GIÁO TRÌNH LAO ĐỘNG NGHỀ NGHIỆP VÀ MÔI TRƯỜNG - CHƯƠNG 10

Chia sẻ: Nguyễn Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:12

Thêm vào BST

Báo xấu

98
lượt xem 19
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

XỬ LÝ CHẤT THẢI RẮN (Bài giảng điện tử Power Point) 10.1. Công nghệ xử lý chất thải rắn 10.1.1. Mục đích Xử lý chất thải rắn nhằm các mục đích sau đây: • • Thu hồi lại các chất như giấy, kim loại, thuỷ tinh, nhựa để là nguyên liệu cho quá trình sản xuất. Quá trình thu hồi nguyên liệu có thể thực hiện bằng tay hay bằng dây chuyền cơ khí Thu hồi năng lượng được tiến hành bằng phương pháp đốt rác. Thu hồi năng lượng và thu hồi nguyên liệu có tác động trái ngược nhau....

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: GIÁO TRÌNH LAO ĐỘNG NGHỀ NGHIỆP VÀ MÔI TRƯỜNG - CHƯƠNG 10

Chương 10 XỬ LÝ CHẤT THẢI RẮN (Bài giảng điện tử Power Point) 10.1. C«ng nghÖ xö lý chÊt th¶i r¾n 10.1.1. Môc ®Ých Xö lý chÊt th¶i r¾n nh»m c¸c môc ®Ých sau ®©y: • Thu håi l¹i c¸c chÊt nh− giÊy, kim lo¹i, thuû tinh, nhùa ®Ó lµ nguyªn liÖu cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Qu¸ tr×nh thu håi nguyªn liÖu cã thÓ thùc hiÖn b»ng tay hay b»ng d©y chuyÒn c¬ khÝ • Thu håi n¨ng l−îng ®−îc tiÕn hµnh b»ng ph−¬ng ph¸p ®èt r¸c. Thu håi n¨ng l−îng vµ thu håi nguyªn liÖu cã t¸c ®éng tr¸i ng−îc nhau. ThËt vËy, nh÷ng chÊt cã nhiÖt trÞ cao nh− giÊy, carton, nhùa l¹i lµ nh÷ng chÊt ®−îc thu håi cã hiÖu qu¶ cao do ®ã lµm gi¶m nhiÖt trÞ chung cßn l¹i cña r¸c. • Gi¶m chÊt th¶i ph¶i ch«n lÊp ®Ó t¨ng thêi gian sö dông c¸c b·i ch«n lÊp r¸c vµ gi¶m ¶nh h−ëng ®Õn m«i tr−êng. ChÊt th¶i chuyÓn ®Õn b·i ch«n lÊp sau khi tuyÓn lùa sÏ cã thÓ tÝch vµ khèi l−îng bÐ h¬n nhiÒu so víi tr−íc khi ®−îc tuyÓn lùa. NÕu r¸c qua c«ng ®o¹n ®èt th× phÇn ch«n lÊp cßn l¹i chØ lµ tro, cã thÓ tÝch kh«ng ®¸ng kÓ. TØ lÖ r¸c th¶i ®−îc xö lý theo c¸c ph−¬ng ph¸p kh¸c nhau ë mét sè n−íc trªn thÕ giíi nh− sau: ChÕ biÕn Stt N−íc T¸i chÕ ph©n vi Ch«n lÊp §èt sinh 1 Canada 10 2 80 8 2 §an M¹ch 19 4 29 48 3 PhÇn Lan 15 0 83 2 4 Ph¸p 3 1 54 42 5 §øc 16 2 46 36 6 3 3 74 20 ý 7 Thôy §iÓn 16 34 47 3 8 Thôy SÜ 22 2 17 59 9 Mü 15 2 67 16 155
10.1.2. C¸c qu¸ tr×nh c¬ b¶n cña c«ng nghÖ xö lý chÊt th¶i r¾n C¸c qu¸ tr×nh c¬ b¶n cña c«ng nghÖ xö lý chÊt th¶i r¾n bao gåm: • Ph©n lo¹i lµ ph©n chia r¸c th¶i ra nhiÒu thµnh phÇn kh¸c nhau ®Ó xö lý, ch¼ng h¹n t¸ch c¸c chÊt h÷u c¬ ®Ó lµm ph©n compost, t¸ch c¸c chÊt kim lo¹i, plastic ®Ó t¸i chÕ... • Gi¶m thiÓu thÓ tÝch vµ khèi l−îng cã thÓ ®−îc thùc hiÖn b»ng c¸ch: - Gi¶m thÓ tÝch: nÐn, ®èt - Gi¶m khèi l−îng r¸c cÇn ph¶i ch«n lÊp: ®èt • Gi¶m kÝch th−íc ®−îc thùc hiÖn b»ng c¸ch nghiÒn r¸c thµnh nh÷ng h¹t cã kÝch th−íc nhá. 1. Thu håi nguyªn liÖu • Thu håi r¸c thñ c«ng ViÖc thu nhÆt r¸c ë c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn th−êng mang tÝnh tù ph¸t. Nh÷ng ng−êi bíi r¸c thu nhÆt nh÷ng phÇn cã gi¸ trÞ tõ r¸c nh− kim lo¹i, nhùa, giÊy ®Ó b¸n l¹i cho nh÷ng ®¹i lý thu mua phÕ liÖu. ë n−íc ta viÖc thu nhÆt r¸c còng diÔn ra gièng nh− ë c¸c n−íc Ch©u ¸ kh¸c nh− Ên §é, Philippine, Bangladesh... Theo thèng kª, viÖc thu nhÆt r¸c ®· gióp t¸i sö dông vµ t¸i chÕ ®−îc kho¶ng 15% chÊt th¶i r¾n ë Hµ Néi. • H×nh 10.1: NhÆt r¸c thñ c«ng S¬ ®å c¸c hÖ thèng thu håi r¸c b»ng m¸y HÖ thèng thu håi r¸c dùa trªn c¸c nguyªn lý vÒ ®é chªnh lÖch khèi l−îng riªng vµ c¸c tÝnh chÊt vËt lý kh¸c cña c¸c chÊt cã mÆt trong r¸c th¶i ®Ó t¸ch chóng ra. C¸c ph−¬ng ph¸p th−êng sö dông lµ ph−¬ng ph¸p thæi khÝ ®Ó t¸ch c¸c chÊt cã khèi l−îng riªng bÐ (giÊy, bao b× nhùa...), ph−¬ng ph¸p tõ tÝnh... KhÝ ra VËt liÖu nhÑ Cyclone §ai chuyÓn Bé phËn t¹o tõ tÝnh B¨ng cÊp r¸c ®éng liªn tôc VËt liÖu nhÑ VËt liÖu nÆng B¨ng t¶i èng dÉn VËt liÖu sau khÝ khi t¸ch VËt liÖu nÆng KhÝ vµo B¨ng t¶i ChÊt th¶i r¾n B¨ng t¶i H×nh 10.2: Thu håi vËt liÖu theo nguyªn H×nh 10.3: Thu håi vËt liÖu dùa vµo tÝnh chÊt nhiÔm tõ lý chªnh lÖch khèi l−îng riªng 156
2. ChÕ biÕn ph©n compost Qu¸ tr×nh chÕ biÕn ph©n compost lµ qu¸ tr×nh ph©n huû sinh häc hiÕu khÝ c¸c chÊt r¾n h÷u c¬. Ph©n compost cã gi¸ trÞ dinh d−ìng ®èi víi c©y nhê bæ sung chÊt h÷u c¬ cho ®Êt trång hoa mµu vµ v−ên. ë n−íc ta viÖc chÕ biÕn r¸c sinh ho¹t ®« thÞ thµnh ph©n h÷u c¬ compost míi chØ lµm thÝ ®iÓm ë Hµ Néi vµ thµnh phè Hå ChÝ Minh. Tuy nhiªn do khã kh¨n trong viÖc ph©n lo¹i r¸c nªn hiÖu qu¶ häat ®éng cña c¸c nhµ m¸y nµy cßn thÊp. Thµnh phè §µ N½ng ®ang cã kÕ ho¹ch x©y dùng nhµ m¸y s¶n xuÊt ph©n compost tõ chÊt th¶i h÷u c¬ t¸ch ra tõ r¸c sinh ho¹t. 3. Thu håi n¨ng l−îng ViÖc thu håi n¨ng l−îng ®−îc thùc hiÖn b»ng ph−¬ng ph¸p ®èt r¸c. Mçi chÊt r¾n cã mÆt trong r¸c th¶i cã mét gi¸ trÞ nhiÖt trÞ kh¸c nhau do ®ã khi ®èt chóng sÏ táa ra mét nhiÖt l−îng nhÊt ®Þnh. NhiÖt l−îng nµy cã thÓ ®−îc sö dông ®Ó s¶n xuÊt ®iÖn n¨ng hay cung cÊp cho c¸c qui tr×nh s¶n xuÊt c«ng nghiÖp kh¸c. Xö lý r¸c b»ng ph−¬ng ph¸p ®èt ngoµi lîi Ých cña viÖc thu håi n¨ng l−îng, nã cßn lµ ph−¬ng ph¸p hiÖu qu¶ ®Ó xö lý r¸c th¶i cña bÖnh viÖn vµ mét sè r¸c th¶i nguy hiÓm kh¸c. Khi ®èt, r¸c th¶i d¹ng r¾n biÕn thµnh d¹ng khÝ. PhÇn cßn l¹i ph¶i ch«n lÊp lµ tro víi thÓ tÝch rÊt bÐ, chØ chiÕm kho¶ng 10-20% thÓ tÝch r¸c ban ®Çu. CÇu trôc Cöa n¹p r¸c Buång ch¸y Khu nhËn r¸c Si l« chøa r¸c ChÊt kh«ng ch¸y Gßn Gßn chë tro H×nh 10.4: S¬ ®å lß ®èt r¸c §iÒu cÇn ®Æc biÖt quan t©m trong xö lý r¸c b»ng ph−¬ng ph¸p ®èt lµ « nhiÔm m«i tr−êng kh«ng khÝ do khÝ th¶i cña lß ®èt g©y ra. Qu¸ tr×nh ch¸y cña r¸c sÏ ph¸t sinh ra nh÷ng chÊt « nhiÔm ®èi víi m«i tr−êng kh«ng khÝ nh− CO, NOx, SOx, dioxine, bå hãng, bôi... V× vËy lß ®èt r¸c ph¶i kÌm theo hÖ thèng xö lý khÝ th¶i mét c¸ch nghiªm ngÆt bao gåm hÖ thèng läc h¹t r¾n, hÖ thèng xö lý c¸c chÊt th¶i d¹ng khÝ. MÆt kh¸c, tro cña r¸c cßn l¹i sau khi ®èt còng chøa nh÷ng chÊt ®éc nguy hiÓm, 157
®Æc biÖt lµ c¸c kim lo¹i nÆng nªn viÖc ch«n lÊp nã còng ph¶i ®−îc thùc hiÖn ë nh÷ng b·i r¸c ®Æc biÖt. TÊt c¶ nh÷ng biÖn ph¸p xö lý nµy rÊt tèn kÐm lµm h¹n chÕ viÖc xö lý r¸c b»ng ph−¬ng ph¸p ®èt. 10.2. B·i ch«n lÊp r¸c 10.2.1. C¸c ph−¬ng ph¸p ch«n lÊp r¸c ViÖc ®¶m b¶o an toµn l©u dµi cho b·i ch«n lÊp r¸c lµ mét vÊn ®Ò quan träng trong qu¶n lý tæng hîp r¸c th¶i. Nh÷ng chÊt th¶i ch«n lÊp bao gåm nh÷ng chÊt cßn l¹i sau qu¸ tr×nh thu håi (vËt chÊt hay n¨ng l−îng). Ngµy x−a, r¸c th¶i th−êng ®−îc vøt xuèng c¸c hè r¸c, ®æ ë c¸c hÇm má cò, vøt trªn mÆt ®Êt hay vøt xuèng biÓn. Ngµy nay r¸c th¶i ®−îc ch«n lÊp ë c¸c b·i r¸c. Cã hai lo¹i b·i r¸c phæ biÕn: 1. B·i r¸c hë (kh«ng ®−îc kiÓm so¸t): R¸c ®−îc ®æ trªn mÆt ®Êt hay ë c¸c hè r¸c kh«ng ®−îc thiÕt kÕ. B·i r¸c nµy kh«ng cã c¸c hÖ thèng thu håi n−íc r¸c, thu håi khÝ... hay nãi c¸ch kh¸c, nã kh«ng cã c¸c hÖ thèng ®¶m b¶o an toµn vÖ sinh m«i tr−êng. B·i r¸c hë hÇu nh− ®Çu t− ban ®Çu kh«ng ®¸ng kÓ. Trong qu¸ tr×nh vËn hµnh, b·i r¸c nµy cã nh÷ng t¸c ®éng rÊt xÊu ®èi víi m«i tr−êng. Tr−íc hÕt, do r¸c kh«ng ®−îc ch«n lÊp vµ kh«ng cã líp chèng thÊm d−íi ®¸y b·i nªn nã g©y « nhiÔm nghiªm träng ®èi víi n−íc m−a ch¶y trµn vµ nguån n−íc ngÇm. HËu qu¶ cña viÖc « nhiÔm nguån n−íc cã thÓ ¶nh h−ëng rÊt l©u dµi ®èi víi cuéc sèng cña c− d©n gÇn vïng cã b·i r¸c. MÆt kh¸c, r¸c kh«ng ®−îc che phñ nªn khÝ vµ mïi h«i do sù ph©n hñy c¸c chÊt h÷u c¬ g©y ra cïng víi bôi ph¸t sinh tõ b·i r¸c lµ nguån g©y « nhiÔm ®èi víi bÇu kh«ng khÝ trong khu vùc. B·i r¸c hë cßn lµ æ ph¸t sinh nh÷ng c«n trïng truyÒn bÖnh ®ång thêi còng lµ n¬i rÊt dÔ x¶y ra nguy c¬ ch¸y næ vµ lµm mÊt vÎ mü quang cña m«i tr−êng ®« thÞ. HiÖn nay ë c¸c ®« thÞ n−íc ta, do thiÕu kinh phÝ ®Çu t− ban ®Çu nªn hÇu hÕt c¸c b·i r¸c thµnh phè ®Òu gÇn nh− b·i r¸c hë. ViÖc ch«n lÊp r¸c tuy cã ®−îc tiÕn hµnh nh−ng b·i r¸c thiÕu c¸c ®iÒu kiÖn kü thuËt cÇn thiÕt ®Ó ®¶m b¶o vÖ sinh an toµn. 2. B·i r¸c kü thuËt hay cßn gäi lµ b·i r¸c hîp vÖ sinh: §©y lµ b·i r¸c ®−îc thiÕt kÕ mét c¸ch hoµn chØnh phï hîp víi c¸c yªu cÇu cña c«ng t¸c b¶o vÖ m«i tr−êng. Trong ch−¬ng nµy chóng ta chØ nghiªn cøu b·i r¸c kü thuËt. ViÖc qui ho¹ch, thiÕt kÕ vµ vËn hµnh mét b·i r¸c hîp vÖ sinh hiÖn ®¹i ®ßi hái kiÕn thøc cña nhiÒu ngµnh kh¸c nhau, c¶ kinh tÕ, x· héi lÉn kü thuËt. 10.2.2. B·i ch«n lÊp r¸c kü thuËt 1. ThiÕt kÕ vµ vËn hµnh b·i ch«n lÊp r¸c kü thuËt - ChuÈn bÞ mÆt b»ng cho b·i ch«n lÊp r¸c: B−íc ®Çu tiªn cña viÖc qui ho¹ch qu¶n lý r¸c lµ chuÈn bÞ mÆt b»ng cña b·i ch«n lÊp r¸c. ViÖc chuÈn bÞ mÆt b»ng bao gåm x¸c ®Þnh vÞ trÝ, thiÕt kÕ ®−êng vµo b·i chøa r¸c, thiÕt kÕ ®−êng dÉn n−íc ra tr¸nh qua b·i r¸c (nÕu cã), thiÕt kÕ vïng ®Öm vµ lµm hµng rµo bao quanh b·i r¸c. B−íc tiÕp theo lµ chuÈn bÞ c¸c khoang ch«n lÊp r¸c b»ng c¸ch tr¶i líp chèng thÊm d−íi ®¸y b·i r¸c vµ ®¾p ®Êt sÐt ®Ó b¶o vÖ líp chèng thÊm nµy ®ång thêi x©y dùng c¸c hÖ thèng thu gom n−íc r¸c, thu gom khÝ. C¸c hÖ thèng quan tr¾c m«i tr−êng còng ph¶i ®−îc l¾p ®Æt tr−íc khi ®−a b·i r¸c vµo vËn hµnh. 158
- §æ r¸c vµo b·i: Sau khi b·i chøa r¸c ®· ®−îc chuÈn bÞ xong, r¸c ®−îc ®æ vµo c¸c « chøa r¸c. Th−êng sau mét chu kú (th−êng lµ mét ngµy) r¸c ®−îc lÊp l¹i t¹o thµnh tõng « r¸c riªng rÏ. R¸c tõ c¸c xe thu gom ®−îc ®æ lªn b·i sau ®ã ®−îc xe òi ban ra thµnh nh÷ng líp dµy kho¶ng 50cm vµ ®−îc Ðp l¹i. ChiÒu cao cña mçi « chøa r¸c chõng kho¶ng 3m. BÒ réng cña mét khoang vµo kho¶ng 6-9m. Cø sau khi ch«n ®−îc mét líp øng víi mét hay hai «, ng−êi ta ®Æt mét ®−êng èng tho¸t khÝ ch¹y däc theo b·i r¸c. §ång thêi èng thu gom n−íc r¸c d−íi ®¸y còng ®−îc nèi dµi cho c¸c « r¸c tiÕp theo. Sau khi ®¹t chiÒu cao qui ®Þnh, ng−êi ta lÊp trªn r¸c mét líp ®Êt phñ sau cïng. Trªn líp ®Êt phñ nµy ng−êi ta trång c©y, cá ®Ó b¶o vÖ ®Êt, chèng xãi lë. - §ãng b·i vµ tiÕp tôc quan tr¾c m«i tr−êng: R¸c sau khi ®−îc ch«n lÊp sÏ tiÕp tôc tån t¹i trong b·i chøa trong kho¶ng thêi gian dµi. Ýt nhÊt lµ 30-50 n¨m th× c¸c chÊt th«ng th−êng chøa trong r¸c míi bÞ ph©n hñy hÕt. V× vËy sau khi ®ãng b·i, viÖc quan tr¾c m«i tr−êng chung quang b·i vÉn ph¶i tiÕp tôc. C¸c vÊn ®Ò cÇn tiÕp tôc quan tr¾c bao gåm: . KiÓm so¸t khÝ tho¸t ra tõ b·i r¸c: §©y lµ nhiÖm vô quan träng trong viÖc b¶o tr× l©u dµi b·i r¸c. Ngµy nay hÇu hÕt c¸c b·i r¸c hiÖn ®¹i ®Òu cã hÖ thèng theo dâi th−êng xuyªn khÝ tho¸t ra tõ b·i r¸c. . Thu gom vµ xö lý n−íc r¸c: Còng nh− viÖc thu gom khÝ, thu gom vµ xö lý n−íc r¸c còng lµ viÖc lµm chÝnh trong qu¸ tr×nh theo dâi Khu chøa b¶o tr× b·i r¸c sau khi ®· ®ãng b·i. ThiÕu Khu vùc ®ang r¸c ®· ®Çy viÖc theo dâi th−êng xuyªn n−íc r¸c ®Ó Tr¹m thu tiÕp nhËn r¸c H−íng n−íc Khu xö lý håi ga ngÇm t×m ph−¬ng ¸n xö lý thÝch hîp, m«i n−íc r¸c tr−êng n−íc (n−íc mÆt vµ n−íc ngÇm) Khu l−u tr÷ Rµo ch¾n di cña khu vùc chung quanh b·i r¸c sÏ cã vËt liÖu phñ ®éng nguy c¬ bÞ ¶nh h−ëng nghiªm träng. Hµng rµo Tho¸t n−íc . Quan tr¾c vÒ m«i tr−êng: C«ng m−a §−êng biªn t¸c quan tr¾c m«i tr−êng ë khu vùc b·i §−êng « t« giíi h¹n b·i chë r¸c r¸c r¸c cÇn ph¶i ®−îc tiÕn hµnh mét c¸ch ®Þnh kú vµ ®Òu ®Æn nh»m ®¶m b¶o c¸c Tho¸t n−íc chØ tiªu m«i tr−êng theo tiªu chuÈn cña m−a Khu ch«n lÊp r¸c Mïa m−a ®ang nhµ n−íc. C¸c chØ tiªu quan tr¾c gåm Khu më ho¹t ®éng chÊt l−îng n−íc ngÇm, n−íc mÆt vµ chÊt réng b·i GiÕng quan tr¾c l−îng kh«ng khÝ. §−êng dÉn n−íc m−a Khu ch«n lÊp R¸c mïa m−a ®· ®Çy Khu chøa 2. C¸c yÕu tè cÇn quan t©m khi Tr¹m c©n r¸c ®Æc biÖt thiÕt kÕ vµ vËn hµnh b·i r¸c: Hµng rµo c©y B·i ch«n lÊp r¸c kü thuËt cÇn ®¹t Khu t¸i sinh Khu c«ng §−êng vµo b·i r¸c r¸c nh÷ng tiªu chÝ nhÊt ®Þnh vÒ vÖ sinh, an nh©n vµ dông cụ toµn vµ b¶o vÖ m«i tr−êng nªn trong qu¸ Hình 10.5: Sơ đồ bãi chôn lấp rác hợp vệ sinh (kỹ thuật) tr×nh thiÕt kÕ vµ vËn hµnh nã cÇn ®Æc biÖt quan t©m ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò sau ®©y: 159
- §−êng vµo b·i ®æ r¸c - DiÖn tÝch b·i vµ diÖn tÝch vïng ®Öm - Kh«ng gian c¸c « ch«n lÊp phï hîp víi l−îng r¸c chøa ®Þnh kú - Ph−¬ng ph¸p ban vµ nÐn Ðp r¸c - VËt liÖu phñ lªn líp r¸c hµng ngµy - VËt liÖu che phñ sau cïng vµ ®Þa h×nh sau khi ®ãng b·i - Phßng ch¸y - KiÓm so¸t vµ thu håi khÝ tho¸t ra tõ b·i r¸c - KiÓm so¸t vµ thu gom n−íc r¸c ®Ó xö lý - B¶o vÖ n−íc ngÇm - Ch−¬ng tr×nh quan tr¾c - KiÓm so¸t r¸c bay v−¬ng v·i - C¸c yªu cÇu vÒ thiÕt bÞ vµ b¶o d−ìng - Xö lý c¸c läai r¸c ®Æc biÖt - Thêi gian ho¹t ®éng - KiÓm so¸t ra vµo vµ c©n träng l−îng xe - An ninh khu vùc b·i - C¸c ph−¬ng tiÖn lµm viÖc cho c«ng nh©n 3. Nh÷ng vÊn ®Ò qu¶n lý b·i ch«n lÊp r¸c B·i ch«n lÊp r¸c gi÷ vai trß rÊt quan träng trong toµn bé hÖ thèng xö lý r¸c. §Ó ®¶m b¶o nh÷ng tiªu chÝ vÒ m«i tr−êng, tõ lóc nghiªn cøu qui ho¹ch x©y dùng b·i ®Õn khi ®ãng b·i, c«ng t¸c qu¶n lý cÇn quan t©m nh÷ng ®iÒu c¬ b¶n sau ®©y: - Chän ®Þa ®iÓm thÝch hîp cho b·i ch«n lÊp r¸c - ThiÕt kÕ vµ lËp quy tr×nh vËn hµnh ®Ó kiÓm so¸t c¸c t¸c ®éng cña b·i - Ho¹t ®éng cña b·i ph¶i theo ®óng kÕ ho¹ch dù kiÕn - Dù kiÕn c¸c t¸c ®éng cßn tån l¹i sau khi ®ãng b·i - Tham kh¶o ý kiÕn cña nh÷ng ng−êi liªn quan khi cã vÊn ®Ò ph¸t sinh - Gi¶m thiÓu chi phÝ ®Çu t− ban ®Çu vµ chi phÝ ho¹t ®éng - Khai th¸c tèi ®a thÓ tÝch vµ thêi gian vËn hµnh cu¶ b·i ch«n lÊp r¸c - §ãng b·i vµ ®Æt kÕ ho¹ch sö dông khu vùc b·i sau khi ®ãng b·i - Quan tr¾c m«i tr−êng sau khi ®ãng b·i 10.2.3. C¸c tiªu chÝ vµ lùa chän ®Þa ®iÓm cho b·i ch«n lÊp r¸c Khi lùa chän ®Þa ®iÓm cña b·i ch«n lÊp r¸c cÇn ph¶i xem xÐt c¸c yÕu tè sau ®©y: 160
• C¸c yªu cÇu kü thuËt • C¸c yªu cÇu ph¸p lý vµ quy ®Þnh cña Nhµ n−íc • C¸c t¸c ®éng ®èi víi m«i tr−êng ®èi víi søc khoÎ céng ®ång vµ nh÷ng rñi ro • C¸c t¸c ®éng ®èi víi x· héi vµ v¨n ho¸ • C¸c lo¹i chi phÝ (vèn ®Çu t−, vËn hµnh, vËn chuyÓn, ®ãng b·i) • C¸c ý kiÕn kh¸c nhau cña c«ng chóng Trong qu¸ tr×nh tiÕn hµnh ng−êi ta cã thÓ chän qu¸ tr×nh bèn b−íc c¬ b¶n sau ®©y: 1. §¸nh gi¸ c¸c nhu cÇu 2. Lùa chän tiªu chÝ cña ®Þa ®iÓm x©y dùng b·i ch«n lÊp r¸c 3. X¸c ®Þnh c¸c ®Þa ®iÓm cã kh¶ n¨ng lùa chän 4. §¸nh gi¸ c¸c ®Þa ®iÓm ®Ó x¸c ®Þnh ®Þa ®iÓm cã −u thÕ nhÊt C¸c b−íc 3 vµ 4 cã thÓ ®−îc lËp l¹i nhiÒu lÇn vµ sau mçi lÇn lËp l¹i sÏ tËp trung vµ chi tiÕt h¬n. Trong qu¸ tr×nh tiÕn hµnh nªn tham kh¶o ý kiÕn cña nh÷ng ng−êi cã kh¶ n¨ng chÞu ¶nh huëng ®Ó ®iÒu chØnh c¸c ®Þnh h−íng lùa chän mét c¸ch hîp lý. Sau ®©y lµ c¸ch thøc tiÕn hµnh c¸c b−íc c¬ b¶n: + B−íc 1: §¸nh gi¸ c¸c nhu cÇu: Trong b−íc nµy chóng ta ph¶i dù kiÕn ®−îc l−îng r¸c th¶i ph¸t sinh tõng n¨m vµ biÕn thiªn cña nã trong vßng 20-30 n¨m tíi. Trªn c¬ së ®ã x¸c ®Þnh danh môc c¸c c¬ së vµ trang thiÕt bÞ cÇn thiÕt dïng ®Ó xö lý chÊt th¶i trong quy ho¹ch. Sau khi ph©n tÝch ®Þa ®iÓm, nguån ph¸t sinh vµ kh¶ n¨ng ®Çu t−, chóng ta c©n nh¾c ®Ó lùa chän ph−¬ng ¸n xö lý r¸c theo h×nh thøc tËp trung hay ph©n t¸n. Mçi mét h×nh thøc xö lý cã nh÷ng −u vµ nh−îc ®iÓm riªng. - −u ®iÓm cña viÖc xö lý tËp trung . Gi¶m sè ®Þa ®iÓm ph¶i kiÓm so¸t vµ quan tr¾c . Gi¶m khu vùc bÞ ¶nh h−ëng . Gi¶m sè c¬ së ph¶i t×m kiÕm ®Êt Nh−îc ®iÓm cña ph−¬ng ¸n nµy lµ ®Çu t− ban ®Çu lín vµ khã t×m ®−îc sù ñng hé cña d©n chóng quanh ®Þa ®iÓm x©y dùng b·i ch«n lÊp r¸c. - −u ®iÓm cña c¸c c¬ së ph©n t¸n . Cã thÓ ®Æt gÇn c¸c nguån th¶i r¸c . ¶nh h−ëng cña mçi c¬ së cã thÓ Ýt h¬n . D©n c− cã thÓ dÔ dµng chÊp nhËn nÕu phôc vô cho chÊt th¶i cña hä Nh−îc ®iÓm cña ph−¬ng ¸n nµy lµ ph¶i quan tr¾c nhiÒu n¬i vµ do b·i ch«n lÊp nhá, viÖc ®Çu t− thiÕt bÞ cho c¬ së h¹ tÇng h¹n chÕ nªn khã thùc hiÖn tèt viÖc xö lý triÖt ®Ó vÊn ®Ò « nhiÔm m«i tr−êng. 161
+ B−íc 2: Lùa chän c¸c tiªu chÝ vÒ ®Þa ®iÓm: C¸c tiªu chÝ lùa chän ®−îc s¾p xÕp theo thø tù sau ®©y: - Kinh tÕ - M«i tr−êng vµ søc khoÎ - X· héi - Kü thuËt + Tiªu chÝ kinh tÕ: • Chi phÝ thiÕt bÞ (mua s¾m, chuÈn bÞ) • Chi phÝ vËn chuyÓn ®Õn ®Þa ®iÓm • Chi phÝ quan tr¾c • Chi phÝ ®ãng b·i + Tiªu chÝ m«i tr−êng vµ søc khoÎ: • Rñi ro « nhiÔm n−íc ngÇm, n−íc mÆt vµ n−íc uèng • ¤ nhiÔm kh«ng khÝ • Mïi • TiÕng ån • GÇn ®−êng b¨ng m¸y bay • Mü quang thµnh phè • An toµn giao th«ng cho nh©n d©n • MÊt ®Êt n«ng nghiÖp + Tiªu chÝ x· héi: • T¸c ®éng ®Õn céng ®ång d©n c− • ¶nh h−ëng ®Õn c¸c gi¸ trÞ tµi s¶n • GÇn víi c¸c khu vùc x©y dùng kh¸c • MÊt c¸c khu vùc ®Æc biÖt, nh− c«ng viªn + Tiªu chÝ kü thuËt: • Dung tÝch cña b·i • §Þa chÊt thuû v¨n cña khu vùc • Lo¹i ®Êt C¸c tiªu chÝ trªn ®©y cã møc ®é quan träng kh¸c nhau. Do ®ã ®Ó ®¸nh gi¸ ¶nh h−ëng cña chóng ®èi víi viÖc lùa chän ®Þa ®iÓm chóng ta cÇn x¸c ®Þnh c¸c hÖ sè cho mçi tiªu chÝ. 162
+ B−íc 3: X¸c ®Þnh c¸c ®Þa ®iÓm cã kh¶ n¨ng ®−îc chän Trong b−íc nµy chóng ta x¸c ®Þnh nh÷ng khu vùc, ®Þa ®iÓm cã kh¶ n¨ng ®−îc lùa chän. Ph−¬ng ph¸p dïng phæ biÕn ®Ó thùc hiÖn b−íc nµy lµ ph−¬ng ph¸p lËp b¶n ®å c¸c yªu cÇu. Ph−¬ng ph¸p nµy ®−îc tiÕn hµnh nh− sau: - X¸c ®Þnh c¸c yªu cÇu liªn quan ®Õn c¸c tiªu chÝ VÝ dô c¸c yªu cÇu: lo¹i ®Êt, kho¶ng c¸ch ®Õn nguån n−íc ngÇm, kho¶ng c¸ch ®Õn c¸c khu d©n c−, kho¶ng c¸ch ®Õn s©n bay... - LËp b¶n ®å khu vùc VÏ b¶n ®å khu vùc dù kiÕn x©y dùng b·i ch«n lÊp r¸c víi ®é ph©n gi¶i thÝch hîp vµ copy b¶n ®å trªn lªn c¸c tê giÊy kÝnh (transparent). Dùa vµo mçi yªu cÇu kÓ trªn, chóng ta b«i ®en trªn tê giÊy kÝnh nh÷ng vïng kh«ng tho¶ m·n. Lµm nh− vËy lÇn l−ît ®èi víÝ tÊt c¶ c¸c yªu cÇu. Sau ®ã ®Æt chång c¸c tê bãng kÝnh lªn nhau. Nh÷ng ®Þa ®iÓm cã kh¶ n¨ng ®−îc chän ph¶i tho¶ m·n c¸c yªu cÇu, nghÜa lµ nh÷ng vïng ®ång thêi ph¶i cã mµu s¸ng trïng nhau trªn tÊt c¶ c¸c tê giÊy kÝnh vµ cã diÖn tÝch phï hîp. NÕu kh«ng cã ®Þa ®iÓm nµo tho¶ m·n th× ph¶i thay ®æi nh÷ng ®ßi hái vÒ c¬ së xö lý r¸c hoÆc thay ®æi c¶ c¸c yªu cÇu hoÆc t×m kiÕm vïng ®Êt kh¸c. + B−íc 4: §¸nh gi¸ l¹i c¸c ®Þa ®iÓm ®Ó x¸c ®Þnh ®Þa ®iÓm thÝch hîp nhÊt Sau khi ®· chän ra ®−îc c¸c ®Þa ®iÓm tháa m·n c¸c tiªu chÝ nªu ra ë b−íc 2 chóng ta tiÕp tôc ph©n tÝch ®Ó chän ra ®Þa ®iÓm tèi −u nhÊt ®Ó x©y dùng b·i ch«n lÊp r¸c. C¸c vÊn ®Ò quan träng cÇn quan t©m tr−íc hÕt lµ ®Çu t− ®Ó gi¶i phãng mÆt b»ng, ®Òn bï ®Êt ®ai, hoa mµu cho ng−êi sö dông ®Êt vµ ®¸nh gi¸ thËt chÝnh x¸c ¶nh h−ëng thËt sù cña b·i ch«n lÊp ®èi víi m«i tr−êng. TiÕp theo ®ã lµ c©n nh¾c sù m©u thuÉn gi÷a c¸c tiªu chÝ ch¼ng h¹n nh− gi÷a chi phÝ vËn chuyÓn vµ kho¶ng c¸ch tõ b·i ch«n lÊp ®Õn c¸c khu d©n c−; m©u thuÉn gi÷a c¸c bªn liªn quan ch¼ng h¹n nh− m©u thuÉn gi÷a nh÷ng ng−êi th¶i r¸c muèn gi¶m chi phÝ xö lý chÊt th¶i trong khi d©n c− sèng gÇn ®ã l¹i muèn t¨ng kho¶n lîi nhuËn ®−îc h−ëng tõ b·i ch«n l¸p r¸c. Trªn c¬ së ph©n tÝch tÊt c¶ nh÷ng yÕu tè Hình 10.6: Cơ sở hạ tầng xử lý rác ở Singapore trªn, chóng ta sÏ chän ®−îc ®Þa ®iÓm tèi −u nhÊt ®Ó x©y dùng b·i ch«n lÊp r¸c. 10.2.4. Kinh nghiệm qui hoạch bãi chôn lấp rác ở Singapore Những nước đang phát triển trong khu vực đã quan tâm từ rất sớm việc xử lý chất thải rắn. Singapore là một ví dụ điển hình. Là một nước nhỏ, Singapore không có nhiều đất đai để chôn lấp rác như những quốc gia khác nên đã kết hợp xử lý rác bằng phương pháp đốt và chôn lấp. Cả nước 163
Singapore có 3 nhà máy đốt rác (hình 10.6). Những thành phần chất thải rắn không cháy được chôn lấp ở bãi chôn lấp rác ngoài biển. Bãi chôn lấp rác Semakau được xây dựng bằng cách đắp đê ngăn nước biển ở một đảo nhỏ ngoài khơi Singapore (hình 10.7). Rác thải từ các nguồn khác nhau được đưa đến trung tâm phân loại rác. Ở đây rác được phân loại ra những thành phần cháy được và thành phần không cháy được. Những chất cháy được được chuyển tới các nhà máy đốt rác còn những chất không cháy được được chở đến cảng trung chuyển (hình 10.8), đổ lên xà lan để chở ra khu H×nh 10.7: B·i ch«n lÊp r¸c Semakau x©y dùng trªn chôn lấp rác. Ở đây rác thải lại một lần nữa biÓn cña Singapore chuyển lên xe tải để đưa đi chôn lấp (hình 10.9). Tổ chức xử lý rác của Singapore sẽ tiết kiệm được đất đai xây dựng bãi chôn lấp rác. Tuy nhiên các giải pháp này rất tốn kém, đòi hỏi đầu tư ban đầu rất lớn. Các công đoạn của hệ thống quản lý rác hoạt động phải hết sức nhịp nhàng và ăn khớp với nhau từ khâu thu gom, phân loại, vận chuyển đến tận khi xử lý bằng đốt hay chôn lấp. Xử lý khí thải từ các lò đốt rác cần phải được thực hiện một cách triệt để theo qui trình nghiêm ngặt để tránh sự chuyển dịch ô nhiễm từ dạng rắn sang dạng khí. Xây dựng bãi chôn lấp rác trên biển sẽ tiết kiệm được đất đai trong đất liền và mở rộng thêm đất khi khi đóng bãi. Tuy nhiên để xây dựng được những bãi chôn lấp rác như vậy cần có sự đầu tư khổng lồ để đảm bảo sự an toàn trong quá trình vận hành bãi cũng như việc xử lý môi trường. Hình 10.8: Cảng trung chuyển rác Tuas South Hình 10.9: Chôn lấp chất thải rắn ở Semakau 10.3. Ứng dụng công nghệ GIS trong qui hoạch bãi chôn lấp rác Với sự phát triển của công nghệ thông tin ngày nay, việc quản lý thông tin địa lý bằng GIS tỏ ra rất hiệu nghiệm và thuận lợi. Đồng thời việc quản lý này mở ra nhiều ứng dụng mới trong qui hoạch công trình mới. Công nghệ GIS cho phép chúng ta xem xét ảnh hưởng của các "lớp" khác nhau đến vấn đề xem xét một cách riêng rẽ hay tổng hợp. Điều này đặc biệt thuận lợi trong qui hoạch bãi chôn lấp rác mới. 164
Lựa chọn vị trí bãi chôn lấp rác dựa trên những tiêu chí đã được đề cập trên đây. Việc thực hiện các thao tác thủ công nhằm xác định vùng ảnh hưởng như đã trình bày mang tính chất định tính nhiều hơn là định lượng vì vậy không còn phù hợp với việc sử dụng tối ưu đất đai cho các công trình. Ứng dụng công nghệ GIS sẽ giúp cho chung ta định vị một cách chính xác địa điểm thuận lợi nhất cho bãi chôn lấp chất thải rắn. Hình 10.11: Các bước tiến hành chọn vị trí bãi chôn lấp rác bằng phần mềm LANDFILL Vị trí bãi chôni triấpRac l Bai rác V b. a. Hình 10.12: Ví dụ chọn vị trí bãi chôn lấp rác cho Thành phố Đà Nẵng 165
Dựa trên những bước chọn vị trí bãi chôn lấp rác trên đây chúng ta có thể xây dựng một phần mềm để hỗ trợ cho các nhà qui hoạch trong xác định địa điểm bãi chôn lấp rác phù hợp với địa phương. Phần mềm chạy trong môi trường MAPINFO và sử dụng cơ sở dữ liệu GIS của địa phương khảo sát. Cấu trúc logic của phần mềm, tạm gọi là LANDFILL, có thể được diễn giải như sau: - Chọn diện tích và hình dạng mặt bằng của bãi chôn lấp rác. Theo tiêu chuẩn về bãi chôn lấp rác của các đô thị thì đối với đô thị loại 1, diện tích của bãi chôn lấp rác phải lớn hơn 60ha. Hình dạng mặt bằng của bãi rác kỹ thuật tiêu chuẩn như hình 10.5. - Chọn các tiêu chí để khảo sát tác động đối với môi trường. Các tiêu chí đó bao gồm khu dân cư, nguồn nước, các công trình công cộng và cơ sở hạ tầng, địa hình khu vực.... Các tiêu chí này được chọn ra bằng cách đánh dấu vào ô thích hợp của cơ sở dữ liệu GIS. - Dịch chuyển khung bãi rác vào các vị trí khác nhau trên bản đồ GIS, phần mềm LANDFILL sẽ chỉ ra những thông tin cần thiết liên quan đến khu vực dự kiến xây dựng bãi chôn lấp rác, chẳng hạn số hộ dân, nguồn nước, chất lượng các công trình công công... - Lựa chọn địa điểm tối ưu dựa vào phân tích các thông tin mà LANDFILL đưa ra đối với nhiều vị trí khác nhau dựa trên các khía cạnh khác nhau về kinh tế và môi trường. Hình 10.11 là một ví dụ về trình tự các bước tiến hành lựa chọn bãi chôn lấp rác bằng phần mềm LANDFILL. Hình dạng và vị trí bãi chôn lấp rác có thể được điều chỉnh trên bản đồ GIS để nhận được phương án tối ưu nhất. Cứ mỗi trường hợp, phần mềm sẽ cho ta các thông tin liên quan đến điều kiện kỹ thuật về đất đai, cơ sở hạ tầng, số họ dân... để người qui hoạch phân tích trên cơ sở những tiêu chí đã nêu ở phần trên. Khi đã chọn được vị trí phù hợp bằng phần mềm, chúng ta sẽ tiến hành khảo sát thực địa. Làm như vậy sẽ đỡ tốn thời gian và công sức trong việc tìm kiếm bãi chôn lấp rác phù hợp cho địa phương. 166