Giáo trình bệnh nội khoa gia súc part 3

Chia sẻ: Afsjkja Sahfhgk | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:26

Thêm vào BST

Báo xấu

291
lượt xem 92
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Niêm mạc phế quản có thể viêm cục bộ hoặc viêm tràn lan. Dịch viêm tiết ra nhiều (bao gồm hồng cầu, tế bào thường bì) đọng lại ở vách phế quản, kết hợp với phản ứng viêm thường xuyên kích thích niêm mạc phế quản. Do vậy trên lâm sàng gia súc có hiện tượng ho và chảy nước mũi nhiều.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình bệnh nội khoa gia súc part 3

b. Dïng thuèc trî tim, lîi tiÓu, gi¶m phï, bÒn v÷ng th nh m¹ch, trî søc cho con vËt Thuèc §¹i gia sóc (ml) TiÓu gia sóc (ml) Chã, lîn (ml) Dung dÞch Glucoza 20% 1000 - 2 000 300 - 400 100 - 150 Cafein natribenzoat 20% 10-15 5 - 10 1-2 Canxi clorua 10% 50 - 70 20- 30 5 Urotropin 10% 50-70 30-50 10- 15 Vitamin C 5% 20 10 5 Tiªm chËm v o tÜnh m¹ch ng y 1 lÇn Chó ý: NÕu do suy tim cÇn gi¶i quyÕt tèt 2 yÕu tè sau - T¨ng c−êng l−u l−îng m¸u tim: Dïng thuèc trî tim thuéc nhãm lanata, purpura, digital, hoÆc nhãm stophantus. - Gi¶m bít ø m¸u ngo¹i biªn: Cho nghØ l m viÖc, h¹n chÕ ¨n thøc ¨n mÆn, dïng thuèc lîi tiÓu, chäc hót dÞch ë xoang bao tim v xoang ngùc BÖnh viªm c¬ tim cÊp tÝnh (Myocarditis acuta) I. §Æc ®iÓm - Viªm c¬ tim l sù viªm nhiÔm cÊp tÝnh hay m¹n tÝnh ë c¬ tim (bao gåm tÕ b o c¬ tim, kho¶ng kÏ v c¸c m¹ch m¸u ë tim). - BÖnh th−êng kÌm theo viªm m ng trong tim, viªm m ng ngo i tim, Ýt khi viªm c¬ tim ®¬n ®éc. Khi míi viªm tim co bãp m¹nh, sau ®ã tim bÞ suy. - BÖnh th−êng x¶y ra ®èi víi gia sóc non v phô thuéc v o ®iÒu kiÖn ch¨n nu«i. II. Nguyªn nh©n - Do vi khuÈn: Liªn cÇu khuÈn (Streptococcus), Tô cÇu khuÈn (Staphylococcus), PhÕ cÇu khuÈn (Pneumococcus), Th−¬ng h n (Salmonella) - Do xo¾n khuÈn: Leptospira, xo¾n khuÈn g©y bÖnh Lyme, xo¾n khuÈn g©y sèt håi qui (Relapsing fever). - Do nÊm: Actynomycosis, candida, aspergillosis. - Do virus: Adenovirus, virus viªm gan (hepatitis), cóm (influenza), virus d¹i, viªm phæi kh«ng ®iÓn h×nh (Mycoplasma pneumonie). - Do Rickettsia: Sèt Q (do R.burnettii), sèt rocky (do R. rickettsii). - Do ký sinh trïng: Trypanosoma, giun xo¾n (trichinela), s¸n Êu trïng, trïng roi - Do thuèc v c¸c ho¸ chÊt: Bao gåm (kim lo¹i nÆng, phospho v« c¬, khÝ CO2, thuû ng©n, Sulfamid, cocain). III. C¬ chÕ sinh bÖnh c¸c t¸c nh©n nhiÔm khuÈn g©y viªm c¬ tim theo 3 c¬ chÕ sau: - X©m nhËp v o c¬ tim. - T¹o ra ®éc tè cho c¬ tim. - Ph¸ huû c¬ tim th«ng qua c¬ chÕ miÔn dÞch. 53
Giáo trình B nh n i khoa gia súc Giai ®o¹n ®Çu cña viªm, kÝch thÝch bÖnh lý t¸c ®éng v o c¬ tim v thÇn kinh ®iÒu khiÓn tù ®éng cña tim l m cho c¬ tim sung huyÕt v tim ®Ëp nhanh → huyÕt ¸p cao → sinh ra nhÞp ngo¹i t©m thu. NÕu bÖnh tiÕp tôc ph¸t triÓn th× c¬ tim bÞ tho¸i ho¸ (th−êng l tho¸i hãa protein hoÆc tho¸i ho¸ mì) → c¬ tim kh«ng ®ñ n¨ng l−îng → ho¹t ®éng cña tim yÕu → m¹ch yÕu, huyÕt ¸p h¹ → vïng xa tim cã hiÖn t−îng thuû thòng. Do tim co bãp yÕu → tuÇn ho n bÞ trë ng¹i → sinh ra hiÖn t−îng ø huyÕt ë gan, ruét → h m l−îng urobilinogen trong n−íc tiÓu t¨ng v h m l−îng hemobilirubin trong huyÕt thanh t¨ng → nhu ®éng ruét v tiÕt dÞch gi¶m → g©y hiÖn t−îng viªm ruét cata, con vËt bÞ Øa ch¶y. ë thêi kú cuèi cña bÖnh do l−îng m¸u v o thËn Ýt → kh¶ n¨ng siªu läc cña thËn gi¶m → h m l−îng ure trong m¸u t¨ng cao, con vËt gÇy yÕu → co giËt råi chÕt. IV. BÖnh tÝch - ë giai ®o¹n ®Çu: c¬ tim cã vÖt hoÆc ®iÓm xuÊt huyÕt, khi c¾t c¬ tim thÊy m¸u thÉm v −ít. C¬ tim bÞ nh o, lßng qu¶ tim në to, th nh tim máng. - ë giai ®o¹n c¬ tim tho¸i ho¸: M u qu¶ tim tr¾ng bÖch hoÆc x¸m hay m u ®Êt sÐt, ®«i khi cã æ mñ b»ng h¹t ®Ëu hay h¹t g¹o. V. TriÖu chøng TriÖu chøng l©m s ng cña viªm c¬ tim phô thuéc v o nguyªn nh©n g©y viªm c¬ tim (kh«ng cã triÖu chøng ®Æc thï). Thêi kú ®Çu, triÖu chøng l©m s ng th−êng nhÑ → khã chÈn ®o¸n ®−îc bÖnh. Thêi kú cuèi cña bÖnh cã thÓ g©y suy tim → gia sóc chÕt. Tr−êng hîp viªm c¬ tim do nhiÔm khuÈn, con vËt sèt cao (41-420C), ñ rò, mÖt mái, ¨n kÐm hoÆc bá ¨n. Sau 1-2 ng y m¾c bÖnh tim ®Ëp nhanh (tr©u, bß: 90-100 lÇn/phót; Ngùa: 60 lÇn/phót) v m¹ch ®Çy (do hÖ thèng thÇn kinh tù ®éng cña tim bÞ kÝch thÝch). HuyÕt ¸p tÜnh m¹ch t¨ng cao (200-300mmHg). Sau 3- 4 ng y m¾c bÖnh tim ®Ëp yÕu dÇn (tiÕng tim mê), nhÞp tim nhanh, m¹ch yÕu, con vËt bån chån khã chÞu, ®Çu l¾c l−, ®i l¹i chËm ch¹p. ë thêi kú cuèi cña bÖnh, nghe tim cã tiÕng thæi t©m thu. Trong tr−êng hîp bÖnh qu¸ nÆng, nghe tim cã hiÖn t−îng “rung tim”, tÜnh m¹ch cæ phång to, khi b¾t m¹ch cã hiÖn t−îng ba ®éng, huyÕt ¸p h¹ v con vËt cã hiÖn t−îng phï tæ chøc d−íi da. §iÖn tim cã gi¸ trÞ trong chÈn ®o¸n (sãng T th−êng dÑt hoÆc ©m tÝnh; ®o¹n ST chªnh lÖch hoÆc h¹ thÊp; QRS biªn ®é thÊp). X quang: Tim to to n bé, biÓu hiÖn ø trÖ tuÇn ho n phæi. Siªu ©m tim: VËn ®éng th nh tim gi¶m ®Òu, c¸c buång tim gi n to, hë c¬ n¨ng c¸c van tim, cã thÓ cã côc m¸u ®«ng ë th nh tim, cã thÓ cã tr n dÞch m ng ngo i tim. XÐt nghiÖm m¸u: B¹ch cÇu ®a nh©n trung tÝnh th−êng t¨ng, ng−îc l¹i l©m ba cÇu, b¹ch cÇu ®¬n nh©n, b¹ch cÇu ¸i toan v ¸i kiÒm gi¶m. Tèc ®é l¾ng m¸u t¨ng. 54
VI. ChÈn ®o¸n ViÖc chÈn ®o¸n bÖnh rÊt khã (do kÕ ph¸t, cho nªn th−êng bÞ triÖu chøng l©m s ng cña bÖnh chÝnh lÊn ¸t). Do vËy, ®Ó chÈn ®o¸n cã hiÖu qu¶ chóng ta tiÕn h nh mÊy b−íc sau: Tr−íc tiªn nghe tim v ®Õm tÇn sè tim ®Ëp, sau ®ã cho gia sóc vËn ®éng 5-10 phót, råi nghe tim v ®Õm tÇn sè tim ®Ëp ®ång thêi theo dâi thêi gian bao l©u th× trë l¹i ho¹t ®éng b×nh th−êng. §èi víi tim b×nh th−êng, sau khi gia sóc vËn ®éng, tim ®Ëp nhanh lªn, nh−ng kho¶ng 2 phót sau tim ho¹t ®éng trë l¹i b×nh th−êng. Trong tr−êng hîp viªm c¬ tim, sau khi gia sóc vËn ®éng tim ®Ëp nhanh lªn v ®Õn 3- 4 phót sau tim míi ho¹t ®éng trë l¹i b×nh th−êng, ®ång thêi khi nghe tim th× cã lÉn nh÷ng t¹p ©m (do hiÖn t−îng hë van) - Nghe tim: TiÕng tim mê, huyÕt ¸p h¹ - Theo dâi ®iÖn tim: víi c¸c biÓu hiÖn rèi lo¹n dÉn truyÒn nhÜ thÊt, rèi lo¹n nhÞp tim, T dÑt hoÆc ©m tÝnh, ST chªnh lÖch (lªn hoÆc xuèng) - Siªu ©m tim thÊy buång tim gi n - X quang tim thÊy tim to - CÇn chÈn ®o¸n ph©n biÖt víi c¸c bÖnh tim (Viªm m ng ngo i tim, viªm m ng trong tim, c¸c bÖnh van tim), c¸c bÖnh n y cã triÖu chøng lo¹n nhÞp, suy tim, gi n c¸c buång tim VII. §iÒu trÞ Tuú theo nguyªn nh©n g©y viªm c¬ tim m cã h−íng ®iÒu trÞ riªng. Chó ý ph¶i ®iÒu trÞ sím v ®iÒu trÞ ®ñ thêi gian. 1. Hé lý - Cho gia sóc nghØ l m viÖc v ®Ó gia sóc ë n¬i yªn tÜnh, cho ¨n thøc ¨n gi u dinh d−ìng, dÔ tiªu ho¸, gi¶m thøc ¨n mÆn, thøc ¨n chøa nhiÒu n−íc. - ë thêi kú ®Çu cña bÖnh, dïng n−íc ®¸ ch−êm v o vïng tim 2. Dïng thuèc ®iÒu trÞ a. §iÒu trÞ nguyªn nh©n Dïng thuèc ®Æc trÞ ®Ó diÖt vi khuÈn, ký sinh trïng hoÆc ngõng tiÕp xóc víi c¸c t¸c nh©n g©y bÖnh. b. §iÒu trÞ triÖu chøng + NÕu cã ®iÒu kiÖn cho gia sóc thë «xy + §iÒu trÞ c¸c rèi lo¹n nhÞp tim + §iÒu trÞ suy tim: ë thêi k× tim suy, dïng thuèc t¨ng co bãp tim (uabarin, digoxin, cafein natribenzoat 20% hay long n o n−íc, Spactein hay Spactocam), cø 3- 4 giê tiªm 1 lÇn. Tiªm 2-3 ng y liÒn 55
Giáo trình B nh n i khoa gia súc c. Dïng thuèc lîi tiÓu: (Urotropin 20% hoÆc Diuretin, lasix, hypothiazide), dïng tõng ®ît 2 - 3 ng y Chó ý: Kh«ng nªn dïng thuèc lîi tiÓu qu¸ l©u (v× nã l m mÊt ion K+ trong c¬ thÓ). Do vËy, nªn dïng c¸ch qu ng. d. Dïng thuèc trî søc, trî lùc, n©ng cao søc ®Ò kh¸ng cña c¬ thÓ, gi¶m phï Thuèc §¹i gia sóc (ml) TiÓu gia sóc (ml) Chã (ml) Dung dÞch Glucoza 20% 1000 - 2000 300 - 400 100 - 150 Cafein natribenzoat 20% 10 - 15 5 - 10 1- 2 Canxi clorua 10% 50 - 70 20- 30 5-10 Urotropin 10% 50-70 30-50 5 -10 Vitamin C 5% 20 10 5 Tiªm chËm v o tÜnh m¹ch ng y 1 lÇn. BÖnh viªm néi t©m m¹c cÊp tÝnh (Endocarditis acuta) I. §Æc ®iÓm - BÖnh viªm néi t©m m¹c hay cßn gäi l viªm m ng trong tim. §©y l t×nh tr¹ng viªm m ng trong tim cã hiÖn t−îng loÐt sïi → th−êng g©y nªn hÑp v hë c¸c van cña tim. Do vËy, g©y trë ng¹i rÊt lín ®Õn sù ho¹t ®éng cña tim. - Qu¸ tr×nh viªm th−êng x¶y ra trªn mét m ng trong tim (líp niªm m¹c trong tim). - Vi khuÈn l t¸c nh©n chÝnh g©y viªm m ng trong tim (Liªn cÇu khuÈn, Tô cÇu khuÈn, Tr ng cÇu khuÈn, nhãm HACEK). II. Nguyªn nh©n - Do kÕ ph¸t tõ mét sè bÖnh truyÒn nhiÔm (viªm phÕ m¹c truyÒn nhiÔm cña ngùa, bÖnh ®ãng dÊu lîn,...). - Do qu¸ tr×nh viªm lan trong c¬ thÓ (tõ æ viªm ë c¸c khÝ quan kh¸c trong c¬ thÓ, tõ ®ã vi khuÈn v o m¸u v ®Õn tim g©y viªm). - Do kÕ ph¸t tõ mét sè bÖnh ký sinh trïng ®−êng m¸u. - Do tróng ®éc mét sè hãa chÊt, hay do rèi lo¹n qu¸ tr×nh trao ®æi chÊt, do c¬ thÓ thiÕu vitamin (tÊt c¶ c¸c nguyªn nh©n trªn l m gi¶m søc ®Ò kh¸ng cña c¬ thÓ, tõ ®ã vi khuÈn x©m nhËp v o tim v g©y bÖnh). III. C¬ chÕ sinh bÖnh TÝnh chÊt viªm phô thuéc v o t¸c ®éng v tÝnh chÊt cña bÖnh nguyªn * NÕu ®éc tÝnh cña vi khuÈn yÕu: bÖnh th−êng biÓu hiÖn viªm sïi (Endocarditis Verrucosa). §éc tè vi khuÈn t¸c ®éng v o m ng trong tim, l m sung huyÕt néi t©m m¹c, sau ®ã dÞch tiÕt dÞch v g©y viªm. Do trong dÞch viªm cã nhiÒu fibrin, v× vËy 56
l m cho n¬i viªm d y lªn v sÇn sïi. NÕu qu¸ tr×nh viªm ë van tim, th−êng l m hÑp van tim. * NÕu ®éc tÝnh cña vi khuÈn m¹nh: bÖnh th−êng biÓu hiÖn viªm loÐt (Cudocaritis Uiccrosa). §éc tè cña vi khuÈn g©y nªn ho¹i tö trªn niªm m¹c tim mét c¸ch nhanh chãng g©y hiÖn t−îng loÐt t¹i n¬i viªm (thËm chÝ cã khi g©y thñng tim). Nh÷ng m¶nh tæ chøc bÞ ho¹i tö lÉn v o m¸u g©y hiÖn t−îng nhåi huyÕt hoÆc g©y viªm cho mét sè khÝ quan kh¸c trong c¬ thÓ, thËm chÝ cßn g©y nªn hiÖn t−îng nhiÔm trïng huyÕt → l m cho gia sóc chÕt. MÆt kh¸c do viªm trªn van tim tõ ®ã l m trë ng¹i qu¸ tr×nh vËn chuyÓn m¸u trong c¬ thÓ, ®ång thêi do kÕ ph¸t viªm c¬ tim → l m cho c¬ tim bÞ suy nh−îc. H¬n n÷a, do ®éc tè cña vi khuÈn, kÕt hîp nhiÔm trïng to n th©n ® l m cho c¬ thÓ con vËt suy kiÖt mét c¸ch nhanh chãng → l m cho con vËt chÕt nhanh. IV. TriÖu chøng TriÖu chøng phô thuéc v o n¬i viªm v tÝnh chÊt viªm. BÖnh khëi ph¸t ©m thÇm, tõ tõ, víi t×nh tr¹ng sèt kÐo d i kh«ng râ nguyªn nh©n. Cã khi sèt cao, cã khi sèt nhÑ. ë giai ®o¹n to n ph¸t, c¸c triÖu chøng râ dÇn: + Gia sóc sèt kÐo d i (40-410C). H×nh thøc sèt thay ®æi (sèt nhÑ hoÆc sèt nÆng, sèt võa), con vËt ñ rò, mÖt mái, kÐm ¨n hoÆc bá ¨n. + Tim ®Ëp nhanh, sê v o vïng tim thÊy cã hiÖn t−îng "rung tim". + NÕu viªm ë c¶ t©m thÊt tr¸i v t©m thÊt ph¶i th× triÖu chøng biÓu hiÖn râ nÐt h¬n viªm chØ mét bªn. + NÕu viªm thÓ sïi ë van nhÜ thÊt →l m trë ng¹i tuÇn ho n nhÜ thÊt tr¸i → g©y ø huyÕt phæi, gia sóc cã triÖu chøng phï phæi. Trªn l©m s ng ta thÊy gia sóc khã thë. + NÕu viªm ë van nhÜ thÊt ph¶i → l m trë ng¹i tuÇn ho n ë bé m¸y tiªu ho¸ (gan, l¸ch, ruét) → g©y nªn hiÖn t−îng b¸ng n−íc, gia sóc bÞ phï. + NÕu cã hiÖn t−îng nhåi huyÕt th× tuú theo c¬ quan trong c¬ thÓ bÞ nhåi huyÕt m cã triÖu chøng kh¸c nhau: - NÕu nhåi m¸u ë gan - cã hiÖn t−îng b¸ng n−íc, gia sóc phï. - NÕu nhåi huyÕt n o - gia sóc cã hiÖn t−îng b¹i liÖt. - NÕu nhåi huyÕt tim - gia sóc cã hiÖn t−îng chÕt ®ét ngét. XÐt nghiÖm m¸u cho thÊy: + Tèc ®é m¸u l¾ng lu«n lu«n t¨ng cao. + Sè l−îng hång cÇu gi¶m. + B¹ch cÇu ®a nh©n trung tÝnh t¨ng. + α2 v γ globulin t¨ng. XÐt nghiÖm n−íc tiÓu: Th−êng xuÊt hiÖn protein niÖu, huyÕt niÖu. Siªu ©m tim: 57
Giáo trình B nh n i khoa gia súc + Ph¸t hiÖn c¸c nèt sïi trªn van tim v c¸c biÕn chøng loÐt thñng van tim, ®øt d©y ch»ng - cét c¬, thñng v¸ch tim. + Ph¸t hiÖn t×nh tr¹ng gi n c¸c buång tim. V. BÖnh tÝch 1. Tæn th−¬ng trong tim * Thêi k× s¬ ph¸t: TÕ b o th−îng b× néi b o t−¬ng m¹c s−ng, m u ®á, hay m u sÉm, cã hiÖn t−îng sung huyÕt hay xuÊt huyÕt. * ë thÓ viªm sïi: Trªn mÆt van tim ë d©y ch»ng cã nh÷ng nèt m u x¸m hay v ng x¸m to nhá kh«ng ®Òu nhau, trªn cã phñ mét líp fibrin. Nh÷ng nèt ®ã sau tô l¹i th nh viªm sïi. Ngo i ra ë d−íi néi t©m m¹c hoÆc trªn c¬ tim cã tõng vÖt xuÊt huyÕt. * ë thÓ viªm loÐt: Trªn van tim cã nh÷ng nèt loÐt b»ng h¹t ®Ëu, hay b»ng ®ång xu, trªn phñ mét líp m« ho¹i tö. 2. Tæn th−¬ng ngo i tim - T¾c hoÆc gi n ®éng m¹ch do viªm lan to¶ líp néi m¹c. - Gan v l¸ch th−êng to do ph¶n øng phßng vÖ cña hÖ thèng liªn vâng m¹c néi m«. - ThËn cã hiÖn t−îng viªm cÇu thËn b¸n cÊp sung huyÕt, cã sù x©m nhËp nhiÒu hång cÇu, b¹ch cÇu trong tæ chøc kÏ. VI. ChÈn ®o¸n + Ph©n lËp vi khuÈn trong m¸u (t×m liªn cÇu khuÈn, tô cÇu khuÈn,...). + Siªu ©m tim ®Ó ph¸t hiÖn c¸c nèt sïi, loÐt, hë van tim,... VII. Tiªn l−îng - Tiªn l−îng gÇn: NÕu ®iÒu trÞ tÝch cùc, vi khuÈn nh¹y c¶m víi kh¸ng sinh th× sau 4 - 6 tuÇn th× bÖnh khái. - Tiªn l−îng xa: NÕu cã sù tæn th−¬ng van tim th× bÖnh khã håi phôc. VIII. §iÒu trÞ Nguyªn t¾c ®iÒu trÞ - Dïng kh¸ng sinh liÒu cao v kÐo d i tõ 4 - 6 tuÇn. - Theo dâi chøc n¨ng thËn trong khi dïng kh¸ng sinh g©y ®éc cho thËn. - Ph¸t hiÖn v ®iÒu trÞ sím c¸c biÕn chøng. 1. Hé lý - Cho gia sóc nghØ ng¬i v ®Ó gia sóc ë n¬i yªn tÜnh, ch¨m sãc v nu«i d−ìng gia sóc tèt. Kh«ng cho gia sóc ¨n nh÷ng thøc ¨n kÝch thÝch m¹nh ®èi víi c¬ thÓ. - Khi bÖnh míi ph¸t, dïng n−íc ®¸ ch−êm v o vïng tim. 2. Dïng thuèc ®iÒu trÞ a. Dïng kh¸ng sinh: Dïng kh¸ng sinh ®Æc hiÖu theo tõng chñng vi khuÈn. 58
+ Víi liªn cÇu khuÈn (Streptococcus): dïng Penixilin víi liÒu cao, tiªm v o tÜnh m¹ch, c¸ch 4 giê tiªm 1 lÇn, hoÆc Penixilin phèi hîp víi Gentamyxin, c¸ch 8 giê tiªm v o tÜnh m¹ch, hoÆc Vancomycin. + Víi tô cÇu khuÈn (Staphylococcus): dïng Nafaxillin hoÆc Oxaxillin, Cephazolin víi liÒu cao, tiªm v o tÜnh m¹ch cø 4 giê 1 lÇn, tiªm liªn tôc trong 4 - 6 tuÇn. HoÆc 1 trong 2 lo¹i thuèc trªn ®−îc phèi hîp víi Gentamyxin, tiªm v o tÜnh m¹ch, cø 8 giê tiªm 1 lÇn trong 3- 5 ng y ®Çu. b. Dïng thuèc an thÇn: cã thÓ dïng mét trong c¸c lo¹i thuèc sau: Prozin, Aminazin, c. Dïng thuèc trî tim: cafein natribenzoat 20%; hoÆc Long n o n−íc 10%; hoÆc Spactein; Spactocam,... d. Dïng thuèc trî søc, trî lùc, t¨ng c−êng søc ®Ò kh¸ng v gi¶i ®éc cho c¬ thÓ Thuèc §¹i gia sóc (ml) TiÓu gia sóc (ml) Chã (ml) Dung dÞch Glucoza 20% 1000 - 2000 300 - 400 100 - 150 Cafein natribenzoat 20% 10 - 15 5 - 10 3-5 Canxi clorua 10% 50 - 70 20- 30 5-10 Urotropin 10% 50-70 30-50 10 - 15 Vitamin C 5% 20 10 5 Tiªm chËm v o tÜnh m¹ch ng y 1 lÇn. Chó ý: §èi víi ®¹i gia sóc nÕu viªm do kÕ ph¸t tõ thÊp khíp ta cã thÓ dïng thªm ®¬n sau: (Cafein natribenzoat 10% 10ml; Salicynatnatri 10g; Urotropin 10% 30ml; N−íc cÊt 100ml). Tiªm chËm v o tÜnh m¹ch ng y 1 lÇn. bÖnh ë van tim (Ritium cordis) Mçi t©m thÊt cã mét van ë n¬i m¸u ch¶y v o v mét van ë n¬i m¸u ch¶y ra. C¸c van ë n¬i m¸u ch¶y v o gäi l van nhÜ thÊt. ë nöa tim tr¸i cßn gäi l van hai l¸. ë nöa tim ph¶i l van ba l¸. C¸c van ë n¬i m¸u ch¶y ra cã ba l¸ v gäi l van tæ chim. Van ë nöa tim tr¸i l van ®éng m¹ch chñ, van ë nöa tim ph¶i l van ®éng m¹ch phæi. Nh÷ng van tim l nh÷ng cÊu tróc cho phÐp m¸u chØ vËn chuyÓn theo mét chiÒu. Khi m¸u cã xu h−íng ch¶y theo chiÒu ng−îc l¹i, c¸c van sÏ ®ãng. C¸c van tim l nh÷ng cÊu tróc thô ®éng v× kh«ng cã tæ chøc c¬. KÕt qu¶ l khi van tim bÞ tæn VËn chuyÓn m¸u trong tim th−¬ng sÏ g©y rèi lo¹n c¬ n¨ng tim. Nh÷ng t¸c ®éng bÖnh lý l m cho van tim bÞ biÕn ®æi vÒ h×nh th¸i v cÊu tróc. Tõ ®ã l m biÕn ®æi c¬ n¨ng cña tim → xuÊt hiÖn tiÕng tim bÖnh lý (tiÕng thæi t©m thu hoÆc tiÕng thæi t©m tr−¬ng). Do vËy, bÖnh ë van tim th−êng ®−îc chia l m 2 nhãm: + BÖnh nhãm thæi t©m thu. + BÖnh nhãm thæi t©m tr−¬ng. 59
Giáo trình B nh n i khoa gia súc BÖnh van tim th−êng tiÕn triÓn qua 2 thêi k×. + Thêi k× bï. + Thêi k× mÊt kh¶ n¨ng bï. Hë lç van hai l¸ (van t¨ng m¹o) (Mitral valve regurgitation) I. §Æc ®iÓm Van hai l¸ nèi liÒn nhÜ tr¸i v thÊt tr¸i, gióp m¸u ®i theo h−íng tõ nhÜ tr¸i xuèng thÊt tr¸i. Do vËy, khi van hai l¸ kh«ng khÐp kÝn bªn trong th× t©m thu cã mét l−îng m¸u ch¶y ng−îc chiÒu lªn nhÜ thÊt tr¸i → tiÕng thæi t©m thu. TiÕng thæi t©m thu xuÊt hiÖn liÒn víi tiÕng tim thø nhÊt hay trïng víi tiÕng tim thø nhÊt. II. Nguyªn nh©n Do tæn th−¬ng thùc thÓ ë tim hoÆc do rèi lo¹n c¬ n¨ng cña tim + Hë van hai l¸ do tæn th−¬ng thùc thÓ ë tim: Tr−êng hîp n y th−êng l m ng trong tim bÞ viªm loÐt (do vi khuÈn) hay do van tim bÞ r¸ch hoÆc van tim bÞ tæn th−¬ng. + Hë van hai l¸ do rèi lo¹n c¬ n¨ng cña tim: Tr−êng hîp n y th−êng do chøc n¨ng t©m thÊt tr¸i bÞ suy nh−îc hoÆc c¬ tim bÞ thiÕu m¸u côc bé hay buång tim v lç van tim gi n réng. III. C¬ chÕ Do hë van hai l¸ → m¸u déi ng−îc tõ thÊt tr¸i lªn nhÜ tr¸i trong th× t©m thu nªn g©y ø m¸u nhÜ tr¸i; ë thêi kú t©m tr−¬ng m¸u tõ nhÜ tr¸i xuèng thÊt tr¸i nhiÒu l m t¨ng thÓ tÝch thÊt tr¸i cuèi t©m tr−¬ng. V× t¨ng thÓ tÝch cuèi t©m tr−¬ng thÊt tr¸i nªn thÊt tr¸i gi n ra, dÇn dÇn g©y suy tim tr¸i → g©y hë van hai l¸ nÆng thªm. ø m¸u nhÜ tr¸i g©y ø m¸u ë tÜnh m¹ch phæi, mao m¹ch phæi, ®éng m¹ch phæi l m cao ¸p ®éng m¹ch phæi. IV. TriÖu chøng TriÖu chøng l©m s ng cã khi kÝn ®¸o nÕu hë van hai l¸ ë møc ®é nhÑ. TriÖu chøng râ, suy tim diÔn ra nÆng v nhanh chãng nÕu hë van hai l¸ møc ®é nÆng. a. TriÖu chøng c¬ n¨ng Gia sóc mÖt mái v cã biÓu hiÖn khã thë, cã nh÷ng c¬n hen tim (do ø huyÕt t©m nhÜ tr¸i l m cho m¸u tõ phæi vÒ nhÜ tr¸i trë ng¹i dÉn ®Õn ø huyÕt v phï phæi). b. TriÖu chøng thùc thÓ - Sê vïng tim thÊy tiÕng tim ®Ëp m¹nh. - Nghe vïng tim: thÊy tiÕng thæi t©m thu c−êng ®é to, nghe râ nhÊt ë mám tim. BiÓu hiÖn ©m thanh l "pïm-x×-pôp". §«i lóc nghe thÊy tiÕng ngùa phi (ngo i tiÕng tim thø 60
nhÊt v tiÕng tim thø hai cßn cã tiÕng thø ba. V× vËy lóc tim ®Ëp t¹o th nh nhÞp ®iÖu nh− tiÕng ngùa phi). TÜnh m¹ch cæ phång to v ®Ëp nÈy. c. TriÖu chøng cËn l©m s ng - §iÖn t©m ®å: th−êng thÊy dÊu hiÖu trôc ®iÖn tim chuyÓn tr¸i. - Khi X quang vïng tim thÊy: thêi kú ®Çu cña bÖnh thÊy tim b×nh th−êng, thêi kú cuèi thÊy thÊt tr¸i ph× ®¹i, nhÜ tr¸i to, cã v«i ho¸ ë van hai l¸. - Siªu ©m tim: ®o ®−îc vËn tèc dßng m¸u phôt ng−îc tõ thÊt tr¸i lªn nhÜ tr¸i (kho¶ng 5-6ml/s) kÐo d i hÕt th× t©m thu v thÊy ®−îc hiÖn t−îng gi n nhÜ tr¸i v thÊt tr¸i. V. BiÕn chuyÓn BÖnh tiÕn triÓn nhanh hay chËm tuú theo van hai l¸ hë nhiÒu hay Ýt. Th−êng dÉn ®Õn hiÖn t−îng suy tim (®Ó ®¶m b¶o nhu cÇu m¸u cho c¬ thÓ, tim tr¸i ph¶i l m viÖc nhiÒu, dÇn dÇn to ra ®i ®Õn chç suy tim) VI. ChÈn ®o¸n C¬ b¶n dùa v o tiÕng thæi t©m thu + TiÕng thæi m¹nh, to, cho¸n c¶ th× t©m thu (Nghe râ nhÊt ë mám tim víi biÓu hiÖn ©m thanh khi nghe tim l “pïm - x× - pôp”), cã thÓ xuÊt hiÖn tiÕng ngùa phi. + Sê vïng tim thÊy rung tim. + Siªu ©m tim: h×nh ¶nh van hai l¸ ®ãng kh«ng kÝn ë th× t©m thu. HiÖn nay, nhê cã kü thuËt siªu ©m tim, ®Æc biÖt siªu ©m Doppler tim ® gióp chÈn ®o¸n ph©n biÖt víi c¸c tr−êng hîp hë van ba l¸, hÑp lç van ®éng m¹ch chñ, th«ng liªn thÊt. VII. §iÒu trÞ vµ phßng bÖnh 1. §iÒu trÞ HiÖn nay ®èi víi nh©n y ng−êi ta ®ang cã xu h−íng l¾p van gi¶, hoÆc l chØnh h×nh van tim. §èi víi thó y, vÊn ®Ò ®iÒu trÞ chÝnh l kh«ng cho bÖnh chuyÓn sang suy tim (víi biÖn ph¸p ch¨m sãc, nu«i d−ìng tèt). 2. Phßng bÖnh - §Ò phßng c¸c bÖnh nhiÔm khuÈn do vi khuÈn, th−êng ph¶i chÈn ®o¸n sím v ch÷a bÖnh ®ã sím ngay tõ ®Çu. - T×m c¸ch phßng c¸c bÖnh viªm khíp v ng¨n ngõa nh÷ng t¸i ph¸t cña bÖnh. Hë van ba l¸ (hay hë lç nhÜ thÊt ph¶i) (Insufficantia valeurea trieusppidalis) I. §Æc ®iÓm Do lç nhÜ thÊt ph¶i hë nªn khi t©m thÊt ph¶i co bãp cã dßng m¸u trë l¹i t©m nhÜ ph¶i → tiÕng thæi t©m thu. 61
Giáo trình B nh n i khoa gia súc II. Nguyªn nh©n Th−êng do kÕ ph¸t tõ mét sè bÖnh - KÕ ph¸t tõ bÖnh thÊp khíp. - KÕ ph¸t tõ bÖnh viªm néi t©m m¹c. - Do tæn th−¬ng thùc thÓ (r¸ch van, ®øt d©y ch»ng,...) III. C¬ chÕ sinh bÖnh Do ø huyÕt t©m nhÜ ph¶i → m¸u tõ tÜnh m¹ch chñ kh«ng trë vÒ tim ®−îc. NÕu bÖnh kÐo d i sÏ sinh ra hiÖn t−îng ø huyÕt tÜnh m¹ch → tÝnh thÊm th nh m¹ch t¨ng → n−íc tho¸t ra khái m¹ch qu¶n. HËu qu¶, l m cho gia sóc bÞ phï to n th©n, tÝch n−íc trong c¸c xoang cña c¬ thÓ v rèi lo¹n tiªu hãa (biÓu hiÖn trªn l©m s ng con vËt viªm ruét Øa ch¶y) IV. TriÖu chøng vµ hËu qu¶ - Gia sóc bÞ phï. - Gan, l¸ch s−ng to. - ø n−íc ë c¸c xoang trong c¬ thÓ. - Khi b¾t m¹ch thÊy tÜnh m¹ch ®Ëp d−¬ng tÝnh (tøc l hiÖn t−îng tim ®Ëp cïng víi nhÞp ®Ëp t©m thu). Khi nghe tim thÊy nhÞp ngo¹i t©m thu. - Gia sóc th−êng bÞ viªm ruét cata V. ChÈn ®o¸n - ChÈn ®o¸n l©m s ng: nghe tim thÊy tiÕng thæi t©m thu (râ nhÊt khi hÝt v o) - Siªu ©m Doppler tim: thÊy râ sù thay ®æi cÊu tróc cña van ba l¸, d©y ch»ng, cét c¬, thÊt ph¶i v nhÜ ph¶i VI. §iÒu trÞ 1. §iÒu trÞ néi khoa - §iÒu trÞ bÖnh ® g©y hë van ba l¸ - §iÒu trÞ suy tim: dïng thuèc gi n m¹ch v thuèc lîi tiÓu 2. §iÒu trÞ ngo¹i khoa: PhÉu thuËt, söa van ba l¸, ®Æt vßng van nh©n t¹o. HÑp lç ®éng m¹ch chñ (Seteriosis Osti Aorttae) I. §Æc ®iÓm - HÑp lç ®éng m¹ch chñ l mét bÖnh tim cã Ýt h¬n hÑp van hai l¸ - Do lç ®éng m¹ch chñ hÑp (më kh«ng hÕt) → khi t©m thÊt tr¸i co bãp m¸u tõ t©m thÊt ph¶i qua ®éng m¹ch chñ bÞ trë ng¹i → tiÕng thæi t©m thu. II. Nguyªn nh©n - HËu ph¸t do thÊp khíp cÊp. - Do x¬ v÷a ®éng m¹ch. 62
- Do viªm néi t©m m¹c. - Do bÈm sinh: BÖnh sóc cã dÞ tËt t¹i van tõ lóc míi sinh. III. TriÖu chøng a. TriÖu chøng c¬ n¨ng: trong mét thêi gian d i, bÖnh tiÕn triÓn ©m thÇm kh«ng cã triÖu chøng c¬ n¨ng. Trong tr−êng hîp hÑp lç van ®éng m¹ch chñ møc ®é nÆng th−êng cã triÖu chøng c¬ n¨ng ®Æc biÖt: + Gia sóc ngÊt khi l m viÖc nÆng, cã thÓ cã nh÷ng c¬n co giËt, nh−ng chØ v i gi©y l¹i tØnh l¹i. + C¬n ®au tim khi gia sóc l m viÖc qu¸ søc. + L©u d i sÏ cã triÖu chøng c¬ n¨ng cña suy tim (khã thë, niªm m¹c tÝm bÇm, ho, phï). b. TriÖu chøng thùc thÓ + TiÕng thæi t©m thu th« r¸p chiÕm tÊt c¶ k× t©m thu, lan theo ®éng m¹ch hai bªn cæ, xuèng mám tim. Cã thÓ cã tiÕng ngùa phi thÊt tr¸i. + M¹ch yÕu, nhá, chËm. HuyÕt ¸p tèi ®a thÊp, huyÕt ¸p tèi thiÓu còng thÊp. c. TriÖu chøng cËn l©m s ng X quang: - T©m thÊt tr¸i to. - §éng m¹ch chñ to. - Cã thÓ thÊy v«i l¾ng ®äng ë van ®éng m¹ch chñ. §iÖn t©m ®å: - DÇy thÊt tr¸i: Trôc (QRS) xoay bªn tr¸i, chuyÓn ®¹o tr−íc tim. - Sãng R rÊt cao ë V5, V6 v sãng T ©m tÝnh ë V5, V6. Siªu ©m tim: - DÊu hiÖu gi¸n tiÕp: h×nh ¶nh dÇy c¬ th nh thÊt tr¸i qua siªu ©m TM v siªu ©m 2 b×nh diÖn. - DÊu hiÖu trùc tiÕp: siªu ©m TM (thÊy t×nh tr¹ng v«i ho¸ nÆng c¸c van). - Siªu ©m Doppler: ®o ®−îc chªnh ¸p t©m thu tèi ®a gi÷a thÊt tr¸i v ®éng m¹ch chñ theo ph−¬ng tr×nh Bemouilli. IV. TiÕn triÓn vµ tiªn l−îng TiÕn triÓn chËm, nh−ng khi ® bÞ suy tim th× kh«ng håi phôc ®−îc, lóc ®ã tiªn l−îng rÊt xÊu. NgÊt, ®au ngùc, viªm m ng trong tim b¸n cÊp l nh÷ng biÕn chøng th«ng th−êng. V. ChÈn ®o¸n 1. ChÈn ®o¸n x¸c ®Þnh bÖnh (dùa v o): - TiÕng thæi t©m thu rÊt to vïng liªn s−ên II bªn tr¸i. - TiÕng tim thø hai nhÑ hoÆc mÊt. - X quang thÊy thÊt tr¸i to. - §iÖn tim thÊy thÊt tr¸i d y. 63
Giáo trình B nh n i khoa gia súc - Siªu ©m thÊy: v«i ho¸ dÇy van ®éng m¹ch chñ, ®é më van ®éng m¹ch chñ h¹n chÕ. 2. CÇn chÈn ®o¸n ph©n biÖt víi - Hë ®éng m¹ch chñ (cã kÌm theo tiÕng thæi t©m thu): tiÕng thæi t©m thu nhÑ, kh«ng cã rung tim, huyÕt ¸p tèi ®a cao. - HÑp lç ®éng m¹ch phæi: tiÕng thæi nghe thÊy bªn tr¸i v thÊp h¬n (liªn s−ên III, liªn s−ên IV) lan lªn trªn hoÆc sang tr¸i VI. §iÒu trÞ - ChØ l ch÷a triÖu chøng hoÆc ch÷a suy tim khi bÖnh ® mÊt bï (dïng kh¸ng sinh phßng chèng viªm m ng tim nhiÔm khuÈn, lo¹i trõ c¸c æ nhiÔm khuÈn tiÒm t ng. Khi cã suy tim th× h¹n chÕ ¨n mÆn v dïng c¸c thuèc c−êng tim, thuèc lîi tiÓu tõng ®ît). - ChØ ®Þnh më lç hÑp khi cã biÕn chøng suy tim, ®au ngùc. HÑp lç ®éng m¹ch phæi (Insunfficientia Valoularu Suarteriae Pulmonalis) I. §Æc ®iÓm Do lç ®éng m¹ch phæi bÞ hÑp, khi t©m thÊt ph¶i co bãp m¸u ®i ra ®éng m¹ch phæi bÞ trë ng¹i → rèi lo¹n chøc n¨ng tim v sinh ra tiÕng thæi t©m thu. II. TriÖu chøng - Con vËt ë tr¹ng th¸i toan huyÕt (do huyÕt ¸p tuÇn ho n h¹ → phæi ë tr¹ng th¸i thiÕu m¸u → qu¸ tr×nh trao ®æi khÝ cña phæi bÞ ¶nh h−ëng → c¬ thÓ tróng ®éc toan). - Con vËt thë khã, mÖt mái, thËm chÝ cã hiÖn t−îng co giËt. - TiÕng thæi t©m thu nghe râ ë bªn tr¸i (liªn s−ên III, liªn s−ên IV) III. TiÕn triÓn vµ tiªn l−îng BÖnh tiÕn triÓn chËm, nh−ng khi ® bÞ suy tim th× kh«ng håi phôc ®−îc, lóc ®ã tiªn l−îng rÊt xÊu. IV. ChÈn ®o¸n 1. ChÈn ®o¸n x¸c ®Þnh bÖnh (dùa v o) - TiÕng thæi nghe thÊy bªn tr¸i v thÊp h¬n (liªn s−ên III, liªn s−ên IV) lan lªn trªn hoÆc sang tr¸i. 2. CÇn chÈn ®o¸n ph©n biÖt víi - Hë ®éng m¹ch chñ (cã kÌm theo tiÕng thæi t©m thu): tiÕng thæi t©m thu nhÑ, kh«ng cã rung miu tim, huyÕt ¸p tèi ®a cao. - HÑp lç ®éng m¹ch phæi: tiÕng thæi nghe thÊy bªn tr¸i v thÊp h¬n (liªn s−ên III, liªn s−ên IV) lan lªn trªn hoÆc sang tr¸i V. §iÒu trÞ - ChØ l ch÷a triÖu chøng hoÆc ch÷a suy tim khi bÖnh ® mÊt bï (dïng kh¸ng sinh phßng chèng viªm m ng tim nhiÔm khuÈn, lo¹i trõ c¸c æ nhiÔm khuÈn tiÒm t ng. Khi cã suy tim th× h¹n chÕ ¨n mÆn v dïng c¸c thuèc c−êng tim, thuèc lîi tiÓu tõng ®ît). 64
- ChØ ®Þnh më lç hÑp khi cã biÕn chøng suy tim, ®au ngùc. HÑp lç van hai l¸ (Sterosis Ostiatrioven Tricularri Sinistri) I. §Æc ®iÓm - Trong c¸c bÖnh vÒ van tim, bÖnh hÑp lç van hai l¸ l mét bÖnh th−êng gÆp nhÊt (chiÕm tû lÖ kho¶ng 40% c¸c bÖnh lý tim m¹ch). - Lç van hÑp c¶n trë m¸u ch¶y tõ t©m nhÜ xuèng t©m thÊt → t×nh tr¹ng ø m¸u ë nhÜ tr¸i råi tíi tiÓu tuÇn ho n, cuèi cïng g©y ø m¸u tim. II. Nguyªn nh©n - Do kÕ ph¸t tõ viªm néi t©m m¹c m¹n tÝnh. - Van tim bÞ d y v biÕn d¹ng. - KÕ ph¸t tõ thÊp khíp cÊp tÝnh. III. TriÖu chøng - Con vËt ®au vïng tr−íc tim. - Ho v cã thÓ kh¹c ra m¸u. - Khã thë. - Khi nghe tim thÊy: T1 (tiÕng tim thø nhÊt) vang, rung t©m tr−¬ng, tiÕng thæi tiÒn t©m thu, T2 (tiÕng tim thø hai) vang v t¸ch ®«i. - Sê vïng tim thÊy rung miu. TiÕng rung t©m tr−¬ng cã khi nghe râ, còng cã khi kh«ng nghe thÊy v× nhÞp ®Ëp qu¸ nhanh hoÆc lo¹n nhÞp tim ho n to n. - X quang: NhÜ tr¸i to, ®Ì v o thùc qu¶n v ®Èy thùc qu¶n sang mét bªn. IV. BiÕn chuyÓn vµ biÕn chøng 1. BiÕn chuyÓn Do nh÷ng rèi lo¹n vÒ huyÕt ®éng, ®Çu tiªn ta thÊy suy nhÜ tr¸i. Giai ®o¹n ®Çu tim ph¶i ch−a bÞ suy, xuÊt hiÖn triÖu chøng rèi lo¹n c¸c chøc n¨ng vÒ h« hÊp (nh− khã thë, hen tim v cã thÓ cã c¸c c¬n phï phæi cÊp tÝnh). Giai ®o¹n cuèi tim ph¶i bÞ suy, xuÊt hiÖn triÖu chøng gan to, phï to n th©n, tÜnh m¹ch cæ phång to. 2. BiÕn chøng + T¾c ®éng m¹ch phæi: V× m¸u ®«ng l¹i ë tÜnh m¹ch, côc ®«ng m¸u cã thÓ di chuyÓn vÒ tim ph¶i råi vÒ tiÓu tuÇn ho n v l m t¾c ®éng m¹ch phæi. Khi ®éng m¹ch bÞ t¾c l m suy tim gäi l suy tim phæi cÊp, m dÊu hiÖu chÝnh l khã thë ®ét ngét. + T¾c ®éng m¹ch n o v th©n: V× m ng trong t©m nhÜ tr¸i bÞ viªm nªn m¸u dÔ ®«ng v côc m¸u di chuyÓn ®Õn l m t¾c c¸c ®éng m¹ch. + BiÕn chøng nhiÔm khuÈn (viªm phæi, viªm phÕ qu¶n do béi nhiÔm, c¬n thÊp tim t¸i ph¸t, viªm m ng trong tim). + G©y lo¹n nhÞp tim (xuÊt hiÖn nhÞp ngo¹i t©m thu, sau ®ã g©y lo¹n nhÞp tuÇn ho n). V. ChÈn ®o¸n - C¨n cø v o tiÕng rung t©m tr−¬ng l chÝnh. 65
Giáo trình B nh n i khoa gia súc - KÕt hîp víi h×nh ¶nh X quang, siªu ©m tim VI. §iÒu trÞ vµ phßng bÖnh 1. §iÒu trÞ - B»ng biÖn ph¸p phÉu thuËt sím l tèt nhÊt. - Cã chÕ ®é ch¨m sãc nu«i d−ìng tèt v cho gia sóc l m viÖc hîp lý. 2. Phßng bÖnh Ng¨n ngõa v ®Ò phßng c¸c bÖnh cã thÓ g©y biÕn ®æi c¸c van tim, ch÷a sím v triÖt ®Ó c¸c bÖnh vÒ khíp. HÑp van ba l¸ (Stenosis Ostfi Atrioventricularis Dexaf) I. §Æc diÓm - V o thêi k× t©m tr−¬ng m¸u tõ t©m nhÜ ph¶i ®Õn t©m thÊt ph¶i bÞ trë ng¹i (do van ba l¸ hÑp) → m¸u ø l¹i t©m nhÜ ph¶i → sinh ra tiÕng thæi t©m tr−¬ng. - BÖnh th−êng x¶y ra ®èi víi tr©u, bß v dª. II. TriÖu chøng - Gia sóc bÞ phï, tÜnh m¹ch cæ phång to (do ø huyÕt tÜnh m¹ch v ø huyÕt to n th©n). - Nghe tim thÊy xuÊt hiÖn tiÕng “pïm- pôp - x×”. - Nghe phæi thÊy tÇn sè h« hÊp t¨ng cao (v× m¸u ®−a xuèng t©m thÊt ph¶i Ýt h¬n b×nh th−êng → thiÕu m¸u ë phæi). - Gia sóc cã hiÖn t−îng ho ng ®¶n (do ø huyÕt ë gan → rèi lo¹n chøc n¨ng gan). HËu qu¶ th−êng g©y kÕ ph¸t viªm ruét). III. §iÒu trÞ 1. §iÒu trÞ néi khoa + §iÒu trÞ bÖnh ® g©y hÑp van ba l¸. + §iÒu trÞ suy tim (thuèc gi n m¹ch, thuèc lîi tiÓu). 2. §iÒu trÞ ngo¹i khoa Söa van 3 l¸, ®Æt vßng van nh©n t¹o. Hë lç ®éng m¹ch chñ (Insufficientia Valoularum Semilun©iumortae) I. §Æc ®iÓm Khi van tæ chim ®ãng kh«ng kÝn th× trong thêi kú t©m tr−¬ng cã mét dßng m¸u ng−îc chiÒu trë l¹i t©m thÊt tr¸i→ l m ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn ho¹t ®éng cña t©m thÊt tr¸i (thÊt tr¸i l m viÖc nhiÒu sÏ to ra v cuèi cïng bÞ suy). Trong th× t©m thu, thÊt tr¸i 66
ph¶i bãp m¹nh nªn huyÕt ¸p tèi ®a t¨ng lªn, tr¸i l¹i trong th× t©m tr−¬ng mét l−îng m¸u ®i tõ ®éng m¹ch chñ trë l¹i thÊt tr¸i nªn huyÕt ¸p tèi thiÓu h¹ xuèng thÊp. §ã l nguån gèc dÉn ®Õn c¸c triÖu chøng cña bÖnh hë lç ®éng m¹ch chñ. II. Nguyªn nh©n - Do thÊp khíp cÊp g©y kÕ ph¸t viªm m ng trong tim - Viªm m ng trong tim cã loÐt v sïi. - Do nhiÔm khuÈn, do chÊn th−¬ng. III. TriÖu chøng 1. Khi nh×n v sê v o vïng tim ThÊy mám tim ®Ëp v g©y chÊn ®éng th nh ngùc rÊt m¹nh, nÕu ®Æt b n tay v o vïng tim th× thÊy mám tim déi rÊt m¹nh. 2. Khi nghe tim ThÊy tiÕng thæi t©m tr−¬ng víi c¸c tÝnh chÊt sau (c−êng ®é nhÑ, ªm, xa x¨m). 3. TriÖu chøng ngo¹i biªn RÊt quan träng, gióp ta kh¼ng ®Þnh thªm c¸c triÖu chøng nghe tim. - M¹ch n¶y: Cã khi ®Çu cïng gËt theo nhÞp tim. - §éng m¹ch cæ ®Ëp m¹nh. - HuyÕt ¸p tèi ®a t¨ng, huyÕt ¸p tèi thiÓu h¹ nªn huyÕt ¸p chªnh lÖch nhiÒu. 4. TriÖu chøng X quang khi X quang vïng tim thÊy (tim ®Ëp m¹nh, cung ®éng m¹ch chñ to v di ®éng, cung d−íi tr¸i ph×nh ra). IV. BiÕn chuyÓn vµ biÕn chøng 1. BiÕn chuyÓn cña bÖnh BÖnh biÕn chuyÓn chËm. BÖnh sóc th−êng Ýt cã dÊu hiÖu chøc n¨ng. 2. BiÕn chøng V× tim tr¸i l m viÖc nhiÒu sÏ dÉn ®Õn suy dÇn. Do vËy, th−êng dÉn ®Õn c¸c biÕn chøng nh− (c¸c c¬n khã thë, cã thÓ x¶y ra phï phæi cÊp). DÇn dÇn tim ph¶i còng suy v suy tim to n bé (víi c¸c dÊu hiÖu phï to n th©n, gan to, tÜnh m¹ch cæ phång to). Ngo i ra cßn cã thÓ gÆp biÕn chøng viªm m ng trong tim b¸n cÊp. V. ChÈn ®o¸n §Ó chÈn ®o¸n bÖnh ng−êi ta c¨n cø v o tiÕng thæi t©m tr−¬ng, cã sù chªnh lÖch cao gi÷a huyÕt ¸p tèi ®a v huyÕt ¸p tèi thiÓu. VI. §iÒu trÞ Nguyªn t¾c ®iÒu trÞ: ®iÒu trÞ nguyªn nh©n ®ång thêi víi ®iÒu trÞ triÖu chøng. 67
Giáo trình B nh n i khoa gia súc a. §iÒu trÞ triÖu chøng - Dïng c¸c lo¹i thuèc an thÇn ®Ó l m gi¶m sù ho¶ng hèt, kÝch ®éng. - Cã chÕ ®é l m viÖc hîp lý, ng¨n ngõa kh«ng cho chuyÓn sang suy tim. - NÕu cã triÖu chøng suy tim th× ta dïng Digitalin v uabain. b. §iÒu trÞ nguyªn nh©n: chñ yÕu ®iÒu trÞ c¸c bÖnh vÒ khíp v ®iÒu trÞ mét sè bÖnh vÒ roi trïng ®−êng sinh dôc. 68
Ch−¬ng III BÖnh ë hÖ h« hÊp (Diseases of the respiratory system) HÖ h« hÊp bao gåm: Lç mòi, Xoang mòi, Thanh qu¶n, KhÝ qu¶n, Phæi v ®¶m nhiÖm c¸c chøc n¨ng sau: + NhiÖm vô chñ yÕu cña hÖ h« hÊp l trao ®æi khÝ (lÊy oxy tõ ngo i v o cung cÊp cho c¸c m« b o v th¶i khÝ cacbonic tõ m« b o ra ngo i). + Ngo i ra hÖ h« hÊp cßn l m nhiÖm vô ®iÒu ho th©n nhiÖt (mét phÇn h¬i n−íc trong c¬ thÓ ®i ra ngo i theo ®−êng h« hÊp). Sù sèng tån t¹i ®−îc l nhê sù ho¹t ®éng nhÞp nh ng cña hÖ h« hÊp. Ho¹t ®éng cña hÖ h« hÊp phô thuéc v o: + Sù chØ ®¹o cña hÖ thÇn kinh trung −¬ng. + C¬ ho nh, c¬ liªn s−ên, c¬ bông. Sù h« hÊp cña c¬ thÓ muèn b×nh th−êng th× ®ßi hái c¸c bé phËn cña hÖ h« CÊu t¹o phæi hÊp ph¶i b×nh th−êng. Ngo i ra nã cßn phô thuéc v o mét sè yÕu tè v ®iÒu kiÖn kh¸c (thÇn kinh chi phèi trung khu h« hÊp ph¶i b×nh th−êng, kh«ng khÝ ph¶i trong s¹ch, m¸u vËn chuyÓn trong phæi kh«ng trë ng¹i, c¬ quan tham gia h« hÊp ph¶i b×nh th−êng). NÕu trong c¸c kh©u trªn chØ cÇn mét kh©u kh«ng b×nh th−êng dÔ l m rèi lo¹n qu¸ tr×nh h« hÊp. Sù rèi lo¹n vÒ h« hÊp cã 2 mÆt: Rèi lo¹n sù thë ngo i: l sù rèi lo¹n trao ®æi oxy v khÝ cacbonic trong c¸c m¹ch qu¶n ë phÕ nang. Sù rèi lo¹n n y l do: + Rèi lo¹n trung khu h« hÊp (khi trung khu h« hÊp bÞ tæn th−¬ng, ø huyÕt, bÞ khèi u, bÞ kÝch thÝch bíi c¸c chÊt ®éc,...). + Sù thay ®æi cÊu tróc cña hÖ h« hÊp (lç mòi, thanh qu¶n, khÝ qu¶n bÞ hÑp). + Th nh phÇn kh«ng khÝ thay ®æi (Oxy, CO2). VÝ dô: khi h m l−îng oxy trong kh«ng khÝ thiÕu → tÇn sè h« hÊp gi¶m. Khi h m l−îng CO2 trong kh«ng khÝ t¨ng → tÇn sè h« hÊp t¨ng). + Th nh phÇn cña m¸u thay ®æi (sè l−îng hång cÇu thay ®æi hay pH cña m¸u thay ®æi → rèi lo¹n h« hÊp) Rèi lo¹n sù thë trong: Tøc l sù rèi lo¹n trao ®æi khÝ gi÷a m¸u v m« b o trong c¬ thÓ. Sù rèi lo¹n n y l do rèi lo¹n trao ®æi chÊt trong c¸c m« b o, rèi lo¹n vÒ c¸c tuyÕn néi tiÕt, khi c¬ thÓ tróng ®éc bëi mét sè ho¸ chÊt - HCl, HCN,...). 69
Giáo trình B nh n i khoa gia súc BÖnh ë hÖ h« hÊp th−êng x¶y ra nhiÒu v o thêi kú gi¸ rÐt v chiÕm kho¶ng 30- 40% trong c¸c bÖnh néi khoa. BÖnh th−êng l m cho gia sóc chËm lín, gi¶m n¨ng suÊt l m viÖc, thËm chÝ cßn l m cho gia sóc chÕt. BÖnh ch¶y m¸u mòi (Rhinorrhagia) I. §Æc ®iÓm - Do mòi hay c¸c khÝ quan l©n cËn cña mòi bÞ tæn th−¬ng l m cho m¸u ®i ra khái m¹ch qu¶n ch¶y ra lç mòi. - Tuú theo møc ®é tæn th−¬ng cña c¸c khÝ quan m m¸u ch¶y ra lç mòi nhiÒu hay Ýt v m¸u ch¶y ra mét bªn lç mòi hay c¶ hai bªn lç mòi. - Trong nh©n y gäi l bÖnh ch¶y m¸u cam. II. Nguyªn nh©n a. Nguyªn nh©n côc bé - Niªm m¹c mòi bÞ tæn th−¬ng (do t¸c ®éng c¬ giíi: th«ng thùc kh«ng ®óng kü thuËt, c©y cá cøng ®©m v o, hoÆc do c¸c vËt nhän, cøng ®©m v o). - Do gißi, ®Øa, v¾t b¸m v o niªm m¹c mòi. - Do viªm niªm m¹c mòi xuÊt huyÕt. b. Do c¸c khÝ quan l©n cËn bÞ tæn th−¬ng Phæi, häng, thanh qu¶n bÞ tæn th−¬ng, xuÊt huyÕt. c. Nguyªn nh©n to n th©n - Do ø huyÕt tÜnh m¹ch phæi (trong bÖnh say n¾ng, c¶m nãng, suy tim,...). - Do hiÖn t−îng t¨ng huyÕt ¸p (m¹ch qu¶n ë mòi bÞ vì → ch¶y m¸u). d. Do kÕ ph¸t tõ mét sè bÖnh truyÒn nhiÔm BÖnh nhiÖt th¸n, bÖnh tþ th−. e. Do c¬ thÓ bÞ tróng mét sè lo¹i chÊt ®éc, ho¸ chÊt. III. TriÖu chøng Tuú theo nhuyªn nh©n g©y nªn m hiÖn t−îng ch¶y m¸u biÓu hiÖn kh¸c nhau: - NÕu do tæn th−¬ng côc bé th× m¸u ch¶y ra lç mòi Ýt v ch¶y ra ë mét bªn lç mòi. - NÕu do tæn th−¬ng vïng häng, khÝ qu¶n, thanh qu¶n th× m¸u ch¶y ra c¶ hai bªn lç mòi. Chã ch¶y m¸u mòi - NÕu do viªm niªm m¹c mòi th× m¸u ch¶y ra cã lÉn dÞch nhÇy. - NÕu do bÖnh truyÒn nhiÔm th× ngo i viÖc ch¶y m¸u mòi th× gia sóc cßn cã triÖu chøng l©m s ng ®iÓn h×nh cña bÖnh truyÒn nhiÔm. - NÕu do xuÊt huyÕt phæi th× m¸u ch¶y ra ®á t−¬i v cã lÉn bät khÝ, gia sóc cã hiÖn t−îng khã thë. 70
- NÕu say n¾ng, c¶m nãng th× ngo i triÖu chøng ch¶y m¸u mòi gia sóc cßn cã hiÖn t−îng ho¶ng sî, khã thë, niªm m¹c m¾t sung huyÕt, tÜnh m¹ch cæ phång to. IV. §iÒu trÞ 1. Hé lý - §Ó gia sóc ë t− thÕ ®Çu cao h¬n ®u«i. - Dïng n−íc ®¸ ch−êm lªn vïng mòi v vïng tr¸n. - Dïng b«ng thÊm v o dung dÞch Adrenalin 0,1% hoÆc dung dÞch Focmon 10% nhÐt v o lç mòi 2. BiÖn ph¸p can thiÖp Tuú theo nguyªn nh©n g©y ch¶y m¸u m dïng biÖn ph¸p can thiÖp cho phï hîp - NÕu do ®Øa, gißi, v¾t chui v o, dïng panh kÑp kÐo ra, hoÆc dïng n−íc oxy gi nhá v o mòi. - NÕu do bÖnh huyÕt ¸p cao th× ph¶i dïng thuèc h¹ huyÕt ¸p. - NÕu do bÖnh truyÒn nhiÔm th× ph¶i dïng thuèc ®Æc hiÖu ®iÒu trÞ bÖnh truyÒn nhiÔm. - NÕu do viªm mòi xuÊt huyÕt th× ph¶i ®iÒu trÞ bÖnh viªm mòi. - NÕu do c¶m nãng, say n¾ng th× ph¶i trÝch huyÕt. Ngo i ra cßn dïng thuèc l m t¨ng tèc ®é ®«ng m¸u v bÒn v÷ng th nh m¹ch a. Dïng thuèc l m t¨ng tèc ®é ®«ng m¸u trong c¬ thÓ Thuèc §¹i gia sóc TiÓu gia sóc Chã Gelatin 4% 400 ml 200 ml 30 - 50ml Tiªm chËm v o tÜnh m¹ch ng y 1 lÇn b. Dïng thuèc l m bÒn v÷ng th nh m¹ch Thuèc §¹i gia sóc TiÓu gia sóc Chã Canxi clorua 10% 50 - 70 ml 10 - 20ml 5 -10 ml Vitamin C 5% 20ml 10ml 5- 10 ml Tiªm chËm v o tÜnh m¹ch ng y 1 lÇn c. Dïng thuèc ph¸ vì tiÓu cÇu ®Ó t¨ng tèc ®é ®«ng m¸u trong c¬ thÓ Thuèc §¹i gia sóc TiÓu gia sóc Chã Dung dÞch NaCl 10% 300 - 400 ml 100 ml 20 - 30 ml Tiªm chËm v o tÜnh m¹ch ng y 1 lÇn. BÖnh viªm mòi thÓ cata cÊp (Rhinitis Catarrhalis Acuta) I. §Æc ®iÓm - Qu¸ tr×nh viªm x¶y ra trªn niªm m¹c mòi, thêi kú ®Çu cña bÖnh dÞch viªm tiÕt nhiÒu (dÞch láng v trong), sau ®ã dÞch viªm ®Æc l¹i, Ýt v xanh. - Gia sóc cã biÓu hiÖn ngøa v ®au mòi. 71
Giáo trình B nh n i khoa gia súc - Gia sóc non v gia sóc gi hay m¾c. - NÕu ®iÒu trÞ kh«ng kÞp thêi v triÖt ®Ó, bÖnh sÏ kÕ ph¸t sang viªm xoang mòi, viªm häng hay viªm thanh qu¶n, khÝ qu¶n. - ë nh©n y, trÎ em hay m¾c v nÕu ®iÒu trÞ kh«ng triÖt ®Ó dÔ ph¸t sinh viªm thËn. II. Nguyªn nh©n - Do khÝ hËu, thêi tiÕt kh¾c nghiÖt (thêi tiÕt l¹nh qu¸, nãng qu¸). - Do niªm m¹c mòi bÞ kÝch thÝch bëi mét sè khÝ ®éc trong chuång nu«i (khÝ H2S, NH3,...) - Do ch¨m sãc, nu«i d−ìng gia sóc kÐm v gia sóc ph¶i l m viÖc nhiÒu - Do tæn th−¬ng c¬ giíi (ngo¹i vËt ®©m v o, th«ng thùc qu¶n kh«ng ®óng kü thuËt v do ký sinh trïng b¸m v o). - Do kÕ ph¸t tõ mét sè bÖnh (bÖnh cóm, viªm phæi do virus). - Do viªm lan tõ d−íi lªn (viªm xoang mòi, viªm häng). III. TriÖu chøng Chñ yÕu l triÖu chøng côc bé - Gia sóc ch¶y nhiÒu n−íc mòi (n−íc mòi lóc ®Çu láng v trong sau ®ã ®Æc l¹i v xanh). - Gia sóc h¾t h¬i nhiÒu v biÓu hiÖn ngøa mòi (do dÞch viªm lu«n lu«n kÝch thÝch v o niªm m¹c mòi). - Th−êng cã dö mòi b¸m quanh lç mòi. - Khi kiÓm tra niªm m¹c mòi thÊy niªm m¹c sung huyÕt hoÆc cã nh÷ng môn n−íc, môn mñ nh− h¹t tÊm hoÆc h¹t ®Ëu xanh, thËm chÝ cã c¶ N−íc mòi ch¶y nhiÒu nh÷ng nèt loÐt. - Khi dö mòi nhiÒu v ®Æc l m cho lßng lç mòi hÑp l¹i → ¶nh h−ëng ®Õn qu¸ tr×nh h« hÊp. V× vËy trªn l©m s ng thÊy gia sóc cã hiÖn t−îng khã thë. - NÕu kÕ ph¸t sang viªm thanh qu¶n, khÝ qu¶n, häng th× cã triÖu chøng biÓu hiÖn nÆng h¬n (sèt cao, ho,...). IV. §iÒu trÞ 1. Hé lý - Chuång tr¹i ph¶i l m s¹ch sÏ v tho¸ng khÝ. - Ch¨m sãc, nu«i d−ìng gia sóc tèt. - §Ó gia sóc n¬i Êm ¸p (vÒ mïa ®«ng). 2. Dïng thuèc ®iÒu trÞ a. Dïng dung dÞch s¸t trïng röa niªm m¹c mòi n¬i bÞ viªm: Dïng mét trong nh÷ng lo¹i dung dÞch sau: - Dung dÞch thuèc tÝm 0,1% - Dung dÞch Rivalnol 0,1% - Dung dÞch axit boric 3% - Dung dÞch n−íc muèi 3% 72