địch sẽ phản chia cắt chiến lược đường 19<br /> Bộ Tổng tham mưu báo cáo kích để chiếm lại. Ngày 12-3, thực hiện tốt, thì có khả năng<br /> diễn biến 10 ngày đầu tháng Bộ Tổng tư lệnh thông báo cho chúng tập trung các lực lượng<br /> 3 ở chiến trường Tây Nguyên, Bộ tư lệnh chiến dịch tin địch còn lại ở Tây Nguyên về Plâycu.<br /> các chiến trường phối hợp và đang chuẩn bị lực lượng phản Cũng nên nghĩ đến khả năng<br /> bàn định hướng phát triển của kích. Bộ Tổng tư lệnh nhấn chúng buộc phải thực hiện rút<br /> chiến dịch. Bộ Chính trị nhận mạnh nhiệm vụ cấp thiết nhất lui chiến lược. Vì vậy cần hình<br /> thấy, đặc điểm nổi bật của tình của mặt trận là tập trung lực thành bao vây Plâycu với các<br /> hình lúc này là tinh thần địch lượng nhanh chóng tiêu diệt thứ hỏa lực, kể cả các loại pháo<br /> sa sút nhanh chóng, khả năng toàn bộ quân địch ở Buôn Ma cao xạ, nhằm triệt đường tiếp<br /> chiến đấu hạn chế. Nhưng vào Thuột và viện binh của chúng. tế của chúng, chuẩn bị tốt để<br /> thời điểm ngày 11-3, với tinh Việc đó “sẽ có ý nghĩa quyết tiêu diệt địch cả trong hai tình<br /> thần hết sức thận trọng, Bộ định đối với sự phát triển của huống”6.<br /> Chính trị chỉ mới nhận định chiến dịch”5.<br /> Căn cứ vào dự kiến của<br /> cuộc tổng tiến công chiến Từ ngày 12 đến ngày 18-3, Bộ Chính trị và sự phân tích<br /> lược có thể đã bắt đầu. Nhân bằng một loạt trận đánh xuất mới nhất về âm mưu và hành<br /> tố mới đã và đang xuất hiện. sắc, quân ta đập tan hoàn động của địch, chiều ngày 15-<br /> Cục diện chiến trường đang toàn cuộc phản kích “tái chiếm 3, cơ quan đại diện Bộ Tổng<br /> chuyển biến mau lẹ. Bộ Chính Buôn Ma Thuột” của Quân<br /> tư lệnh tại mặt trận thông<br /> trị đề ra chủ trương nhanh đoàn 2 Sài Gòn, tiêu diệt hoàn<br /> báo cho Bộ tư lệnh chiến dịch<br /> chóng nắm bắt thời cơ, giành toàn Sư đoàn 23, một sư đoàn<br /> “khả năng địch rút chạy khỏi<br /> thắng lợi lớn hơn nữa. Trong sử được quân Sài Gòn suy tôn<br /> Kon Tum và Plâycu”. Vào thời<br /> dụng lực lượng và phát triển là “Nam bình, Bắc phạt, Cao<br /> điểm này, các trận đánh quân<br /> tiến công phải linh hoạt, tập Nguyên trấn”.<br /> địch phản kích đang tiếp diễn<br /> trung, không phân tán, khẩn Ngày 13-3, Tổng thống ác liệt xung quanh Buôn Ma<br /> trương và mạnh bạo. Hướng Thiệu triệu tập Hội đồng An Thuột. Sự chỉ đạo của Bộ tư<br /> tiến công tiếp theo có thể là ninh quốc gia họp khẩn cấp lệnh chiến dịch chủ yếu tập<br /> Huế, Đà Nẵng và khi có thời cơ bàn biện pháp đối phó. Ngày trung vào đánh phản kích. Khi<br /> đánh mạnh vào Sài Gòn. Trước 14-3, Tổng thống Nguyễn Văn được thông báo, Bộ tư lệnh<br /> mắt, Bộ Chính trị chủ trương Thiệu, Thủ tướng Trần Thiện chiến dịch đã gấp rút triển<br /> củng cố vùng mới giải phóng, Khiêm, Tổng tham mưu trưởng khai ngay kế hoạch ngăn chặn,<br /> sẵn sàng đánh địch phản kích; quân đội Sài Gòn Cao Văn Viên không cho địch rút chạy và tổ<br /> đồng thời mở rộng tiến công và Tư lệnh Quân đoàn 2 Phạm chức lực lượng truy kích tiêu<br /> ra xung quanh thị xã Buôn Ma Văn Phú họp kín ở Cam Ranh<br /> 6<br /> Điện lúc 10 giờ ngày 13-3 của<br /> Thuột, giải phóng hoàn toàn 5<br /> Điện ngày 12-3-1975, Lưu trữ Quân ủy Trung ương gửi Tiền phương Bộ<br /> tỉnh Đắk Lắk; bao vây, cô lập tại Bộ Quốc phòng. ở Tây Nguyên, lưu tại Bộ Quốc phòng.<br />  KHOA HOÏC XAÕ HOÄI - NHAÂN VAÊN 15<br /> diệt chúng. Lần đầu tiên trong đập phá nhà dân cướp của, thị xã Plâycu và Kon tum kiểm<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> SỐ 03 NĂM 2019<br /> cuộc chiến tranh Đông Dương bắn giết nhau tranh chỗ trên tra tình hình, trực tiếp chỉ đạo<br /> và trong phạm vi một chiến xe. Đường 7 nhỏ hẹp, nhiều cấp ủy đảng địa phương và<br /> dịch, một lực lượng lớn quân chỗ bị hư hỏng, xe địch chen các lực lượng vũ trang truy<br /> địch với trang bị hiện đại đã lấn, húc đổ nhau để chạy lên quét địch, ổn định đời sống<br /> phải rút bỏ một địa bàn chiến trước. Khi nghe tiếng súng của nhân dân, xây dựng và củng<br /> lược quan trọng7. ta chặn đầu, quân địch càng cố chính quyền cách mạng.<br /> 19 giờ ngày 16-3, đồng trở nên hoảng loạn. Có binh Trước những diễn biến<br /> chí Văn Tiến Dũng chỉ thị cho sĩ ngụy quay súng bắn lại chỉ mới của tình hình, ngày 18-3-<br /> Bộ Tư lệnh chiến dịch: “Địch huy. Máy bay ném bom ngăn 1975 Bộ Chính trị quyết định<br /> đã rút chạy theo đướng số chặn ta lại rơi xuống đầu quân giải phóng miền Nam trong<br /> 7, tổ chức truy kích ngay”. đội Sài Gòn đang tháo chạy. năm 1975. Trước mắt, diệt<br /> Bộ Tư lệnh chiến dịch triển 13 giờ ngày 18-3, tướng ngay Quân đoàn 1 của địch,<br /> khai nhanh chóng, quyết tâm Tư lệnh quân đoàn 2 Sài Gòn không cho chúng rút chạy về<br /> cao. Bộ đội quán triệt sâu sắc Phạm Văn Phú ra lệnh: “Mở Sài Gòn. Ngày 25-3-1975, Tây<br /> nhiệm vụ, nắm thời cơ tiêu đường máu mà tháo thân, Nguyên hoàn toàn giải phóng.<br /> diệt hoàn toàn quân địch. mạnh đơn vị nào đơn vị ấy Với chiến dịch Tây Nguyên<br /> chạy, xe không đi nổi thì phá đại thắng, cuộc tổng tiến công<br /> Kiên quyết chấp hành<br /> xe, tìm đường, bỏ qua mọi tình chiến lược của ta đã bắt đầu.<br /> mệnh lệnh của trên, bộ đội ta<br /> huống mà chạy cho thoát, lấy Những thắng lợi dồn dập của<br /> đã đốt nứa khô, dép cao su làm<br /> Củng Sơn làm tụ điểm”. Ngày ta đánh dấu một bước ngoặt<br /> đuốc, chạy bộ, tranh thủ từng<br /> 18-3, bộ đội ta chiếm Cheo trong cục diện quân sự và<br /> giờ, từng phút để chặn địch lại<br /> Reo. Ngày 21-3, ta bao vây, chính trị ở miền Nam. Cuộc<br /> và tiêu diệt chúng. 16 giờ ngày<br /> tiêu diệt cụm quân địch ở Phú chiến tranh cách mạng miền<br /> 17-3, đơn vị đi đầu của ta đã<br /> Túc. Phối hợp nhịp nhàng với Nam đã bước vào giai đoạn<br /> đến chặn địch cách Cheo Reo<br /> các cánh quân đang truy kích phát triển nhảy vọt. Quân<br /> 4 km về phía Đông.<br /> từ phía Tây xuống, Bộ tư lệnh đội Việt Nam Cộng hòa bị<br /> Trong thế thất bại, không Quân khu V lệnh cho bộ đội tổn thất nặng, tinh thần suy<br /> được chuẩn bị và với tâm lý địa phương tỉnh Phú Yên đánh sụp. Mỹ cũng bất lực rõ rệt.<br /> lo sợ một đòn tiêu diệt mới, chiếm cầu Sơn Hòa ở phía Ở Campuchia, Mỹ bắt đầu di<br /> cuộc rút lui có kế hoạch lúc Đông Củng Sơn, chặn đường tản nhân viên sứ quán. Sau<br /> đầu của địch đã nhanh chóng rút chạy của địch. Ngày 24-3, chiến dịch Tây Nguyên, thời<br /> biến thành cuộc tháo chạy quân ta tiêu diệt “tụ điểm” cuối cơ chiến lược lớn đã đến. Chế<br /> hỗn loạn mà chúng gọi là cùng của cánh quân địch rút độ Việt Nam Cộng hòa đứng<br /> “tùy nghi di tản”. Lực lượng chạy ở Củng Sơn. trước nguy cơ sụp đổ. Quân<br /> địa phương và một số bộ phận<br /> Trong khi đó, ở Bắc Tây và dân ta có điều kiện và thời<br /> dân chúng ở hai thị xã Plâycu,<br /> Nguyên, ngày 17-3-1975, các cơ mới để nhanh chóng giải<br /> Kon Tum thấy các đơn vị quân<br /> lực lượng vũ trang địa phương phóng Huế, Đà Nẵng và các<br /> chính quy rút chạy cũng hốt<br /> và nhân dân các dân tộc phối tỉnh duyên hải Trung Bộ; đồng<br /> hoảng chạy theo. Lính Ngụy<br /> hợp với một bộ phận bộ đội thời nhanh chóng tập trung<br /> 7<br /> Lực lượng còn lại của Quân đoàn chủ lực giải phóng thị xã Kon lực lượng vào phương hướng<br /> 2 ở Tây Nguyên rút chạy gồm: 6 liên<br /> đoàn biệt động, ba thiết đoàn, sáu tiểu Tum và thị xã Plâycu. Đồng chí chủ yếu (Sài Gòn), hành động<br /> đoàn pháo (có cả pháo 175mm), 1 tiểu Võ Chí Công, Ủy viên Trung táo bạo và bất ngờ, làm cho<br /> đoàn bộ binh, 1 tiểu đoàn biệt động<br /> quân và các đơn vị công binh, thông tin,<br /> ương Đảng, Bí thư Khu ủy Khu địch không dự kiến được và<br /> bảo an, không quân, cơ quan quân đoàn. V, Chính ủy quân khu V đã vào không kịp trở tay./.<br />