Giáo dục trách nhiệm đạo đức công dân ở Mỹ

GI¸O DôC TR¸CH NHIÖM §¹O §øC C¤NG D¢N ë Mü<br /> <br /> Lª V¨n Tïng(*)<br /> <br /> <br /> Bµi viÕt tr×nh bµy vµ ph©n tÝch ph¹m trï tr¸ch nhiÖm ®¹o ®øc c«ng<br /> d©n, mét sè khuynh h−íng næi bËt chi phèi viÖc x©y dùng tr¸ch<br /> nhiÖm ®¹o ®øc c«ng d©n trong nÒn gi¸o dôc Mü. §ång thêi luËn<br /> chøng nh÷ng phÈm chÊt cèt lâi vÒ ng−êi c«ng d©n cã tr¸ch nhiÖm<br /> ®¹o ®øc theo quan niÖm cña nÒn gi¸o dôc Mü.<br /> <br /> <br /> i¸o dôc tr¸ch nhiÖm ®¹o ®øc cho 1. Tr¸ch nhiÖm ®¹o ®øc c«ng d©n lµ<br /> G c«ng d©n lµ môc tiªu quan träng ý thøc vÒ nghÜa vô vµ bæn phËn cña mét<br /> trong bÊt kú nÒn gi¸o dôc nµo trªn thÕ ng−êi ®èi víi b¶n th©n, gia ®×nh, céng<br /> giíi. Bëi, muèn ®¸nh gi¸ sù ph¸t triÓn ®ång, ®Êt n−íc, nh©n lo¹i. Ph¹m trï<br /> cña mét ®Êt n−íc th× cÇn b¾t ®Çu tõ yÕu tr¸ch nhiÖm ®¹o ®øc c«ng d©n kh¸i qu¸t<br /> tè con ng−êi. Tuy nhiªn, kh«ng cã mét c¸c phÈm chÊt ®¹o ®øc thiÕt yÕu, c¸c<br /> h×nh mÉu chung vÒ ®¹o ®øc c«ng d©n quy t¾c xö sù chung cña mét céng ®ång<br /> cho tÊt c¶ c¸c quèc gia. ë Mü, viÖc gi¸o nhÊt ®Þnh, do vËy nã cã tÝnh lÞch sö,<br /> dôc tr¸ch nhiÖm ®¹o ®øc cho c«ng d©n tÝnh cô thÓ vµ tÝnh t−¬ng ®èi. Ph¹m trï<br /> lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt nµy còng lµ mét trong nh÷ng néi dung<br /> ®Ó h×nh thµnh ng−êi c«ng d©n cã ®ñ träng t©m cña hÇu hÕt c¸c triÕt lý gi¸o<br /> phÈm chÊt ®Ó sèng vµ lµm viÖc hiÖu dôc, c¸c nÒn gi¸o dôc trong tõng thêi kú<br /> qu¶, ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn ®Êt ®Òu ®Æt môc ®Ých ®µo t¹o ra c¸c thÕ hÖ<br /> n−íc. ViÖc x©y dùng h×nh ¶nh chung vÒ cã phÈm chÊt nµy.(*)<br /> ng−êi c«ng d©n Mü cã tr¸ch nhiÖm ®¹o Mü lµ n−íc cã tÝnh ®a d¹ng xÐt trªn<br /> ®øc c¨n cø vµo nhiÒu yÕu tè nh− lÞch sö tÊt c¶ mäi vÊn ®Ò, do vËy viÖc bµn luËn<br /> h×nh thµnh, yÕu tè tù nhiªn cïng sù vÒ c¸c quy t¾c xö sù chung th−êng rÊt<br /> chuyÓn biÕn x· héi... Nh÷ng ®iÒu nµy s«i næi, lý do ®¬n gi¶n lµ c¸c nhãm x·<br /> hÇu nh− Ýt cã ®iÓm t−¬ng ®ång víi hÇu héi lu«n canh chõng mét ý ®å “®óc<br /> kh¾p c¸c quèc gia ch©u ¢u. ChÝnh trén”, ®ång hãa, c¸i cã thÓ lµm xãi mßn<br /> nh÷ng kh¸c biÖt ®ã kÕt hîp l¹i gãp phÇn b¶n s¾c riªng cña hä. Cã lÏ v× vËy,<br /> x©y dùng nªn c¸ tÝnh cña con ng−êi Mü chóng th−êng ®−îc nh¾c ®Õn nh− lµ<br /> víi hÖ t− t−ëng vµ ph−¬ng ch©m hµnh nh÷ng khuynh h−íng xem xÐt kh¶ dÜ cã<br /> ®éng hiÖu qu¶, thùc tiÔn, ph¶n ¸nh nÐt<br /> ®éc ®¸o trong b¶n s¾c v¨n hãa cña (*)<br /> ThS., Gi¶ng viªn Tr−êng §¹i häc §ång Th¸p;<br /> n−íc Mü. NCS. Khoa TriÕt häc, Häc viÖn Khoa häc x· héi.<br /> Gi¸o dôc tr¸ch nhiÖm… 49<br /> <br /> thÓ ®−îc ®Ò cËp. C¸c khuynh h−íng xem sinh c¸c vïng. Cho ®Õn nh÷ng n¨m<br /> xÐt næi bËt nh−: thuyÕt d©n trÞ cña 1840, c¸c nhµ c¶i c¸ch gi¸o dôc nh−<br /> Alexis de Tocqueville (1805-1859) ®Ò Horace Mann (1796-1859) vµ Henry<br /> cËp lèi sèng d©n chñ, lý thuyÕt x· héi Bernard (1811-1900) ®· ®Ò nghÞ x¸c lËp<br /> häc cña Max Weber (1864-1920) chó mét hÖ thèng gi¸o dôc (tiÓu häc) c«ng<br /> träng lý gi¶i mèi liªn hÖ gi÷a nÒn ®¹o lËp víi môc tiªu xãa mï ch÷. ë ®ã<br /> ®øc Tin lµnh vµ tinh thÇn cña chñ nghÜa kh«ng chØ d¹y c¸c kiÕn thøc c¬ b¶n mµ<br /> t− b¶n, chñ nghÜa thùc dông cña cßn d¹y vÒ ®øc h¹nh, t− c¸ch c«ng d©n,<br /> William James (1842-1910) nãi vÒ tÝnh viÖc båi d−ìng lý trÝ vµ l−¬ng t©m lµ ®i<br /> hiÖu qu¶, t−¬ng ®èi cña ®¹o ®øc, tiÕp liÒn víi nhau, tiÕc r»ng néi dung cña<br /> cËn v¨n minh cña Jean Pierre Fichou lý chóng ®· chØ gãi gän trong Kinh th¸nh.<br /> gi¶i c¸c chiÒu c¹nh kh¸c nhau cña v¨n<br /> minh Mü, lý thuyÕt v¨n hãa cña Robert C«ng lao s¸ng lËp ra m«n gi¸o dôc<br /> H. Bellah (1927-2013) bµn vÒ chñ nghÜa c«ng d©n Mü lµ cña William Holmes<br /> c¸ nh©n vµ sù rµng buéc cña nã trong McGuffey (1800-1873). LÇn ®Çu tiªn c¸c<br /> ®êi sèng v¨n hãa Mü, vµ gÇn ®©y lµ néi dung gi¸o dôc ®¹o ®øc c«ng d©n cã<br /> Thomas Lickona(*) (§¹i häc tiÓu bang tÝnh chÊt thÕ tôc ®−îc ®−a vµo gi¶ng<br /> New York ë Cortland) bµn vÒ c¸c ®øc d¹y phæ biÕn ë Mü lµ tõ nh÷ng n¨m<br /> 1840, kÐo dµi ®Õn cuèi thÕ kû XIX.<br /> tÝnh thiÕt yÕu cña ng−êi Mü, James<br /> Wilson(**), William Bennett(***),v.v... c¸c McGuffey h×nh dung vÒ ng−êi c«ng d©n<br /> xu h−íng ®ã sÏ cã ¶nh h−ëng tham cã ®¹o ®øc lµ sù héi tô cña c¸c phÈm<br /> chiÕu lªn môc ®Ých gi¸o dôc ®¹o ®øc chÊt nh− yªu n−íc, ngay th¼ng, thËt<br /> c«ng d©n ë Mü nöa cuèi thÕ kû XX, tøc thµ, siªng n¨ng, tiÕt ®é, can ®¶m vµ lÔ<br /> lµ ®em gi¸ trÞ nµo vµo ®Ó d¹y dç. ®é. ViÖc ®−a yªu n−íc lªn hµng ®Çu<br /> ph¶n ¸nh tÝnh chÊt cè kÕt liªn bang<br /> Mü lµ n−íc cã sù ¶nh h−ëng lín vÒ trong xu thÕ tiÕn vµo c«ng nghiÖp hãa ë<br /> t«n gi¸o ngay tõ nh÷ng buæi ®Çu lËp ®Êt n−íc nµy, nã còng nh¾m tíi viÖc<br /> n−íc. Thùc tÕ cho thÊy, ë Mü trong thêi ®Þnh h×nh b¶n s¾c v¨n hãa Mü.<br /> kú thuéc ®Þa, c¸c nhµ thê t«n gi¸o lµ chñ<br /> thÓ cña c«ng t¸c gi¸o dôc, trong ®ã cã Nh− ®· ®Ò cËp, n−íc Mü lµ sù héi tô<br /> khÝa c¹nh gi¸o dôc ®¹o ®øc, c¸c gi¸o cña nh÷ng ng−êi nhËp c−, cho nªn c¸c<br /> viªn thêi kú nµy ®· dïng c¸c chuÈn mùc t− t−ëng triÕt häc còng ®−îc hä mang<br /> ®¹o ®øc trong Phóc ¢m ®Ó d¹y cho häc theo vµo v¨n hãa Mü, chóng ¶nh h−ëng<br /> ®Õn th¸i ®é vËn dông, sù suy xÐt cña hä<br /> (*)<br /> Trong Hµm ý c¸c ®øc tÝnh cña chóng ta: M−êi ®èi víi vÊn ®Ò ®¹o ®øc c«ng d©n. Trong<br /> ®øc tÝnh thiÕt yÕu (1990), Lickona ®Ò cËp m−êi X©y dùng ch−¬ng tr×nh häc: H−íng dÉn<br /> ®øc tÝnh cña ng−êi Mü, bao gåm: sù kh«n ngoan, thùc hµnh (2002), Jon Wiles vµ Joseph<br /> sù c«ng b»ng, dòng c¶m, tù chñ, t×nh yªu, th¸i ®é<br /> tÝch cùc, ch¨m chØ, liªm chÝnh, lßng biÕt ¬n vµ sù Bondi tæng hîp n¨m triÕt lý gi¸o dôc<br /> khiªm nh−êng. chÝnh ®−îc t¹o thµnh nh− lµ bøc mµn<br /> (**)<br /> Trong C¶m nghÜ vÒ ®¹o ®øc, James Wilson ®Ò<br /> läc, niÒm tin chÝnh thèng cho viÖc ®−a<br /> nghÞ bèn gi¸ trÞ: lßng tr¾c Èn, c«ng b»ng, tù kiÒm<br /> chÕ vµ nghÜa vô. ra c¸c quyÕt ®Þnh trong gi¸o dôc, bao<br /> Trong CÈm nang nh÷ng ®øc tÝnh tèt cña giíi trÎ, gåm: triÕt lý vÜnh cöu (c¸i tèt lµ sù hîp<br /> (***)<br /> <br /> William Bennett nãi tíi m−êi ®øc tÝnh: tù gi¸c, lßng<br /> tr¾c Èn, tinh thÇn lao ®éng, tr¸ch nhiÖm, t×nh b¹n,<br /> lý), triÕt lý duy t©m (c¸i tèt lµ sù b¾t<br /> dòng c¶m, kiªn tr×, thËt thµ, trung thµnh, tin t−ëng. ch−íc mÉu ng−êi lý t−ëng), triÕt lý hiÖn<br /> 50 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 12.2014<br /> <br /> <br /> thùc (c¸i tèt lµ c¸c quy luËt tù nhiªn), môc ®Ých gi¸o dôc tr¸ch nhiÖm c«ng d©n<br /> triÕt lý thùc nghiÖm (c¸i tèt lµ kÕt qu¶ ë nöa cuèi thÕ kû XX. Tr−íc tiªn lµ c¸c<br /> kh¶o s¸t cña c«ng chóng) vµ triÕt lý phong trµo ®Êu tranh cho quyÒn c«ng<br /> hiÖn sinh (c¸i tèt lµ tù do). Theo c¸c «ng, d©n nh÷ng thËp niªn 1960-1970, kÕt<br /> “c¸c triÕt lý nµy ®¹i diÖn cho mét trôc qu¶ chÝnh cña phong trµo nµy lµ thõa<br /> biÓu diÔn réng lín c¸c t− t−ëng vÒ vÊn nhËn quyÒn lîi cña c¸c nhãm thiÓu sè<br /> ®Ò nhµ tr−êng nªn lµ c¸i g× vµ ph¶i lµm trong x· héi Mü; hai lµ sù gia t¨ng<br /> c¸i g×. C¸c nhµ gi¸o dôc, theo c¸c triÕt lý m¹nh mÏ cña chñ nghÜa ®a v¨n hãa vµ<br /> nµy, sÏ t¹o ra nh÷ng nhµ tr−êng rÊt tÝnh céng ®ång, mµ ®Ønh ®iÓm lµ sù<br /> kh¸c nhau” (Jon Wiles, Joseph Bondi, xung ®ét vÒ nh÷ng kh¸c biÖt ë tr−êng<br /> 2005, tr.81). VÊn ®Ò ë ®©y, nh− c¸c «ng häc; ba lµ c¸c bÊt æn do l¹m ph¸t tõ hÖ<br /> nãi, lµ “B¹n theo triÕt lý nµo”. Tuy vËy, thèng kinh tÕ dÉn tíi viÖc c¾t gi¶m chi<br /> tæng hîp ®ã cña Jon Wiles vµ Joseph tiªu dµnh cho gi¸o dôc lµm n¶y sinh<br /> Bondi lµ ch−a ®Çy ®ñ. Ch¼ng h¹n, c¸c nhu cÇu ®¸nh gi¸ l¹i thµnh tÝch häc<br /> «ng ®· kh«ng nh¾c tíi khuynh h−íng ®−êng; vµ bèn lµ sù ra ®êi xu thÕ toµn<br /> triÕt häc ph©n tÝch vµ logic häc thùc cÇu hãa vµ chèng l¹i chñ nghÜa c¸ nh©n<br /> chøng (®Ò nghÞ g¹t c¸c mÖnh ®Ò ®¹o ®øc cùc ®oan.<br /> ra khái triÕt häc v× sù thiÕu m¹ch l¹c<br /> 2. HiÓn nhiªn lµ, viÖc båi d−ìng gi¸o<br /> cña nã), còng nh− khuynh h−íng hËu<br /> dôc tr¸ch nhiÖm ®¹o ®øc c«ng d©n<br /> hiÖn ®¹i (xem träng tÝnh t−¬ng ®èi vµ ®a<br /> kh«ng ph¶i lµ c«ng viÖc cña riªng nhµ<br /> nguyªn cña ®¹o ®øc) vèn ®ang phæ biÕn<br /> tr−êng. ë Mü, hai thÓ chÕ rÊt quan<br /> trong gi¸o dôc ®¹i häc Mü ë c¸c khoa<br /> träng trong x· héi cïng tham gia c«ng<br /> nh©n v¨n. §iÒu nµy cho thÊy sù kh¸c<br /> viÖc nµy lµ gia ®×nh vµ nhµ thê(*). H×nh<br /> nhau quan träng vÒ tÝnh nhÊt qu¸n triÕt<br /> ¶nh vÒ ng−êi c«ng d©n cã tr¸ch nhiÖm<br /> häc trong hÖ thèng gi¸o dôc phi tËp<br /> ®¹o ®øc mµ nÒn gi¸o dôc Mü mong<br /> trung cña Mü vèn hÕt søc ®Ò cao sù ®a<br /> muèn t¹o ra, theo ph©n tÝch chóng t«i<br /> d¹ng víi c¸c hÖ thèng gi¸o dôc tËp<br /> thÊy, héi tô c¸c phÈm chÊt sau:<br /> trung. C¸i c¸ch mµ ng−êi Mü hiÓu vÒ<br /> gi¸o dôc gi¶i thÝch cho nh÷ng gi¸ trÞ vµ Thø nhÊt, ng−êi c«ng d©n cã tr¸ch<br /> niÒm tin mµ hä theo ®uæi ®Ó ph¸t triÓn nhiÖm ®¹o ®øc cÇn lµ ng−êi c«ng d©n<br /> tiÒm n¨ng con ng−êi, ë ®©y lµ tr¸ch s¸ng suèt, mét chñ thÓ chÝnh trÞ x· héi,<br /> nhiÖm ®¹o ®øc c«ng d©n. kh«ng nh÷ng cã n¨ng lùc hiÓu biÕt, thùc<br /> Nöa ®Çu thÕ kû XX, nÒn gi¸o dôc hµnh ph¸p luËt mµ cßn cã kh¶ n¨ng<br /> Mü vÉn theo ®uæi nh÷ng chuÈn mùc ®¹o tham gia mét c¸ch cã tr¸ch nhiÖm ®Ó<br /> ®øc c«ng d©n ®· ®−îc x¸c lËp dùa trªn b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn ph¸p luËt.<br /> mét gi¶ ®Þnh vÒ c¸c gi¸ trÞ ®¹o ®øc ®Æc Thø hai, ng−êi c«ng d©n cã tr¸ch<br /> tr−ng mang ®Ëm yÕu tè da tr¾ng thuéc nhiÖm ®¹o ®øc cÇn lµ ng−êi cã hiÓu biÕt,<br /> C¬ ®èc gi¸o Anglo-Saxon, cho ®Õn b©y n¨ng lùc suy xÐt vµ cã ®−îc b¶y phÈm<br /> giê nã vÉn ®−îc in trªn ®ång ®«la Mü,<br /> “E Pluribus Unum” (Out of Many, One –<br /> nhiÒu ng−êi trë thµnh mét). (*)<br /> Gi¸o dôc t«n gi¸o bÞ HiÕn ph¸p Mü cÊm thùc<br /> hiÖn trong c¸c tr−êng c«ng. Tuy nhiªn, häc sinh<br /> Cã thÓ nãi, nh÷ng ®iÒu sau ®©y ®· Mü cã quyÒn sö dông “thêi gian miÔn trõ” ®Ó tham<br /> ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn viÖc x¸c ®Þnh gia c¸c khãa häc vÒ t«n gi¸o nÕu cã nhu cÇu.<br /> Gi¸o dôc tr¸ch nhiÖm… 51<br /> <br /> chÊt c¬ b¶n(*) nh−: thËt thµ (thùc hiÖn tr¸ch nhiÖm ®¹o ®øc c«ng d©n nh− vËy<br /> nhiÖm vô cÈn träng, hoµn chØnh, tuyÖt lµ cã tÝnh gi¸o dôc cao, do nã lÊy viÖc tù<br /> ®èi, kh«ng lÊy thµnh tÝch cña ng−êi suy xÐt cô thÓ lµm chøng cø cho ý thøc<br /> kh¸c lµm cña m×nh, dòng c¶m thõa tù ®iÒu chØnh c¸ nh©n chø kh«ng ¸p ®Æt.<br /> nhËn sai lÇm, ch©n thµnh, v« t−, khiÕn E. L. Boyle cho r»ng: “CÇn khÝch lÖ ®Ó<br /> cho ng−êi kh¸c tin t−ëng m×nh), t«n tõng häc sinh hiÓu ®−îc n¨ng lùc ph¸n<br /> träng (t«n träng ý kiÕn cña ng−êi kh¸c, ®o¸n mét c¸ch th«ng minh vÒ cuéc sèng<br /> nhËn lêi khen th× còng ph¶i tiÕp thu ý vµ c¸c chuÈn t¾c hµnh vi... CÇn dµnh<br /> kiÕn x©y dùng, kh¼ng ®Þnh tù do c¸ thêi gian cho viÖc t×m tßi, suy ngÉm,<br /> nh©n th× còng ph¶i t«n träng quyÒn lîi tr¨n trë vÒ nh÷ng thø kh«ng thÓ ®Þnh<br /> tËp thÓ), tr¸ch nhiÖm (tù nguyÖn hoµn gi¸ ®−îc trong cuéc sèng. Môc ®Ých<br /> thµnh nhiÖm vô cña m×nh, cã tr¸ch kh«ng n»m ë viÖc nhåi nhÐt nh÷ng thø<br /> nhiÖm víi hµnh vi cña b¶n th©n), sÎ gi¸o ®iÒu x¬ cøng cho häc sinh, mµ lµ ®Ó<br /> chia (biÕt ch¨m sãc, quan t©m ®Õn ng−êi cho hä th¶ søc tù do trong lÜnh vùc t−<br /> kh¸c, thÊu hiÓu hoµn c¶nh cña ng−êi duy cña m×nh, ®ång thêi t¹o ra mét m«i<br /> kh¸c, biÕt c¸ch hßa gi¶i xung ®ét, biÕt tr−êng cã thÓ tiÕn hµnh sù lùa chän vÒ<br /> tha thø), tù kiÒm chÕ (tù ý thøc vÒ giíi ®¹o ®øc lu©n lý vµ h×nh thµnh nªn c¸c<br /> h¹n cña m×nh, tù kiÒm chÕ m×nh, tiÕt tÝn ®iÒu qua nh÷ng suy xÐt kü cµng” (L÷<br /> kiÖm thêi gian), kiªn nhÉn (ch¨m chØ, cè §¹t, Chu M·n Sinh, 2010, quyÓn I,<br /> g¾ng, dïng søc m¹nh néi t¹i vµ quyÕt tr.450-451).<br /> t©m theo ®uæi môc tiªu, viÖc g× còng cÇn C¸i tèt sÏ cßn n»m ë ®©u ®ã, lµ thø<br /> lµm tèt, tu©n thñ kû luËt, tù nguyÖn gióp xa l¹, trõ khi nã ®−îc suy xÐt trong mèi<br /> ®ì lÉn nhau) vµ cèng hiÕn (tho¶i m¸i khi liªn hÖ víi b¶n th©n vµ céng ®ång. §óng<br /> cèng hiÕn cho ng−êi kh¸c, chñ ®éng t×m nh− Aristotle nãi, “chØ cã hµnh ®éng<br /> c¬ héi gióp ®ì ng−êi kh¸c, kh«ng tr«ng chÝnh nghÜa, chóng ta míi trë thµnh con<br /> chê ®−îc b¸o ®¸p) (L÷ §¹t, Chu M·n ng−êi chÝnh trùc”, c¸i tèt ph¶i th«ng<br /> Sinh, 2010, quyÓn IV, tr.160-161). qua hµnh ®éng th× míi mang ý nghÜa<br /> Do nÒn gi¸o dôc Mü mang tÝnh phi nh©n v¨n. H¬n n÷a, nh− Howard<br /> tËp trung hãa, nªn c¸c phÈm chÊt khëi Gardner viÕt: “ViÖc tèt cã thÓ b¾t ®Çu tõ<br /> ®iÓm nµy kh«ng ®−îc quan niÖm lµ trong lßng mét c¸ nh©n, nh−ng cuèi<br /> nh÷ng chuÈn mùc b¾t buéc gièng nh− cïng nã ph¶i më réng ra ë n¬i lµm viÖc,<br /> ph¸p luËt, bëi v× néi dung ph¸n xÐt vµ trong mét quèc gia vµ c¶ céng ®ång toµn<br /> thõa nhËn cña mçi céng ®ång vÒ mét cÇu” (Howard Gardner, 2012, tr.235).<br /> phÈm chÊt tèt lµ kh«ng gièng nhau. Thø ba, yªu cÇu cña nh÷ng c«ng<br /> Quan ®iÓm cña c¸c nhµ gi¸o dôc Mü lµ, viÖc chÊt l−îng cao lµ nh÷ng c«ng nh©n<br /> c¸c phÈm chÊt khëi ®iÓm cÇn ®−îc suy chuyªn ngµnh hiÖn ®¹i (ng−êi lao ®éng ë<br /> xÐt dùa trªn th¶o luËn chung gi÷a nhµ tÊt c¶ mäi vÞ trÝ c«ng t¸c), do vËy ng−êi<br /> tr−êng, phô huynh, häc sinh vµ ®Þa lao ®éng trong nÒn kinh tÕ míi cÇn cã<br /> ph−¬ng. Chóng t«i cho r»ng, båi d−ìng nh÷ng phÈm chÊt c¬ b¶n ®Ó tËp trung<br /> phÊn ®Êu. SCANS(*) chØ ra nh÷ng phÈm<br /> §©y lµ nh÷ng phÈm chÊt khëi ®iÓm ®−îc ®Ò<br /> (*)<br /> <br /> xuÊt cho tr−êng häc c¬ së ë Mü, chóng lµ nh÷ng<br /> kinh nghiÖm rót ra tõ thùc tiÔn cña Tr−êng tiÓu (*)<br /> SCANS lµ tæ chøc thuéc Bé Lao ®éng Mü<br /> häc Bannick. chuyªn kh¶o s¸t c¸c lo¹i h×nh c«ng viÖc, nhu cÇu<br /> 52 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 12.2014<br /> <br /> <br /> chÊt cÇn cã ®èi víi thanh niªn Mü, theo lèi sèng d©n chñ lµ nh÷ng gi¸ trÞ quan<br /> chóng t«i, c¸c phÈm chÊt nµy cao h¬n so träng cña v¨n hãa Mü. Nöa sau thÕ kû<br /> víi b¶y phÈm chÊt c¬ b¶n, nªu ë phÇn XX, tÝnh chÊt hai mÆt cña nh÷ng gi¸ trÞ<br /> trªn. Cô thÓ, tinh thÇn tr¸ch nhiÖm nµy ngµy cµng thÓ hiÖn râ nÐt. §Ó kh¾c<br /> (phÊn ®Êu, nç lùc, kiªn tr×, x©y dùng phôc mÆt cùc ®oan (“thÕ hÖ cña c¸i t«i”),<br /> tiªu chuÈn cao, lµm viÖc cÇn cï, hoµn th« b¹o, phãng tóng cña nã, ®ång thêi<br /> thµnh xuÊt s¾c nhiÖm vô, cè g¾ng, t¸i ®Þnh h×nh lý t−ëng tù lËp th©n vµ<br /> chÝnh x¸c thêi gian, nhiÖt t×nh, tÝch cùc, tinh thÇn phôc vô, vèn lµ hai truyÒn<br /> l¹c quan); tù t«n (tin t−ëng vµo gi¸ trÞ thèng quý b¸u cña Mü, mét trong nh÷ng<br /> b¶n th©n, g×n gi÷ niÒm tin tÝch cùc, biÓu môc ®Ých träng t©m cña nÒn gi¸o dôc<br /> thÞ tri thøc vµ n¨ng lùc cña b¶n th©n, ý Mü nöa cuèi thÕ kû XX lµ h×nh thµnh<br /> thøc ¶nh h−ëng cña b¶n th©n ®Õn con ng−êi sèng cã lý t−ëng vµ tinh thÇn<br /> ng−êi kh¸c, hiÓu nhu cÇu vµ t×nh c¶m phôc vô.<br /> cña b¶n th©n vµ sù biÓu ®¹t nã); n¨ng Sèng cã lý t−ëng ®èi víi ng−êi Mü<br /> lùc x· giao (biÓu hiÖn th¸i ®é lý gi¶i, mang hai líp nghÜa, võa lµ n¨ng lùc biÕt<br /> h÷u nghÞ, thÝch øng, ®ång t×nh vµ lÞch ®Æt ra vµ theo ®uæi môc tiªu thµnh ®¹t<br /> sù trong mét tËp thÓ lu«n ®æi míi, gi÷ phï hîp víi b¶n th©n vµ trµo l−u x· héi,<br /> g×n quyÒn lîi cña b¶n th©n, t×m kiÕm võa lµ kh¶ n¨ng ®Æt ®êi sèng c¸ nh©n<br /> ®iÓm t−¬ng ®ång cña ng−êi kh¸c, cã vµo ý nghÜa réng lín h¬n cña x· héi (cßn<br /> ph¶n øng thÝch øng tr−íc yªu cÇu m«i gäi lµ chñ nghÜa céng ®ång kiÓu Mü hay<br /> tr−êng, biÓu thÞ sù høng thó ®èi víi t− t−ëng lý t−ëng chñ nghÜa). Hai líp<br /> hµnh ®éng vµ lêi nãi cña ng−êi kh¸c); nghÜa nµy t¹o ra tÝnh chÊt hai mÆt, m©u<br /> tù qu¶n lý (®¸nh gi¸ chÝnh x¸c tri thøc, thuÉn trong c¸i gäi lµ sèng cã lý t−ëng<br /> kü n¨ng vµ n¨ng lùc cña b¶n th©n, x©y vµ tinh thÇn phôc vô céng ®ång. §Ó ®¸p<br /> dùng môc tiªu c¸ nh©n, kiÓm tra tiÕn øng yªu cÇu cña thùc tiÔn c«ng viÖc,<br /> triÓn thµnh qu¶ cña môc tiªu, khuyÕn sinh viªn ghi danh vµo häc lµ muèn cã<br /> khÝch b¶n th©n, tù khèng chÕ b¶n th©n, ®−îc mét nghÒ nghiÖp æn ®Þnh, cã cuéc<br /> lµm viÖc chñ ®éng, kh«ng cÇn ng−êi sèng sung tóc. Gi¸o dôc ®¹i häc víi<br /> kh¸c gi¸m s¸t); thµnh thùc (cã thÓ lµm truyÒn thèng ®Ò cao c¸ tÝnh, lîi Ých c¸<br /> chç dùa v÷ng ch¾c cho ng−êi kh¸c, nh©n vµ tÝnh thùc dông ®· chØ xem viÖc<br /> nh×n th¼ng vµo quyÕt s¸ch ®−a ra, phôc vô cho lîi Ých c¸ nh©n ®ã nh− lµ<br /> kh«ng thµnh kiÕn, chän lùa hµnh ®éng mét träng ®iÓm, v« h×nh chung ®· thu<br /> phï hîp víi quy ph¹m ®¹o ®øc lu©n lý) hÑp ngµnh nghÒ vµo môc tiªu kiÕm<br /> (L÷ §¹t, Chu M·n Sinh, 2010, quyÓn sèng. Do vËy, hÇu hÕt c¸c kiÕn nghÞ ®èi<br /> III, tr.215). víi nÒn gi¸o dôc ®Òu chØ trÝch m¹nh mÏ<br /> Thø t−, ng−êi c«ng d©n cã tr¸ch mÆt cùc ®oan cña lý t−ëng nµy, v× nã xa<br /> nhiÖm ®¹o ®øc cÇn lµ ng−êi sèng cã lý rêi víi tinh thÇn nh©n v¨n, khai phãng,<br /> t−ëng vµ tinh thÇn phôc vô céng ®ång. ®¸nh mÊt chøc n¨ng v¨n hãa cña ®µo<br /> Nh− ®· ph©n tÝch, chñ nghÜa c¸ nh©n vµ t¹o. Robert Boyle ®· kÕt luËn vÒ ®iÒu<br /> cÇn ph¶i lµm nh− sau: “Môc ®Ých lµ lµm<br /> cho häc sinh nhËn thøc ®−îc b¶n th©n<br /> thÞ tr−êng lao ®éng vµ n¨ng lùc thÝch øng cña<br /> thanh niªn Mü. KiÕn nghÞ cña SCANS dµnh cho<br /> hä kh«ng chØ lµ nh÷ng c¸ nh©n cã chøc<br /> gi¸o dôc sau trung häc ë Mü. n¨ng ®éc lËp, mµ cßn lµ mét thµnh viªn<br /> Gi¸o dôc tr¸ch nhiÖm… 53<br /> <br /> trong mét quÇn thÓ x· héi lín h¬n, vµ v× h¹nh phóc cña mäi ng−êi ë kh¾p mäi<br /> ph¶i cã nghÜa vô nhÊt ®Þnh víi quÇn n¬i, b»ng c¸ch t«n träng c¸c yªu cÇu<br /> thÓ Êy... môc ®Ých cña gi¸o dôc sinh c«ng lý toµn cÇu hoÆc c¸c ®iÒu kho¶n<br /> viªn ®¹i häc kh«ng chØ lµ gióp cho sinh b×nh ®¼ng cña sù hîp t¸c toµn cÇu”<br /> viªn t×m ®−îc viÖc lµm, mµ cßn ®Ó gióp (Yvonne Raley, Gerard Preyer, 2010,<br /> cho cuéc sèng sau nµy cña sinh viªn p.75). H¬n n÷a, ®èi t−îng phôc vô cña<br /> ®−îc nghiªm tóc vµ cã môc ®Ých; kh«ng nÒn gi¸o dôc nµy rÊt ®a d¹ng vµ më<br /> chØ lµ truyÒn thô kiÕn thøc cho sinh réng trªn ph¹m vi quèc tÕ. Do vËy, néi<br /> viªn, mµ cßn lµ lµm cho nh÷ng kiÕn dung gi¸o dôc bao gåm nh÷ng kiÕn thøc<br /> thøc Êy ®−îc dïng vµo c¸c môc ®Ých vÒ v¨n hãa, lÞch sö c¸c n−íc vµ thÕ giíi.<br /> nh©n ®¹o” (L÷ §¹t, Chu M·n Sinh, Bªn c¹nh ®ã, theo chóng t«i, ®©y lµ yªu<br /> 2010, quyÓn I, tr.379-380). cÇu cña ph©n c«ng lao ®éng cña Mü, c¸c<br /> c«ng nh©n chuyªn ngµnh lµm viÖc trong<br /> Phôc vô céng ®ång, xÐt trªn mäi<br /> c¸c c«ng ty ®a quèc gia, ®Ó lµm viÖc vµ<br /> ph−¬ng diÖn, lµ sù ph¶n ¸nh ý thøc vÒ<br /> qu¶n lý tèt b¾t buéc ph¶i hiÓu biÕt s©u<br /> nghÜa vô c«ng d©n vµ chuÈn gi¸ trÞ x·<br /> s¾c vµ toµn diÖn luËt ph¸p quèc tÕ, v¨n<br /> héi ®óng ®¾n nhÊt. Nã lµ con ®−êng ®Ó<br /> hãa c¸c n−íc, c¸c chuçi gi¸ trÞ ®¹o ®øc<br /> t¹o ra con ng−êi thùc tiÔn, lµm chñ vµ lµ<br /> toµn cÇu vµ c¸c gi¸ trÞ phæ qu¸t cña<br /> chç dùa tin cËy cho céng ®ång. Gi¸o dôc<br /> Mü ®· ®i ®Õn tiÕp cËn phôc vô, tiÕp cËn nh©n lo¹i, tøc cÇn trë thµnh nh÷ng c«ng<br /> nh©n v¨n, nhËp th©n vµo x· héi, do vËy d©n thÕ giíi.<br /> nã mang tÝnh thùc tiÔn, nã thõa nhËn c¸ 3. Tãm l¹i, dï chñ nghÜa thùc dông,<br /> nh©n ph¸t huy n¨ng lùc thay ®æi cuéc chñ nghÜa c¸ nh©n ®−îc xem lµ ph−¬ng<br /> ®êi trong mét x· héi biÕt lÊy tr¸ch ch©m sèng vµ hµnh ®éng ë Mü nh−ng<br /> nhiÖm quan t©m lÉn nhau, ®ã còng cã viÖc gi¸o dôc tr¸ch nhiÖm ®¹o ®øc cho<br /> thÓ ®−îc gäi lµ khoan dung. c«ng d©n Mü lu«n ®−îc chó träng nh»m<br /> Thø n¨m, lµ mét n−íc ®a v¨n hãa, h×nh thµnh nªn nh÷ng c¸ nh©n cã n¨ng<br /> quèc gia toµn cÇu ®Çu tiªn, do vËy nÒn lùc sèng vµ lµm viÖc hiÖu qu¶, cã tinh<br /> gi¸o dôc Mü h−íng ®Õn ®µo t¹o ra thÇn phôc vô céng ®ång. ViÖc x©y dùng<br /> nh÷ng c«ng d©n kh«ng chØ cã tinh thÇn khung tham chiÕu chung vÒ ng−êi c«ng<br /> n−íc Mü mµ cßn cã tinh thÇn quèc tÕ, ý d©n cã tr¸ch nhiÖm ®¹o ®øc - h¼n nhiªn<br /> thøc c«ng d©n toµn cÇu. Trong C¸ch kh«ng b¾t buéc tÊt c¶ c¸c hÖ thèng gi¸o<br /> m¹ng häc tËp, Gordon Dryden vµ dôc tu©n theo, chØ nh»m ®Þnh h−íng râ<br /> Jeannette Vos cho r»ng, nÒn gi¸o dôc nÐt cho môc ®Ých gi¸o dôc cña c¸c céng<br /> míi cÇn h−íng tíi môc tiªu h×nh thµnh ®ång ë Mü; ®ång thêi gãp phÇn bæ sung<br /> nh÷ng c«ng d©n toµn cÇu, cã hiÓu biÕt vµo nh÷ng suy xÐt, nghiªn cøu, ®¸nh<br /> vÒ b¶n th©n, t«n träng kh¸c biÖt v¨n gi¸ vÒ ng−êi Mü vµ c¸ tÝnh cña hä,<br /> hãa, ý thøc khoan dung, cã kh¶ n¨ng vµ nh÷ng yÕu tè gãp phÇn lµm nªn sù<br /> kü n¨ng tham gia chñ ®éng vµo c¸c thÞnh v−îng vµ søc m¹nh néi t¹i cña<br /> quyÕt ®Þnh d©n chñ, ph¸t triÓn quyÒn quèc gia nµy
<br /> con ng−êi. Cßn Yvonne Raley vµ Gerard<br /> Preyer th× kh¼ng ®Þnh, “C«ng d©n toµn<br /> cÇu ®ßi hái mét sù s½n sµng hµnh ®éng (Xem tiÕp trang 31)<br />