Giải pháp thu hút FDI xanh tại Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:3

Thêm vào BST

Báo xấu

16
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) là một chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước, góp phần thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội. Bài viết Giải pháp thu hút FDI xanh tại Việt Nam trình bày thực trạng thu hút FDI xanh tại Việt Nam; Giải pháp thu hút FDI xanh tại Việt Nam.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giải pháp thu hút FDI xanh tại Việt Nam

NGHIÊN CỨU - TRAO ĐỔI GIẢI PHÁP THU HÚT FDI XANH TẠI VIỆT NAM PHẠM THỊ THÙY DƯƠNG Thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) là một chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước, góp phần thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội. Sau hơn 30 năm thực hiện chính sách đổi mới, FDI vẫn tiếp tục được xác định là kênh đầu tư quan trọng để Việt Nam xây dựng nền kinh tế xanh, giúp Việt Nam hiện thực hóa nhanh các định hướng phát triển bền vững, tăng trưởng xanh. Tuy nhiên, thực tế trong nhiều năm qua cho thấy, bên cạnh những đóng góp tích cực và yêu cầu "xanh hóa" nguồn vốn FDI đã được quan tâm, song vẫn còn nhiều dự án FDI có tác động tiêu cực đến môi trường. Trong bối cảnh đó, việc thu hút vốn FDI xanh trở thành yêu cầu cấp thiết đặt ra trong bối cảnh hiện nay. Từ khóa: FDI xanh, bảo vệ môi trường, môi trường đầu tư tư vào việc sản xuất trực tiếp các sản phẩm và dịch ATTRACTING GREEN FDI IN VIETNAM: vụ môi trường ở nước nhận đầu tư. Đồng quan điểm SITUATION AND SOLUTIONS này, Stephen Golub và cộng sự (2011) phân chia FDI Pham Thi Thuy Duong theo hai hướng là đầu tư vào sản phẩm, dịch vụ và đầu tư vào quy trình sản xuất. Attracting foreign direct investment (FDI) is a major policy of the Party and State, contributing UNCTAD (2010) tiếp tục đưa ra quan điểm về to the realization of socio-economic development FDI xanh, trong đó nhấn mạnh vào FDI các-bon thấp goals. After more than 30 years of reform. - một vấn đề quan trọng của FDI xanh, đồng thời FDI continues to be identified as an important định nghĩa nó là - sự chuyển giao công nghệ, thực investment channel for Vietnam to build a green hành hoặc sản phẩm của các công ty xuyên quốc gia economy, helping Vietnam quickly realize its cho các nước sở tại - thông qua các hình thức tham orientations for sustainable development and green growth. However, the reality over the years gia của FDI theo hướng công bằng hoặc không công shows that, besides the positive contributions and bằng. Nói cách khác, khi đề cập FDI xanh, UNCTAD requirements of “greening” FDI capital, there are nhấn mạnh về hai yếu tố: (i) các sản phẩm và dịch still many FDI projects that have negative impacts vụ các-bon thấp và (ii) các quy trình các-bon thấp. on the environment. In that context, attracting Khi nghiên cứu về FDI xanh, Stephen Golub và green FDI has become an imperative requirement cộng sự (2011) cho rằng, FDI xanh gồm hai phần là: in the current context. (i) Đầu tư trực tiếp nước ngoài vào lĩnh vực hàng Keywords: Green FDI, environmental protection, investment hóa và dịch vụ môi trường; (ii) Đầu tư nước ngoài environment vào quy trình giảm thiểu phá hoại môi trường như sử dụng công nghệ sạch hơn hay hiệu quả năng lượng hơn. Quan điểm này cũng được nhiều tổ chức, các nhà nghiên cứu sau đó sử dụng nhiều vì nó sát Ngày nhận bài: 11/5/2022 hợp với thực tế trong bối cảnh vấn đề ô nhiễm môi Ngày hoàn thiện biên tập: 24/5/2022 trường ngày càng được quan tâm dưới tác động và Ngày duyệt đăng: 31/5/2022 phát triển mạnh mẽ của xu hướng công nghệ số, kinh tế số, xã hội số... Tổng quan về FDI xanh Như vậy, về cơ bản, FDI có thể được coi là “xanh” khi nó thân thiện với môi trường, trong những lĩnh Hiện nay, có khá nhiều quan điểm khác nhau về vực tương tự đòi hỏi thông tin rộng rãi cho công FDI xanh. Hội nghị Liên Hiệp quốc về Thương mại chúng giám sát như: lượng khí thải carbon, quản lý và Phát triển (UNCTAD) (2008) đề cập tới FDI xanh chất thải, ô nhiễm không khí và nước... Có thể hiểu, gồm hai loại đầu tư: (i) Đầu tư trực tiếp nước ngoài FDI xanh là hoạt động đầu tư trực tiếp nước ngoài tuân theo tiêu chuẩn môi trường quốc gia; (ii) Đầu vào sản xuất sản phẩm và dịch vụ môi trường, hoặc 62
TÀI CHÍNH - Tháng 6/2022 đầu tư trực tiếp nước ngoài có quy trình sản xuất HÌNH 1: DÒNG VỐN FDI VÀO VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 2010 - 2020 giảm thiểu ô nhiễm môi trường, nhằm mục đích vừa phát triển kinh tế, trong khi sử dụng được hợp lý tài nguyên, tránh việc hủy hoại môi trường, biến đổi khí hậu và mất cân bằng sinh thái ở nước nhận đầu tư. Hiện nay, Việt Nam chưa có khái niệm riêng về FDI xanh, nhưng trong Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh thời kỳ 2011-2020 và tầm nhìn đến năm 2050 đã đưa ra định nghĩa về công nghệ xanh và sản phẩm xanh. Đồng thời, Chính phủ cũng có chủ trương thu hút nguồn vốn FDI đối với các dự án công nghệ cao, có lượng các bon thấp, không gây ra Nguồn: Tác giả tổng hợp từ Cục Đầu tư nước ngoài tình trạng ô nhiễm môi trường. Đây có thể coi là định hướng rõ ràng trong việc yêu cầu hướng đến thu hút cao, mức độ phát thải lớn, thiếu những ngành công và lựa chọn các dự án đúng nghĩa FDI xanh trong nghiệp mang tính nền tảng như công nghiệp hỗ trợ, thời gian tới. công nghệ cao. Theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư (2020), Thực trạng thu hút FDI xanh tại Việt Nam số lượng doanh nghiệp FDI có năng lực công nghệ cao còn hạn chế, chỉ 5% doanh nghiệp FDI có công Một số kết quả đạt được nghệ cao, 80% có công nghệ trung bình, còn lại 14% là sử dụng công nghệ thấp. Thời gian qua, đã xảy ra Sau hơn 30 năm thực hiện chính sách đổi mới, một số vụ việc vi phạm pháp luật bảo vệ môi trường FDI vẫn tiếp tục được xác định là yếu tố quan của các doanh nghiệp FDI, gây hậu quả nghiêm trọng thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và giúp Việt trọng, ảnh hưởng đến môi trường và chất lượng cuộc Nam hiện thực hóa nhanh các định hướng phát sống người dân. Điển hình nhất là sự cố gây ô nhiễm triển. Trong những năm qua, với lợi thế cạnh môi trường biển tại 4 tỉnh miền Trung của Công ty tranh về môi trường đầu tư thông thoáng, môi TNHH Gang thép Hưng Nghiệp Formosa Hà Tĩnh trường chính trị và kinh tế vĩ mô ổn định, nguồn trong năm 2016... nhân lực dồi dào với chi phí thấp, Việt Nam là Một số dự án FDI hoạt động ở trong và ngoài một trong những quốc gia hấp dẫn với nhà đầu khu công nghiệp, khu chế xuất chưa tuân thủ tư nước ngoài. Tính lũy kế đến ngày 20/2/2022, nghiêm túc quy định pháp luật về bảo vệ môi cả nước có 34.700 dự án còn hiệu lực với tổng trường. Không ít doanh nghiệp FDI đã nhập khẩu vốn đăng ký trên 418,8 tỷ USD. Vốn thực hiện máy móc, thiết bị lạc hậu, gây ô nhiễm môi trường lũy kế của các dự án FDI ước đạt gần 254,3 tỷ vào Việt Nam nhưng không được phát hiện kịp USD, bằng 60,7% tổng vốn đầu tư đăng ký còn thời, dẫn đến hệ lụy về môi trường ở một số địa hiệu lực. Trong đó, ngành công nghiệp chế biến, điểm, tác động lâu dài đến sức khỏe người dân và chế tạo chiếm tỷ trọng cao nhất với trên 247,7 tỷ hệ sinh thái khu vực, gây xung đột lợi ích giữa các USD, chiếm 59,1% tổng vốn đầu tư. Tiếp theo là ngành sản xuất, chế biến với ngành nông nghiệp, các lĩnh vực kinh doanh bất động sản với gần du lịch, cũng như giữa doanh nghiệp FDI với cộng 64,4 tỷ USD (chiếm 15,4% tổng vốn đầu tư); sản đồng dân cư. Tuy hiện nay chưa có con số thống kê xuất, phân phối điện với trên 36,2 tỷ USD (chiếm chính thức về số lượng dự án FDI xanh, nhưng nếu 8,7% tổng vốn đầu tư). Từ số liệu này cho thấy, số xét tổng thể chung về các tiêu chí liên quan đến lượng dự án FDI xanh thể hiện qua số lượng các "yếu tố xanh", phần lớn các dự án hiện nay chưa dự án về công nghệ cao, đô thị xanh ít khí phát đáp ứng đủ điều kiện. thải... vẫn còn khá khiêm tốn, hầu hết các dự án Khó khăn, thách thức hiện nay đều thuộc về lĩnh vực công nghiệp chế biến, chế tạo có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường Thực tế cho thấy, Việt Nam vẫn đối mặt với không nếu không được kiểm soát chặt chẽ. ít khó khăn, thách thức và rào cản trong việc thu hút Thực tế cho thấy, đa phần dự án FDI ở Việt Nam FDI xanh, cụ thể: tập trung vào những lĩnh vực ít thân thiện với môi - Việt Nam chưa có nhiều kinh nghiệm và cơ chế, trường, có mức độ phát thải lớn, giá trị gia tăng thấp, tiêu chuẩn môi trường để sàng lọc hiệu quả các dự có khả năng gây ra ô nhiễm môi trường rất lớn. Nhiều án FDI; chưa lường hết được những nguy cơ tiềm dự án FDI là ngành sản xuất thô, có tính gia công ẩn về vấn đề gây ô nhiễm môi trường của một số dự 63
NGHIÊN CỨU - TRAO ĐỔI án FDI. Vẫn chưa có tiêu chí đầy đủ, rõ ràng về FDI - Rà soát, sửa đổi pháp luật về đăng ký chuyển xanh để có thể đối chiếu, áp dụng... thu hút FDI sát giao công nghệ; nhập khẩu máy móc, thiết bị của với mục tiêu, yêu cầu đặt ra. doanh nghiệp FDI nhằm kiểm soát, thúc đẩy công - Sự phối hợp của các cấp, các ngành trong kiểm nghệ và chuyển giao công nghệ; ngăn ngừa, hạn chế soát các nguồn thải từ các dự án FDI chưa hiệu quả, tình trạng gian lận và tiếp nhận công nghệ không đồng bộ, chặt chẽ. Trong khi đó, ý thức của nhà đầu thân thiện với môi trường. tư trong quá trình thực hiện các quy định bảo vệ - Xây dựng thể chế, chính sách ưu đãi vượt trội, môi trường còn chưa cao. Thiếu ràng buộc trách cạnh tranh, tạo điều kiện kinh doanh thuận lợi thu nhiệm, chế tài bảo đảm việc tuân thủ cam kết của hút các dự án lớn, trọng điểm quốc gia, dự án công nhà đầu tư. nghệ cao... thu hút các nhà đầu tư chiến lược, các - Vẫn còn tình trạng xem nhẹ công tác bảo vệ môi tập đoàn đa quốc gia đầu tư, đặt trụ sở và thành trường, nhất là trong quá trình thẩm định, xét duyệt, lập các trung tâm nghiên cứu và phát triển (R&D) thực hiện các dự án FDI. Nhiều địa phương trải thảm tại Việt Nam. đỏ thu hút dự án FDI bằng mọi giá, ít có chọn lọc, - Xây dựng cơ chế khuyến khích, ưu đãi thỏa đáng thậm chí đã chấp nhận những doanh nghiệp FDI để tăng liên kết giữa FDI và đầu tư trong nước, các khai thác tài nguyên giá rẻ với công nghệ lạc hậu, lĩnh vực cần ưu tiên thu hút; phát triển cụm liên kết gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng. ngành, chuỗi giá trị, góp phần nâng cao giá trị gia - Xu hướng xuất khẩu ô nhiễm từ các nước phát tăng nội địa, sức cạnh tranh của sản phẩm và vị trí triển sang các nước đang phát triển thông qua đầu tư quốc gia trong chuỗi giá trị toàn cầu. Khuyến khích FDI đang ngày càng gia tăng và Việt Nam có nguy cơ chuyển giao công nghệ và quản trị cho doanh nghiệp trở thành một trong những nước có mức nhập khẩu Việt Nam. ô nhiễm cao. Trong khi, năng lực phòng ngừa, kiểm - Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, thanh soát, bảo vệ môi trường của một số doanh nghiệp tra gắn với nâng cao trách nhiệm của chính quyền FDI còn bất cập, năng lực quản lý của cơ quan liên địa phương và người đứng đầu đối với việc chấp quan vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu đề ra. hành chủ trương, chính sách của Đảng và pháp luật Giải pháp thu hút FDI xanh tại Việt Nam của Nhà nước liên quan tới đầu tư nước ngoài; kịp thời phát hiện, ngăn chặn và xử lý nghiêm minh các Thu hút FDI xanh đồng nghĩa với việc thu hút các vi phạm về bảo vệ môi trường. dự án FDI thân thiện với môi trường, chủ đầu tư có ý - Không gia hạn, mở rộng hoạt động đối với các thức, trách nhiệm trong việc bảo vệ môi trường nhằm dự án sử dụng công nghệ thấp, không đáp ứng được mục tiêu phát triển bền vững. Trong thời gian tới, tiêu chuẩn công nghệ, môi trường. nhằm thúc đẩy việc thu hút FDI xanh với cần chú - Đào tạo, tập huấn nâng cao trình độ cho đội ngũ trọng một số vấn đề sau: làm công tác quản lý liên quan đến FDI, chú trọng cập - Ưu tiên thu hút FDI vào các ngành, lĩnh vực nhật kiến thức về xu hướng vốn FDI xanh; các tiêu công nghệ cao, tiên tiến, công nghệ thân thiện với chí FDI xanh trên thế giới; kinh nghiệm quản lý dự môi trường, năng lượng sạch, năng lượng tái tạo; sản án FDI xanh; kinh nghiệm xử lý các rủi ro môi trường xuất nông nghiệp công nghệ cao, nông nghiệp thông kể cả từ các dự án FDI đã được cam kết ”xanh”... minh; phát triển kết cấu hạ tầng kỹ thuật hiện đại, Tài liệu tham khảo: đặc biệt là các ngành nghề mới trên nền tảng công nghiệp 4.0. 1. Thủ tướng Chính phủ (2017), Quyết định số 68/TTg-2017 phê duyệt Chương - Xây dựng và ban hành tiêu chí, tiêu chuẩn, trình phát triển công nghiệp phụ trợ giai đoạn 2016-2025; quy chuẩn về khai thác, sử dụng tài nguyên thiên 2. Nguyễn Ngọc Loan (2019), Thu hút FDI "xanh" gắn với mục tiêu phát triển nhiên và bảo vệ môi trường trong thu hút và sử bền vững, Tạp chí Tài chính. Truy cập từ link: https://tapchitaichinh.vn/ dụng FDI. Các yêu cầu về môi trường và đánh su-kien-noi-bat/thu-hut-fdi-xanh-gan-voi-muc-tieu-phat-trien-ben- giá tác động về môi trường cần được ưu tiên vung-305144.html; hàng đầu. Nâng cấp tiêu chuẩn về môi trường 3. Đàm Thị Thanh Thủy (2021), Giải pháp thu hút FDI xanh tại Việt Nam. Tạp chí để làm căn cứ không tiếp nhận các dự án không Kinh tế và Dự báo, số 31 năm 2021. khuyến khích đầu tư (như: dệt nhuộm sử dụng Thông tin tác giả: công nghệ cũ...). Luôn đảm bảo nguyên tắc không Phạm Thị Thùy Dương thu hút FDI bằng mọi giá; không thu hút các dự Khoa Lý luận chính trị, Đại học Kinh tế - Kỹ thuật Công nghiệp án có nguy cơ hủy hoại tài nguyên thiên nhiên Email: pttduong@uneti.edu.vn và môi trường. 64